نسخ

حرية الوصول المقاله

1 - کتاب الطبقات الکبیر ابن سعد، منبعی برای نهج‌البلاغه
مهدی مجتهدی

10.30495/jhcin.2023.22303

گردآورنده نهج‌البلاغه، شریف رضی(د 406ه&zwj;)، به ندرت از منابع خود یاد کرده‌است. کوشش های چند تن از محققان معاصر، به شناسایی برخی از منابع نهج‌البلاغه منجر شده‌است. نامه هفتادوهفتم یکی از عبارات مشهور و توصیه امام علی(ع) به ابن‌عباس هنگام اعزام او برای گفتگو با خوارج ا أکثر

گردآورنده نهج‌البلاغه، شریف رضی(د 406ه&zwj;)، به ندرت از منابع خود یاد کرده‌است. کوشش های چند تن از محققان معاصر، به شناسایی برخی از منابع نهج‌البلاغه منجر شده‌است. نامه هفتادوهفتم یکی از عبارات مشهور و توصیه امام علی(ع) به ابن‌عباس هنگام اعزام او برای گفتگو با خوارج است که بسیار مورد استناد قرار می‌گیرد. در منبع شناسی نهج‌البلاغه تاکنون برای این متن تنها به برخی از منابع اشاره شده که بعد از سیدرضی تألیف شده‌است. مطالعه حاضر ضمن معرفی منابع دیگر، نخست به این پرسش می‌پردازد که منبع سیوطی (د 911 ه&zwj;) برای این متن در آثارش چه بوده و چرا برخی از محققان را به چالش کشانده‌است؟ در ادامه نشان می‌دهد که کتاب الطبقات الکبیر اثر ابن‌سعد (د 230ه&zwj;) به احتمال زیاد منبع مستقیم یا با واسطه سید رضی بوده‌است. همچنین ضمن بررسی چاپ‌های موجود کتاب و نواقص آن، مشخص می‌شود که نسخه‌های خطی بخشی از کتاب تاکنون ناشناخته بوده و چون در سال‌های اخیر شناسایی، تصحیح و منتشر شده، این بخش در دسترس محققان پیشین نبوده و مورد غفلت واقع شده‌است. با توجه به این‌که درباره انتساب این متن به امیرالمؤمنین علیه‌السلام تردیدهایی مطرح است، این مقاله با معرفی منبع نامه 77 راه را برای بررسی بیشتر این مسأله هموار کرده‌است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

2 - محاسبه شکل بلوکی پیش شرط ساز LU ناقص به عنوان محصول فرعی نسخه پیمایش چپ الگوریتم A-دو مزدوج سازی بلوکی
امین رفیعی بهناز طلوع حقیقی

در این مقاله، شکل بلوکی پیش شرط ساز LU ناقصی را ارائه می کنیم که به عنوان محصول فرعی الگوریتم بلوکی A-دو مزدوج سازی محاسبه می شود. عناصر لولای این پیش شرط ساز، بلوکهای یک در یک یا دو در دو می باشند. ماتریسهای L و U این پیش شرط ساز به صورت مستقل از یکدیگر محاسبه خواهند ش أکثر

در این مقاله، شکل بلوکی پیش شرط ساز LU ناقصی را ارائه می کنیم که به عنوان محصول فرعی الگوریتم بلوکی A-دو مزدوج سازی محاسبه می شود. عناصر لولای این پیش شرط ساز، بلوکهای یک در یک یا دو در دو می باشند. ماتریسهای L و U این پیش شرط ساز به صورت مستقل از یکدیگر محاسبه خواهند شد. محک انتخاب عناصر لولا در این پیش شرط ساز بلوکی، همان محک به کار رفته در یکی از نسخه های بلوکی فرایند حذفی گاوس است. مبنای ارائه این پیش شرط ساز بلوکی، ارتباط میان فرایند حذفی گاوس و الگوریتم A-دو مزدوج سازی است. در بخش مثالهای عددی این مقاله، ابتدا دستگاههای مصنوعی تولید کرده و سپس برای این دستگاهها هر دو شکل ساده و بلوکی این پیش شرط ساز را محاسبه کرده ایم. پس از آن دستگاههای پیش شرط شده راست را تشکیل داده و از روش (50) GMRES برای حل این دستگاههای پیش شرط شده استفاده گردیده است. نتایج عددی نشان می دهد که شکل بلوکی این پیش شرط ساز LU ناقص، روش (50)GMRES را در تعداد تکرارهای کمتری نسبت به شکل ساده این پیش شرط ساز همگرا می نماید و بنابراین دارای کیفیت بهتری است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

3 - بررسی تأثیر استقرار سیستم اطلاعات بیمارستانی بر میزان خطاهای دارویی بخش های بستری در مرحله نسخه پیچی در مرکز آموزشی- درمانی شهید مطهری مرودشت :1392
مهسا صابری شقایق وحدت سمیه حسام

مقدمه: خطاهای دارویی، یکی از شایع‌ترین اشتباهات نظام‌های بهداشتی است که می‌تواند نتایج بسیار بد و مرگباری به دنبال داشته باشد. پژوهش حاضر، با هدف بررسی تأثیر استقرار سیستم اطلاعات بیمارستانی بر میزان خطاهای دارویی بخش‌های بستری در مرحله نسخه‌پیچی در مرکز آموزشی - درمانی أکثر

مقدمه: خطاهای دارویی، یکی از شایع‌ترین اشتباهات نظام‌های بهداشتی است که می‌تواند نتایج بسیار بد و مرگباری به دنبال داشته باشد. پژوهش حاضر، با هدف بررسی تأثیر استقرار سیستم اطلاعات بیمارستانی بر میزان خطاهای دارویی بخش‌های بستری در مرحله نسخه‌پیچی در مرکز آموزشی - درمانی شهید مطهری مرودشت صورت گرفته است. روش پژوهش: در پژوهش توصیفی - تحلیلی حاضر، در مجموع تعداد 600 نسخه بستری در دو مقطع زمانی قبل و بعد از استقرار سیستم اطلاعات بیمارستانی مورد بررسی قرار گرفت. خطاهای اتفاق افتاده در مرحله نسخه‌پیچی از طریق چک لیست تدوین شده توسط پژوهشگر جمع‌آوری و داده‌ها با استفاده از نرم افزارspss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها: بیشترین خطا در بخش‌های بستری قبل از استقرار سیستم اطلاعات بیمارستانی مربوط به خطای خواندن علامات اختصاری با میانگین 57/0 و بعد از استقرار مربوط به عدم تطابق نوع نسخه پیچیده شده با دستور پزشک با میانگین 24/0 بود. هم‌چنین میزان خطاهای دارویی برحسب تعداد اقلام دارویی به طور معناداری بعد از استقرار سیستم اطلاعات بیمارستانی کاهش یافته است. نتیجه‌گیری: با توجه به اثر سیستم اطلاعات بیمارستانی بر میزان خطاهای دارویی می‌توان با گسترش این سیستم و استفاده از انواع پیشرفته آن از جمله سیستم ثبت کامپیوتری دستورات پزشک گام بزرگی در جهت کاهش خطاهای دارویی و در نتیجه افزایش ایمنی بیمار برداشت. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

4 - بررسی الگوی تجویز دارو توسط پزشکان خانواده و سرانه دارو در شهرستان اهواز
بتول احمدی محمد عرب پریوش نریمیسا لیلا جانانی ژیلا نجف پور

مقدمه: الگوی تجویز داروی پزشکان یکی از عوامل موثر بر روند مصرف دارو و چالش‌ها‌ی مرتبط با آن است. لذا مطالعه حاضر با هدف بررسی الگوی تجویز دارو در بیمه‌شدگان روستایی و نقاط شهری زیر 20000 نفر در شهرستان اهواز انجام شد. روش پژوهش: این مطالعه توصیفی - تحلیلی است که به روش أکثر

مقدمه: الگوی تجویز داروی پزشکان یکی از عوامل موثر بر روند مصرف دارو و چالش‌ها‌ی مرتبط با آن است. لذا مطالعه حاضر با هدف بررسی الگوی تجویز دارو در بیمه‌شدگان روستایی و نقاط شهری زیر 20000 نفر در شهرستان اهواز انجام شد. روش پژوهش: این مطالعه توصیفی - تحلیلی است که به روش مقطعی در سال 1387 انجام شد. تعداد نسخ دارویی مورد بررسی 9524 نسخه بود. جمع‌آوری داده‌ها با چک لیست 2 بخشی که حاوی سؤالاتی اطلاعات عمومی منطقه و نحوه تجویز دارو صورت گرفت. پس از بررسی نسخ دارویی، داده‌های جمع‌آوری شده با آمار تحلیلی )تحلیل همبستگی، کای دو( مورد تجزیه تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها: تعداد اقلام دارویی بطور میانگین در هر نسخ 1/3 قلم دارو بود. بیشترین فراوانی داروهای تجویز شده مربوط به گروه داروهای آنتی میکروبیال و کمترین فراوانی داروهای گروه سیستم اعصاب مرکزی بودند. بیشترین تجویز در بین اشکال دارویی را داروهای خوراکی داشتند و زنان بزرگترین مصرف‌کنندگان دارو بودند. 50% سرانه پزشک خانواده صرف هزینه دارو شده بود به عبارت دیگر ارتباط معنی‌داری بین مقدار سرانه اختصاصی دارو و میزان تجویز دارو توسط پزشکان وجود داشت. نتیجه‌گیری: میانگین اقلام دارویی نسخ در این مطالعه از متوسط جهانی بالاتر بود. آموزش با محوریت تجویز صحیح دارو، اصول نسخه‌نویسی و توجه به اندیکاسیون پزشکی، تغییر نگرش نسبت مصرف صحیح دارو به ویژه در زنان دارد. هم چنین در راستای بهبود عملکرد نظام سلامت، مدیریت و نظارت در امور بودجه دارویی ضروری است. کان وجود داشت.نتیجه گیری: میانگین اقلام دارویی نسخ در این مطالعه از متوسط جهانی بالاتر بود. آموزش با محوریت تجویز صحیح دارو، اصول نسخه نویسی و توجه به اندیکاسیون پزشکی، تغییر نگرش نسبت مصرف صحیح دارو به ویژه در زنان دارد. هم چنین در راستای بهبود عملکرد نظام سلامت، مدیریت و نظارت در امور بودجه دارویی ضروری است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

5 - بازشناسی مبانی فریقین دراباحه ازدواج انقطاعی با رویکرد تقریبی
فخرالدین جامعی فرد محمد صادقی سید مهدی میرداداشی

هرچند بر جواز ازدواج موقت در صدر اسلام اتفاق نظر وجود داشته است اما در فقه اهل سنت با اعتقاد بر تحریم آن از سوی قرآن، پیامبر و تاکید خلیفه دوم بر آن، ازدواجی نامشروع شمرده میشود. لیکن از آنجاییکه صدور این تحریم از ناحیه قرآن و پیامبر اکرم مورد تردید است و اما نفس صدور آ أکثر

هرچند بر جواز ازدواج موقت در صدر اسلام اتفاق نظر وجود داشته است اما در فقه اهل سنت با اعتقاد بر تحریم آن از سوی قرآن، پیامبر و تاکید خلیفه دوم بر آن، ازدواجی نامشروع شمرده میشود. لیکن از آنجاییکه صدور این تحریم از ناحیه قرآن و پیامبر اکرم مورد تردید است و اما نفس صدور آن از سوی خلیفه دوم یقینی و مورد اتفاق فریقین است از جهت بررسی مبانی تحریم و برخلاف اتفاق علمای اهل سنت نظریه تحریم ازدواج انقطاعی از باب نهی حکومتی و مصلحتی از اطمینان زیادی برخوردار میشود و تحریم صادره برای هر زمان و هر مکان صادق نخواهد بود. بدین ترتیب از این جهت نظریه تحریم مطلق ازدواج انقطاعی ناصحیح خواهد شد. در فقه امامیه تحلیل این ازدواج بر پایه سبق قطعی اباحه آن، لحوق شائبه تحریم، در نهایت توصیه ائمه اطهار به انجام آن و بدین ترتیب برطرف شدن تردید در تحریم و یقینی شدن اباحه آن استوار است. اما بر خلاف حکم منسوب به فقه امامیه بر اباحه مطلق آن ولی از بابت بررسی مبانی از این حکم برخوردار نیست و بنا به مقتضیات زمانی و مکانی شامل احکام خمسه میگردد. بدین ترتیب ازباب تحلیل و تحقیق در مبانی و بر خلاف مشهور به نظر میرسد فریقین دارای وجه مشترک در عدم تحریم مطلق و عدم اباحه مطلق این نوع ازدواج هستند. دراین پژوهش روش تحقیق تحلیلی و توصیفی می‌باشد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

6 - بررسی تطبیقی حکم نکاح متعه از دیدگاه شیخ طوسی و ابوحنیفه
نجمه شریف پور بمانعلی دهقان منگ آبادی

شیخ طوسی نکاح متعه را با تمسک به دلایلی از قرآن و سنت جایز، صحیح و حلال دانسته و قائل به اجماع امامیه بر حلیت آن می باشد، از این رو همه احکام نکاح دائم را در مورد نکاح متعه صادق دانسته و بر این باور است که این نوع ازدواج گرچه از نظر آثار حقوقی با ازدواج دائم فرق هایی دا أکثر

شیخ طوسی نکاح متعه را با تمسک به دلایلی از قرآن و سنت جایز، صحیح و حلال دانسته و قائل به اجماع امامیه بر حلیت آن می باشد، از این رو همه احکام نکاح دائم را در مورد نکاح متعه صادق دانسته و بر این باور است که این نوع ازدواج گرچه از نظر آثار حقوقی با ازدواج دائم فرق هایی دارد، اما از نظر احکام هیچ گونه فرقی جز در مسئله محدود بودن مدت با آن ندارد. در این نوع ازدواج، مرد و زنی که ازدواج آن ها با هم بلامانع است با هم پیمان زناشویی و عقد می بندند و تعیین مهر و مدت می کنند. فرزند حاصل از نکاح آن ها فرزندی مشروع و قانونی است. با اتمام مدت، بدون نیاز به طلاق، از هم جدا شده و زن عده نگه می دارد. در مقابل ابوحنیفه و اصحابش بر این اعتقاد می باشند که حلیت و اباحه متعه به دلایلی از کتاب، سنت و عقل نسخ شده است و حتی آن را در کنار زنا و عمل فحشا قرار داده اند. آن ها قائل اند اینکه خلیفه دوم به صراحت متعه را حرام کرد، اما هیچ یک از صحابه بر او اعتراض نکرد، نشان از واضح بودن نسخ متعه بر همگان می باشد، برخی از آن ها میان نکاح متعه و نکاح موقت فرق قائل شده اند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

7 - درآمدی بر قاعد هی مقابله به مثل
عبّاس همامی

مقابله یا معامله به مثل می تواند پاداش و یا کیفر باشد و قاعده فقهی مقابله به مثل درمورد پاسخ به عمل ناخوشایند - اعم از اینکه جنبه جز ایی داشته باشد یا خیر - بکار می رودکه معمو ً لا جنبه کیفری آن در نظر است . اینکه مقابله به مثل یک حقّ است یا وظیفه و نیزفطری بودن یا نبود أکثر

مقابله یا معامله به مثل می تواند پاداش و یا کیفر باشد و قاعده فقهی مقابله به مثل درمورد پاسخ به عمل ناخوشایند - اعم از اینکه جنبه جز ایی داشته باشد یا خیر - بکار می رودکه معمو ً لا جنبه کیفری آن در نظر است . اینکه مقابله به مثل یک حقّ است یا وظیفه و نیزفطری بودن یا نبودن منشأ آن، از مسائلی است که این مقاله بدان می پردازد . نیز محدودةاجرای این قاعده و نقش زمان و مکان و شرایط خا ّ ص بزه دیده و بزهکار در اجرا یا عدماجرای قاعده و همچنین قابل انتقال بودن یا نبودن حقّ مقابله به مثل از مسائلی است کهمقاله حاضر و بخشهای بعدی آن بدان خواهد پرداخت . در این راستا سعی می شود تادیدگاه اسلام به شکل تطبیقی مورد بررسی قرار بگیرد تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

8 - ایجاد پلاک توسط سویه V4ویروس عامل بیماری نیوکاسل بر روی کشت سلولی و بررسی مولکولی با روش واکنش زنجیره پلیمراز نسخه‌برداری معکوس RT-PCR))
ساناز سبحانی، محمدجواد مهربانپور .

امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا واکسن کلون شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. جهت کلون کردن یک ویروس، یکی از راه‌ها رشد ویروس بر روی کشت سلول و جدا کردن پلاک‌های مجزا و متفاوت و بررسی آنها از لحاظ مورفولوژی و ژنتیکی است. دراین تحقیق، ابتدا سلول‌های ) Madin-Darby Canine Kid أکثر

امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا واکسن کلون شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. جهت کلون کردن یک ویروس، یکی از راه‌ها رشد ویروس بر روی کشت سلول و جدا کردن پلاک‌های مجزا و متفاوت و بررسی آنها از لحاظ مورفولوژی و ژنتیکی است. دراین تحقیق، ابتدا سلول‌های ) Madin-Darby Canine Kidney MDCK) بصورت تک لایه و بطور استاندارد کشت داده شد. رقت های مختلف ویروس به سلول‌های تک لایه MDCK همراه با تریپسین، آگار و سولفات منبزیوم اضافه شد. ویروس توانست بر روی سلول‌های فوق تکثیر و ایجاد اثر سایتوپاتیک (CPE) و پلاک نماید. در رقت 6-10 تعداد 6 پلاک که از لحاظ شکل و اندازه تفاوت داشتند برداشته شدند و جهت تکثیر به تخم‌مرغ جنین دار 11-9 روزه تلقیح گردید. بعد از 48 ساعت مایع آلانتوئیک هر تخم‌مرغ حاوی پلاک برداشت ونسبت به جداسازی RNA هر پلاک اقدام گردید. منطقه شکست (Cleavage site)پروتئین ادغامی(Fusion) با تست RT-PCR انجام شد و محصول PCR خالص‌سازی وسکانس گردید. سکانس نوکلئوتیدها و آمینواسیدها برای هر پلاک با سوش های ثبت شده در بانک ژنی مقایسه شد. سکانس نوکلئوتیدهای تمامی پلاک‌های بدست آمده، 97 تا 99% همخوانی با ویروس V4در بانک ژنی را تایید نمود. هدف از این پژوهش ایجاد پلاک از سوش V4 ویروس نیوکاسل بر روی سلول‌های MDCK جهت ایجاد پلاک‌های مجزا و در نهایت بررسی مولکولی پلاک‌های ایجاد شده می‌باشد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

9 - کتابشناسی آثار سعدالدین حمویی
عالیه نوری محمد جواد شمس محمد تقی فعّالی

نوشتار حاضر جستاری در زمینة کتابشناسی عارف نامدار سدة 7 ق، شیخ سعدالدین حمویی (587- 650ق) است که در چهار بخشِ کتاب‌ها و رساله‌ها، اجازه نامه‌ها، نسبت نامة خرقه‌ها و نامه‌ها تنظیم شده و مشتمل بر اطلاعاتی در زمینة زمان و مکان تألیف، موضوع آثار و گزارشی از تألیفات اوست. اف أکثر

نوشتار حاضر جستاری در زمینة کتابشناسی عارف نامدار سدة 7 ق، شیخ سعدالدین حمویی (587- 650ق) است که در چهار بخشِ کتاب‌ها و رساله‌ها، اجازه نامه‌ها، نسبت نامة خرقه‌ها و نامه‌ها تنظیم شده و مشتمل بر اطلاعاتی در زمینة زمان و مکان تألیف، موضوع آثار و گزارشی از تألیفات اوست. افزون بر 54 کتاب و رساله‌ای که از وی برجای مانده، این پژوهش به ذکر آثاری از نسخة خطی 726 کتابخانة ینی جامع می‌پردازد که حاوی 8 اثرِ بدون عنوان و منسوب به سعدالدین، و 12 اثر دیگر ازوست که تاکنون نشانی از آنها یافت نشده است. همچنین در بخش اجازه نامه‌ها، نسبت نامة خرقه‌ها و نامه‌ها، برخی اشتباهات در ارجاعات منابع رفع شده و اطلاعات جدیدی از محل دقیق نگهداری آنها ارائه گردیده و 6 مورد از نامه‌ها برای نخستین بار معرفی شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

10 - معرفی نسخه خطی حق الیقین استرآبادی و سیری سبک شناسانه در آن
رؤیا امیرپور مریم محمودی

حق الیقین یکی از معروف ترین آثار استرآبادی(متوفی 1316) است که علاوه بر مباحث اصول دین، مشتمل بر مطالب اخلاقی است و آن را در زمره ادبیات عرفانی دوره قاجار نیز آورده اند. اهمیت حق الیقین به عنوان نسخه خطی به جهت آن است که تنها یک نسخۀ منحصر به فرد از آن در دست است. امید ا أکثر

حق الیقین یکی از معروف ترین آثار استرآبادی(متوفی 1316) است که علاوه بر مباحث اصول دین، مشتمل بر مطالب اخلاقی است و آن را در زمره ادبیات عرفانی دوره قاجار نیز آورده اند. اهمیت حق الیقین به عنوان نسخه خطی به جهت آن است که تنها یک نسخۀ منحصر به فرد از آن در دست است. امید است این پژوهش، راهگشای پژوهش‌های دیگر درباره این نویسنده باشد که علاوه بر علوّ مقام دینی از بزرگان اهل معنا و عرصه عرفان به شمار می‌رود. با عنایت به اینکه کتاب مذکور تا کنون تصحیح نشده معرفی آن می‌تواند باعث شناساندن یکی دیگر از مفاخر ادبی ما در قرن سیزدهم هجری گردد. نگارنده در این پژوهش، ابتدا به معرفی نسخه خطی حق الیقین و ویژگی‌های رسم الخطی آن، پرداخته است. در ادامه، ضمن معرفی نویسنده اثر، جایگاه علمی وی را بیان کرده است. نویسنده در پایان، ویژگی‌های سبک‌شناسی این اثر را در سه ساختار زبانی، فکری و بلاغی بررسی کرده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

11 - آسیب‌شناسی کتاب «هرمنوتیک قرآنی طبرسی و مهارت تفسیر قرآن»
محمدعلی مهدوی راد مهدی حبیب اللهی سعید آخوندی یزدی

کتاب هرمنوتیک قرآنی، طبرسی و مهارت تفسیر قرآن اثر برویس فاج(Bruce fudge) از جمله آخرین نگاشته‌های خاورشناسان در زمینه تفسیر امامیه است. بررسی کتاب نشان می‌دهد که با وجود ابتکار و تلاش فاج در خلق برخی مطالب کتاب، کاستی‌ها و اشکالات مهمی نیز به چشم می‌خورد. مقاله پیش رو، أکثر

کتاب هرمنوتیک قرآنی، طبرسی و مهارت تفسیر قرآن اثر برویس فاج(Bruce fudge) از جمله آخرین نگاشته‌های خاورشناسان در زمینه تفسیر امامیه است. بررسی کتاب نشان می‌دهد که با وجود ابتکار و تلاش فاج در خلق برخی مطالب کتاب، کاستی‌ها و اشکالات مهمی نیز به چشم می‌خورد. مقاله پیش رو، ضمن اشاره به محتوی کتاب و بیان نقاط قوت و ضعف آن، برخی نظریات ناصواب در کتاب را با استفاده از مصادر معتبر و استدلال‌های متقن به بوته نقد گذاشته است. شبهه نسخ و وجود تناقض در قرآن، حل نشدن مسأله تحریف قرآن نزد دانشمندان معاصر، برداشت اشتباه از برخی احادیث از جمله موارد مطرح شده در کتاب فاج است که بایسته بررسی و نقد می‌باشد که در نوشتار حاضر به سامان رسیده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

12 - بررسی تطبیقی مفهوم نسخ از دیدگاه مؤلفان «التفسیر الاثری الجامع» و «التفسیر الحدیث»
محمدرضا حاجی اسماعیلی امیر احمدنژاد عاطفه محمدزاده

وقوع نسخ در قرآن را گروهی پذیرفته و گروهی انکار کرده‌اند. قرآن‌پژوهانی هم که به این رخداد معتقدند، در مصادیق و شماره آیات منسوخه با هم اختلاف دارند. البته محققان معاصر تعداد این آیات را بسیار اندک بر شمرده‌اند؛ در این میان مرحوم محمد هادی معرفت؛ مؤلف کتاب التفسیر الاثری أکثر

وقوع نسخ در قرآن را گروهی پذیرفته و گروهی انکار کرده‌اند. قرآن‌پژوهانی هم که به این رخداد معتقدند، در مصادیق و شماره آیات منسوخه با هم اختلاف دارند. البته محققان معاصر تعداد این آیات را بسیار اندک بر شمرده‌اند؛ در این میان مرحوم محمد هادی معرفت؛ مؤلف کتاب التفسیر الاثری الجامع، نزدیک به بیست آیه را منسوخ دانسته و آن‌ها را در هشت بخش محدود نموده است. از دیگر قرآن‌پژوهان معاصر، محمد عزّه دروزه؛ مؤلف کتاب التفسیر الحدیث است که در اکثر آیات وقوع نسخ را نپذیرفته و به جای آن، حکم سابق را تعدیل یافته به شمار آورده است. وی برای پذیرش یا رد نسخ آیات، به ترتیب نزول، محتوا و سیاق، روایات صحاح، سیره نبوی و سیره خلفای راشدین عنایت داشته و در مواردی نسخ با سنت را نیز باور دارد. نوشتار حاضر با مقایسه دیدگاه‌های این دو محقق، مبنای نظری آن‌ها را درباره وقوع نسخ در قرآن تبیین کرده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

13 - واکاوی نسخه خطی تفسیر جلالی اثر جلال الدین رئیس العلماء شیرازی
زهره معارف علی راد

ضرورت شناخت میراث تفسیری شیعه، بر کسی پوشیده نیست. یکی از راه‌های تبیین آموزه‌های حیاتبخش قرآنی، واکاوی تفاسیر است. با شناسایی بیش از 100 مفسر از مدرسه تفسیری فارس، در 15 قرن، با جلال الدین رئیس العلماء شیرازی(1294-1371ق) و تفسیر جلالی آشنا شدیم. تنها نسخه این مجموعه تف أکثر

ضرورت شناخت میراث تفسیری شیعه، بر کسی پوشیده نیست. یکی از راه‌های تبیین آموزه‌های حیاتبخش قرآنی، واکاوی تفاسیر است. با شناسایی بیش از 100 مفسر از مدرسه تفسیری فارس، در 15 قرن، با جلال الدین رئیس العلماء شیرازی(1294-1371ق) و تفسیر جلالی آشنا شدیم. تنها نسخه این مجموعه تفسیری، متعلق به کتابخانه خانقاه احمدی شیراز است. این تفسیر، ترتیبی، و شامل 15 جزء از قرآن کریم است. در این نوشتار با واکاوی نسخه خطی 19 جلدی جلالی، به روش توصیفی- تحلیلی، شاخص های این تفسیر برای نخستین بار کشف و استخراج گردید. شایان ذکر است که خواننده تفسیر، در ابتدا مفسر را سلطنت طلب می‌پندارد، اما در واقع این مجموعه تفسیری در حال تقیه سیاسی مفسر، در عهد پهلوی(پدر و پسر) نوشته شده است. رهیافت پژوهش آن است که مفسر، روش قرآن به قرآن را با استناد به روایات، مورد توجه قرار داده، و از نظر گرایش، تفسیر خود را در ظاهر، با قالب سبک اجتماعی و اخلاقی و با جهت گیری معنوی و تربیتی، و در واقع با جهت گیری جهادی سیاسی، بنا نهاده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

14 - معناشناسی نسخ در اندیشه سلفیان با تأکید بر آراء ابن‌تیمیه
حمزه علی بهرامی

10.30495/qsf.2021.680776

مسأله نسخ یکی از مسائل بسیار مهم در علوم قرآنی است که میان صاحبنظران در تعریف و مصادیق آن اختلافات فراوانی وجود دارد. قرآن مجید خود در چند آیه به وقوع نسخ در قرآن تصریح فرموده است(بقره/ 106؛ نحل/ 101؛ رعد/ 39). نوع مواجهه با مسأله نسخ می‌تواند موجب پذیرش یا انکار حجیت ظ أکثر

مسأله نسخ یکی از مسائل بسیار مهم در علوم قرآنی است که میان صاحبنظران در تعریف و مصادیق آن اختلافات فراوانی وجود دارد. قرآن مجید خود در چند آیه به وقوع نسخ در قرآن تصریح فرموده است(بقره/ 106؛ نحل/ 101؛ رعد/ 39). نوع مواجهه با مسأله نسخ می‌تواند موجب پذیرش یا انکار حجیت ظاهری آیات فراوانی از قرآن باشد. جریان سلفی- تکفیری فرقه‌ای منسوب به اهل سنت با گرایش و رویکردی خاص در تفسیر و علوم قرآنی برداشتی متفاوت‌تر از سایر فرق اسلامی در موضوع نسخ دارد. به نظر، این اختلاف خود یکی از عوامل شکل گیری فتنه‌ها، خونریزی‌ها و کشتن مسلمان‌ها در عصر حاضر است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد اسنادی و نیز آگاهی از ضروت شناخت مبانی فکری جریان سلفی- تکفیری به مطالعه و تحلیل نسخ در دیدگاه آنان می‌پردازد و در پایان به این نتیجه می‌رسد که سلفیان نسخ اصطلاحی را انکار می‌کنند و نسخ را در معنایی به کار می‌برند که شامل تخصیص، تقیید، مطلق، استثنا و... هم می‌شود. عدم توجه به این نکته می‌تواند موجب خطا در قضاوت‌های ما باشد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

15 - تفاسیر منظوم قرآن در ادب فارسی
احمد رضا یلمه ها

چکیده قرآن کریم از زمان نزول تا کنون، تأثیر عظیمی بر ذهن و زبان شاعران و نویسندگان ادب فارسی گذاشته است. ادبا و شعرای زبان فارسی، در بسیاری از مضامین و مفاهیم، از قرآن و معارف قرآنی استشهاد جسته&zwnj;اند و با تلمیح، تضمین، اقتباس، حل و درج، سعی کرده&zwnj;اند آیات و پا أکثر

چکیده قرآن کریم از زمان نزول تا کنون، تأثیر عظیمی بر ذهن و زبان شاعران و نویسندگان ادب فارسی گذاشته است. ادبا و شعرای زبان فارسی، در بسیاری از مضامین و مفاهیم، از قرآن و معارف قرآنی استشهاد جسته&zwnj;اند و با تلمیح، تضمین، اقتباس، حل و درج، سعی کرده&zwnj;اند آیات و پاره&zwnj;هایی از سوره&zwnj;های قرآن را در کلام خود بگنجانند. علاوه بر آن، برخی از سرایندگان به ترجمه و یا تفسیر آیه، سوره و یا پاره&zwnj;هایی از قرآن به نظم فارسی مبادرت کرده&zwnj; و بدین ترتیب سعی کرده&zwnj;اند تا فهم قرآن مجید را آسان کنند. این پژوهش بر آن است تا ضمن معرفی مختصری از تفسیرهای منظوم قرآنی در ادب فارسی و نیز تفاسیر منظوم سورة یوسف، به معرفی نسخه&zwnj;ای مجهول&zwnj;القدر از تفسیر سورة یوسف بپردازد. این تفسیر به شعر فارسی است و سرایندة آن سید مرتضی دزفولی است که از خود با تخلص راجی یاد می&zwnj;کند. از جهت تعداد ابیات، طولانی&zwnj;ترین تفسیری است که به شرح و تفسیر تک تک آیات این سوره پرداخته و از تفاسیر ارزندة ادب فارسی است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

16 - گونه‌شناسی متن روایات تفسیر مجاهد
الهام زرین کلاه

مجاهد بن جبر از مفسران معروف تابعی در قرن دوم، از موثق‌ترین شاگردان ابن عباس و از راویان امام علی(ع) می‌باشد. غیر از روایات فراوانی که در تفاسیر روایی از وی نقل شده، تفسیری با عنوان «تفسیر مجاهد» به روایت ابن ابی نجیح، که تنها تفسیر مستقل باقی‌مانده از دوران تابعین می‌ب أکثر

مجاهد بن جبر از مفسران معروف تابعی در قرن دوم، از موثق‌ترین شاگردان ابن عباس و از راویان امام علی(ع) می‌باشد. غیر از روایات فراوانی که در تفاسیر روایی از وی نقل شده، تفسیری با عنوان «تفسیر مجاهد» به روایت ابن ابی نجیح، که تنها تفسیر مستقل باقی‌مانده از دوران تابعین می‌باشد، به وی منسوب است. نسخه خطی این تفسیر که به شماره 1075 در دار الکتب المصریه در قاهره نگهداری می‌شود، مبنای چاپ‌های مختلف این تفسیر قرار گرفته است. در این تفسیر روایی، 2131 روایت ذکر شده که از این تعداد 1731 مورد آن از مجاهد به روایت ابن ابی نجیح، و بقیه علاوه بر پیامبر(ص)، از افراد دیگر- صحابه و تابعین- نقل شده است. این مقاله با بکارگیری روش کتابخانه‌ای و تحلیل داده‌ها، در صدد گونهشناسی متن روایات و مباحث علوم قرآنی مذکور در این تفسیر بوده و به این نتیجه دست یافته است که سبب نزول در 61 روایت، تعیین مبهم در 62 روایت، ناسخ و منسوخ در 3 روایت، اختلاف قرائات در 6 روایت، محکم و متشابه و غیره نمونه‌ای از مباحث علوم قرآنی مذکور در این تفسیر است. این آمار مربوط به اقوال مجاهد و غیر او در این تفسیر است. در عین حال بیش‌ترین روایات آن- که حدود 65 درصد روایات را به خود اختصاص میدهد- مربوط به تبیین واژگان و عبارات است. از این رو می‌توان این تفسیر را «تفسیر لغوی» هم نامید. گفتنی است نخستین شواهد وجود مجاز در قرآن، وجوه و نظایر، تمثیل، واژگان معرب، معنادار بودن حروف مقطعه و غیره در این تفسیر دیده می‌شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

17 - تحلیل و بررسی نظر فقهای شورای نگهبان در خصوص مواد 22 و 48 قانون ثبت اسناد و املاک مصوب 1310 از منظر علم اصول فقه
علی عارفی مسکونی

هدف پژوهش حاضر این است تا نشان دهد که ماده 73 قانون ثبت اسناد و املاک توسط بند دو ماده 16 قانون نظارت بر رفتار قضات مصوب 1390 نسخ ضمنی جزئی شده است و به تبع آن مواد 22 و 48 قانون ثبت اسناد و املاک نیز نسخ ضمنی جزئی می‌شوند. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد أکثر

هدف پژوهش حاضر این است تا نشان دهد که ماده 73 قانون ثبت اسناد و املاک توسط بند دو ماده 16 قانون نظارت بر رفتار قضات مصوب 1390 نسخ ضمنی جزئی شده است و به تبع آن مواد 22 و 48 قانون ثبت اسناد و املاک نیز نسخ ضمنی جزئی می‌شوند. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که نیازی به باطل اعلام کردن مواد ۲۲و ۴۸ قانون ثبت که خود با بند ۲ ماده ۱۶ قانون نظارت بر رفتار قضات نسخ ضمنی جزیی شده است، نمی‌باشد‌ و نظر فقهای شورای نگهبان جز با‌ مواجه کردن دستگاه قضا با حجم وسیعی از پرونده‌های مختومه برای اعاده دادرسی و تضییع حقوق صاحبان ‌اسناد رسمی، اثری برایش متصور نیست و همچنین با ایراداتی که بر نظر فقهای شورای نگهبان مترتب است، به دلیل اینکه این نظر تفسیر قانون عادی محسوب می‌گردد، تا نظارت شرعی؛ بنابراین، این نظر نباید در دادگاه‌ها مورد استناد قرار گیرد، زیرا این اقدام فقهای شورای نگهبان طبق قانون اساسی ذاتاً از صلاحیت آن خارج بوده و شرح و تفسیر قوانین عادی طبق اصل ۷۳ قانون اساسی از صلاحیت فقهای مذکور خارج است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

18 - بررسی تطبیقی حکم آیه «اسْتَمْتَاعْ» از دیدگاه فاضل مقداد و ابوبکر جصاص
سیدطه حسن نژاد احمدرضا رفیعی جواد پنجه‌پور

فقها و دانشمندان امامیه از جمله فاضل مقداد با استناد به کتاب، سنت و اجماع نکاح متعه را یکی از اقسام نکاح صحیح دانسته و برمشروعیت آن فتوا داده اند. هرچند این نوع ازدواج ازنظر آثار حقوقی با ازدواج دائم تفاوت‌های دارد. ولی ازنظر احکام با ازدواج دائم مگر ازنظر معلوم بودن مد أکثر

فقها و دانشمندان امامیه از جمله فاضل مقداد با استناد به کتاب، سنت و اجماع نکاح متعه را یکی از اقسام نکاح صحیح دانسته و برمشروعیت آن فتوا داده اند. هرچند این نوع ازدواج ازنظر آثار حقوقی با ازدواج دائم تفاوت‌های دارد. ولی ازنظر احکام با ازدواج دائم مگر ازنظر معلوم بودن مدت هیچ تفاوتی ندارد. در این نوع ازدواج یک زن آزاد و کامل، با رضایت خود، به عقد مردی در می آید که هیچگونه مانعی برای ازدواج وجود نداشته باشد که درآن مهریه و مدت ذکر شده؛ و فرزند حاصل فرزندی، مشروع و قانونی است و هرگاه مدت به سرآید زوجین بدون نیاز به طلاق ازهم جدا می شوند و زوجه عده را نگه می دارد. ولی در مقابل فقها و دانشمندان مذاهب اهل سنت از جمله ابوبکر جصاص با استناد به کتاب و سنت و عقل معتقدند که حکم حلیت و مشروعیت نکاح متعه توسط شخص پیامبر (ص) نسخ شده و صراحت فتوای خلیفه دوم در بیان حرام بودن آن و مجازات مرتکبین تاکید بر دستور پیامبر (ص) بوده؛ بر بطلان و حرام بودن آن فتوا داده اند. و سیره صحابه و اجماع فقهای مذاهب اربعه اهل سنت را دلیلی واضح برنسخ حکم متعه برهمگان می دانند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

19 - تحلیل و بررسی نسخۀ اساس استاد فروزانفر در تصحیح دیوان کبیر مولوی
شیرین رزمجو بختیاری الهام خلیلی جهرمی محمد یوسف نیری

10.30495/dk.2022.1898230.1901

دیوان کبیر مولوی از متون محوری پژوهش‌های عرفانی است. از حدود نیم قرن پیش تا به امروز تمام تحقیقاتی که در زمینۀ غزلیات مولوی انجام شده‌، براساس کلیّات شمس تصحیح استاد فروزانفر بوده‌است؛ امّا از زمان تصحیح این متن تا کنون نقدهایی دربارۀ اصالت متن و شیوۀ تصحیح انجام گرفته‌ أکثر

دیوان کبیر مولوی از متون محوری پژوهش‌های عرفانی است. از حدود نیم قرن پیش تا به امروز تمام تحقیقاتی که در زمینۀ غزلیات مولوی انجام شده‌، براساس کلیّات شمس تصحیح استاد فروزانفر بوده‌است؛ امّا از زمان تصحیح این متن تا کنون نقدهایی دربارۀ اصالت متن و شیوۀ تصحیح انجام گرفته‌است. شیوۀ تصحیح استاد فروزانفر و انتخاب نسخۀ قونیۀ 770 به عنوان نسخۀ اساس یکی از مسائلی است که باید به صورت علمی و انتقادی بررسی شود. در مورد نسخۀ مذکور دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. در این پژوهش ضمن آوردن نقدهایی که دربارۀ آن انجام شده‌، به طور دقیق و مفصّل به معرّفی غزل‌هایی پرداختیم که در هیچ یک از نسخ – حتّی در نسخه‌های پرحجم - نیامده‌اند و تنها در نسخۀ قونیۀ 770 (=فذ) آمده‌اند، در بین این غزل‌ها، به غزل‌هایی برخوردیم که مطمئناً از آن مولوی نیستند و هم چنین به غزل‌هایی برخوردیم که نباید آن‌ها را غزلی مستقل به حساب آورد. بررسی این غزل‌ها می‌تواند مبیّن این امر باشد، که نسخۀ قونیۀ 770 (=فذ) نسخة معتبر و اصیلی نیست و برای تصحیح دیوان کبیر مولوی نباید آن را نسخۀ اساس قرار داد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

20 - معرفی و بررسی ویژگی های سبکی سه رساله از سید محمد نوربخش خراسانی
نرگس افروز علی اصغر حلبی احمد رنجبر

10.30495/dk.2023.701792

نسخه های خطی معراجیه، تلویحات و فواید سه رساله از آثار منثور عرفانی تعلیمی دورۀ تیموری است که در قرن هشتم و نهم توسط سید محمد نوربخش خراسانی از صوفیان و عارفان این دوره به نگارش در آمده است. سبک نثر رساله های مذکور بیشتر نثر فنی است، چرا که نویسنده از تعداد بیشتر کلما أکثر

نسخه های خطی معراجیه، تلویحات و فواید سه رساله از آثار منثور عرفانی تعلیمی دورۀ تیموری است که در قرن هشتم و نهم توسط سید محمد نوربخش خراسانی از صوفیان و عارفان این دوره به نگارش در آمده است. سبک نثر رساله های مذکور بیشتر نثر فنی است، چرا که نویسنده از تعداد بیشتر کلمات و ترکیبات عربی، آیات و احادیث، اطناب، آرایه های ادبی مثل سجع، موازنه، مراعات النظیر، اشتقاق، ترادف، واج آرایی، تضاد، تلمیح و تشبیه در این رسالات استفاده کرده است. وی در رسالۀ معراجیه، معراج پیامبر اکرم (ص) را به روش عرفانی تشریح کرده و معتقد است که پیامبر اکرم (ص) با جسد مثالی، در حالت غیبت به این سفر روحانی رفته و هر آنچه مشاهده کرده، همه صورت های مثالی بوده است. از این رساله ۱۱ نسخه در کتابخانه های ایران موجود است. رسالۀ تلویحات و فواید تک نسخه ای هستند. موضوع رسالۀ تلویحات مقام انبیاء و اولیاء، تفاوت ها و شباهت های نبی و ولی، اعتقادات غلط علمای ظاهر و عوام ا لناس دربارۀ انبیاء و اولیا، اثبات اوصاف بشری برای اولیای الله، خوارق عادت، ریاضت های جوکیان هندی، اهمیت مقام صحو و محبت در حق اولیای‌الله، رسالۀ فواید دربارۀ آثار گناه و ظلم، تهذیب نفس، توسل به اولیای الله، نقد عقاید افراطی اهل ظاهر دربارۀ تصرفات اولیای الله، صحت علم نجوم و تنزلات عالم غیب است. نویسنده در این پژوهش، به روش کتابخانه ای و تحلیلی توصیفی ضمن اشارۀ مختصر به زندگی سید محمد نوربخش خراسانی، نسخه های معراجیه، تلویحات و فواید را معرفی و ویژگی های رسم الخطی و سبکی این آثار را از لحاظ زبانی، بیانی و فکری بررسی کرده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

21 - بررسی مثنوی جواهرالاسرار رشید تبریزی و معرفی نسخه‌های آن
شهلا حاج طالبی سید مهدی نوریان قربانعلی ابراهیمی

10.30495/dk.2021.1922306.2196

رشید تبریزی از شاعران پرکار و ناشناختۀ عصر صفوی در قرن 11 هـ.ق است. از مفصل‌ترین و مهم‌ترین مثنوی‌های او جواهرالاسرار است که نسخه‌های خطی آن در کتابخانۀ ملی ملک (نسخۀ اساس مقاله) و دانشگاه تهران نگهداری می‌شود. این اثر درواقع رساله‌ای ادبی_علمی دربارۀ سنگ‌های قیمتی است أکثر

رشید تبریزی از شاعران پرکار و ناشناختۀ عصر صفوی در قرن 11 هـ.ق است. از مفصل‌ترین و مهم‌ترین مثنوی‌های او جواهرالاسرار است که نسخه‌های خطی آن در کتابخانۀ ملی ملک (نسخۀ اساس مقاله) و دانشگاه تهران نگهداری می‌شود. این اثر درواقع رساله‌ای ادبی_علمی دربارۀ سنگ‌های قیمتی است که برخلاف جواهرنامه‌های معروف پیشین به نظم سروده شده است و برخی جنبه‌های داستانی و اساطیری و عقاید قدیم را نیز بازتاب داده است. در این پژوهش ضمن معرفی نسخه‌‌های خطی مثنوی جواهرالاسرار، با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی ساختار این مثنوی و ارتباط آن با جواهرنامه‌های متقدم پرداخته شده. براساس بررسی‌های این جستار، مثنوی جواهرالاسرار در عین حال که از آثار دیگر اقتباس کرده و تأثیر پذیرفته است، برخی جواهرات و حکایت‌های منحصر به خود را دارد. همچنین به علت ارتباط ایران با هند و اروپا در زمان صفویه، برخی حکایت‌ها و منابع منظومه به این سرزمین‌ها ارتباط دارد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

22 - معرفی، بررسی و تحلیل نسخه خطی«تحفه الوزراء» علی بسطامی شاهرودی «مصنفک»
میناسادات امیرافتابی اصغر دادبه

تحفه الوزراء یا تحفه المحمودیه اثر شیخ علی بسطامی شاهرودی مشهور به مصنفک از فارسی نویسان دربار عثمانی در قرن نهم است که تاکنون هیچ یک از آثار وی مورد تفحص قرار نگرفته است. تحفه الوزراء به درخواست محمود پاشا در زمان سلطان محمد فاتح به رشته ی تحریر درآمد. مؤلف در آن زمان أکثر

تحفه الوزراء یا تحفه المحمودیه اثر شیخ علی بسطامی شاهرودی مشهور به مصنفک از فارسی نویسان دربار عثمانی در قرن نهم است که تاکنون هیچ یک از آثار وی مورد تفحص قرار نگرفته است. تحفه الوزراء به درخواست محمود پاشا در زمان سلطان محمد فاتح به رشته ی تحریر درآمد. مؤلف در آن زمان در ادرنه سکونت داشت و از علمای مهم دربار محمد فاتح محسوب می شد. این اثر در ده باب نگاشته شده و برخی باب ها فصول متعددی را شامل می شوند. به لحاظ محتوا و مضامین، این اثر را می توان در زمره ی اندرزنامه های سیاسی محسوب کرد که مساعی نویسنده برآن است تا شیوه ی اداره ی حکومت را به فرامین شریعت نزدیک سازد. نویسنده در این راه از آیات، احادیث، اخبار و اشعار بزرگان ادب فارسی و عربی به منظور اعتباربخشیدن به اثر خویش و ایجاد تنوع در محتوی آن، مدد می گیرد. این نوشتار برآن است، با معرفی مؤلف و آثار وی، به بررسی اثر تحفه الوزراء و مندرجات آن بپردازد تا نقاب از چهره ی یکی از مؤلفین فارسی نویس آناتولی بردارد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

23 - معرفی،بررسی و تحلیل نسخه خطی«کشف اللغات و الاصطلاحات»اثری از عبدالرحیم بن احمد سور بهاری هندی
الهام آدره میرجلال الدین کزازی

فرهنگ نویسی یکی ازشاخه های مهم زبان پارسی است.قرن دهم و یازدهم هجری،از درخشان‌ترین دوره‌هایی است که عالمان علم لغت،به ویژه در سرزمین هند،به تدوین و نگارش فرهنگ‌نامه‌ها پرداخته‌اند.کشف اللغات و الاصطلاحات یکی از این فرهنگ‌نامه‌ها است.نویسنده‌ی‌ این اثرعبدالرحیم بن احمد أکثر

فرهنگ نویسی یکی ازشاخه های مهم زبان پارسی است.قرن دهم و یازدهم هجری،از درخشان‌ترین دوره‌هایی است که عالمان علم لغت،به ویژه در سرزمین هند،به تدوین و نگارش فرهنگ‌نامه‌ها پرداخته‌اند.کشف اللغات و الاصطلاحات یکی از این فرهنگ‌نامه‌ها است.نویسنده‌ی‌ این اثرعبدالرحیم بن احمد سور بهاری هندیاز مشایخ صوفیه،کتاب خود را در قرن دهم هجری نوشته است.این کتاب در ششصد وهفتاد و سه باب و به زبانی علمی و ساده نوشته شده و در بر گیرنده‌ی اطلاعات فراوان در زمینه‌های مختلف است. این جستار ضمن اشاره ای کوتاه به تاریخچه ی فرهنگ‌نویسی،با ارائه ی توضیحاتی چند درباره ی سلوک و اندیشه ی نویسنده به بررسی ساختار،سبک و ویژگی های زبانی این اثر می‌پردازد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

24 - معرّفی و بررسی نسخۀ خطّی«صحیفۀ شاهی(تقویم المکاتیب)»
جلال دهقانی احمد ذاکری

نسخه های خطّی، گنجینه های گران بهای هر ملّتی است.کشور ما به دلیل داشتن پشتوانۀ فرهنگی قوی ، در این زمینه بسیار غنی است.نسخ خطّی بسیاری به زبان فارسی کتابخانه های ایران و جهان نگهداری می شود.این نسخه ها در زمینۀ علوم گوناگونی نگاشته شده است. منشآت و ترسّل یکی از گونه های أکثر

نسخه های خطّی، گنجینه های گران بهای هر ملّتی است.کشور ما به دلیل داشتن پشتوانۀ فرهنگی قوی ، در این زمینه بسیار غنی است.نسخ خطّی بسیاری به زبان فارسی کتابخانه های ایران و جهان نگهداری می شود.این نسخه ها در زمینۀ علوم گوناگونی نگاشته شده است. منشآت و ترسّل یکی از گونه های رایج در تاریخ ادب فارسی و عنوان عمومی آثار و کتاب هایی است که در برگیرندۀ منشور یا فرمان، اخوانیات، جوابیات، سلطانیات، سوگندنامه ها و عهدنامه ها، فتح نامه ها یا شکست نامه ها است. عصر تیموری یکی از درخشان ترین و پُررونق ترین دوران منشآت نویسی است. در این دوره، انشاءِ منشآت و ترسّلات گوناگون، مقیاس و معیاری برای سنجش مایه های سخن شناسی و ذوق به شمار می رود. منشآت صحیفۀ شاهی یا تقویم المکاتیب عنوان یکی از منشآت عصر تیموری است که به همّت ملّا حسین واعظ کاشفی سبزواری دبیر و منشی دربار سلطان حسین بایقرا و مؤلّف کتب بی شماری از قبیل جواهرالتّفسیر، انوار سهیلی، روضه الشّهدا و ... تدوین شده است. نسخه های خطّی این کتاب در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران و کتابخانۀ مَلِک و چندین کتابخانۀ دیگر نگه داری می شود. با توجّه به اهمیّت ادبی و تاریخی کتاب صحیفۀ شاهی در این مقاله که به روش توصیفی و تحلیلی انجام پذیرفته، ضمن نگارش مقدّمه ای در تاریخ مراسلات و معرّفی نسخه های خطّی این اثر، بر احیای یکی از مواریث تاریخی و ادبی کشور تأکید شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

25 - بررسی انتسابِ اشعار در جُنگ اسکندر میرزای تیموری
موسی وصفی قراولخانه امید مجد محمد رضایی

10.30495/dk.2020.679753

جُنگ ها، از آن دست نُسخی هستند که به دلیل شمولشان بر اشعار متنوع، بسیار حائز اهمیتند. چنانکه می دانیم ذوق ادبی در هر عصری تغییر می کند و ممکن است اشعاری که در زمانی مقبول بوده، در ادوار دیگر، چندان مورد اقبال قرار نگیرد. طبیعتاً اینگونه اشعار که مورد پسندِ عصری نباشد أکثر

جُنگ ها، از آن دست نُسخی هستند که به دلیل شمولشان بر اشعار متنوع، بسیار حائز اهمیتند. چنانکه می دانیم ذوق ادبی در هر عصری تغییر می کند و ممکن است اشعاری که در زمانی مقبول بوده، در ادوار دیگر، چندان مورد اقبال قرار نگیرد. طبیعتاً اینگونه اشعار که مورد پسندِ عصری نباشد، محکوم به فراموشی است. گاهی حتی نام شاعران هم به تدریج فراموش می شود. به نظر می رسد جُنگ ها جان پناه امنی برای اینگونه اشعار و شاعرانشان هستند. بنابراین با استفاده از اینگونه منابع می توان به نمونه هایی از اشعارِ شاعرانی دست یافت که دیوانشان استنساخ نشده و از میان رفته است و این خود برهانِ قاطعی بر اهمّیت جُنگ ها است. امّا علاوه بر این محاسن، جُنگ های خطّی اشکالاتی هم دارند که حاصل سهو کاتبان آن است که لازم است اصلاح شوند تا محقّقین و پژوهشگرانی که به آن ها رجوع می کنند، دچار گمراهی نشوند. از جمله مواردی که ممکن است کاتب در آن دچار اشتباه شده باشد، می توان به انتساب اشعار اشاره کرد. چنانکه در جُنگ اسکندر میرزای تیموری نیز در چند مورد، اشعاری به غلط به نام شاعران دیگر آمده است که در این مقاله به آن پرداخته ایم. در مقاله حاضر، سعی کردیم که با مراجعه به کتب تذکره و دواوین شاعران، صحّت انتساب اشعار را در چهار بخش مورد بررسی قرار دهیم. 1) اشعاری که در جُنگ به نام دو نفر آمده است 2) دو مسمّطی که اجزای آن به نام یازده شاعر نقل شده است 3) اشعاری که سهواً با عبارت و ایضاً له به دیگران منسوب شده است 4) اشعاری که در منابع مختلف به نام شاعران دیگر آمده است. نتایج حاصل از این تحقیق می تواند از برخی اشتباهات محقیقن، پیشگیری کند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

26 - حکایة "الحمال مع البنات" فی نسخة ألف لیلة ولیلة الخطیة القاجاریة فی ظل التحلیل التناصّی علی أساس النقد الجغرافی لبرتراند ویستفال
محمدپارسانسب پارسانسب محمدعلی رجبی بهادر باقری نفیسه السادات عبدالبقایی

تعتبر نظریة التناص من الاکتشافات المهمة للقرن العشرین والتی تقوم بتحلیل العلاقات المتشابکة بین النصوص حیث توصلت حتی الآونة الأخیرة وبعد اعتماد العدید من الباحثین علی فروعها المتنوعة إلی وجهات نظر حدیثة فی العلوم الإنسانیة بمختلف حقولها وخاصة الفنون والآداب. یتم ترکیز ال أکثر

تعتبر نظریة التناص من الاکتشافات المهمة للقرن العشرین والتی تقوم بتحلیل العلاقات المتشابکة بین النصوص حیث توصلت حتی الآونة الأخیرة وبعد اعتماد العدید من الباحثین علی فروعها المتنوعة إلی وجهات نظر حدیثة فی العلوم الإنسانیة بمختلف حقولها وخاصة الفنون والآداب. یتم ترکیز التناص فی النقد الجغرافی لبرتراند ویستفال بوصفه أحد أبرز فروع نظریة التناص علی أهمیة دور الفضاء والمکان والجغرافیا فی النتاجات الفنیة والأدبیة وذلک فی الفترة ما بعد البنیویة. وقبل هذه الفترة لم یتوسع دور الجغرافیا فی خلق المعرفة إلی هذه الدرجة. إن نسخة ألف لیلة ولیلة الخطیة القاجاریة لصنیع الملک فی قصر کلستان إحدی أکثر النسخ الخطیة ذات الرسوم واللوحات الفنیة تمیّزا فی العالم إذ تحظی بمکانة تناصیة ممتازة من حیث حوارات النصوص الرئیسة والرسوم. هذا وإن النسخة المذکورة تتواءم والمبادئ النظریة والمنهجیة لبرتراند ویستفال حیث تتجلی فیها السیمیائیات والثقافات البینیة فی النقد الجغرافی بوضوح. فعلی أساس هذا المنهج وبعد اختیار سبع حکایات متداخلة من مجموعة "الحمّال مع البنات" والتی تم رسمها الفنی بخمس عشرة لوحة من روایات صنیع الملک ذات الرسوم الفنیة فی النسخة المذکورة یقوم البحث بتحلیل هذا النتاج الأدبی والفنی ضمن حقل النقد الجغرافی لویستفال بالإضافة إلی دراسة المکانة التناصیة فی فترات تکوینها المختلفة. اعتمد الباحثون الأسلوب التحلیلی والتوصیفی إذ تم تطبیق هذا النهج فی استقصاء کلّ من النصوص والرسوم الفنیة. توصلت الدراسة إلی أن نسخة ألف لیلة ولیلة الخطیة القاجاریة لصنیع الملک نتاج متعدد الأصوات یخاطب جغرافیا إنسانیة ثقافیة لا حدود لها علی المستویین النصی والفنی. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

27 - نسخة خطى مثنوی یوسف ‌و ‌زلیخا اثر غنایی ‌از ‌شعلة گلپایگانی
اردشیر اصلانی

امروزه ارزش و اهمیت نسخ خطی بر اهل دانش روشن است. این آثار ارزشمند پل ارتباطی میان زبان و فرهنگ دیروز با امروز هستند و تجربه های گران سنگ گذشته را به نسل های پسین انتقال می دهند. به همین دلیل تصحیح و احیای این نسخه ها از ارزش و اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از آثاری که أکثر

امروزه ارزش و اهمیت نسخ خطی بر اهل دانش روشن است. این آثار ارزشمند پل ارتباطی میان زبان و فرهنگ دیروز با امروز هستند و تجربه های گران سنگ گذشته را به نسل های پسین انتقال می دهند. به همین دلیل تصحیح و احیای این نسخه ها از ارزش و اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از آثاری که در این جستار آن را معرفی خواهیم کرد، نسخة خطی منظومی است عاشقانه، با نام یوسف و زلیخا از ملا مهدی گلپایگانی متخلّص به شعله که در نیمة دوم قرن دوازدهم می زیسته است. شعله شاعری مثنوی سرا بوده که در اشعارش به نظامی توجه خاصی داشته و به تأثیرپذیری از او خمسه ای سروده است. یکی از مثنوی های پنجگانة او همین یوسف و زلیخا اوست که تعداد ابیات آن به 4700 بیت بالغ می شود.از این مثنوی کلاً شش نسخه باقی مانده است. شعله در این اثر غنایی قبل از پرداختن به اصل داستان، ضمن اشعاری عرفانی و مذهبی در موضوعاتی همچون توحید، آفرینش جهان، خلقت آدمی، نعت پیامبر اکرم(ص) و ستایش امامان شیعه سخن گفته است. تلاش نگارنده بر آن است که با معرفی شعله، نقاب از چهره این شاعر گمنام بردارد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

28 - آثار محمّد‌خان دشتی و نسخه‌های خطّی آن‌ها
حسین جلال پور

محمّد‌خانِ حاجی‌خانِ جمال‌خانِ دشتی از شاعران برجسته‌ی دوره‌ی بازگشت ادبی و از خوانین خیّر و خوش‌نام منطقه‌ی دشتی بوده است. او، درگذر از زندگی سیاسی و نشست و برخاست با بزرگان دوره‌ی قاجار، شاعری حرفه‌ای نیز بوده است. این را می‌توان از تغییرات مداومی که در شعرهایش می‌داد أکثر

محمّد‌خانِ حاجی‌خانِ جمال‌خانِ دشتی از شاعران برجسته‌ی دوره‌ی بازگشت ادبی و از خوانین خیّر و خوش‌نام منطقه‌ی دشتی بوده است. او، درگذر از زندگی سیاسی و نشست و برخاست با بزرگان دوره‌ی قاجار، شاعری حرفه‌ای نیز بوده است. این را می‌توان از تغییرات مداومی که در شعرهایش می‌داده متوجّه شد. شعر او در زمانه‌ای که در آن می‌زیسته، مورد توجّه بزرگان حکومتی و شاعران معروف و تذکره‌نویسان بوده امّا با گذشت زمان رو به فراموشی گذاشته است. به غیر از دیوان اشعار که در بردارنده‌ی انواع شعر به‌خصوص غزل است چندین کتاب دیگر نیز تألیف کرده است. این مقاله در پی معرّفی آثار این شاعر و بررسی اجمالی شعر اوست. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

29 - نگاهی تحلیلی- تطبیقی به تمثیل از دیدگاه قندزی و بلاغت‌نویسان قبل و بعد وی
هاله اژدرنژاد احمد رضا یلمه ها مهرداد چترایی

تمثیل از انواع ادبی است که کاربردی دیرینه دارد و بلاغت نویسان از گذشته‌های دور تاکنون دربارۀ آن نظرات گوناگون و متفاوتی ارائه کرده&lrm;اند. یکی از این بلاغت نویسان محمود بن محمّد بن احمد قندزی، ادیب ایرانی قرن نهم هجری و نویسندۀ اثری به نام بلاغت است. از این رو در پژوهش أکثر

تمثیل از انواع ادبی است که کاربردی دیرینه دارد و بلاغت نویسان از گذشته‌های دور تاکنون دربارۀ آن نظرات گوناگون و متفاوتی ارائه کرده&lrm;اند. یکی از این بلاغت نویسان محمود بن محمّد بن احمد قندزی، ادیب ایرانی قرن نهم هجری و نویسندۀ اثری به نام بلاغت است. از این رو در پژوهش حاضر سعی بر این است که تمثیل از نگاه قندزی و دیگر بلاغت نویسان معاصر و کلاسیک بررسی و مقایسه شود. برای رسیدن به این منظور پس از معرفی قندزی و اثر ایشان، تمثیل از نگاه قندزی بررسی و با آرای بلاغت&lrm;نویسان قبل و بعد از او مقایسه شد و وجوه افتراق و اشتراک آن&lrm;ها در جدولی مشخّص گردید. حاصل پژوهش حاضر که به&lrm; شیوۀ اسنادی-تحلیلی انجام گرفته، بیانگر این است که آرای قندزی به بلاغت نویسان گذشته نزدیک‌تر است و اساس نظریات قندزی و نویسندگان پس از او بر پایۀ عقاید گذشتگان است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

30 - کتابشناسی فرقه اهل حق «یارسان»
مهری رحیمی امیر اسماعیل آذر

فرقه‌ «اهل حق» یا «یارسان» که در قرن هفتم هجری به وسیله‌ سلطان اسحاق (صحاک) بنیان نهاده شد، از کهن‌ترین فرقه‌های تصوف است که از لحاظ تخلیط مذاهب اساطیری و گنوسی کهن نظیر بودایی، برهمایی، مانوی، یزیدی، زروانی، مزدکی، زردشتی، خرمدینی و...با آیین ترسایی و داستان‌های اسرایی أکثر

فرقه‌ «اهل حق» یا «یارسان» که در قرن هفتم هجری به وسیله‌ سلطان اسحاق (صحاک) بنیان نهاده شد، از کهن‌ترین فرقه‌های تصوف است که از لحاظ تخلیط مذاهب اساطیری و گنوسی کهن نظیر بودایی، برهمایی، مانوی، یزیدی، زروانی، مزدکی، زردشتی، خرمدینی و...با آیین ترسایی و داستان‌های اسراییلی و صوفیگری و درویشی و عرفان و فتوت و تعالیم باطنی فاطمی و صباحی و فرهنگ دروزی و حروفیگری و نقطویان و بکتاشی و نصیری و غالیگری شیعی، آیینی التقاطی به شمار می‌رود. تفکر غالب و مشترک آن ها با مذاهب اساطیری و باطنی آن است که در مورد خداوند، قایل به حلول و تجسد هستند و سیر تکامل صعودی و نزولی روح بشر را بعد از مرگ به صورت گردش‌های متوالی (تناسخی) و هزار و یک گانه در اجساد مختلف انسان و حیوان می‌دانند که اصطلاحاً به آن دونادون می‌گویند. این فرقه به «علی اللهی» نیز مشهورند چون به الوهیت امام علی(ع) معتقدند و در مراکزی به اسم «جم خانه» طی آداب و رسوم خاصی تشکیل جم می‌دهند و وجه مشخصه ظاهری آن ها داشتن «شارب» (سبیل)‌های پرپشت و آویخته روی لب است. مقاله حاضر تلاش دارد فهرستی از کلام‌ها و کتاب‌های چاپ و منشر شده اهل حق را به پژوهشگران معرفی نماید. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

31 - معرفی و بررسی محتوایی رسالۀ اساس‌المعرفه اثر کمال‌الدین صدیقی
مهران محبی مریم محمودی پریسا داوری حسین آقاحسینی

نسخ خطی باقیمانده از گذشتگان جزء مهمی از فرهنگ و تمدن محسوب می شود که لزوم توجه به آن به عنوان یکی از گنجینه های میراث فرهنگی، بسیار با اهمیت است. رسالۀ اساس المعرفه، از آثار نفیس سدۀ دهم هجری است که تاکنون تصحیح و چاپ نشده است. از این اثر تنها یک دست نوشته باقی مانده أکثر

نسخ خطی باقیمانده از گذشتگان جزء مهمی از فرهنگ و تمدن محسوب می شود که لزوم توجه به آن به عنوان یکی از گنجینه های میراث فرهنگی، بسیار با اهمیت است. رسالۀ اساس المعرفه، از آثار نفیس سدۀ دهم هجری است که تاکنون تصحیح و چاپ نشده است. از این اثر تنها یک دست نوشته باقی مانده است که با شمارۀ 2001-101/11 در کتابخانۀ آیت الله گلپایگانی قم نگهداری می شود و اساس پژوهش حاضر قرارگرفت. متأسفانه رسالۀ اساس المعرفه تاکنون ناشناخته مانده است لذا با توجه به اهمیت رساله، نگارندگان در این پژوهش می کوشند ضمن معرفی رسالۀ اساس المعرفه کمال الدین صدیقی، به بررسی محتوا، عناصر و مؤلفه های سبکی آن نیز بپردازند. بررسی این اثر نشان می دهد که کمال الدین صدیقی، عارفی برجسته و از شاگردان معنوی جامی و نیز از پیروان محیی الدین بن عربی است و ردّپای عرفان ابن عربی به وضوح در این رساله مشهود است. کمال الدین صدیقی همچنین نویسنده ای تواناست و به ساخت و بافت کلام اهمیّت زیادی داده است. صورخیال، لغات و مضامین عربی، کنایات، استعارات، مرادفات، تکلّفات و تصنعات که در دیگر آثار و متون این دوره دیده می شود، در این اثر نیز به وضوح مشهود است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

32 - زیبایی شناختی واژه ها در اشعار مولانا محمد باقر کاشانی (خرده)
عابد کریمی اصغر رضاپوریان

موسیقی، از لوازم و واجبات زیبایی های بصری و شنوایی است. اندک اند سخنانی که به جان بنشینند و از این عامل مهم، یعنی موسیقی، به دور باشند. تقریبا تمام ادبیات کهن ایران گره خورده با این هنر است و قدما با آن که شناختی فرماتیک و اصولی از آن نداشتند، به زیباترین شیوه آن را به أکثر

موسیقی، از لوازم و واجبات زیبایی های بصری و شنوایی است. اندک اند سخنانی که به جان بنشینند و از این عامل مهم، یعنی موسیقی، به دور باشند. تقریبا تمام ادبیات کهن ایران گره خورده با این هنر است و قدما با آن که شناختی فرماتیک و اصولی از آن نداشتند، به زیباترین شیوه آن را به کمند اختیار در می آوردند و شاهکارهایی از نظم می آفریدند؛ از این رو یکی از عواملی که موجبات زیبایی و جذابیت اشعار مولانا محمدباقر خردۀ کاشانی را فرهم ساخته، زیبایی شناسی، موسیقی کلام و آهنگ زبان اوست. زیبایی موسیقی شعر از مؤلفه های اصلی زبان شاعرانه است و بر توالی، نظم و ترتیب واژگان شعری جهت بیان هرچه زیباتر احساسات، عواطف و مضامین شاعرانه دلالت دارد. در این پژوهش که با هدف بررسی جنبه های زیبا شناختی شعر مولانا محمدباقر خردۀ کاشانی صورت می گیرد، تلاش می گردد تا به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی عنصر موسیقی در اشعار باقر خرده مورد بررسی قرار گیرد،لذا موسیقی اشعار باقر خرده در دو مبحث موسیقی بیرونی و کناری بررسی می شود. نتیجۀ این پژوهش نشان از آن دارد که یکی از عواملی که در حسن شهرت باقر خرده و اشعار وی سهم بسزایی دارد، موسیقی شعری اوست که بیشتر متکی بر موسیقی بیرونی، کناری و معنوی می باشد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

33 - بررسی موسیقی درونی و تکرار در اشعار مولانا محمد باقر خرده
عابد کریمی اصغر رضاپوریان

شعر، انتقال تجربه از طریق فراهم نمودن شگردهای غیر منتظره است. ترکیب سازی یکی از روش های برجسته سازی محسوب می شود. مولانا محمد باقر خرده، از شاعران برجستۀ عصر صفوی است؛ وی از شاعران ترکیب ساز است. در ترکیبات شعری او جلوه های گوناگون موسیقی به چشم می آید. موسیقی، یکی از ع أکثر

شعر، انتقال تجربه از طریق فراهم نمودن شگردهای غیر منتظره است. ترکیب سازی یکی از روش های برجسته سازی محسوب می شود. مولانا محمد باقر خرده، از شاعران برجستۀ عصر صفوی است؛ وی از شاعران ترکیب ساز است. در ترکیبات شعری او جلوه های گوناگون موسیقی به چشم می آید. موسیقی، یکی از عناصر سازندۀ شعری است که به سه دسته تقسیم می شود؛ موسیقی بیرونی(جنبۀ عروضی شعر)، موسیقی کناری(ردیف و قافیه)، موسیقی درونی(انواع توازن های حاصل از ارتباط لفظی و تناسبات معنایی). در این مقاله سعی شده است، ترکیبات شعری نسخه خطی دیوان اشعار مولانا محمد باقر خرده کاشانی از منظر موسیقی درونی بررسی شود. نتایج به دست آمده نشان می دهد که او از موسیقی درونی برای ایجاد نوعی وحدت در محور هم نشینی و جانشینی شعر استفاده نموده. علاوه بر تناسب، زیبایی و تأثیر کلام به غنای زبانی شعر و بار معنایی ترکیبات نیز افزوده است. وی با رعایت تناسب و پیوندی که میان موسیقی و شعر با عناصر دیگر به وجود آورده، نشان داده است که به هدف غایی شعر یعنی بیان مفاهیم و محتوای درونی شعر دست یافته است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

34 - زِنای چشم یا رَنای چشم؟ نقدی بر تصحیح بیتی از مثنوی مولوی
بهزاد برهان

در تصحیح نسخه‌های خطّی، نقاط و فاصلۀ بین حروف و کلمات نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. اگر در یک عبارت، کلمه‌ای به چندین شکل خوانده شود که هرکدام معنایی مناسب آن بافت داشته باشد، یا اگر فاصله‌ای بین یکی از حروف کلمه، آن را به دو شکلِ معنادار مختلف تبدیل کند، انتخاب شکل درست دش أکثر

در تصحیح نسخه‌های خطّی، نقاط و فاصلۀ بین حروف و کلمات نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. اگر در یک عبارت، کلمه‌ای به چندین شکل خوانده شود که هرکدام معنایی مناسب آن بافت داشته باشد، یا اگر فاصله‌ای بین یکی از حروف کلمه، آن را به دو شکلِ معنادار مختلف تبدیل کند، انتخاب شکل درست دشوارتر است. حال اگر تفسیرپذیری و خاصّه شیوۀ خاصّ تفاسیر عرفانی را نیز در این خوانش‌ها دخیل کنیم، با انتخاب‌های بیشتری مواجهیم که هرکدام به‌گونه‌ای تأویل و تفسیر می‌شود.در دفتر چهارم مثنوی مولوی، در داستان قصۀ عطارى که سنگ ترازوى او گل سر شوى بود... عبارتی هست که بنا بر فاصلۀ بین حروفش و داشتن یا نداشتن نقطه، به چند شکل مختلف خوانده می‌شود. هرکدام از مصحّحان و مفسّران مثنوی شکلی را برگزیده و بنای تصحیح و تفسیرشان را بر آن گذاشته‌اند. این ضبط‌ها و تفسیرهای برگزیده نارسایی‌هایی دارد. برآنم تا با بررسی حالت‌های ممکن ضبط‌های این عبارت و نگاهی به اهمّ شروح مثنوی، پیشنهادی ارائه دهم که نارسایی ضبط‌های پیشین را نداشته باشد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

35 - شیوۀ چینش اشعار در دیوان سایری
ثریا اسلامی خو محمد حکیم آذر اصغر رضاپوریان

چینش اشعار در دیوان بیشتر شاعران بر اساس حروف الفبای قوافی شعر شاعراست اما بعضی از شاعران روش دیگری برای چینش شعر در دیوان خود به‌کاربرده‌اند ازجملۀ این شاعران سایری مشهدی است. او شاعر شیعه‌مذهب دورۀ صفوی است که چیدمان شعرش را بر اساس تکرار چشمی واژگان قرار داده است. ش أکثر

چینش اشعار در دیوان بیشتر شاعران بر اساس حروف الفبای قوافی شعر شاعراست اما بعضی از شاعران روش دیگری برای چینش شعر در دیوان خود به‌کاربرده‌اند ازجملۀ این شاعران سایری مشهدی است. او شاعر شیعه‌مذهب دورۀ صفوی است که چیدمان شعرش را بر اساس تکرار چشمی واژگان قرار داده است. شگردهایی که در به کار بردن واژگان تکراری داشته باعث افزایش موسیقی، ضرب‌آهنگ، پیوستگی و انسجام متنش شده و سبک شعری خاصی را این‌گونه برای خود ایجاد کرده است. واژگان تکراری در شعرش گاهی نشانه‌های آشکار و پنهانی همراه خود دارند که به‌صورت آوایی و معنایی، ساختار متن را می‌سازند و بر احساس و موضوع موردنظر شاعر تأکید می‌کنند. ازآنجایی که سبک جدا از جهان‌بینی، شخصیت و روحیات شاعر نیست می‌توان با شناسایی شیوۀ منحصربه‌فرد شاعر در چیدن اشعار در دیوانش، با مختصات ‌فکری شاعر آشنا و از هدف شاعر در به کار بردن این شیوه خاص آگاه شد. هدف وی از این تکرار آگاهانه، اهمیت دادن به موضوع و جلب توجه مخاطب است، آو با تلقین و تکرار، عواطف زودگذر را در ذهن‌ها رسوخ می‌دهد واینگونه توانسته است رابطۀ جدانشدنی میان لفظ و معنی را به‌وضوح نمایش دهد.از بررسی تکرار واژه ها در شعرش نتیجه‌گیری می‌شود که وی شاعری معناگرا و طبیعت‌گراست. در این پژوهش از روش کتابخانه ای و روش تحلیلی ـ آماری، استفاده‌شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

36 - بررسی محتوایی و سبکی نسخه‌ی خطی « ترجمه و شرح رساله‌ی طب القلوب»
آمنه کمالی شمس الحاجیه اردلانی سید جعفر حمیدی

چکیده آثار شناخته‌شدة عرفانی، گسترة وسیعی از ادبیّات ایران را در برمی‌گیرد؛ این گستره هنوز آثار ناشناخته‌ای را از بزرگان این سرزمین در خود نهفته دارد که احیا و معرّفی آن‌ها بر عهدة ادب‌پژوهان است. نسخة مورد بررسی، ترجمه و شرح مفصّلی است به زبان فارسی بر رسالة طبّ‌القلوب أکثر

چکیده آثار شناخته‌شدة عرفانی، گسترة وسیعی از ادبیّات ایران را در برمی‌گیرد؛ این گستره هنوز آثار ناشناخته‌ای را از بزرگان این سرزمین در خود نهفته دارد که احیا و معرّفی آن‌ها بر عهدة ادب‌پژوهان است. نسخة مورد بررسی، ترجمه و شرح مفصّلی است به زبان فارسی بر رسالة طبّ‌القلوب علاء‌الدّین محمّد نقشبندی، آخرین پیر نقشبندی که به قلم فخرالدّین مظهر، از علما، فقها و منسوبان علاء‌الدین محمّد نقشبندی در سقز کردستان، در اوایل قرن 14 به رشتة تحریر درآمد. این پژوهش با بهره‌گیری از شیوة توصیفی- تحلیلی به بررسی این نسخه پرداخته و نیز ویژگی‌های زبانی، ارزش‌های ادبی و فکری آن را مورد تحلیل قرار داده است. شرح رساله، نثری است روان، آمیخته به نظم، آراسته به آیات و احادیث، اصطلاحات عرفانی و ترکیب‌های گیاه‌شناسی و طبی. یافته‌های تحقیق نشانگر آن است که این اثر ادبی متأثر از ادبیّات دورة بازگشت و نثر سعدی در گلستان است و از نظر زبانی از قواعد زبان عربی تأثیر پذیرفته و کهنگی واژگان و کلامش به سبب وفاداری به شیوة عرفای سلف است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

37 - تحلیل رابطۀ ساختاری هفت‌پیکر با نگاره‌های گنبد‌های زرد و سبز و سرخ هفت‌پیکر از نسخۀ مصوّر خمسۀ نظامی موجود در مدرسۀ ‌عالی شهید مطهری
فرزانه مهریار شهرزاد نیازی مرتضی رشیدی آشجردی

10.30495/farsij.2022.1927676.1479

سه نگارۀ مربوط به گنبدهای زرد و سبز و سرخ در منظومۀ هفت پیکر از نسخۀ خطی مصور خمسۀ نظامی موجود در کتابخانۀ مدرسۀ‌ عالی‌ شهید مطهری، چنان به یکدیگر شبیهند که به‌صورت برگردان یکدیگر دیده می‌شوند. هدف این پژوهش آن است که علت این شباهت را در ارتباط با متن منظومه نشان دهد. د أکثر

سه نگارۀ مربوط به گنبدهای زرد و سبز و سرخ در منظومۀ هفت پیکر از نسخۀ خطی مصور خمسۀ نظامی موجود در کتابخانۀ مدرسۀ‌ عالی‌ شهید مطهری، چنان به یکدیگر شبیهند که به‌صورت برگردان یکدیگر دیده می‌شوند. هدف این پژوهش آن است که علت این شباهت را در ارتباط با متن منظومه نشان دهد. در روش نقد ساختارگرایانه، منظومۀ داستانی هفت پیکر، از واحد روایی واحدی برخوردار است که این ساختار روایی واحد، در کل منظومه به‌ویژه هفت‌ گنبد تکرار می‌شود و این واحد روایی تکرارشونده، حامل پیام داستان هفت پیکر، یعنی بن‌مایۀ آزمون و تکامل معنوی بهرام گور است. با فرض این که تکرار ساختار نگاره‌ها و مشابهت ساختاری آن‌ها با تکرار بن‌مایۀ داستان در ساختار واحد متن هفت پیکر، ارتباط دارد، اجزای نگاره‌های مذکور با شاخصه‌های ساختاری منظومۀ هفت پیکر در داستان‌های هفت گنبد، مطابقت داده می‌شود و ارتباط نگاره‌های مربوط به گنبدهای زرد و سبز و سرخ در نسخۀ مذکور با مفهوم داستانی منظومۀ، به روش توصیفی- تحلیلی بررسی می‌گردد، تا به چرایی مشابهت در ساختار این نگاره‌ها و منظور نگارگر از این طراحی پی ببرد و نتیجه می‌گیرد، نگارگر با وقوف به پیام منظومه، هم در جهت انتقال پیام منظومه و تاکید بر آن، این نگاره‌ها را مشابه طراحی نموده و هم برای نشان دادن عظمت دربار صفوی، مقطع آغازین هر گنبد را در سه نگاره، تکرار کرده تا شوکت دربار را تصویر نماید. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

38 - معرفی نسخۀ خطی منشآت امیر نظام گروسی
مجتبی صفر علیزاده لیلا عدل پرور آرزو مومنی خانشان

معرّفی و انتشار متون برجستۀ ادب فارسی، موجب رونق و غنای پیشینۀ علمی، ادبی و تاریخی کشور می‌شود. بسیاری از نسخ در کتابخانه‌های داخل و خارج کشور باقی است که به منظور شناسایی ضرورت دارد تصحیح، معرّفی و مورد ارزیابی قرار گیرند. از حسنعلی‌خان امیرنظام گروسی دو اثر ارزندۀ ادب أکثر

معرّفی و انتشار متون برجستۀ ادب فارسی، موجب رونق و غنای پیشینۀ علمی، ادبی و تاریخی کشور می‌شود. بسیاری از نسخ در کتابخانه‌های داخل و خارج کشور باقی است که به منظور شناسایی ضرورت دارد تصحیح، معرّفی و مورد ارزیابی قرار گیرند. از حسنعلی‌خان امیرنظام گروسی دو اثر ارزندۀ ادبی به صورت مکتوب به نام‌های منشآت و پند‌نامۀ یحیویه به جای مانده است که تا به حال معرّفی و مورد تحلیل و بررسی واقع نشده است. منشآت گروسی؛ اثری در نامه نگاری و مکاتیب دیوانی فارسی است که در قرن سیزدهم به سبک قائم مقام فراهانی به نثری ساده و بینابین نگاشته شده است و از نظر انعکاس اوضاع تاریخی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، دیوانی و... حائز اهمیّت می باشد، لذا بازنگری و معرّفی و شناسایی این اثر در باز‌آفرینی گذشتۀ فرهنگی ایران، می‌تواند مؤثّر باشد. در این مقاله سعی بر این است ضمن معرّفی امیر نظام گروسی و نقش وی در ترّقی و اصلاح جامعه و توجۀ به علوم ادبی و ادبیان، نسخه‌های اساس و کمکی منشأت وی، نیز معرّفی شده و به بیان مهّم‌ترین ویژگی‌های این اثر، پرداخته شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

39 - معرفی نسخه خطی «تحریر ترجمه درّالنّثیرفی النصیحه و التحذیر»
فاطمه حاجی قاسملو آیت شوکتی(نویسنده مسئول) مجتبی صفرعلیزاده

نسخ خطّی از مهمّ‌ترین ارکان فرهنگی بشر و نشانگر تاریخ و تمدّن یک سرزمین و وسیلۀ تعمّق و ژرف‌نگری در شناسنامۀ ملّی ایران است که موجب رونق و غنای پیشینه‌ی علمی، ادبی و تاریخی و... میشود. دبیر اعلم فرزند رئیس محمّد منشی از سخنوران و نویسندگان قرن 14، خوشنویس، شاعر و نویسند أکثر

نسخ خطّی از مهمّ‌ترین ارکان فرهنگی بشر و نشانگر تاریخ و تمدّن یک سرزمین و وسیلۀ تعمّق و ژرف‌نگری در شناسنامۀ ملّی ایران است که موجب رونق و غنای پیشینه‌ی علمی، ادبی و تاریخی و... میشود. دبیر اعلم فرزند رئیس محمّد منشی از سخنوران و نویسندگان قرن 14، خوشنویس، شاعر و نویسنده عصر قاجار، است. تحریر ترجمه درّالنّثیر ، یکی از چند آثار قلمی وی می‌باشد. این اثر در ادب تعلیمی، شامل16 حکایت به زبان حیوانات است که هر کدام مشتمل بر یک یا چند اصل اخلاقی است که دبیراعلم در اثنا یا در پایان به آن میپردازد. روش کار در این جستار بر مبنای مطالعه کتابخانه‌ای، توصیفی و تحلیلی و اسنادی می‌باشد. بررسی تضامین در این اثر بازگوی این امر است که وی به آثاری نظیر کلیله و دمنه، گلستان، مثنوی و... نظر داشته است. در اثر فوق هر حکایت ابتدا به زبان عربی و سپس به زبان فارسی قید شده است. از بررسی بخش عربی و فارسی حکایت چنین بر می‌آید که حجم حکایات در قسمت فارسی طولانی‌تر است؛ دبیراعلم با تسلطی که به مباحث ادبی و حکمی دارد به بسط داستان پرداخته است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

40 - معرفی نسخه خطّی هدایت‌نامه حزین شیروانی و بررسی ویژگیهای سبکی آن
آیت شوکتی

10.30495/farsij.2023.1936445.1522

عبدالرحیم شیروانی، از گویندگان دوره قاجار بود. نسخة دیوان شامل سه اثر از وی( دیوان، صفاء-القلوب و هدایت‌نامه)، که در قرن 12، به خط پسرش، میرزا اسدالله، در زمان حیات وی، نوشته شده و به عنوان نسخة منحصر به فرد در کتابخانه ملّی تبریز نگهداری می‌شود. مقالة حاضر با هدف معرّف أکثر

عبدالرحیم شیروانی، از گویندگان دوره قاجار بود. نسخة دیوان شامل سه اثر از وی( دیوان، صفاء-القلوب و هدایت‌نامه)، که در قرن 12، به خط پسرش، میرزا اسدالله، در زمان حیات وی، نوشته شده و به عنوان نسخة منحصر به فرد در کتابخانه ملّی تبریز نگهداری می‌شود. مقالة حاضر با هدف معرّفی و بررسی ویژگی‌های سبک‌شناسی هدایت‌نامه، به روش اسنادی- توصیفی و آماری و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای بررسی و تحلیل شده، در صدد پاسخگویی به این پرسش است که بارزترین ویژگی‌های سبکی هدایت‌نامه چیست؟ نگارنده در صدد معرّفی آن و بررسی ویژگی‌های رسم‌الخطّی و سبکی آن در سه سطح زبانی، فکری و ادبی است. اثر حاضر، یک اثر داستانی است که مهم‌ترین داستان آن، داستان حضرت ابراهیم و ذبح فرزندش، اسماعیل است که تحت عنوان ذبیح‌نامه، سروده شده است. یافته‌های پژوهش مبنی بر آن است که هدایت‌نامه یک نسخة مسوده بوده که در دو وزن از زیر مجموعه بحر هزج سروده شده است. تنها 10 درصد ابیات آن مردّف است. برخی از عیوب قافیه در آن قابل مشاهده است. به جهت شمول مطالب دینی و عرفانی، می‌تواند برای پژوهش‌های ادبی، دینی، تاریخی و عرفانی مفید واقع شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

41 - مضامین اخلاقی در مثنوی تازه یافت شدۀ ظهیر کرمانی
پری مالملی احمدرضا یلمه ها پریسا داوری

10.30495/farsij.2021.682132

چکیدهآثار گذشتگان، میراث ارزشمندی برای معاصران و آیندگان است. آثار فرهنگی و ادبی با بن مایه های معرفتی خود قوت و غذای معنوی اهل فکر و هنر است و علت آن هم این است که پل ارتباطی بین گذشته و حال هستند و شناخت و معرفت ما را افزایش می دهد. عهد صفوی نیز از این علوم و فنون بی أکثر

چکیدهآثار گذشتگان، میراث ارزشمندی برای معاصران و آیندگان است. آثار فرهنگی و ادبی با بن مایه های معرفتی خود قوت و غذای معنوی اهل فکر و هنر است و علت آن هم این است که پل ارتباطی بین گذشته و حال هستند و شناخت و معرفت ما را افزایش می دهد. عهد صفوی نیز از این علوم و فنون بی بهره نبوده است. ظهیر کرمانی (1162 ق) که نامش در هیچ تذکره ای نیامده است از مفاخر شیعی مذهب ایران زمین است. مثنوی پر تمثیل او که 8743 بیت و در بحر رمل است، از آثار ناشناخته ی قرن دوازدهم است و تنها نسخه ی آن به خط نستعلیق و مشتمل بر 265 برگ با شماره ی 9530 در کتابخانه ی مجلس تهران نگهداری می شود. این نسخه شامل داستان های تمثیلی منظومی در بیان اندیشه های عرفانی، اخلاقی، دینی، عاشقانه و غیره است. او در انواع صنایع لفظی و معنوی، طبع آزمایی کرده است و با اشعار تعلیمی خود نکات اخلاقی را برای یک زندگی راستین و حقیقی هموار کرده است. ابیاتش از آیات و احادیث و زندگی ائمه و بزرگان نشأت گرفته است. از این رو لازم است که با وجود زندگی پر تب و تاب امروزی کلام ارزشمند ظهیر به دقت و ژرف نگری مطالعه و بررسی شود تا شاید شمه ای از زندگی و تجربیات گذشتگان مرهمی باشد بر دردهای اخلاقی و اجتماعی و فرهنگی که روح هر انسان آزاده ای را می آزارد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

42 - آثار خطی سعدالدین احمدکابلی بره کی انصاری
پرویز صفرعلی علی زمانی علویجه فاطمه کوپا فاطمه معین الدینی

10.30495/farsij.2021.682133

مطالعه،تصحیح و بررسی دقیق نسخ خطی، جنبه های مختلف ادبی و فکری هر دوره را آشکارتر خواهد کرد. با توجه به مشترکات فرهنگی و همسایگی ایران و افغانستان، بررسی نسخ خطی شاعران و عارفان فارسی زبان این خطه، دارای اهمیت بسیار است. به علت تشابهات فرهنگی و تاریخی گذشته،کشوری چون افغ أکثر

مطالعه،تصحیح و بررسی دقیق نسخ خطی، جنبه های مختلف ادبی و فکری هر دوره را آشکارتر خواهد کرد. با توجه به مشترکات فرهنگی و همسایگی ایران و افغانستان، بررسی نسخ خطی شاعران و عارفان فارسی زبان این خطه، دارای اهمیت بسیار است. به علت تشابهات فرهنگی و تاریخی گذشته،کشوری چون افغانستان به عنوان بخشی از مناطق فرهنگی زبان و ادب فارسی، سرشار از نسخه های خطی ارزشمندی است. یکی از شاعرانی که آثار شعر و نثر عارفانه اش ،نقش مؤثری در ترویج زبان و ادبیات فارسی و مفاهیم عرفانی داشته ،سعدالدین احمد انصاری است که در قرن دوازدهم هجری در توابع کابل می زیسته است. کتاب شعر شور عشق اثر سعدالدین احمد انصاری، از نسخه‌های خطّی و ارزشمند قرن دوازدهم هجری محسوب می شود که تا کنون مورد پژوهش مستقل قرار نگرفته است، بی شک این پژوهش در روشن شدن وجوه مبهم و ارزش و بهای این کتاب عرفانی موثر واقع خواهد بود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

43 - معرفی نسخة خطی صفاء‌القلوب و بررسی ویژگی‌های سبکی آن
آیت شوکتی

10.30495/farsij.2021.685691

صفاء‌القلوب اثر ارزشمندی است که فقط یک نسخۀ خطی در کتابخانۀ ملّی تبریز از آن وجود دارد و تاکنون هم تصحیح نشده است. این کتاب را عبدالرحیم حزین شیروانی در دورة قاجار در 19 گفتار و 11 حکایت و یک خاتمه‌ای کوتاه در دعای خیر در حق کاتب به اقتفا از نان و حلوای شیخ بهایی و در و أکثر

صفاء‌القلوب اثر ارزشمندی است که فقط یک نسخۀ خطی در کتابخانۀ ملّی تبریز از آن وجود دارد و تاکنون هم تصحیح نشده است. این کتاب را عبدالرحیم حزین شیروانی در دورة قاجار در 19 گفتار و 11 حکایت و یک خاتمه‌ای کوتاه در دعای خیر در حق کاتب به اقتفا از نان و حلوای شیخ بهایی و در وزن و قالب آن سروده است. مقالة حاضر به روش اسنادی- توصیفی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای بررسی و تحلیل شده، در صدد پاسخ‌گویی به این پرسش است که بارزترین ویژگی‌های سبکی صفاء‌القلوب چیست؟ به این منظور، مهم‌ترین ویژگی‌های صفاء‌القلوب در سه سطح فکری، زبانی و ادبی همراه با معرَّفی نسخه و ویژگی رسم‌الخط آن، بررسی و تلمیحات و تضمین‌های به کار رفته، تخریج و مصدریابی شده است. یافته‌های پژوهش مبنی بر آن است که این اثر از جهتی ویژگی‌های سبک کهن را دارد و از جهتی رد پای واژه‌ها و اصطلاحات روز و کاربردهای نو در لابلای این نسخه مشهود است. ویژگی‌های سبکی و رسم‌الخط نسخه، در دو نسخه دیگر نیز دیده می‌شود. تنها 7 درصد ابیات مردّف، هستند. پیروی از نان و حلوا نیز در جای جای نسخه نمود دارد. مؤلفّ این اثر، غیر از شیخ بهایی، به اشعار مولوی و عطار و صائب نیز نظر داشته است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

44 - ترجیع‌بندی نویافته از طالب آملی
یدالله عابدی نهرخلجی مهرداد چترایی عزیز آبادی قربانعلی ابراهیمی

10.30495/farsij.2022.692903

طالب آملی ازشاعران برجسته و معروف ایران در سدۀ یازدهم هجری است.کلّیّا ت اشعار او یک بار تصحیح و به زیور طبع آراسته شده است. در مقدّمۀ کلّیّات اشعار طالب، از منابع و نسخه‌هایی که برای تصحیح و تدوین آن استفاده گردیده، نام برده شده است ولی به برخی نسخ اشاره‌ای نشده است. پس أکثر

طالب آملی ازشاعران برجسته و معروف ایران در سدۀ یازدهم هجری است.کلّیّا ت اشعار او یک بار تصحیح و به زیور طبع آراسته شده است. در مقدّمۀ کلّیّات اشعار طالب، از منابع و نسخه‌هایی که برای تصحیح و تدوین آن استفاده گردیده، نام برده شده است ولی به برخی نسخ اشاره‌ای نشده است. پس از آن بعضی از محقّقان با پژوهش و برّرسی این موضوع، اثبات نموده‌اندکه اشعار جمع‌آوری شده در کلّیّات طالب با توجه به همه نسخ و منابع موجود نبوده است. نگارندگان این مقاله هنگام تصحیح و برّرسی اثری به نام سفینه نظم و نثر به اشعاری نویافته از طالب آملی دست پیدا کرده‌اند. سفینۀ نظم و نثر به دست نویسندۀ گمنامی نوشته شده است و به شمارۀ 8982 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. در این سفینه اشعار شاعران متعددی جمع‌آوری شده است. این سفینه از نظر محتوایی به سبب داشتن ابیات نویافته شایستۀ توجه است. در واقع وجود ابیات نویافته از طالب آملی و دیگر شعرا، غنای این سفینه را تایید می‌کند، همچنین ذکر اشعاری که در منابع دیگر نیامده است، به ارزش این اثر می‌افزاید. پژوهش پیش رو، مطالعه‌ای نظری است که به شیوۀ پژوهش کتابخانه‌ای انجام شده است و نگارندگان در وهلۀ نخست به شخصیّت طالب آملی و در گام دوم به ترجیع‌بندی نویافته از وی پرداخته‌اند. تا از این طریق جایگاه و مرتبۀ شعری این شاعر بزرگ شناسانده شود و با ارائۀ 103 بیت تازه‌یاب در قالب یک ترجیع‌بند، که تا به امروز در دیگر منابع نیامده است، به تکمیل دیوان این شاعر کمک نمایند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

45 - استانداردسازی نسخه سوم مقیاس های استعداد تحصیلی وودکاک-جانسون در دانش آموزان مدارس ابتدایی شهرستان اسلامشهر
علی وثوقی کلنتری کامبیز کامکاری مهرناز آزادیکتا

هدف: در این تحقیق به استانداردسازی نسخه سوم مقیاس های استعداد تحصیلی وودکاک- جانسون در دانش آموزان مدارس ابتدایی شهرستان اسلامشهر پرداخته شد. روش: سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شده است که آیا نسخه سوم مقیاس های استعداد تحصیلی وودکاک- جانسون در دانش آموزان مدارس ابتدایی شهر أکثر

هدف: در این تحقیق به استانداردسازی نسخه سوم مقیاس های استعداد تحصیلی وودکاک- جانسون در دانش آموزان مدارس ابتدایی شهرستان اسلامشهر پرداخته شد. روش: سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شده است که آیا نسخه سوم مقیاس های استعداد تحصیلی وودکاک- جانسون در دانش آموزان مدارس ابتدایی شهرستان اسلامشهر، از تجانس درونی، ضریب ثبات، روایی ملاکی و روایی سازه مطلوب برخوردار است؟ تحقیق حاضر در حیطه طرح های روان سنجی جای می‌گیرد. جامعه تحقیق حاضر را تمامی دانش آموزان مدارس ابتدایی اسلامشهر تشکیل می‌دهند. در تحقیق حاضر با پیروی از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی منظم تعداد 720 دانش آموز (از پایه اول تا ششم و از هر پایه 30 نفر) به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این تحقیق از نسخه نوین سوم مجموعه آزمون های شناختی وودکاک جانسون، به عنوان ابزار استفاده شده است که دارای روایی و اعتبار مطلوب می باشد. یافته ها : نتایج تحقیق نشان داد با بررسی تجانس درونی (با روش آلفا کرانباخ و دو نیمه کردن آزمون با اصلاح اسپیرمن- براون) و ثبات با روش آزمون- باز آزمون مشخص گردید که ابزار مزبور از تجانس درونی سوالات و ثبات مطلوبی (بالاتر از 95/0) برخوردار می باشد. همچنین، ابزار مزبور با نسخه پنجم مقیاس هوشی استانفورد- بینه در دانش آموزان مدارس ابتدایی شهرستان اسلامشهر دارای روایی ملاکی از نوع همزمان است. نتیجه گیری : در نهایت، با تحلیل عامل مشخص گردید که ابزار مزبور در دانش آموزان مدارس ابتدایی شهرستان اسلامشهر 6 عامل از 7 عامل نظریه کتل- هورن- کارول (CHC) را تبیین می کند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

46 - نسخه ای نویافته از عالم‌آرای شاه تهماسب
محمدنبی سلیم مریم حیدری

یکی از سنت های تاریخ نگاری ایران، نگارش کتاب هایی درباره زندگانی پادشاهانی است که دوران زمامداری ایشان با تحولات بسیار اثرگذاری همراه بوده است. یکی از این دست کتابها-که به صورت نسخه خطی می‌ باشد- توسط اسماعیل حسینی مرعشی تبریزی معروف به میرملایم بیگ از نویسندگان دوران ش أکثر

یکی از سنت های تاریخ نگاری ایران، نگارش کتاب هایی درباره زندگانی پادشاهانی است که دوران زمامداری ایشان با تحولات بسیار اثرگذاری همراه بوده است. یکی از این دست کتابها-که به صورت نسخه خطی می‌ باشد- توسط اسماعیل حسینی مرعشی تبریزی معروف به میرملایم بیگ از نویسندگان دوران شاه‌صفی و شاه‌عباس دوم صفوی نگاشته شده است و آن را می‌توان عالم آرای شاه تهماسب نام نهاد. نویسنده در این کتاب با هدف شرح وقایع دوره زمامداری شاه تهماسب اول صفوی (۹۸۴-۹۳۰) به تالیف رخدادهای واقعه از سال ۹۳۰ تا ۹۸۱ ق و به صورتی داستان گونه همراه با گزارش‌های تاریخی پرداخته است. از آنجا که نسخه مذکور آگاهی‌های بسیارسودمندی از اوضاع سیاسی و نظامی عهد شاه تهماسب در اختیار می‌گذارد و افزون بر آن اطلاعات مفیدی از منظر اجتماعی و فرهنگی درباره احوالات عامه مردم، آن هم با زبانی روان و نثری سهل الوصول ارائه می‌دهد، لذا در این مقاله به معرفی آن پرداخته شده است. این مقاله با هدف معرفی و بررسی ویژگی‌های متعدد و درخور این کتاب –که کمترین بدان توجه شده است- می‌کوشد در حد اجمال و با دسته بندی و تبیین خصوصیات اصلی و برجسته این نسخه، اهمیت و ارزش نسخه مذکور را یادآور شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

47 - بررسی تطبیقی حکم آیه «اسْتَمْتَاعْ» از دیدگاه فاضل مقداد و ابوبکر جصاص
سیدطه حسن نژاد احمد رضا رفیعی جواد پنجه پور

چکیدهفقها و دانشمندان امامیه از جمله فاضل مقداد با استناد به کتاب، سنت و اجماع نکاح متعه را یکی از اقسام نکاح صحیح دانسته و برمشروعیت آن فتوا داده اند و احکام متعه را به مانند نکاح دائم دانسته اند، هرچند این نوع ازدواج ازنظر آثار حقوقی با ازدواج دائم تفاوت‌های دارد. ولی أکثر

چکیدهفقها و دانشمندان امامیه از جمله فاضل مقداد با استناد به کتاب، سنت و اجماع نکاح متعه را یکی از اقسام نکاح صحیح دانسته و برمشروعیت آن فتوا داده اند و احکام متعه را به مانند نکاح دائم دانسته اند، هرچند این نوع ازدواج ازنظر آثار حقوقی با ازدواج دائم تفاوت‌های دارد. ولی ازنظر احکام با ازدواج دائم مگر ازنظر معلوم بودن مدت هیچ تفاوتی ندارد. در این نوع ازدواج یک زن آزاد و کامل، با رضایت خود، به عقد مردی در می آید که هیچگونه مانعی (سببی، نسبی، رضاعی و غیره.) برای ازدواج وجود نداشته باشد که درآن مهریه و مدت ذکر شده؛ و فرزند حاصل فرزندی، مشروع و قانونی است و هرگاه مدت به سرآید زوجین بدون نیاز به طلاق ازهم جدا می شوند و زوجه عده را نگه می دارد. ولی در مقابل فقها و دانشمندان مذاهب اهل سنت از جمله ابوبکر جصاص با استناد به کتاب و سنت و عقل معتقدند که حکم حلیت و مشروعیت نکاح متعه توسط شخص پیامبر (ص) نسخ شده و صراحت فتوای عمربن خطاب خلیفه دوم در بیان حرام بودن آن و مجازات مرتکبین تاکید بر دستور پیامبر (ص) بوده؛ بنابراین نکاح متعه را باطل، جایز و صحیح نمی‌دانند و بر بطلان و حرام بودن آن فتوا داده است وسیره صحابه و اجماع فقهای مذاهب اربعه اهل سنت را دلیلی واضح برنسخ حکم متعه برهمگان می دانند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

48 - شرح کانون و نوع روایت نگاره‌های نسخ مصور هفت‌پیکر نظامی در رابطه با متن آن
فرزانه مهریار شهرزاد نیازی مرتضی رشیدی

خمسۀ نظامی، از منظومه‌هایی است که در طول تاریخ، نسخ متعددی از آن، به صورت مصور و غیرمصور تهیه شده است. به خاطر رابطۀ متن منظومه و نگاره‌ها، نسخ مصور علاوه بر متن منظومه، بار معنایی حاصل از نگاره‌ها را نیز در خود جای داده است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به شناساندن ن أکثر

خمسۀ نظامی، از منظومه‌هایی است که در طول تاریخ، نسخ متعددی از آن، به صورت مصور و غیرمصور تهیه شده است. به خاطر رابطۀ متن منظومه و نگاره‌ها، نسخ مصور علاوه بر متن منظومه، بار معنایی حاصل از نگاره‌ها را نیز در خود جای داده است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به شناساندن نگاره‌های نسخ هفت‌پیکر در مجموعه‌ای از نسخ برگزیدۀ خمسۀ نظامی با عناوین: دانشگاه تهران با کد 5179، مدرسه عالی شهید مطهری با کد 400، کتابخانه کنگره آمریکا، کاخ گلستان با کد 1951، مجلس شورای اسلامی با کد 930، کتابخانه ملی با کد 15275-5 و کد 3058256 از کتابخانه دیجیتال مربوط می‌پردازد. با توجه به رابطۀ متن منظومه و نگاره، در نسخ مصور، آگاهی از تعداد و موضوع نگاره‌ها و مقطع قرار گرفتن آن‌ها در متن و کانون روایت و نوع روایت آنها گام ارزشمندی برای آغاز تحقیقات بعدی در این زمینه است. پژوهش حاضر نشان می‌دهد، در نسخ مصور بررسی شده، بهرام‌گور محور اصلی روایت نگاره‌هاست و بیشترین بسامد آن مربوط به حضور بهرام‌گور در هفت‌گنبد است و در ترسیم نگاره‌ها، نگارگر کاملاً تابع متن نیست. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

49 - بررسی اهداف تاریخ‌نگاری و نحوه مشروعیت بخشی مورخان در دیباچه های تواریخ سلسله ای و مذهبی از دوره شاه عباس اول تا پایان حکومت صفویان
حسین قاسمی سیما رحمانی فر

چکیده: یکی از اجزای مهم نسخ خطی تاریخی، دیباچه های آن ها است که می توان با بررسی آن ، به اطلاعات ارزشمندی درباره ی مورخ، نوع نگاه او به حوادث تاریخی، و چگونگی نگرش اهل فن به تاریخ و فلسفه و چیستی آن دست یافت. از آن جا که از دوران شاه عباس اول تا پایان دوره ی صفویه، م أکثر

چکیده: یکی از اجزای مهم نسخ خطی تاریخی، دیباچه های آن ها است که می توان با بررسی آن ، به اطلاعات ارزشمندی درباره ی مورخ، نوع نگاه او به حوادث تاریخی، و چگونگی نگرش اهل فن به تاریخ و فلسفه و چیستی آن دست یافت. از آن جا که از دوران شاه عباس اول تا پایان دوره ی صفویه، متون تاریخی قابل توجهی باقی مانده است، با بررسی دیباچه های نسخ خطی این دوره-که با تحولات چشمگیری از لحاظ تاریخی، فرهنگی و سیاسی همراه بوده-می توان به درک عمیق تری از نگاه مورخین به تاریخ و هدف تاریخ نگاری در یک دوره تاریخ ساز نائل شد. هدف پژوهش حاضر، استخراج و مقایسه اطلاعاتی از دیباچه این نسخ، در خصوص نوع نگاه مورخین تواریخ سلسله ای و مذهبی به تاریخ و فلسفه آن، و چگونگی مشروعیت بخشی آنان به پادشاهان و زمامداران زمانه است. از این طریق، می توان چشم اندازی از اوضاع و شرایط فرهنگی حاکم بر فن تاریخ نگاری ارائه نمود؛ و پاسخی برای این سؤال یافت که فرمانروایان زمانه و مؤلفین کتب تاریخی، هر یک چه هدفی از سفارش و نگارش یک اثر تاریخی داشته اند؟ و این اهداف در کتب تاریخی سلسله ای و مذهبی چه اشتراکات و تفاوت هایی دارد و چرا؟ واژگان کلیدی: دیباچه، نسخه های خطی تاریخی، تواریخ سلسله ای، تواریخ عمومی، دوره صفویه تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

50 - بررسی جایگاه علی(ع) در معراج پیامبر(ص) در سروده‌های کُردی جنوبی
سید آرمان حسینی آبباریکی یحیی آتش زای

داستان معراج رسول اکرم(ص) رایج ترین مضمون و درون مایۀ دینی در سروده های کُردی جنوبی است. شاعران کُرد جنوبی از زوایای مختلف داستان معراج را دست مایۀ سروده های خود قرار داده اند و حضور علی (ع) در همۀ این معراج نامه ها از ویژگی های مشترک آن ها به شمار می آید. از آن جایی که أکثر

داستان معراج رسول اکرم(ص) رایج ترین مضمون و درون مایۀ دینی در سروده های کُردی جنوبی است. شاعران کُرد جنوبی از زوایای مختلف داستان معراج را دست مایۀ سروده های خود قرار داده اند و حضور علی (ع) در همۀ این معراج نامه ها از ویژگی های مشترک آن ها به شمار می آید. از آن جایی که پرداختن به این اشعار، روایت معراج از دیدگاه مردم عامّۀ کُرد ( کُردان جنوبی) را نیز روشن می سازد، بنابراین نگارندگان در این جستار بر آن شدند ضمن بیان نمایی کلّی از معراج، توضیحاتی دربارۀ معراج‌نامه‌ها و نسخه‌های خطی آن‌ها، بازتاب این واقعه را - با تکیه بر جایگاه علی(ع) - در ادبیات کُردی جنوبی بررسی نمایند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

51 - اعتبار سنجی احادیثِ انتصابی بودن امام در نسخه خطی «سلّم درجات» با رویکردی بر شواهد و متابعات فریقین
طاهره ندیمی تهرانی امیر توحیدی مجید معارف

انتصاب امام از جانب خداوند یکی از موضوعات مطرح شده در قرآن و منابع روایی می‌باشد. نسخه خطی سلّم درجات ابن‌مشهدی، صاحب تفسیر کنزالدقایق، از جمله منابع ارزشمند در این زمینه است. با توجه به شواهد و متابعات فریقین و اعتبارسنجی سندی و متنیِ چهار روایت نسخه خطی در این باب، به أکثر

انتصاب امام از جانب خداوند یکی از موضوعات مطرح شده در قرآن و منابع روایی می‌باشد. نسخه خطی سلّم درجات ابن‌مشهدی، صاحب تفسیر کنزالدقایق، از جمله منابع ارزشمند در این زمینه است. با توجه به شواهد و متابعات فریقین و اعتبارسنجی سندی و متنیِ چهار روایت نسخه خطی در این باب، به روش توصیفی تحلیلی، محرز گردید که صرفنظر از اسناد احادیث که اعتبار آنها مورد اجماع علمای فریقین نمی‌باشد؛ مضمون روایات از تواتر اجمالی برخوردار بوده، و دارای وثاقت صدوری است. و علم حاصل می‌گردد که امامت عهدی الهی است که بعد از رسول الله (ص) به امام علی (ع) وفرزندان مطهر ایشان اعطا گردید. و هیچ فرد، گروه و یا شورایی نمی‌تواند امام و خلیفۀ بعد از رسول الله را مشخص کرده و یا برای اهل بیت عصمت و طهارت مصداقی معرفی کند؛ حتی خود رسول خدا و امام قبل نیز اختیار انتصاب کسی را به عنوان امام ندارند؛ زیرا این مصادیق از جانب خداوند از قبل معرفی و به رسول الله (ص) ابلاغ شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

52 - مصاحف همبسته متعلق به مکتب بصره (نسخه منسوب به امام علی در آستان قدس، نسخه منسوب به هارون الرشید و نسخه 5122 در کتابخانه ملی فرانسه) تلاش برای تاریخ‌گذاری و تعیین خاستگاه
آلاء وحیدنیا

در میان نسخه‌های کهن قرآنی متعلق به قرون نخست اسلامی، مجموعه‌ای از مصاحف خطی یافت می‌شود که نظام آوانگاری ثبت شده در آنها ویژگی‌ خاصی در اعراب‌گذاری هاء ضمیر مفرد مذکر نشان می‌دهد. در این دست مصاحف هاء ضمیر مفرد مذکر که گاه از آن تعبیر به هاء کنایه می‌شود در کلماتی که ق أکثر

در میان نسخه‌های کهن قرآنی متعلق به قرون نخست اسلامی، مجموعه‌ای از مصاحف خطی یافت می‌شود که نظام آوانگاری ثبت شده در آنها ویژگی‌ خاصی در اعراب‌گذاری هاء ضمیر مفرد مذکر نشان می‌دهد. در این دست مصاحف هاء ضمیر مفرد مذکر که گاه از آن تعبیر به هاء کنایه می‌شود در کلماتی که قبل از آن یاء ساکنه یا کسره آمده باشد همچون: "الیه"؛ "فیه"؛ "علیه"؛ "اخیه"؛ "بعدِه"؛ "فضلِه" و... همچنین هاء متصل به فعل مجزوم که از آن تعبیر به هاء اضمار می‌شود در کلماتی چون: "یُؤَدِّه"؛ "نُؤته"؛ "یَتَّقْه"؛ "نُصْلِه" و ... دارای علامت ضمه هستند. تنها مورد استثناء در این دسته، واژه "به" است که علامت کسره را برای هاء نشان می‌دهد. بررسی سه نسخه تقریباً کامل، از میان چندین نسخه یافت شده با این خصوصیت نشان داد که این مصاحف نه تنها دارای خصوصیات مشترک نسخه‌شناختی همچون خط نگارش و قطع مصحف‌اند. بلکه ویژگی‌های متنی و قرائی موجود در این مصاحف تعلق به مکتب بصره را در هر سه نسخه نشان می‌دهد. بنابراین با مجموعه‌ای از مصاحف همبسته مواجه‌ایم که احتمالا مابین اواخر قرن دوم تا اواخر قرن چهارم، در منطقه بصره و توابع آن همچون مناطقی از ایران تولید شده‌اند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

53 - اصالت کتاب الکافی؛ آسیب‌شناسی تاریخی انتقادها
عمیدرضا اکبری امیرحسن خوروش

از دیرباز الکافی کلینی اثری معتبر نزد عالمان امامی به حساب می‌آمده است. اما در دوره حاضر برخی نویسندگان در اصالت نسخه‌های موجود از الکافی خدشه کرده‌اند. پس با توجه به جایگاه بسیار مهم الکافی، این پژوهش پاسخگوی این سؤال است که چه شواهد تاریخی اصالت الکافی را تضعیف یا تقو أکثر

از دیرباز الکافی کلینی اثری معتبر نزد عالمان امامی به حساب می‌آمده است. اما در دوره حاضر برخی نویسندگان در اصالت نسخه‌های موجود از الکافی خدشه کرده‌اند. پس با توجه به جایگاه بسیار مهم الکافی، این پژوهش پاسخگوی این سؤال است که چه شواهد تاریخی اصالت الکافی را تضعیف یا تقویت می‌کند؟ بنابر نتیجۀ این پژوهش، هم‌خوانی بسیار بالای اسناد الکافی با تهذیب، گستردگی طرق روایت الکافی، توجه بالا به آن در طبقات مختلف و تناسب روایات کتب حدیثی و فهارس از کلینی با الکافی موجود از جمله دلایل اصالت نسخه الکافی است. انتقادها بر اصالت کتاب الکافی از سویی متکی به برداشت‌هایی نادرست درباره جامعیت منابع قدیم است که بر اساس آن، انتظار داشته‌اند کل الکافی در منابعی مانند تهذیب نمود یابد؛ و از سوی دیگر مبانی نادرستی که اصالت‌سنجی آثار کهن را تنها وابسته به قدمت نسخ خطی و یا اتصال طرق اجازه می‌داند. نبود نگاه تاریخی به داده‌های روایات و اسناد الکافی، اطلاعات منابع سده‌های میانی درباره الکافی و نیز چرایی تفاوت‌ها میان الکافی و برخی آثار کهن به این بدبینی‌ها دامن زده است. این پژوهش ضمن تبیین اشکال‌های مستندات ناقدان، نشان داده آنان از قرائن گسترده‌ای در اثبات اصالت الکافی و نیز از جنبه‌های اثباتی مستندات خودشان غفلت کرده، و تحلیل‌هایی اشتباه و یکسویه‌ ارائه داده‌اند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

54 - بررسی تاریخی درون‌مایه نگارش‌های ناسخ و منسوخ در سده سوم و چهارم
محسن قاسم پور فاطمه حاجی اکبری

نسخ در قرآن در سه قرن اول معنای عامی داشته است که در دوره‌های بعد به‌یکی از مصادیق آن مبدل شده است. از قرن دوم تا پنجم، تعداد آیاتی که منسوخ به‌حساب می‌آمد به‌طور چشم‌گیری افزایش پیدا کرد و عالمانی از زهری گرفته تا ابن جوزی به‌ترتیب آیات منسوخ را از 42 تا 247 آیه رساندن أکثر

نسخ در قرآن در سه قرن اول معنای عامی داشته است که در دوره‌های بعد به‌یکی از مصادیق آن مبدل شده است. از قرن دوم تا پنجم، تعداد آیاتی که منسوخ به‌حساب می‌آمد به‌طور چشم‌گیری افزایش پیدا کرد و عالمانی از زهری گرفته تا ابن جوزی به‌ترتیب آیات منسوخ را از 42 تا 247 آیه رساندند. در سدهٔ چهارم که دوران طلایی نگارش در زمینهٔ ناسخ و منسوخ به‌شمار می‌رود ـ آن‌گونه که نسخ‌پنداری آیات آن قدر زیاد شد که برخی افراد از این رویکرد با نام عشاق‌النسخ یاد کرده‌اندـ تعداد آیات ناسخ و منسوخ به‌215 مورد رسانده شد. این پژوهش گونه‌های پرداختن به‌نسخ را با روشی تحلیلی-توصیفی بررسی کرده است. پژوهش نشان می‌دهد بستر توسعه نظریهٔ نسخ در مواجهه با برخی از آیات الاحکام که ناسازگاری ظاهری داشتند شکل گرفت. بر این اساس فقیهان مبنای حکم متقدم و متأخر را در ترتیب نزول ملاک قرار داده و با استفاده از آن، این انگاره تناقض را از میان ‌بردند. فهرست کردن آیات متعارض، گاه شماری ناسخ از منسوخ، تسهیل در به‌خاطر سپاری ناسخ و منسوخ و تدوین بر اساس ابواب فقهی از جمله درون مایه‌های آثار مربوط به‌نسخ در قرون اولیه است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

55 - سیر تطورات تاریخی نسخ با تکیه بر مطالعه موردی نسخ از منظر فخررازی و علامه طباطبایی
رضا بنی اسدی

مسأله نسخ به عنوان یکی از مسائل مهم در حوزه علوم قرآنی از زمان های بسیار دور مورد توجه مفسران فریقین بوده است. از نیمه قرن دوم تا کنون، نگارش هایی خواه مستقل و خواه در ضمن مطالب دیگر در زمینه ناسخ و منسوخ وجود داشته است. نوع نگاه مفسران به این مساله مبتنی بر ملاک ها، ش أکثر

مسأله نسخ به عنوان یکی از مسائل مهم در حوزه علوم قرآنی از زمان های بسیار دور مورد توجه مفسران فریقین بوده است. از نیمه قرن دوم تا کنون، نگارش هایی خواه مستقل و خواه در ضمن مطالب دیگر در زمینه ناسخ و منسوخ وجود داشته است. نوع نگاه مفسران به این مساله مبتنی بر ملاک ها، شرائط و اقسامی است که برای آن قائل هستند. پذیرش هر یک از ملاک ها و پذیرش هر نوع شرطی، آثار خاصی در تفسیر قرآن پژوهان به جای خواهد گذاشت. این پژوهش به بررسی تطبیقی میان دیدگاه علامه طباطبایی از مفسّران برجسته شیعی و امام فخر رازی از مفسّران برجسته اهل سنت و اشعری مسلک، پیرامون پدیده نسخ پرداخته و نقاط اشتراک و اختلاف این دو مفسّر بزرگ را در مساله نسخ و ریز موضوعات آن بیان نموده است. آن چه مسلّم است، این دو مفسّر از نظر اصل تحقق نسخ در قرآن، اختلافی با یکدیگر ندارند، بلکه اختلاف ایشان در دامنه نسخ و اقسام آن می باشد که در این میان، برخی از این اختلافات مبنایی و برخی دیگر بنایی است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

56 - بررسى "واو ربط" در تصحیح دیوان باباکوهى
محمدرضا اکرمی

در بررسى نسخه هاى خطى دیوان باباکوهى کمبود، افزایش یا جابه جایى هایى در نگارش "واو ربط" مشاهده مى گردد. این امر معلول نوع رسم الخط، سرعت کتابت و بى دقتى کاتبان است که مایه خوانش اشتباه و بدفهمى متن شده و در نسخه مصحّح آن نیز راه یافته و بسیارى از ابیات را از معنى و مقصو أکثر

در بررسى نسخه هاى خطى دیوان باباکوهى کمبود، افزایش یا جابه جایى هایى در نگارش "واو ربط" مشاهده مى گردد. این امر معلول نوع رسم الخط، سرعت کتابت و بى دقتى کاتبان است که مایه خوانش اشتباه و بدفهمى متن شده و در نسخه مصحّح آن نیز راه یافته و بسیارى از ابیات را از معنى و مقصود اصلى مؤلف دور ساخته است. این مقاله در پى آن است که تأثیر "واو ربط" را از منظر نقد و تصحیح متن در این دیوان بررسى کند. محدوده بررسى در مقاله حاضر، دیوان باباکوهى و منابع اصلى در انجام این کار دو نسخه خطى، یک نسخه چاپ سنگى و یک نسخه چاپى دیوان است. با مقابله این منابع، همه موارد مشابه در نگارش "واو ربط" بررسى و خطاهاى ناشى از آن که به تنها نسخه چاپى این متن راه یافته، با ارائه مدارک، نقد و تصحیح قیاسى شده است. نتایج به دست آمده از این نقد و بررسى، تصحیحاتى را شامل مى شود که در سه بخش، کمبود واو ربط (28 مورد)، افزایش واو ربط (17 مورد) و جابه جایى واو ربط (1 مورد) را نشان مى دهد. موارد ارائه شده کل مواردى است که در دیوان باباکوهى راه یافته است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

57 - «منشآت» وحید قزوینی و بررسی ویژگی‌های سبکی آن
وحید رزاقی حمیدرضا فرضی رستم امانی

منشآت یکی از آثار مهم وحید ‌قزوینی است؛ در این مقاله معرفی نسخه‌های خطی و بررسی ویژگی‌های سبکی این اثر به روش توصیفی ـ تحلیلی و در سه بخش صورت گرفته است؛ مختصات جمله‌ها، مختصات لفظی و مختصات ادبی و هنری. نتایج بحث بیانگر این است که نثر این اثر کاملا فنی و مصنوع است؛ به أکثر

منشآت یکی از آثار مهم وحید ‌قزوینی است؛ در این مقاله معرفی نسخه‌های خطی و بررسی ویژگی‌های سبکی این اثر به روش توصیفی ـ تحلیلی و در سه بخش صورت گرفته است؛ مختصات جمله‌ها، مختصات لفظی و مختصات ادبی و هنری. نتایج بحث بیانگر این است که نثر این اثر کاملا فنی و مصنوع است؛ به گونه‌ای که لغات عربی در آن زیاد به کار رفته، مترادفات لغوی، ترکیبی و جملهای بسیار مورد توجه قرار گرفته و زمینه‌ساز اطناب شده است و صنایع و محسنات بدیعی نیز کاربرد فراوانی داشته است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

58 - زبان و ساختار غزلیات میرزاطاهر وحید قزوینی
رقیه صدرایی

در این مقاله بر آنیم که یکی از منظومه‌های شعری دورة صفویه متعلق به شاعر و ادیب دوره شاه عباس دوم، میرزاطاهر وحید قزوینی را مورد ارزیابی قرار ‌دهیم تا دریابیم که شاعر در بکارگیری ویژگی‌های زبانی و ساختاری این منظومه از چه اصولی بهره جسته است. این اثر ارزشمند که بیش از بی أکثر

در این مقاله بر آنیم که یکی از منظومه‌های شعری دورة صفویه متعلق به شاعر و ادیب دوره شاه عباس دوم، میرزاطاهر وحید قزوینی را مورد ارزیابی قرار ‌دهیم تا دریابیم که شاعر در بکارگیری ویژگی‌های زبانی و ساختاری این منظومه از چه اصولی بهره جسته است. این اثر ارزشمند که بیش از بیست هزار بیت دارد متأثر از سبک هندی است و به دلیل پیروی وحید قزوینی از شاعر هم‌عصر خود، صائب تبریزی، دارای مضامین لطیف و معتدل است. پژوهش حاضر قصد دارد تا این اثرخطی را که قدمتی چهارصدساله دارد از نیستی در گذر زمان رهایی داده و به جامعة فرهنگ و ادب معرفی کند. به این منظور با بررسی دقیق متن، این نتیجه حاصل شد که سبک این منظومه متأثر از شاعر هم عصر خود، صائب و شعرای پیش از خود به ویژه سعدی، انوری و نظامی بوده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

59 - نقد و نظر پیرامون دو بیت از مثنوی "نه‌سپهر" امیر خسرو دهلوی
امیدوار عالی محمودی

شصت‌وچهار سال پیش در شبه‌قارۀ هند "محمد وحید میرزا" با در دست داشتن تنها سه نسخۀ دست‌نویس از مثنوی نه‌سپهر امیر خسرو دهلوی اقدام به تصحیح این اثر ارزشمند کرده است که در نوع خود کوششی ارزنده است اما ازآنجاکه نسخ دست‌نویس دیگر این اثر را- که در ایران موجود بوده است- در اخ أکثر

شصت‌وچهار سال پیش در شبه‌قارۀ هند "محمد وحید میرزا" با در دست داشتن تنها سه نسخۀ دست‌نویس از مثنوی نه‌سپهر امیر خسرو دهلوی اقدام به تصحیح این اثر ارزشمند کرده است که در نوع خود کوششی ارزنده است اما ازآنجاکه نسخ دست‌نویس دیگر این اثر را- که در ایران موجود بوده است- در اختیار نداشت و نیز بر زبان فارسی - که زبان مادری ایشان نبود- اشراف کافی نداشت، در بسیاری از موارد تصحیح و تحشیۀ ایشان به رفع ابهامات و بازخوانی درست متن نینجامیده است. برای بازخوانی و تصحیح متون کهن ضروری است پژوهشگر علاوه بر در اختیار داشتن نسخه‌های قابل‌اعتماد، آشنایی کافی با علوم مختلف، فنون و بدایع ادبی، ویژگی‌های ادواری زبان و سنت‌های ادبی حاکم بر زمان سرایشِ متن داشته باشد. پژوهشگر با فراهم کردن این مقدمات می‌تواند روابط معنایی و لفظی آشکار و پنهان کلمات را به‌درستی دریابد و برای رفع ابهام، به به‌گزینی متن بر اساس منطق علمی و ادلّۀ برگرفته از فرم و محتوای کلام بپردازد. در این مقاله کوشش شده است تا با نگاهی تازه به بازخوانی دو بیت از این اثر پرداخته شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

60 - معرفی و بررسی محتوایی طرازالعارفین
ناصر گلمحمدی احمدرضا یلمه ها پریسا داوری

ادبیات کهن فارسی و آثار بزرگان و نویسندگان قرون متقدم همواره مورد توجه عموم ادب‌پژوهان بوده است و ادبیات سده های متأخرتر، به‌ویژه زندیه و قاجار به علت رویکرد تقلیدی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. با وجود این در قرن های دوازدهم و سیزدهم نیز آثاری یافت می شود که از بسیاری أکثر

ادبیات کهن فارسی و آثار بزرگان و نویسندگان قرون متقدم همواره مورد توجه عموم ادب‌پژوهان بوده است و ادبیات سده های متأخرتر، به‌ویژه زندیه و قاجار به علت رویکرد تقلیدی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. با وجود این در قرن های دوازدهم و سیزدهم نیز آثاری یافت می شود که از بسیاری جهات حائز اهمیت باشند ولی به‌درستی مورد توجه واقع نشده اند. یکی از آثار عرفانی ارزشمند این دوره مثنوی طرازالعارفین است. این اثر مثنوی عرفانی با دیباچه‌ای به نثر و نظم در بر دارنده مسائل عرفانی، حکمی، تعلیمی و اخلاقی بسیاری است. این پژوهش بر آن است به بررسی مضامین تصوف و عرفان در نسخه طرازالعارفین بپردازد. برای این منظور ابتدا عرفان و تصوف در اندیشه و تفکر اسلامی و شعرای عارف و عرفان دورۀ قاجار بررسی شد و سپس ویژگی های محتوایی و مضامین عرفانی همراه با شواهد ذکر گردید. بررسی این دیوان نشان از تأثیرپذیری شاعر از شاعران سنتی به ویژه مولانا در زمینۀ عرفان دارد و کاربرد زیاد آیات، احادیث و ادعیه و اصطلاحات فلسفی و عرفانی در این اثر بیانگر آشنایی شاعر با قرآن، فلسفه، کلام و عرفان است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

61 - ویژگی‌های سبکی دیوان گلشنی بردعی
حسن شعبانی آزاد احمدرضا یلمه ها

ابراهیم گلشنی بردعی یکی از عارفان بزرگ طریقۀ خلوتیه است که شخصیت ادبی و عرفانی وی در نزد اهل تحقیق و ادب چندان شناخته نیست. گلشنی در عرفان صاحب طریقت خاص بود و مریدان زیادی داشت چنان که طریقۀ گلشنی در سرزمین های عثمانی و مصر، منسوب به اوست. او در سرودن انواع شعر به فارس أکثر

ابراهیم گلشنی بردعی یکی از عارفان بزرگ طریقۀ خلوتیه است که شخصیت ادبی و عرفانی وی در نزد اهل تحقیق و ادب چندان شناخته نیست. گلشنی در عرفان صاحب طریقت خاص بود و مریدان زیادی داشت چنان که طریقۀ گلشنی در سرزمین های عثمانی و مصر، منسوب به اوست. او در سرودن انواع شعر به فارسی و ترکی دست داشت. نسخۀ خطی دیوان وی که در کتابخانۀ فاتح استانبول به شمارۀ 3866 نگه داری می شود، مشتمل بر اشعاری در قالب قصیده و غزل می باشد. بررسی اشعار دیوان گلشنی نشان می دهد که تأثیر پذیری وی در سبک شعری و مضامین از مولوی تأثیر پذیرفته و از پیروان وی به شمار می آید. مسئله اصلی این پژوهش تعیین مختصّات عمدۀ سبکی در دیوان گلشنی بردعی است. نتایج پژوهش ثابت می کند که در شعر گلشنی بردعی استفاده از لغات کهن فارسی، ابداع ترکیبات نو، تأثیرپذیری گسترده از آیات و احادیث و مضامین عرفانی بسامد بالایی دارد. شعر گلشنی به دلیل وجود واژگان و ترکیبات کهن و تأثیرپذیری از زبان ترکی و عربی شعری دشوار بوده ولی از تعقید و پیچیدگی معنوی بدور است. کاربرد هنری ردیف را نیز می توان به عنوان یکی از ویژگی های بارز شعر وی دانست. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

62 - نسخ خطیِ ادبیِ شاخصِ پارسی و تازیِ کتابخانه اعتمادیه‌
خسرو محمدی

کتابخانه اعتمادیه یا کتاب‌خانه بهاءالملک کهن ترین کتاب‌خانه وقفی استان همدان است که واقفآن علی‌رضا قراگزلو(بهاءالملک)آن را در سال 1332 خورشیدی به همراه درمانگاه اعتمادیه وقف همگانی کرد. شکل‌یابی و ساماندهی این کتاب‌خانه‌ شامل چهار مرحله‌ از سال1302تا 1397 است که به ترتی أکثر

کتابخانه اعتمادیه یا کتاب‌خانه بهاءالملک کهن ترین کتاب‌خانه وقفی استان همدان است که واقفآن علی‌رضا قراگزلو(بهاءالملک)آن را در سال 1332 خورشیدی به همراه درمانگاه اعتمادیه وقف همگانی کرد. شکل‌یابی و ساماندهی این کتاب‌خانه‌ شامل چهار مرحله‌ از سال1302تا 1397 است که به ترتیب شامل دوران جمع‌آوری، وقف، افول و نجات بخشی است. در مرحله چهارم و در یک پایان خوش نسخه‌های نفیس این کتاب‌خانه به موزه وقف همدان انتقال پیدا کردند. این کتاب‌خانه دربرگیرنده هشتادودو نسخه خطی است که بخشی از آن‌ها ادبی هستند. نسخه‌های ادبی کتابخانه اعتمادیه مربوط به پنج سلسله از دوران اسلامی و معاصر هستند و به دو خط و زبان پارسی و تازی نوشته‌شده‌اند؛ اما سه نسخه از این مجموعه‌ شاخص و کمیاب هستند و این بر اهمیت و جایگاه علمی این کتاب‌خانه بسیمی‌افزاید.این گفتار بهنسخه‌شناسیو کتاب ‌شناسی نسخ ادبی مزبور می‌پردازد تا ضمن بررسی و پژوهش در ویژگی های هنری و داده‌های تاریخی مندرج در آن‌ها به شناختی دقیق از سرگذشت کتاب ها دست یابد. روش به‌کاررفته در این گفتار برپایه مقایسه تاریخی نسخه‌ها یا همان ترتیب تاریخی آثار (Choronologic) است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

63 - بررسی ویژگی‎های برجستۀ سبکی دیوان مَکین دهلوی
احمدرضا یلمه ها هاله اژدرنژاد

از وقتی که گویندگان فارسی زبان ایرانی رو به سرزمین هند آوردند و در آن جا با اقبال و توفیق همراه شدند، کتابخانه های آن سرزمین به&lrm;ویژه کتب&lrm;خانه امیران گورکانی، از آثار نظم و نثر صاحب قلمان ایرانی انباشته&lrm;شد، زبان فارسی قدر دید و بر صدر نشست. در اقصی نقاط هند، أکثر

از وقتی که گویندگان فارسی زبان ایرانی رو به سرزمین هند آوردند و در آن جا با اقبال و توفیق همراه شدند، کتابخانه های آن سرزمین به&lrm;ویژه کتب&lrm;خانه امیران گورکانی، از آثار نظم و نثر صاحب قلمان ایرانی انباشته&lrm;شد، زبان فارسی قدر دید و بر صدر نشست. در اقصی نقاط هند، فارسی، زبان رسمی شد و نسلی از هندیان به&lrm;وجود آمدند که هم به زبان هندی هم به زبان فارسی شعر سرودند. شاعرانی چون: عبدالقادر بیدل دهلوی و میرزا غالب دهلوی و بسیاری دیگر از این شمارند. امروز آثار آن همه گویندگان فارسی چه مهاجر چه ساکن سرزمین هند، میراث عظیمی است که در شهرهای قدیمی هندوستان در اعماق کتابخانه ها نهفته&lrm;است. هر از چندگاهی از چهرۀ یکی از این شاهدان معنی غبارزدایی می شود و به همّت پژوهشگری تصحیح و روانۀ بازار اهل ادب می شود. یکی از آن گوهرهای ارجمند میرزا محمدفاخر شاعر فارسی&lrm;گوی هندی ملقّب به مکین دهلوی است. تنها دست&lrm;نوشته باقی&lrm;مانده از او در ایران، نسخه ای است با شمارة 1071 در کتابخانة مجلس شورای اسلامی موجود است. این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده، بر آن است تا براساس نسخة خطی مذکور، ضمن معرّفی اوضاع، احوال و اشعار این شاعر به بررسی برخی از ویژگی&lrm;های برجستۀ سبکی وی بپردازد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

64 - مقاتل الحسین (ع) و جایگاه روضة حسینیة سید احمد اردکانی
زهرا یزدانی طبائی علیرضا قوجه زاده اشرف چگینی

روضة‌‌‌حسینیة، یکی از تألیفات سیّد احمد اردکانی یزدی، عالم، مورّخ و محدث شیعی(سدۀ 13‌هـ ق) به زبان فارسی است. عمدۀ موضوع این اثر به زندگانی امام حسین(ع) و واقعه جانگداز عاشورا و کربلا اختصاص‌ دارد. اردکانی در نقل هر موضوعی سندی را با ذکر نام راوی و صاحب‌اثر ارائه داده، أکثر

روضة‌‌‌حسینیة، یکی از تألیفات سیّد احمد اردکانی یزدی، عالم، مورّخ و محدث شیعی(سدۀ 13‌هـ ق) به زبان فارسی است. عمدۀ موضوع این اثر به زندگانی امام حسین(ع) و واقعه جانگداز عاشورا و کربلا اختصاص‌ دارد. اردکانی در نقل هر موضوعی سندی را با ذکر نام راوی و صاحب‌اثر ارائه داده، سپس به تحلیل و تفسیر برخی از آنها و ترجمۀ آیات، ابیات، نقل‌قول‌ها، روایات راویان و مقتل‌نگاران پرداخته است. وی در روضۀ‌حسینیۀ از مطالب و اسناد معتبر بهره‌جسته و از بافته‌های روضه‌خوانان و معرکه‌گیرانی که آثاری کذب دربارۀ واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع) ارائه داده‌اند، دوری جسته‌است. اگرچه بیشتر مقتل‌نگاران پیش از وی مطالبی بدون مستندات ارائه داده‌اند، این پرسش پیش می‌آید که اردکانی چه اندازه‌ در کار خود موفق بوده و امتیاز او، نسبت به دیگر مقتل‌نگاران چه حدّ است؟ چنین بر‌می‌آید وی با اشراف و تکیه بر مجموعه‌ای از متون، روایات و احادیث معتبر شیعی به‌ویژه مثیرالاحزان ابن نمای‌حلی، الامالی شیخ صدوق، إعلامُ الوَری طبرسی، الملهوف سیّد بن طاووس و... نیز تفاسیری؛ مانند تفسیر ابن عباس، امام حسن عسگری (ع) و... توانسته برخی از شبهات و روایات ضعیف دربارۀ شهادت امام حسین (ع) و واقعۀ کربلا را برطرف نماید. اردکانی را می‌توان یکی از نخستین مترجمان بخش‌هایی از کتب مقاتل، همچون لهوف سیّد طاووس و... تلقی کرد. از این رو روضة‌حسینیه جایگاه اسنادی مهمی برای مطالعه و تحقیق دربارۀ مقتل‌نویسی محسوب می‌شود. در این مقاله با نگاهی مختصر به مقتل‌نویسی، به معرفی ابعاد شخصیّتی اردکانی و نیز معرفی نسخۀ حاضر و اهمّیت آن پرداخته شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

65 - معرفی و بررسی انتقادی نسخه‌های خطی، ساختار و ویژگی‌های شرح محمد دارابی (رسالة غیبی) بر غزلیات حافظ
فریبا کاظمی سعید ایوب کوشان علی دهقان

شروح علاوه بر آنکه می‌توانند نکته یا خوانشی جدید از متن ارائه بدهند، به نوعی بازتاب دهندة ذهنیت عصری هستند که شارح در آن زندگی می‌کند. این آثار بنا به توقعاتی که آن عصر دارد، تفسیری متفاوت اراده می‌دهد. در پژوهش حاضر، شرح عرفانی محمد دارابی بر غزلیات حافظ (لطیفة غیبی/ غ أکثر

شروح علاوه بر آنکه می‌توانند نکته یا خوانشی جدید از متن ارائه بدهند، به نوعی بازتاب دهندة ذهنیت عصری هستند که شارح در آن زندگی می‌کند. این آثار بنا به توقعاتی که آن عصر دارد، تفسیری متفاوت اراده می‌دهد. در پژوهش حاضر، شرح عرفانی محمد دارابی بر غزلیات حافظ (لطیفة غیبی/ غیبیه) از دیدگاه ساختاری و محتوایی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. از طرف دیگر، برخی از مهم‌ترین نسخه‌های خطی این شرح همراه با توضیحاتی دربارة آنها مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج نشان می‌دهد که در بررسی نسخه‌های خطی این شرح دقت بسیاری لازم است چراکه اغلب این نسخ بسیار مغلوط و سرشار از حاشیه‌نگاری هستند. برخی از کاتبان نیز خود به این موضوع اشاره داشته‌اند و در صدد تصحیح متن برآمده‌اند. تاریخ بسیاری از این نسخ بر اساس حدس و گمان است و حتی در مواردی نسخة معرفی شده مربوط به کتاب مشهور لطیفة غیبی نیست. در هر صورت، خوانش ایدئولوژیک اشعار حافظ، اشعری‌مسلک بودن حافظ، انتساب اشعار دیگران به حافظ، عدم توجه به علم لغت و نمادها و نقد متصوفه در اشعار حافظ از ویژگی‌های شرح دارابی است. این شرح با تمام اشکالاتی که می‌تواند بر آن وارد باشد، از دیدگاه نقد واکنش خواننده، بخشی از ذهنیت شارحان را در جامعة عصر صفوی نشان می‌دهد. عصری که شعر حافظ جامة تشیع می‌پوشد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

66 - زبدة الفواید، فرهنگی گمنام در تاریخ فرهنگ نویسی فارسی
یحیی کاردگر علی سلیمانی

10.30495/noskheh.2023.704297

فرهنگ زبدة الفواید نوشتۀ نویسندۀ افغانی‌تبار قرن دهم به نام شیرخان سُور، از فرهنگ‌های ارزشمند اما ناشناخته و گمنام عصر رواج فرهنگ‌نویسی هند است که علی‌رغم ارزش فراوان، چندان مورد توجه ادبا و پژوهشگران قرار نگرفته است. در این فرهنگِ تک زبانۀ دایرة‌ المعارف گونه، شیرخان س أکثر

فرهنگ زبدة الفواید نوشتۀ نویسندۀ افغانی‌تبار قرن دهم به نام شیرخان سُور، از فرهنگ‌های ارزشمند اما ناشناخته و گمنام عصر رواج فرهنگ‌نویسی هند است که علی‌رغم ارزش فراوان، چندان مورد توجه ادبا و پژوهشگران قرار نگرفته است. در این فرهنگِ تک زبانۀ دایرة‌ المعارف گونه، شیرخان سور حدود بیست هزار لغت، ترکیب و اصطلاح را توضیح فارسی به فارسی داده است. جدا از دایرۀ واژگانی بالا و گسترۀ مفصل این اثر، در این فرهنگ ویژگی‌های بنیادین دیگری همچون: بهره گیری از فرهنگ های شناخته شده و ناشناخته پیشین و هم عصر، توجّه به لغات و اصطلاحات شاهکارهای شعر فارسی، ارائه شواهد شعری فراوان فارسی و عربی، توضیح ابیات مشکل متون ادب فارسی و نقل اقوال شارحان در شرح ابیات، ترجمه شواهد عربی، نگاه انتقادی به فرهنگ های فارسی و... دیده می‌شود که جامعیتی نیک به این فرهنگ بخشیده است. تنوّع مدخل های این فرهنگ اگرچه نقطه قوت آن به شمار می‌آید اما گاه موجب بروز اشتباهاتی در ضمن توضیح مدخل ها نیز شده که رفع این اشتباهات مستلزم نگاهی انتقادی در تصحیح این فرهنگ است. به سبب اهمیت وافر و مغفول ماندۀ این فرهنگ، نگارندگان در حال تصحیح این اثر گرانسنگ اند و تلاش خواهند کرد با نگاهی انتقادی، به‌زودی تصحیحی شایسته از این اثر گمنام زبان فارسی ارائه کنند. در این پژوهش نیز، به سبب گمنامی زبدة الفواید و ناشناخته بودن شیرخان سور، تلاش می‌شود تا برای نخستین بار با استفاده از اطلاعات موجود در نسخ خطی، به‌طور مفصل به شرح حال نویسنده، ذکر منابع و مآخذ متعدد زبدة الفواید، معرفی نسخه‌های خطی موجود و توضیح ویژگی‌های برجسته این کتاب بپردازیم تا با معرفی آن، هم اطلاعات جامعی در اختیار ادب دوستان قرار گیرد و هم این اثر گمنام و مؤلف ناشناخته‌اش از غبار نابودی و فراموشی رها شوند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

67 - بررسی و تحلیل نسخۀ خطی «طب منظوم» اثر عبدالکریم اعرج متخلص به عجزی
مریم کمالوند احمدرضا یلمه ها مریم محمودی

10.30495/noskheh.2020.678258

یکی از منظومه‌های ناشناختۀ طبی قرن هشتم، نسخۀ طب منظوم اثر حکیم عبدالکریم اعرج متخلص به عجزی است که با شمارۀ 757 در کتابخانۀ مدرسۀ عالی سپهسالار نگهداری می‌شود و در 6896 بیت با خط نستعلیق کتابت شده است. این اثر در 433 صفحه و در قالب مثنوی و وزن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن ف أکثر

یکی از منظومه‌های ناشناختۀ طبی قرن هشتم، نسخۀ طب منظوم اثر حکیم عبدالکریم اعرج متخلص به عجزی است که با شمارۀ 757 در کتابخانۀ مدرسۀ عالی سپهسالار نگهداری می‌شود و در 6896 بیت با خط نستعلیق کتابت شده است. این اثر در 433 صفحه و در قالب مثنوی و وزن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (بحر رمل مثمن مقصور) در قرن هشتم سروده شده است. هدف این نوشتار، بررسی و تحلیل نسخۀ طب منظوم و نیز آشنایی با مفاهیم پزشکی قرن هشتم، بیماری‌ها و روش درمان آن‌هاست. نگارندگان در این مقاله به بررسی این منظومه در سه سطح صوری و زبانی، سطح بلاغی و سطح فکری‌محتوایی می‌پردازند. نسخۀ طب منظوم حاوی اطلاعات طبی قرن هشتم است. سرایندۀ این منظومه بیشتر طبیب بوده تا یک شاعر، به همین دلیل سطح ادبی این منظومه بسیار پایین است، اما از نظر علمی و محتوایی ارزشمند است. از ویژگی‌های این منظومه انتقال مفاهیم پزشکی به‌صورت ساده و موجز است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

68 - معرفی و بررسی رسالۀ عین المعانی فی شرح اسماء الربانی
احمدرضا یلمه ها مهدیه ولی

نسخ خطی باقی‌مانده از گذشتگان جزء مهمی از فرهنگ و تمدن محسوب می‌شود که لزوم توجه به آن به‌عنوان یکی از گنجینه‌های مواریث فرهنگی بسیار بااهمیت است. بر این اساس، یکی از شیوه‌های توجه به هویت و شناسنامۀ وجودی جوامع، جمع‌آوری و تدوین نسخ خطی و برنامه‌‌ریزی دقیق برای شناسایی أکثر

نسخ خطی باقی‌مانده از گذشتگان جزء مهمی از فرهنگ و تمدن محسوب می‌شود که لزوم توجه به آن به‌عنوان یکی از گنجینه‌های مواریث فرهنگی بسیار بااهمیت است. بر این اساس، یکی از شیوه‌های توجه به هویت و شناسنامۀ وجودی جوامع، جمع‌آوری و تدوین نسخ خطی و برنامه‌‌ریزی دقیق برای شناسایی و معرفی این آثار است. با وجود تلاش‌های بسیاری که در سدۀ اخیر برای معرفی و تصحیح گنجینۀ غنی ادبیات منظوم و منثور فارسی به‌وسیلۀ پژوهشگران و اندیشمندان صورت گرفته‌، چه بسا شاعران و نویسندگان توانمندی که هنوز آثارشان در پردۀ خمول و گمنامی باقی مانده ‌است و این آثار نفیس در گوشه‌کنار کتابخانه‌های مختلف در زاویۀ نسیان و فراموشی است. رسالۀ عین‌المعانی فی شرح اسماء ربانی عشقی شطاری، از آثار نفیس دورۀ صفوی است که تاکنون تصحیح و چاپ نشده است. لذا نگارندگان بر آن شدند تا در این مقاله، ضمن معرفی این اثر به بررسی محتوای آن نیز بپردازند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

69 - معرفی نسخۀ خطی احسن‌المنظومه
کرامت نامجو محمدهادی احمدیانی

10.30495/noskheh.2022.703574

احسن‌المنظومه (قرن 13) منظومه‌ای مشتمل بر بیش از چهار هزار بیت است که شاعری گمنام، متخلص به پیری آن را سروده است. موضوع این مثنوی داستان یوسف و زلیخاست. پیش از آن، چند شاعر دیگر منظومه‌هایی با محوریّت این داستان سروده‌اند. سراینده با پیروی از قرآن و سرمشق قراردادن منظوم أکثر

احسن‌المنظومه (قرن 13) منظومه‌ای مشتمل بر بیش از چهار هزار بیت است که شاعری گمنام، متخلص به پیری آن را سروده است. موضوع این مثنوی داستان یوسف و زلیخاست. پیش از آن، چند شاعر دیگر منظومه‌هایی با محوریّت این داستان سروده‌اند. سراینده با پیروی از قرآن و سرمشق قراردادن منظومه‌های پیشین کوشیده ضمن بیان چهارچوب اصلی داستان که برگرفته از قرآن است، روایتی متفاوت از برخی قسمت‌های داستان داشته باشد. شاعر با افزودن شاخ و برگ‌ها و توصیفات جزئی در داستان می‌کوشد بر تنوع روایتگری خود بیفزاید. داستان حول سه محور غنا، عرفان و تعلیم می‌چرخد و سراینده از عشق و غنا برای جذاب‌کردن داستان بهره می‌برد و هرکجا محلی مناسب می‌یابد به پند و اندرز و تعلیم و بیان آموزه‌های عرفانی می‌پردازد و بی‌اعتباری و ملالت و سختی دنیا را به مخاطب گوشزد می‌کند. در این مقاله ضمن معرفی این اثر، ویژگی‌های سبک‌شناسی و محتوایی آن به‌طور اجمال بررسی می‌شود و روایت جدیدی از داستان یوسف و زلیخا در دسترس قرار می‌گیرد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

70 - معرفی دست‌نوشتة کتابخانة سلطنتی کپنهاک
علی محمد سجادی یوسف علی یوسف نژاد

از دیوان شیخ آذری اسفراینی چند نسخه در کتابخانه‌های سراسر جهان وجود دارد. یکی از قدیمی‌ترین و ارزشمندترین آنها، نسخة موجود در کتابخانة سلطنتی دانمارک است. در این مقاله با‌توجه‌به جزئیات نسخه، شیوة نگارش و سایر ویژگی‌های ظاهری و محتوایی، اعتبار نسخة نامبرده بررسی می‌شود. أکثر

از دیوان شیخ آذری اسفراینی چند نسخه در کتابخانه‌های سراسر جهان وجود دارد. یکی از قدیمی‌ترین و ارزشمندترین آنها، نسخة موجود در کتابخانة سلطنتی دانمارک است. در این مقاله با‌توجه‌به جزئیات نسخه، شیوة نگارش و سایر ویژگی‌های ظاهری و محتوایی، اعتبار نسخة نامبرده بررسی می‌شود. با‌توجه‌به نوشته‌شدن نسخه در زمان زندگی شاعر و دقت کاتب در ضبط کلمات، به نظر می‌رسد این نسخه، معتبرترین متن موجود از دیوان شیخ آذری است و باید در چاپ و تصحیح دیوان او، نسخة اساس قرار گیرد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

71 - «به خرّم بهشت هدایت در آی»(معرّفی منظومۀ حماسی- تعلیمی خرّم بهشت اثر رضاقلی خان هدایت)
محمد ابراهیم ایرج پور فرشته افکار امیریون

رضا قلی خان هدایت از نامداران جامع‌الاطراف عصر قاجار است که بیش از سی اثر از او به یادگار مانده است و در سه حوزه ادبیات، تاریخ و عرفان صاحب تألیفات ارزشمندی است. او در کنار پژوهش و سرایش، از رجال درباری نیز بود و در تربیت شاهزادگان قاجاری طرف اعتماد پادشاهان قاجار به شم أکثر

رضا قلی خان هدایت از نامداران جامع‌الاطراف عصر قاجار است که بیش از سی اثر از او به یادگار مانده است و در سه حوزه ادبیات، تاریخ و عرفان صاحب تألیفات ارزشمندی است. او در کنار پژوهش و سرایش، از رجال درباری نیز بود و در تربیت شاهزادگان قاجاری طرف اعتماد پادشاهان قاجار به شمار می‌رفت. هدایت با طبع روان و پختۀ شاعری خود به مرتبه امیرالشعرایی دربار نیز نائل آمد. حجم انبوهی از آثار منظوم از او به یادگار مانده که از آن جمله می‌توان به دیوان غزلیات با چهارده هزار بیت و دیوان قصاید با سیزده هزار بیت و شش منظومۀ بلند به اقتفای بزرگان ادب فارسی معروف به ستّة ضروریه اشاره کرد. مثنوی خرّم بهشت آخرین منظومه از مجموعۀ ششگانة وی است که در بحر متقارب و به استقبال از شاهنامۀ فردوسی و بوستان سعدی سروده شده است. هدایت هنگام خلق این اثر قریب به شصت سال داشته و خرّم بهشت را در کمال پختگی به نظم کشیده است. این اثر که تلفیقی از موضوعات تاریخی و مذهبی است، با بیان حماسه گونه سروده شده است و از شمار حماسه‌های دینی موفق در عصر قاجار است. وجـود شـرح حال خودنـوشتی از هـدایت در صفـحات پایانی خرّم بهشت، اهمیت و ارزش این اثر را نسبت به سایر منظومه‌های ستّۀ ضروریّه دوچندان می کند. این مثنوی شامل قریب شش هزار بیت و هشت باب است که به ترتیب عبارت اند از: شجاعت، کرم، عدل و داد، عشق، وفا، حکمت، صفا و صداقت، توحید و معرفت. از خرّم بهشت تنها یک نسخۀ خطی به جا مانده که در کتابخانۀ مجلس نگهداری می‌شود. مقالۀ حاضر معرفی کامل کتابشناسی و نسخه شناسی این اثر ارزشمنداست. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

72 - شرح حال و معرفی دیوان اشعار محزون
حسین آقاحسینی پروانه وصال

غلامحسین محزون از شاعران گمنام سدۀ سیزده هجری قمری است که در حدود سال 1239در دهاقان از توابع استان اصفهان چشم به جهان گشود. دیوان برجای‌مانده از وی تک‌نسخه‌ای، منحصربه‌فرد و شامل قصاید، مسمط‌ها وغزلیاتی است که شاعر، خود به خط شکستۀ نستعلیق تحریر نموده است. مضمون قصاید و أکثر

غلامحسین محزون از شاعران گمنام سدۀ سیزده هجری قمری است که در حدود سال 1239در دهاقان از توابع استان اصفهان چشم به جهان گشود. دیوان برجای‌مانده از وی تک‌نسخه‌ای، منحصربه‌فرد و شامل قصاید، مسمط‌ها وغزلیاتی است که شاعر، خود به خط شکستۀ نستعلیق تحریر نموده است. مضمون قصاید و مسمط‌های او اغلب مراثی شهدای کربلاست، به همین سبب فضای کلی اشعار غم‌آلود است. محزون اکثر مسمط‌هایش را از سعدی تضمین کرده و موضوع غزلیاتش بیشتر عشق و دلدادگی است. با توجه به ویژگی‌های شعری‌اش، سبک شعری او سبک بازگشت ادبی به شمار می‌رود. وی از انواع صور خیال بسته به تناسب بهره برده است. در این مقاله سعی شده علاوه بر شرح مختصری از زندگانی شاعر و ویژگی‌های شعر او، به معرفی نسخۀ خطی دیواناشعار او پرداخته شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

73 - اشعاری نویافته از ملا واعظ فراهی در اخلاق نوری (نسخه‌ای تازه‌یافته از سدة یازدهم هجری)
مریم محمودی نسرین ایزدی

معین‌الدین (ملا واعظ) فراهی، نویسنده و شاعر و مفسر و واعظ افغانستانی در قرن دهم است. معین، معینی، معین مسکین، مسکین معین، تخلص شعری اوست. دیوان معین مجموعه‌ای از غزلیات است که کاتب به‌اشتباه آن را به معین‌الدین چشتی نسبت داده و این اثر چند بار نیز به چاپ رسیده است. در م أکثر

معین‌الدین (ملا واعظ) فراهی، نویسنده و شاعر و مفسر و واعظ افغانستانی در قرن دهم است. معین، معینی، معین مسکین، مسکین معین، تخلص شعری اوست. دیوان معین مجموعه‌ای از غزلیات است که کاتب به‌اشتباه آن را به معین‌الدین چشتی نسبت داده و این اثر چند بار نیز به چاپ رسیده است. در مقدمۀ این چاپ‌ها سخنی دربارۀ درستی انتساب این اشعار به چشتی ارائه نشده است. پس از آن برخی از پژوهشگران با بررسی این موضوع ثابت کردند اشعار گردآوری‌شده در دیوان به نام چشتی، از او نیست. برخی از این اشعار به نام ابوسعید ابوالخیر ثبت شده است و بقیة اشعار سرودۀ ملا واعظ فراهی است. چندی پیش دیوان اشعار فراهی بار دیگر به همت سید احمد بهشتی به چاپ رسید. در این چاپ افزون‌بر اشعار منسوب به چشتی، اشعار ثبت‌شده به نام فراهی در منابع گوناگون نیز آمده است. نگارندگان این گفتار هنگام تصحیح و بررسی اثری به نام اخلاق نوری به اطلاعات و اشعار تازه‌ای از ملا واعظ فراهی دست یافتند. این متن با بررسی‌های انجام‌شده، درمجموع صد و یازده بیت است. گفتنی است برخی از غزل‌های فراهی در این نسخه با ضبط بهشتی اختلاف دارد. نویسندة اخلاق نوری از نسل معین‌الدین فراهی هروی است؛ اخلاق نوری از آثار برتر ادب فارسی به شمار نمی‌رود؛ اما ارزش آن ازنظر محتوایی و زبانی درخور توجه است. درواقع وجود اسم کتاب‌های کهن و نقل قول از آنها، ارزش این اثر را تأیید می‌کند؛ به‌ویژه آنکه برخی از این آثار نیز از بین رفته‌اند؛ همچنین ذکر اشعاری که در منابع دیگر نیامده است به ارزش این اثر می‌افزاید. قدمت این نسخه به قبل از قرن یازدهم می‌رسد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

74 - نگاهی به جامع‌الحکایات اثر نویافته از سد‌ة دوازدهم
عطامحمد رادمنش

متن داستانی جامع الحکایات از نویسنده‌ای ناشناس به خط نستعلیقِ تحریری ساده است و از جملۀ نسخ خطّی نفیس سدۀ دوازدهم هجری است. این کتاب شامل داستان‌هایی جذاب و شگفت‌انگیز است که در سبک و سیاق با داراب‌نامه‌های طرسوسی و بیغمی مانندگی دارد؛ نویسنده در طرح هر یک از حکایت‌ها ب أکثر

متن داستانی جامع الحکایات از نویسنده‌ای ناشناس به خط نستعلیقِ تحریری ساده است و از جملۀ نسخ خطّی نفیس سدۀ دوازدهم هجری است. این کتاب شامل داستان‌هایی جذاب و شگفت‌انگیز است که در سبک و سیاق با داراب‌نامه‌های طرسوسی و بیغمی مانندگی دارد؛ نویسنده در طرح هر یک از حکایت‌ها با بهره‌گیری از اصول ساده‌نویسی و استفاده از توصیفات زیبا و دلکش، در جمله‌هایی کوتاه به بیان مضامین گوناگون پرداخته‌است و با بهره‌گیری از آیات و احادیث، اشعار نغز، مفردات و ترکیبات دل‌نشین، مناجات، امثال و حکم و قصة جنیّان و پریان بر کشش و زیباسازی و آراستگی اثر خود افزوده است. از دعا و درودهای نویسنده یا تصرفات کاتب آن در متن نسخه چنین برمی‌آید که مذهب تشیع داشته‌است. هر چند فضای جغرافیایی حکایات، بیشتر خارج از ایران است، در جای‌جای آن نام‌های ایرانی، آداب و رسوم، باورها، آیین مملکت‌داری، سیاست مدن و روح فرهنگ ملی و دینی بر فضای قصه‌ها جاری است. مأخذ برخی قصه‌ها را می‌توان در اسرارالتوحید، ویس و رامین، منطق‌الطیر، مثنوی معنوی و... جست. در پاره‌ای موارد خود عنوان، مأخذ داستان را می‌نمایاند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

75 - معرفی و بررسی نسخۀ‌ خطی شمع و پروانۀ میرعسکرعلی‌ عاقل‌خان رازی
سوسن فیضی گیلانده

میرعسکرعلی عاقل‌خان رازی (1108ق) شاعر، نویسنده، مورخ و صاحب‌منصب فارسی‌زبان هند، در اورنگ‌آباد دکن متولد شد. او مثنوی شمع و پروانه را که به پَدْماوَت و سوزوگداز نیز شهرت ‌دارد و از منظومه‌های عاشقانه‌ای است که به ستی‌نامه‌ها معروف‌اند، در سال ۱۰۶۹ق سروده‌ است. در این مق أکثر

میرعسکرعلی عاقل‌خان رازی (1108ق) شاعر، نویسنده، مورخ و صاحب‌منصب فارسی‌زبان هند، در اورنگ‌آباد دکن متولد شد. او مثنوی شمع و پروانه را که به پَدْماوَت و سوزوگداز نیز شهرت ‌دارد و از منظومه‌های عاشقانه‌ای است که به ستی‌نامه‌ها معروف‌اند، در سال ۱۰۶۹ق سروده‌ است. در این مقاله، عاقل‌خان رازی و تنها نسخۀ‌ خطی موجود در ایران از مثنوی او که دومین ترجمه به زبان فارسی از پَدْماوَت ملک‌محمد جائسی است، معرفی‌ و بررسی شده‌ است. روش پژوهش در این مقاله، توصیفی‌تحلیلی است. این مثنوی در ۲۳ عنوان تنظیم ‌شده‌ و تلمیحات قرآنی، عربی، ایرانی، کنایه‌های فارسی و تکرار آن&lrm;ها در منظومه قابل توجه ‌است. تأثیرپذیری عاقل‌خان رازی از عاشقانه&lrm;های نظامی، از یافته&lrm;های تحقیق &lrm;است. این اثر تاکنون در ایران چاپ نشده‌ و شش نسخه از آن در کتابخانه‌های هند و یک نسخه در کتابخانۀ آستان قدس رضوی موجود‌ است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

76 - نگاهی به مثنوی «سلم‌الجنان» اکبرعلی‌خان متخلص به جاوید
نگار حیدری احمدرضا یلمه ها مریم محمودی

10.30495/noskheh.2022.690805

یکی از نسخه‌های گمنام، معراج‌نامه‌ای ناشناخته به نام سلم‌الجنان سرودۀ اکبرعلی‌‌خان متخلص به جاوید است. این پژوهش بر آن است تا ضمن معرفی این اثر، به بیان ویژ‌گی‌ها و شاخصه‌های زبانی، ادبی، موسیقایی و فکری آن بپردازد. ازنظر ویژگی‌های زبانی، واژه‌ها و عبارت‌های عربی در متن أکثر

یکی از نسخه‌های گمنام، معراج‌نامه‌ای ناشناخته به نام سلم‌الجنان سرودۀ اکبرعلی‌‌خان متخلص به جاوید است. این پژوهش بر آن است تا ضمن معرفی این اثر، به بیان ویژ‌گی‌ها و شاخصه‌های زبانی، ادبی، موسیقایی و فکری آن بپردازد. ازنظر ویژگی‌های زبانی، واژه‌ها و عبارت‌های عربی در متن غلبه دارد که برخی از آن‌ها منسوخ و متروک و نامأنوس است. سراینده در برخی ابیات به ترکیب‌سازی‌های جدید دست زده است. بهره‌گیری از عامیانه‌گویی و مخفف‌نویسی از دیگر شگردهای شاعر در حیطۀ زبانی است. جاوید در قلمرو ویژگی‌های ادبی به‌صورت معتدل مباحث بلاغی و آرایه‌های ادبی را در متن نشانده است. در زمینۀ موسیقی شعر، شاعر از وزن مفتعلن مفتعلن فاعلن (بحر سریع) و قالب مثنوی بهره برده است. در قلمرو محتوا نیز بر آن بوده است تا معراج حضرت رسول (ص) را براساس اعتقادات و روایات مسلمانان به‌گونه‌ای پرشور و معنوی ازطریق پیوند مناسب میان تصاویر، عواطف، احساسات، خیال‌پردازی و وزن ترسیم کند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

77 - معرفی نسخة خطی عروض و قافیه «حلیة‏الشاعر» تألیف ابراهیم بن مالک دیلمی متخلص به صغیری
احمدرضا یلمه ها هاله اژدرنژاد

10.30495/noskheh.2021.686790

عروض و قافیه یکی از مباحث فنی در حوزة ادبیات، به ویژه ادبیات فارسی است. کتاب های گوناگونی در قرون مختلف در این باب به رشتة تحریر درآمده که برخی زبانزد و برخی کمتر شناخته شده است. با وجود چاپ بسیاری از این دست نوشته های ارزشمند، هنوز آثار معرفی نشده و ناشناخته فراوان اس أکثر

عروض و قافیه یکی از مباحث فنی در حوزة ادبیات، به ویژه ادبیات فارسی است. کتاب های گوناگونی در قرون مختلف در این باب به رشتة تحریر درآمده که برخی زبانزد و برخی کمتر شناخته شده است. با وجود چاپ بسیاری از این دست نوشته های ارزشمند، هنوز آثار معرفی نشده و ناشناخته فراوان است. یکی از این آثار، نسخة حلیة الشاعر با تألیف ابراهیم بن مالک دیلمی متخلص به صغیری است که در قرن دهم دربارة عروض و قافیه به نثر فنّی و در برخی بخش‌ها، ساده و روان به زبان فارسی نوشته شده است. مؤلف با آوردن ابیات فارسی و عربی در توضیح هر بحر و انواع قافیه، خوانندگان را با عروض سنّتی و انواع قافیه آشنا می کند. البته خود نویسنده ذوق و قریحه ای در سرودن شعر داشته و ابیاتی از سروده های خود را برای شاهد مثال در توضیح بحرها و انواع قافیه بیان کرده است. تنها نسخة موجود، در کتابخانة مجلس شورای اسلامی به شمارة 1/18434 نگهداری می شود و تا امروز دست نخورده باقی مانده است. صغیری نسخة دیگری به نام تعشق بلبل به نثر و شعر دارد که نگارندگان مقاله برآن اند این نسخه را نیز تصحیح و چاپ کنند. وی همچنین نسخه ای با نام الغرفة الناجیه از قطیفی بحرانی کتابت کرده است. روش این پژوهش به صورت اسنادیـتحلیلی است و در این مقاله سعی بر آن است، نخست هویّت مؤلف و سپس معرفی نسخه بررسی شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

78 - بررسی سبک‌شناسی لایه‌ای دیوان حسن آتشی و معرفی نسخ خطی آن
هاجر علیپور مهدی فاموری محمدهادی خالق زاده

جنگ‌نامۀ میرزا حسن آتشی (سدۀ سیزدهم قمری)، منظومه‌ای به فارسی در نبردهای امام علی(ع) و مناقب امامان شیعه و یک حماسۀ دینی است که نیمی از آن در بحر متقارب و نیم دیگر در قالب قصیده سروده شده است. دو نسخه از این جنگ‌نامه باقی مانده که یک نسخه از آن در کتابخانۀ جامع گوهرشاد أکثر

جنگ‌نامۀ میرزا حسن آتشی (سدۀ سیزدهم قمری)، منظومه‌ای به فارسی در نبردهای امام علی(ع) و مناقب امامان شیعه و یک حماسۀ دینی است که نیمی از آن در بحر متقارب و نیم دیگر در قالب قصیده سروده شده است. دو نسخه از این جنگ‌نامه باقی مانده که یک نسخه از آن در کتابخانۀ جامع گوهرشاد وجود دارد. تاریخ کتابت آن 1225ق و دارای 335 برگ و 6000 بیت است. کاتب آن مشخص نشده و با توجه به رسم‌الخط آن، احتمالاً بیش از یک کاتب داشته است. نسخۀ دوم در کتابخانۀ آستان قدس با 132 برگ که نسخۀ ناقص جنگ‌نامه است. نسخ خطی به‌عنوان یک پل ارتباطی بین زبان و فرهنگ گذشته و حال، ایفای نقش می‌کنند و تجربه‌های گذشته را به این دوران انتقال می‌دهند. هدف از نوشتن این مقاله، بررسی ویژگی‌های سبکی و معرفی نسخۀ خطی این منظومۀ حماسی است و محقق به دنبال جواب این پرسش است که ویژگی‌های شاخص سبکی دیوان حسن آتشی چیست؟ روش کار، توصیفی‌تحلیلی و از نوع کتابخانه‌ای است. حاصل پژوهش نشان می‌دهد شعر آتشی در سطح فکری به منقبت پیامبر(ص) و امام علی(ع)، اشاره به اساطیر ایرانی، منقبت ائمه، روحیۀ حماسی، استناد به آیات و احادیث می‌پردازد. در سطح زبانی نیز ویژگی‌های تسکین متحرک، کاربرد الف اطلاق، تخفیف واژه و به کار بردن واژه‌های عربی دیده می‌شود. در حوزۀ بیان، بدیع، انواع آرایه‌های ادبی (تشبیه، ایهام، مجاز، استعاره، جناس و...) در شعر آتشی یافت می‌شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

79 - تشخیص اصالت نسخه بر اساس صفحه‌آرایی، رسم‌الخط و اصول خوشنویسی نستعلیق در نسخه‌های خطی قرن دهم «لوامع» جامی
اصغر دادبه قاسم سلیمی

جعل نسخه‌های خطی از قرن نهم هجری به بعد، هم‌زمان با اقبال اروپاییان از سرزمین‌های اسلامی اوج گرفت. عده‌ای سودجو با مهارت کم‌نظیر در تقلید آثار گذشتگان، اقدام به تولید نسخه‌های جعلی کردند به‌شکلی که حتی گاه ماهرترین کارشناسان را نیز فریب دادند و به این ترتیب بسیاری از نس أکثر

جعل نسخه‌های خطی از قرن نهم هجری به بعد، هم‌زمان با اقبال اروپاییان از سرزمین‌های اسلامی اوج گرفت. عده‌ای سودجو با مهارت کم‌نظیر در تقلید آثار گذشتگان، اقدام به تولید نسخه‌های جعلی کردند به‌شکلی که حتی گاه ماهرترین کارشناسان را نیز فریب دادند و به این ترتیب بسیاری از نسخه‌های مجعول به کتابخانه‌های شخصی و غیرشخصی و حتی موزه‌های بزرگ راه یافت. به همین دلیل تشخیص اصالت نسخه همواره یکی از مشکلات پژوهندگان و خریداران نسخ خطی بوده است. در این مقاله سعی شده ‌است برای کشف ویژگی‌های برجستۀ صفحه‌آرایی، رسم‌الخط و خوشنویسی نستعلیق به‌شیوۀ استقرایی با استناد به نسخه‌های خطی لوامع جامی و سه کتاب دیگر در قرن دهم، گام‌هایی برداشته شود. علاقه‌مندان با کمک این ویژگی‌ها می‌توانند بدون تجهیزات و تنها بر اساس مشاهدات، اصالت نسخۀ خطی این دوره را تشخیص دهند. با توجه به نوظهور بودن خط نستعلیق در دورۀ مورد بحث، تغییرات مداوم اصول نوشتاری آن اجتناب‌ناپذیر بوده ‌است بر همین اساس، برخی ویژگی‌های مستخرج، فقط در این دوره مورد توجه کاتبان بوده که به‌مرور زمان، رنگ باخته و تغییر و تحولی بنیادین یافته است. بنابراین می‌توان با استناد به این اصول و ویژگی‌ها، نسخه‌های اصیل را از مزور بازشناخت. اگرچه استادان خوشنویسی، به‌ویژه استادان شیوۀ کتابت، در ادوار مختلف برای تربیت شاگردان خود اصولی را معین کرده‌اند، این اصول، بیشتر در حوزۀ اخلاق خوشنویس محدود مانده است. در دورۀ متأخر نیز، بسیاری از استادان خوشنویسی به نوشتن این اصول اقدام کرده‌اند بی‌آنکه سخنی از رسم‌الخط و شیوه‌های خوشنویسی گذشتگان بیان کرده باشند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

80 - بر خوانِ عطار (نقد و بررسی تصحیحی دیگر از دیوان عطار نیشابوری)
هادی اکبرزاده سیده فاطمه مجیدی

دیوان غزلیات و قصاید عطار یکی از متداول‌ترین دیوان‌های شعر پارسی است که از همان قرن هفتم، همواره مورد علاقه و شوقِ دوستدارانِ شعر عرفانی فارسی بوده است. این دیوان چاپ‌های متعددی دارد که دو چاپ مشهور آن به دست دو تن از محققان بنام عصر ما، استاد سعید نفیسی و دکتر تقی تفضل أکثر

دیوان غزلیات و قصاید عطار یکی از متداول‌ترین دیوان‌های شعر پارسی است که از همان قرن هفتم، همواره مورد علاقه و شوقِ دوستدارانِ شعر عرفانی فارسی بوده است. این دیوان چاپ‌های متعددی دارد که دو چاپ مشهور آن به دست دو تن از محققان بنام عصر ما، استاد سعید نفیسی و دکتر تقی تفضلی خراسانی، انجام گرفته است. چندی پیش انتشارات آستان قدس رضوی (به‌نشر) چاپ دوم این دیوان را به مقدمه و تصحیح دکتر اشرف‌زاده در 1000 نسخه منتشر کرد که بنا به گفتۀ مصحح، با مقابلۀ تمامی نسخه‌های چاپی و نسخه‌بدل‌هایی که اغلب در ذیل صفحات چاپ تفضلی ـ با توجه به معرفی نسخه‌هایی که در اختیار ایشان بوده ـ آمده، ویراسته و تصحیح‌گونه‌ای شده است. در این پژوهش سعی برآن است که وضعیت اثر بررسی شود که چه خطا‌هایی در ضبط یا خوانش اثر وارد شده است. این پژوهش با جست‌و‌جو در دیوان عطار به تصحیح رضا اشرف‌زاده و به روش تحلیلی انتقادی انجام شده است. نتایج نشان داد که با وجود خطا‌های متعدد، هیچ‌گونه تصحیحی صورت نگرفته و کار جدیدی انجام نپذیرفته و حتی نگارنده نسخه‌های خطی‌ای را که در اختیار تفضلی بوده، هم بررسی نکرده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

81 - معرفی و بازشناسی نسخه‌های خطی و سبک شاهنامة حیرتی تونی با نام کتیب معجزات
علی دهقان

شاهنامة حیرتی تونی با عنوان کتیب معجزات از حماسه‌های کمیاب ادب فارسی است. این حماسة دینی در سال ۹۵۳ هجری، در بحر هزج مسدس مقصور یا محذوف، به نام شاه طهماسب اول سروده شد. این منظومه در بیش از بیست هزار بیت، دربردارندة جنگ‌های پیامبر و بزرگان شیعه است. این اثر افزون‌بر اه أکثر

شاهنامة حیرتی تونی با عنوان کتیب معجزات از حماسه‌های کمیاب ادب فارسی است. این حماسة دینی در سال ۹۵۳ هجری، در بحر هزج مسدس مقصور یا محذوف، به نام شاه طهماسب اول سروده شد. این منظومه در بیش از بیست هزار بیت، دربردارندة جنگ‌های پیامبر و بزرگان شیعه است. این اثر افزون‌بر اهمیت ادبی و مذهبی و تاریخی، برای شناخت بیشتر مذهب و ادبیات دورة صفویه بسیار سودمند است؛ همچنین واقعیت‌های مهمی از آغاز اسلام ارائه می‌کند. نسخه‌شناسان تاکنون نه نسخة خطی از این اثر معرفی کرده‌اند. باتوجه‌به ویژگی‌هایی که بیان شد، معرفی و تصحیح دقیق این اثر بسیار اهمیت دارد. هدف این پژوهش معرفی نسخه‌های خطی و بررسی موضوع و سبک شاهنامة حیرتی است. در این جستار برای بررسی محتوا و ویژگی‌های سبکی این منظومه، چهار نسخة مهم آن در نظر گرفته شد که در مقاله به‌ترتیب معرفی می‌شود. در این بررسی می‌توان دریافت سبک زبانی و ادبی سادة این اثر و شیوة تفکر تعصب‌آلود شاعر درخور اهمیت است؛ همچنین ویژگی‌های عمومی شاهنامة حیرتی، نمایندة شیوة ادبی دورة صفوی است و احساسات مذهبی شاعر، بازگوکنندة گفتمان حاکم در همان روزگار است. گفتنی است منظومة حیرتی در معرفی سیر اندیشة مذهبی و دگرگونی حماسه‌های دینی نقش مؤثری دارد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

82 - معرفی نسخۀ خطی مجمع‌الشعرا و شاعران ناشناختۀ آن
لیلا باقری قربانعلی ابراهیمی مرتضی رشیدی آشجردی

نسخه‌های خطی گنجینه‌های ارزشمندی است که از جایگاه ویژه‌ای در معرفی و حفظ فرهنگ و تمدن هر کشوری برخوردار است؛ زیرا این نسخ به‌طور مستقیم نشان‌دهندۀ اندیشه و دیدگاه حاکم بر یک ملت و قوم در ابعاد مختلف است. یکی از این گنجینه‌ها نسخۀ خطی مجمع‌الشعرا اثر امیر رستم خوریانی مت أکثر

نسخه‌های خطی گنجینه‌های ارزشمندی است که از جایگاه ویژه‌ای در معرفی و حفظ فرهنگ و تمدن هر کشوری برخوردار است؛ زیرا این نسخ به‌طور مستقیم نشان‌دهندۀ اندیشه و دیدگاه حاکم بر یک ملت و قوم در ابعاد مختلف است. یکی از این گنجینه‌ها نسخۀ خطی مجمع‌الشعرا اثر امیر رستم خوریانی متعلق به قرن نهم هجری است و شامل 25800 بیت از شعر شعرا بر اساس حروف الفباست و به‌صورت تک‌نسخه در کتابخانۀ مجلس به شمارۀ نسخۀ 530 نگهداری می‌شود. این نسخه به‌صورت جُنگ بوده و دربردارندۀ اشعار بسیاری از شاعران شناخته‌شده و ناشناختۀ ادب فارسی است. در مجمع‌الشعرا که در دورۀ تیموری کتابت شده، از بیش از ۴۴ شاعر، اشعاری آورده شده است. برخی از این شاعران همچون ناصرخسرو، کمال‌الدین اسماعیل، خاقانی، عطار، مولانا، سعدی، حافظ، خواجوی کرمانی و... کاملاً شناخته ‌شده‌اند و دیوان اشعار آن‌ها تصحیح شده و برخی همچون ناصر بخاری، کاتبی، بساطی، خیالی، مغربی و... کمتر شناخته شده‌اند که دیوان عده‌ای از آن‌ها تصحیح شده و از دیوان برخی دیگر از شاعران، اشعاری به‌صورت پراکنده باقی مانده است. در نهایت برخی همچون کمال هاشمی و قانی کاملاً ناشناخته مانده‌اند که ظاهراً دیوان اشعار هیچ‌کدامشان تصحیح نشده است. بنابراین، تصحیح این نسخه از جهت شناخت شاعران کمترشناخته‌شده یا شاعران ناشناخته، بسیار حائز اهمیت است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

83 - نقطه گذاری، نگاره ها و نشانه ها در نسخه خطی «ترجمه فارسی تورات»(747 هـ. ق.)
محسن محمدی فشارکی فاطمه قیومیان محمدی

نقطه گذاری ها و کاربرد نشانه های نسخ از مسائلی است که در بررسی نسخه های خطی و نسخه شناسی باید بدان دقت شود. بدیهی است که توجه به این نشانه ها و دانستن معنا و مفهومشان در بسیاری از موارد می تواند حقایقی را دربارة کتاب و کاتب مکشوف کند. استخراج، دسته بندی، تحلیل و بررسی ا أکثر

نقطه گذاری ها و کاربرد نشانه های نسخ از مسائلی است که در بررسی نسخه های خطی و نسخه شناسی باید بدان دقت شود. بدیهی است که توجه به این نشانه ها و دانستن معنا و مفهومشان در بسیاری از موارد می تواند حقایقی را دربارة کتاب و کاتب مکشوف کند. استخراج، دسته بندی، تحلیل و بررسی این نشانه ها در نسخ خطی موجود، نخستین گامی است که برای تبیین کارکردهای نشانه ها در امر کتابت و نسخه نویسی و به تبع آن، تکمیل این مبحث در علم نسخه شناسی، مفید خواهد بود و به تعیین سابقه به کارگیری رموز و علائم در تاریخ نسخه نویسی خواهد انجامید. با همین هدف، در این مقاله، نشانه ها و نگاره‌های به‌کاررفته در کتابت نسخه ترجمه فارسی تورات(مجلس 5178) استخراج و در چند دسته ارائه شده است: 1-نقطه گذاری ها، 2-نگاره ها، 3- قرمز نوشته ها و 4-حاشیه نوشته ها. در این نوشتار موارد به کارگیری هر دسته از این نشانه ها بررسی و تبیین شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

84 - نسخه‌شناسی اشعار و شرح احوال صادق هجری تفرشی
علی اکبر عطائی عبدالرضا مدرس زاده اصغر دادبه

با توجه به اینکه احیای آثار گذشتگان زبان و ادبیات فارسی، نقشی اساسی در شناخت ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و سیاسی جامعۀ گذشتۀ ما دارد و نیز با این شناخت می‌توان افق‌های روشنی را به زندگی امروز گشود، نویسنده را بر این داشت تا به گردآوری دقیق و تحلیل و تصحیح اشعار یک أکثر

با توجه به اینکه احیای آثار گذشتگان زبان و ادبیات فارسی، نقشی اساسی در شناخت ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و سیاسی جامعۀ گذشتۀ ما دارد و نیز با این شناخت می‌توان افق‌های روشنی را به زندگی امروز گشود، نویسنده را بر این داشت تا به گردآوری دقیق و تحلیل و تصحیح اشعار یکی از انسان‌های وارسته و پاک دورۀ صفویه و افشاریه بپردازد. این پژوهش سعی دارد تا پس از شرح احوال زندگی شاعر، نسخه‌های خطی از سروده‌های وی را معرفی کند. صادقهجریتفرشی شاعر عصر صفوی و افشاری، ابتدا یک مثنوی تاریخی‌مذهبی را می‌سراید و سپس به اشعار عرفانی و پرسوزوشور راغب می‌شود. بیشتر اشعار وی در قالب مثنوی است و چند رباعی و غزل و بیت‌های پراکنده (مفردات) از وی بر جای مانده است. پژوهشگر به این دلیل این موضوع را برگزید تا علاقه‌مندان شعر و ادب فارسی با چنین چهره‌های گمنامی بیشتر آشنا شوند و آنان نیز به تحلیل و معرفی چنین اشخاص و نسخه‌هایی ترغیب شوند. نگارنده مشخصات بعضی از نسخه‌هایی را که در گردآوری دیوان شاعر از آن‌ها استفاده کرده، ذکر می‌کند و در بعضی موارد به نسخه‌هایی که فقط از نظر گذرانده است، اشاره‌ای دارد. پژوهشگر دلیل جمع‌آوری و نقد و تحلیل نسخه‌های صادق تفرشی را زدودن غبار سهو و اِعمال سلیقه در نگارش نُسخ می‌داند. پژوهشگر در این مقاله به روش کتابخانه‌ای و تحقیقِ تاریخی، هریک از نسخه‌های مورد نظر را از کتابخانه‌های مختلفی به دست آورده و ماه‌ها این نسخ را با یکدیگر مقایسه کرده و آن‌ها را به‌دقت مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

85 - سبک‌شناسی تطبیقی غزلیات سعدی و همام تبریزی(براساس نسخة خطی جنگ کتابخانة لالا اسماعیل ترکیه)
محمد رضا حصارکی مهین خطیب نیا

10.30495/noskheh.2022.703581

سعدی شاعر قرن هفتم و یگانه استاد غزل عاشقانه، عارفانه و پندآموز است. همام تبریزی نیز معاصر سعدی است و دیوان شعری، با حدود 4000 بیت دارد. در نسخة خطی جُنگ به شمارة 478 در کتابخانة لالا اسماعیل ترکیه، 47 غزل سعدی با 47 غزل از همام تبریزی تحت عنوان المعارضات بین غزلیات الش أکثر

سعدی شاعر قرن هفتم و یگانه استاد غزل عاشقانه، عارفانه و پندآموز است. همام تبریزی نیز معاصر سعدی است و دیوان شعری، با حدود 4000 بیت دارد. در نسخة خطی جُنگ به شمارة 478 در کتابخانة لالا اسماعیل ترکیه، 47 غزل سعدی با 47 غزل از همام تبریزی تحت عنوان المعارضات بین غزلیات الشیخ سعدی و مولانا همام‌الدین طاب ثراهما در معارضه قرار گرفته است. پژوهشگر ضمن تصحیح نسخة خطی یادشده به سبک‌شناسی اشعار سعدی و همام و بررسی تأثیر و تأثرات این دو شاعر در معارضات موجود در این نسخة خطی پرداخته است. شیوة تحقیق کتابخانه‌ای و تحلیلی است. ازآنجا‌که این دو شاعر معاصر همدیگرند و تاکنون اشعار این دو به‌صورت تطبیقی بررسی سبک‌شناسانه نشده است، انجام این پژوهش ضروری به نظر می‌رسد. پرسش اصلی در این پژوهش آن است که با توجه به معارضات موجود در نسخة خطی یادشده، میزان تأثیر و تأثرات سعدی و همام در شعر تا چه اندازه و در چه ابعادی است؟. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد، تأثرات همام از سعدی به دو شکل است: الف) برپایة اساس و بنیاد است؛ یعنی تنها می‌توان تأثیر بیان شیوای سعدی را در اشعار همام دید، بدون آنکه شباهتی در ظاهر و مضمون ابیات وجود داشته باشد؛ ب) تأثر وزن و قافیه است که خود بر دو گونه است: غزلیاتی از همام که هم ازنظر وزن و قافیه و هم ازنظر مضمون، متأثر از سعدی است و دوم غزلیاتی که فقط در وزن و قافیه اتحاد دارند. درمجموع، تأثیر سبک شعر سعدی بر اشعار همام مشهود و انکارناپذیر است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

86 - سبک شناسی دیوان مهری عرب و معرّفی نسخ خطی این دیوان
محمد حکیم آذر بهمن علامی

از جمله شاعران توانمند سدة یازدهم هجری که علیرغم خلاقیت‌ها و ذوق شعری‌اش تقریباً گمنام مانده، سید علی رضا پسر سید مساعد جبل عاملی متخلص به مهری و سید و مشهور به مهری عرب (تولد 1050هـ.ق. – وفات؟) است. نگارنده در این تحقیق بر آن است تا برای نخستین بار به معرفی نسخ خ أکثر

از جمله شاعران توانمند سدة یازدهم هجری که علیرغم خلاقیت‌ها و ذوق شعری‌اش تقریباً گمنام مانده، سید علی رضا پسر سید مساعد جبل عاملی متخلص به مهری و سید و مشهور به مهری عرب (تولد 1050هـ.ق. – وفات؟) است. نگارنده در این تحقیق بر آن است تا برای نخستین بار به معرفی نسخ خطّی دیوان این شاعر و بررسی و تحلیل عناصر و مؤلّفه‌های سبکی او بپردازد. بررسی های به عمل آمده حاکی از آن است که مهری عرب شاعری تواناست که شعرش سرشار از انواع صور خیال و مضمون‌های بکر است. ترکیب‌سازی‌های فراوان و توجه به لغات و مضامین عامیانه که در دیگر آثار سبک هندی نیز دیده می شود، در این دیوان مشهود است. تبحر مهری در کاربرد کلمات فارسی با اصول و قواعد عربی و معرّب کردن آن‌هاست. شعر مهری عرب نه آن سادگی و صراحت و جلای لفظ صائب را دارد و نه آن پیچیدگی و ابهام شعر بیدل را بلکه شعر او چیزی میانة این دو است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

87 - نگاهی به مراسلات عاشق و معشوق ستمگر (تألیف 1309 ق.) و تحلیل ساختاری آن (محتوا، تکنیک زبانی و شکل
سعید گلناری ندا مراد محمدهادی فلاحتی

10.30495/noskheh.2021.686791

نظریة ساختارگرایی یکی از مؤثرترین نظریه‌های قرن بیستم است که در همة حوزه‌های علوم انسانی حضوری فعّال داشته و در تحلیل‌ها شیوه‌ای پرطرفدار بوده‌ است. هدف غایی در این نوع نقد دست‌یافتن به جنبه‌های زبان‌شناختی اثر ادبی است؛ زیرا تحلیل زبانی متون ادبی به همراه آنچه از موسیق أکثر

نظریة ساختارگرایی یکی از مؤثرترین نظریه‌های قرن بیستم است که در همة حوزه‌های علوم انسانی حضوری فعّال داشته و در تحلیل‌ها شیوه‌ای پرطرفدار بوده‌ است. هدف غایی در این نوع نقد دست‌یافتن به جنبه‌های زبان‌شناختی اثر ادبی است؛ زیرا تحلیل زبانی متون ادبی به همراه آنچه از موسیقی درونی و بیرونی در آن به ودیعه نهاده شده است، همراه با تأثیر آن بر ساختار کلی متون، بی‌تردید مخاطب را در فهم اثر یاری می‌رساند و موسیقی نثر را هنری می‌کند. در میان آثار ادبی، نوع سنتی آن به‌‌سبب پیچیدگی‌های معنایی، بیشتر از نوشته‌های معاصر به این نوع بررسی نیاز دارد. نسخة خطی مراسلات عاشق و معشوق ستمگر یکی از آثار ادبی دورة قاجار است. در این پژوهش کوشش شده ‌است ساختار و روابط متقابل عناصر موجود در این نسخه از سه حوزة محتوا، تکنیک زبانی و شکل بررسی شود تا از این راه بتوان به لایه‌های پنهان الگوهای ذهنی نویسنده دست یافت. این پژوهش در یک مقدمه و سه گفتار، با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی فراهم آمده است و ضمن معرفی نسخه و تحلیل ساختاری آن، فرم مناسب، تکنیک زبانی زیبا و محتوای پربار این اثر را می‌نمایاند. نتیجة بررسی‌های به‌عمل‌آمده بیانگر آن است که این اثر، زبانی ادبی دارد و سجع و تشبیه در کنار سایر آرایه‌های ادبی در ساختار متن پررنگ است. قالب اثر نامه‌نگاری است و به همین سبب جملات خبری با لحن عاطفی، مهم‌ترین نمودهای زبان غنایی این اثر به شمار می‌رود؛ قلم مؤلف نیز ازلحاظ شیوایی و روانی عبارات و ترکیب‌سازی‌ها توجه‌برانگیز است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

88 - معرفی نسخۀ خطی تذکرة الشعرای محفوظ در کتابخانۀ وزیری یزد
سیدمحمدباقر کمال الدینی عزآبادی نجمه احمدی بغدادآبادی

رویکرد اصلی مقالۀ حاضر این است که یکی از میراث‌های ادبی زبان و ادب فارسی، یعنی تذکرة الشعرا، را به دوستداران فرهنگ و ادب معرفی کند و گردوغبار گذشت زمان و بی‌توجهی اهل ادب را از چهرۀ آن بزداید و با ارائۀ گزارشی از ساختار و محتوای آن، گامی هرچند کوتاه، در زنده نگه داشتن ی أکثر

رویکرد اصلی مقالۀ حاضر این است که یکی از میراث‌های ادبی زبان و ادب فارسی، یعنی تذکرة الشعرا، را به دوستداران فرهنگ و ادب معرفی کند و گردوغبار گذشت زمان و بی‌توجهی اهل ادب را از چهرۀ آن بزداید و با ارائۀ گزارشی از ساختار و محتوای آن، گامی هرچند کوتاه، در زنده نگه داشتن یکی از آثار گرانسنگ عرصۀ زبان و ادب فارسی بردارد. نسخۀ خطی این کتاب در بخش نسخ خطی کتابخانۀ وزیری یزد به شمارۀ 2604 نگهداری می‌شود و فاقد نام کاتب و تاریخ کتابت است. تذکرة الشعرا کتابی در شرح احوال شعرای متقدم، متأخر و همعصر مؤلف است و در یک مقدمه، هفت طبقه و یک خاتمه نوشته شده است. بعد از تحقیق و بررسی مشخص شد که این دست‌نویس، نسخه‌ای دیگر از تذکرة الشعرای دولتشاه سمرقندی است که تاکنون ناشناخته مانده است. در این مقاله سعی شده است این اثر ارزشمند که تاکنون در کتابخانۀ وزیری یزد ناشناخته مانده بود، به سایر دوستداران علم و ادب معرفی شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

89 - معرفی و بازنمایی ویژگی‌های سبکی نسخۀ خطی لیلی و مجنون صاعدای اصفهانی
بهاره ظریف عمارت ساز

میرزا محمدهاشم صاعدای اصفهانی از شاعران گمنام دورۀ صفویه است که شرح حالش در تذکره‌ها نیامده است. وی اثری با عنوان لیلی و مجنون دارد که از آن، تنها یک نسخه بر جای مانده و در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود و تاکنون نیز تصحیح و چاپ نشده است. شاعر به ادعای خود، ا أکثر

میرزا محمدهاشم صاعدای اصفهانی از شاعران گمنام دورۀ صفویه است که شرح حالش در تذکره‌ها نیامده است. وی اثری با عنوان لیلی و مجنون دارد که از آن، تنها یک نسخه بر جای مانده و در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود و تاکنون نیز تصحیح و چاپ نشده است. شاعر به ادعای خود، این اثر را به شیوه و بر پایۀ داستان لیلی و مجنون نظامی سروده است. این پژوهش بر پایۀ روش توصیفی‌تحلیلی انجام گرفته و به دنبال پاسخ این پرسش است که این منظومه به‌لحاظ چهارچوب و محتوا تا چه اندازه به اثر نظامی نزدیک است و از آن‌ تأثیر پذیرفته است؟ بنابراین، در گام اول به معرفی شاعر و اثر او پرداخته شده و در ادامه ویژگی‌های محتوایی آن واکاوی شده است. سپس ویژگی‌های سبکی اثر در سه سطح زبانی، فکری و ادبی بررسی شده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که شاعر با افزودن داستان‌های فرعی دیگری به اصل روایت، روایتی پرکُنش‌تر نسبت به داستان نظامی به‌ وجود آورده است. این اثر در حوزۀ ویژگی‌های سبکی نیز با نوآوری‌هایی همراه بوده و به‌عنوان یکی از آثار ناشناختۀ ادبیات کهن فارسی در دورۀ صفویه، حائز توجه و اهمیت است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

90 - معرفی مثنوی بحرالمعارف شهاب‏الدین علی دانیالی فسوی جهرمی و نسخ خطی آن با رویکرد سطح زبانی و ادبی
بیتا قاسمی سید مهدی خیراندیش محمدهادی خالق زاده

10.30495/noskheh.2021.688006

مثنوی بحرالمعارف از شهاب الدین علی دانیالی فسوی جهرمی، دیوانی قطور بالغ بر 19000 بیت، در عرفان و اخلاق و بر وزن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (بحر رمل مسدس محذوف) در قرن دهم هجری سروده شده است. دو نسخۀ خطی از این مثنوی به شمارة 9371 در کتابخانۀ مجلس موجود است. این اثر در 188 بر أکثر

مثنوی بحرالمعارف از شهاب الدین علی دانیالی فسوی جهرمی، دیوانی قطور بالغ بر 19000 بیت، در عرفان و اخلاق و بر وزن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (بحر رمل مسدس محذوف) در قرن دهم هجری سروده شده است. دو نسخۀ خطی از این مثنوی به شمارة 9371 در کتابخانۀ مجلس موجود است. این اثر در 188 برگ و به خط نستعلیق کتابت شده که تاکنون تصحیح و منتشر نشده است. این مقاله با هدف معرفی و بررسی سطح ادبی مثنوی بحرالمعارف و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و به روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر متن نسخۀ آن انجام شده است. در این نوشتار سعی بر آن است تا افزون بر بررسی نسخۀ خطی، منابع شهاب الدین علی دانیالی فسوی جهرمی برای سرودن این اثر شناسایی، و فضای فرهنگی معاصر با دورۀ نویسنده بررسی شود. حاصل پژوهش نشان می دهد که فسوی جهرمی در سرودن این اثر در ساختار و محتوا، بیشتر متأثر از شاعران سلف خویش بوده است و از این منظر نمی توان او را شاعری صاحب سبک به شمار آورد. عربی مآبی از ویژگی برجستة این اثر عرفانی است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

91 - جُستاری در شرح حال و معرفی نُسَخ دیوان نظام شیرازی
حافظ حاتمی بهار الهیاری

تصحیح آثار فاخر ادبی و شناختن و شناساندن متون و صاحبان آثار به جامعه و به‌ویژه پژوهشگران، منتقدان و علاقه‌مندان به میراث ماندگار زبان و ادبیات فارسی، کاری ارزشمند و بسیار برجسته است. هدف از این پژوهش، آشنایی با میرزا نظام‌الدین دستغیب شیرازی، از شاعران سدۀ یازدهم هجری و أکثر

تصحیح آثار فاخر ادبی و شناختن و شناساندن متون و صاحبان آثار به جامعه و به‌ویژه پژوهشگران، منتقدان و علاقه‌مندان به میراث ماندگار زبان و ادبیات فارسی، کاری ارزشمند و بسیار برجسته است. هدف از این پژوهش، آشنایی با میرزا نظام‌الدین دستغیب شیرازی، از شاعران سدۀ یازدهم هجری و معرفی نسخه‌های خطی دیوان او، همچنین بررسی و تحلیل عناصر و مؤلفه‌های سبک ادبی وی، یعنی زبان، قالب، ساختار، مضمون و موضوعات مانند آن است. این پژوهش به شیوۀ اسنادی، کتابخانه‌ای و توصیفی انجام پذیرفته ‌است و در پایان به این نتیجه می‌رسد که با توجه به نسخه‌های موجود دیوان و اقوال پراکنده و اشارات تذکره‌ها و تاریخ ادبیات، نظام شیرازی از شاعران سبک اصفهانی یا هندی، معاصر شاه‌عباس اول، آشنا به علوم زمان و چیره‌دست در خوش‌نویسی و موسیقی است که در مدت کوتاه عمر خود، حدود سه هزار بیت در قالب‌های قصیده، غزل، قطعه، رباعی، ترکیب‌بند و مثنوی (ساقی‌نامه) با مضامینی چون نعت پیامبر اکرم(ص)، منقبت امامان شیعه(ع)، عشق، مدح، شکوائیه و انتقاد از ابنای دهر و موضوعاتی مانند آن سروده ‌است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

92 - معرفی نسخۀ خطی دیوان عبدالرحیم شیروانی و بررسی ویژگی‌های سبکی آن
آیت شوکتی

10.30495/noskheh.2020.678711

عبدالرحیم متخلص به حزین، از گویندگان شیروانی دورۀ قاجار بود. نسخۀ دیوان شامل سه اثر از وی (دیوان، صفاء ‌القلوب و هدایت‌نامه) است که به خط پسرش، میرزا اسدالله نوشته شده و در کتابخانۀ ملی تبریز نگهداری می‌شود که در قوالب مختلف شعری با وزن‌ها و موضوعات و انواع ادبی متنوع ا أکثر

عبدالرحیم متخلص به حزین، از گویندگان شیروانی دورۀ قاجار بود. نسخۀ دیوان شامل سه اثر از وی (دیوان، صفاء ‌القلوب و هدایت‌نامه) است که به خط پسرش، میرزا اسدالله نوشته شده و در کتابخانۀ ملی تبریز نگهداری می‌شود که در قوالب مختلف شعری با وزن‌ها و موضوعات و انواع ادبی متنوع است که تاکنون تصحیح و به‌روزرسانی نشده و به‌صورت نسخۀ خطی باقی مانده است. مقالۀ حاضر که با هدف معرفی و بررسی ویژگی‌های سبک‌شناسی آن و بر اساس اسنادی‌ـ‌ توصیفی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای بررسی و تحلیل شده، در صدد پاسخ‌گویی به این پرسش است که بارزترین ویژگی‌های سبکی این اثر چیست؟ نگارنده ضمن معرفی نسخه و ویژگی‌های رسم‌الخطی آن، ویژگی‌های سبک‌شناسی آن را در سه سطح زبانی، فکری و ادبی بررسی کرده است. پس از بررسی و خوانش متن، یافته‌های پژوهش مبنی بر آن است که وی از انواع صنایع با مهارت تمام سود جسته و با تضمین از غزلیات حافظ و سعدی به پیروی از سبک عراقی برخاسته است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

93 - معرفی نسخ خطی «غُررِ دُرر» حسینی سمرقندی (زنده در قرن پنجم هجری قمری)
حسین پورشریف رضا فهیمی منیژه فلاحی

هرچند پژوهشگران حوزۀ زبان و ادبیات فارسی، از دیرباز به تصحیح متون کهن ادب فارسی توجه ویژه ای داشته اند، برخی از این متون با گذشت قرن ها، هنوز احیا و تصحیح نشده اند. کتاب غررِ درر، اثر ابوالبرکات حسینی سمرقندی، یکی از همین متون اخلاقی است که با وجود دارا بودن حکایات آموز أکثر

هرچند پژوهشگران حوزۀ زبان و ادبیات فارسی، از دیرباز به تصحیح متون کهن ادب فارسی توجه ویژه ای داشته اند، برخی از این متون با گذشت قرن ها، هنوز احیا و تصحیح نشده اند. کتاب غررِ درر، اثر ابوالبرکات حسینی سمرقندی، یکی از همین متون اخلاقی است که با وجود دارا بودن حکایات آموزنده از صدر اسلام و گفتار بزرگان دین از پیامبر و صحابه و امامان گرفته تا اولیا و مشایخ، متأسفانه با گذشت قرن‌ها از نگارش آن، تاکنون تصحیح و چاپ نشده است. نگارندگان در این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش‌ها هستند: غرر درر چگونه کتابی و دارای چه محتوا و نسخه‌هایی است؟ مؤلف آن، چه کسی با چه ویژگی‌های مذهبی و کلامی است؟ در آغاز این پژوهش، دربارۀ نویسنده و محتوای کتابش سخن به میان آمده و در ادامه، به معرفی نسخه‌های موجود از غررِ درر پرداخته شده است. این پژوهش با بررسی ویژگی‌های رسم‌الخطی و املاییِ نسخۀ پایه پایان می‌پذیرد. پژوهش حاضر با روش تحقیقِ توصیفی‌تحلیلی انجام شده و از نظر ابزار نیز کتابخانه‌ای است. از طریق بررسی سلسله‌سندهای احادیث و اقوال کتاب و شناسایی مشایخ و استادان ابوالبرکات و شخصیت هایی که در کتاب از آن‌ها یاد شده است چون صوفیان و محدثان، پی برده شد که نویسندۀ غررِ درر در قرن پنجم هجری به دنیا آمده است. از نظر اعتقادی و کلامی، می توان حسینی سمرقندی را صوفیِ سنی مذهبِ ماتُریدی دانست که ارادت خاصی نیز به اهل بیت پیامبر(ع) داشته است. نگارندگان با بررسی غرر درر به این نتیجه رسیدند که کتاب از لحاظ ساختار و محتوا به سبک تنبیه الغافلین ابواللیث سمرقندی تدوین شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

94 - ماهیت شناسی راحت القلوب امیر خسرو دهلوی (بررسی تک نسخۀ راحت القلوب امیر خسرو دهلوی در کتابخانه کاخ گلستان)
مریم زمانی بهناز پیامنی

راحت القلوب عنوان کتابی است که به امیر خسرو دهلوی منسوب است و ظن در این انتساب آن است که امیر خسرو به پیروی از استادش نظام الدین اولیا راحت القلوبی نگاشته است. در میان سلسله‌های گوناگون صوفیه و خصوصاً چشتیه که امیر خسرو از پیروان بزرگان این سلسله است، رسم چنان بوده که م أکثر

راحت القلوب عنوان کتابی است که به امیر خسرو دهلوی منسوب است و ظن در این انتساب آن است که امیر خسرو به پیروی از استادش نظام الدین اولیا راحت القلوبی نگاشته است. در میان سلسله‌های گوناگون صوفیه و خصوصاً چشتیه که امیر خسرو از پیروان بزرگان این سلسله است، رسم چنان بوده که مریدان اقوال و ملفوظات شیخ و بزرگان خود را در کتب و رسایل به رشتۀ تحریر در می‌آوردند، به این طریق نام و یاد مراد و شیخ را در میان یاران زنده نگاه می‌داشتند. همچنین کتاب دیگری به امیر خسرو منسوب است افضل الفواید در اقوال نظام‌الدین اولیاست و بسیارند کتبی که در احوال بزرگان به دست شاگردان ضبط شده است. این مقاله به بررسی ماهیت راحت القلوب منسوب به امیر خسرو می پردازد و نگاهی دارد به نسخه‌های راحت القلوب موجود تا محتوای آن‌ها را با این نسخه خطی تطبیق دهد و صحت انتسابش را به امیر خسرو بسنجد. حاصل این پژوهش آنکه نسخه منسوب به امیر خسرو همان مطلع الانوار است که با تغییرات کاتب در مقدمه و مؤخره با این عنوان ثبت شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

95 - معرفی نسخۀ خطی المجامع الصوفیه و المراهص العلویه
سیما حاتمی نیا مریم محمودی احمدرضا یلمه ها

یکی از شیوه‌های مطالعاتی، خوانش متون علمی، ادبی و دینی گذشته است. این متون، اطلاعات مفید و ارزشمندی را از علوم مختلف در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهند؛ برخی از این متونِ ارزشمند توسط پژوهشگران تصحیح و چاپ شده‌ و برخی دیگر نیز در پردۀ خمول و گمنامی باقی مانده‌اند. قطعاً أکثر

یکی از شیوه‌های مطالعاتی، خوانش متون علمی، ادبی و دینی گذشته است. این متون، اطلاعات مفید و ارزشمندی را از علوم مختلف در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهند؛ برخی از این متونِ ارزشمند توسط پژوهشگران تصحیح و چاپ شده‌ و برخی دیگر نیز در پردۀ خمول و گمنامی باقی مانده‌اند. قطعاً تصحیح و بررسی این نسخ خطی، کاری بس مفید و شایسته است که می‌تواند به شناخت بهتر آثار و آشکار شدن چهرۀ علمی این نویسندگان گمنام کمک کند. از جمله این نسخ خطی می‌توان به نسخۀ ناشناختۀ المجامع الصوفیة و المراهص العلویه اشاره کرد که از آثار محمدصالح دستغیب شیرازی در قرن یازدهم هجری است. مؤلف در این اثر احادیث، آیات قرآن و روایات مرتبط با منزلت پیامبر عظیم‌الشأن اسلام(ص)، بعثت و معراج ایشان، ائمۀ اطهار(ع)، زندگی چهارده معصوم، جایگاه والای حضرت علی(ع) و ولایت ایشان را گردآوری کرده است. این نسخۀ خطی تاکنون تصحیح و چاپ نشده است. در این جستار، پس از معرفی نویسنده و آثارش به بررسی این اثر دینی و تفسیری می‌پردازیم. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

96 - بررسی انتقادی نسخه‏ های خطی و چاپی مونس ‏العشاق عربشاه یزدی
محمد شهبازی

10.30495/noskheh.2021.686792

با پژوهش در متون ناشناختة ادبی، ضروری است نسخ خطی از کتابخانه ها استخراج و بررسی شود. منظومه های عرفانی از دیرباز گسترة مطالعاتی بیشتری نسبت به دیگر انواع ادبی داشتند و به همین سبب اغلبِ نسخه های خطی موجود، در حوزة ادب عرفانی است. یکی از همین منظومه های ماندگار، مونس ال أکثر

با پژوهش در متون ناشناختة ادبی، ضروری است نسخ خطی از کتابخانه ها استخراج و بررسی شود. منظومه های عرفانی از دیرباز گسترة مطالعاتی بیشتری نسبت به دیگر انواع ادبی داشتند و به همین سبب اغلبِ نسخه های خطی موجود، در حوزة ادب عرفانی است. یکی از همین منظومه های ماندگار، مونس العشاق عربشاه یزدی است که شرحی منظوم بر رسالة عرفانی ـ تمثیلی فی حقیقة العشق سهروردی است. این منظومه در بحر هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف (مفعول مفاعلن فعولن) و در حدود 1968 الی 1985 بیت سروده شده است. هدف این پژوهش پاسخ به این پرسش است: کدام یک از نسخه های مونس العشاق برای منابع پژوهشی معتبر و کامل است؟. از رهگذر بررسی حروف اضافه، آغاز و عنوان فصل ها،جا به جایی ابیات و واژگان، صحیح ترین نسخه (دو نسخة خطی، دو نسخه چاپی) را به پژوهشگران معرفی می کنیم. روش مطالعه مبتنی بر ابزار کتابخانه ای و شیوة تحلیلی ـ توصیفی است؛ محدودة مطالعه شده، نسخه های خطی و چاپی منظومة مونس العشاق است که در کتابخانة ایران و پاکستان موجود است. یافته ها چنین نشان می دهد که منظومه در عهد شاه یحیی مظفری (حک. 764‑795ق.) سروده شده است. زبان شعری عربشاه سنجیده بوده و در کاربرد واژگان عرفانی بسیار مهارت داشته است؛ ازلحاظ فکری مخالف فلسفه بوده؛ اما در شرح رساله تحت تأثیر تفکر حاکم بر نگرش فلسفی سهروردی قرار گرفته و منظومه را با خردگرایی آغاز کرده است. نتایج پژوهش چنین نشان می دهد که از میان نسخه های یادشده، نسخة چاپی هاشمی معتبرتر از سایر نسخه هاست؛ زیرا ازنظر ضبط واژگان و محتوا به رسالة سهروردی نزدیک تر است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

97 - نسخه‌ای تازه‌یافته از محب و محبوب (بازخوانی نسخۀ چاپ‌شده)
احمدرضا یلمه ها

نسخه‌های خطی یکی از بهترین مشخصه‌ها برای معرفی اصالت پیشینۀ فرهنگی کشورها در دنیاست. برای استفاده از این آثار گران‌بها باید نسخه‌های خطی نفیس و اصیل را گردآوری کرد و سپس بر اساس ضوابط خاصی، آن‌ها را بررسی، بازخوانی و تصحیح نمود تا بتوان به‌منظور و مقصود مؤلف و آنچه از ف أکثر

نسخه‌های خطی یکی از بهترین مشخصه‌ها برای معرفی اصالت پیشینۀ فرهنگی کشورها در دنیاست. برای استفاده از این آثار گران‌بها باید نسخه‌های خطی نفیس و اصیل را گردآوری کرد و سپس بر اساس ضوابط خاصی، آن‌ها را بررسی، بازخوانی و تصحیح نمود تا بتوان به‌منظور و مقصود مؤلف و آنچه از فکر و قلم او تراوش کرده، دست یابیم. یکی از آثار کمترشناخته‌شدۀ داستان محب و محبوب است که نسخه‌ای از آن در کتابخانۀ توبینگن برلین نگهداری می‌شود. این نسخه در 353 صفحه با خط نسخ کهن راسته و چلیپا نوشته شده و سرایندۀ آن ناشناس است و از خود با تخلص اختیار در جای‌جای این مثنوی یاد می‌کند. نگارندۀ این منظومه را برای نخستین بار، بر اساس تنها نسخۀ یافت‌شده تا آن زمان، از سوی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان در سال 1390 چاپ و منتشر ساخت. به‌تازگی نویسنده به نسخۀ دیگری از این اثر دست یافته است که با شمارۀ 2261 در کتابخانۀ عاطف افندی استانبول نگهداری می‌شود. این دست‌نویس که بدون تاریخ کتابت و نام کاتب در 144 برگ نگاشته شده، در خوانش و رفع ابهام و تکمیل برخی از ابیات، در مقابله با نسخۀ توبینگن کمک می‌کند. نوشتار حاضر بر آن است تا با معرفی این دست‌نوشتۀ تازه‌یافته، به تکمیل برخی از ابیات ناقص یا مبهم نسخۀ چاپی بپردازد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

98 - معرفی و تصحیح نسخۀ خطی شرح خطبة البیان به روایت میر شریف آملی
رضا اسدپور

خطبة البیان نام یکی از خطبه‌های منسوب به مولا علی(ع) است که در خصوص صحت انتساب آن به ایشان، دیدگاه‌های مختلفی در طول تاریخ مطرح شده است. در این خطبه، کلمات مسجعی بر زبان حضرت جاری شده است که با ضمیر انا آغاز شده و به شرح حال ایشان در مقام ولی و انسان کامل در حالت فنای ف أکثر

خطبة البیان نام یکی از خطبه‌های منسوب به مولا علی(ع) است که در خصوص صحت انتساب آن به ایشان، دیدگاه‌های مختلفی در طول تاریخ مطرح شده است. در این خطبه، کلمات مسجعی بر زبان حضرت جاری شده است که با ضمیر انا آغاز شده و به شرح حال ایشان در مقام ولی و انسان کامل در حالت فنای فی‌الله اشاره دارد. بدین سبب به شطحیات اهل تصوف و اقوال اهل غلو شباهت داشته و همواره مورد توجه صوفیان و فرقه‌های شیعه و باطنیه بوده است. از این خطبه و شروح آن، نسخه‌های خطی بسیاری در کتابخانه‌های ایران و کشورهای دیگر وجود دارد. یکی از این شروح متعلق به شخصی به نام میر شریف از سدۀ دهم هجری است که تاکنون ناشناخته بوده است. از این شرح، نسخه‌های متعددی با تفاوت‌هایی چند در دست است. نسخه‌ای که نام میر شریف را در مقدمه و انتهای خود دارد، به شمارۀ 1015 در کتابخانۀ دانشگاه تهران موجود است. در این مقاله، ابتدا میر شریف و رسالۀ شرح خطبة البیان وی معرفی شده و پس از گزارش نسخه‌های مختلف برجای‌مانده از این اثر، تصحیح نسخۀ خطی شمارۀ 1015 این رساله همراه با مآخذ آیات و روایات و اشعار و تفاوت‌های نسخه‌بدل از نظر می‌گذرد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

99 - ترجیع بندی نویافته از مِیلیِ مشهدی
یدالله عابدی نهرخلجی مهرداد چترایی عزیز آبادی قربانعلی ابراهیمی

10.30495/noskheh.2022.691519

سفینۀ نظم و نثر قرن دهم هجری ازجمله سفینه‌هایی است که آگاهی‌های ارزشمند و ابیات نویافته‌ای دارد. نویسندۀ گمنامی این سفینه را نوشته است. این اثر به شمارۀ 8982 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. در این سفینه، اشعار شاعران متعددی جمع‌آوری شده است. یکی از این شاع أکثر

سفینۀ نظم و نثر قرن دهم هجری ازجمله سفینه‌هایی است که آگاهی‌های ارزشمند و ابیات نویافته‌ای دارد. نویسندۀ گمنامی این سفینه را نوشته است. این اثر به شمارۀ 8982 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. در این سفینه، اشعار شاعران متعددی جمع‌آوری شده است. یکی از این شاعران زبردست که برخی آثارش از دید محقّقان مغفول مانده است، میرزا قلی مِیلی مشهدی است. میلی در سرودن غزل، قصیده، ترجیع و ترکیب توانایی‌های خود را نشان داده است. پژوهش پیش‌رو مطالعه‌ای نظری است که به شیوۀ پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای انجام شده است. این پژوهش پس از معرفی اجمالی سفینۀ ارزشمند نظم و نثر، نخست به شخصیّت میرزا قلی مِیلی مشهدی (هروی) و سپس به ترجیع‌بندی نویافته از وی می‌پردازد؛ درنتیجه جایگاه و مرتبۀ شعری این شاعر بزرگ شناسانده خواهد شد و ترجیع‌بندی با 110 بیت تازه‌یاب معرفی می‌شود که تاکنون در دیگر منابع نیامده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

100 - معرفی رسالۀ دواءالمساکین
حسین مسجدی سیده مرضیه رضائی

نسخ خطی به‌عنوان میراث مکتوب مردم ایران در کتابخانه‌های کشور، پشتوانۀ فرهنگی و شناسنامۀ تمدن ملت است و احیای نگاشته‌ها و آثار گذشتگان از وظایف پژوهشگران و حامیان زبان فارسی. دواءالمساکین در قرن 12 و 13 هجری قمری نوشته شده و مؤلف آن نامعلوم است. هدف اصلی در این مقاله، مع أکثر

نسخ خطی به‌عنوان میراث مکتوب مردم ایران در کتابخانه‌های کشور، پشتوانۀ فرهنگی و شناسنامۀ تمدن ملت است و احیای نگاشته‌ها و آثار گذشتگان از وظایف پژوهشگران و حامیان زبان فارسی. دواءالمساکین در قرن 12 و 13 هجری قمری نوشته شده و مؤلف آن نامعلوم است. هدف اصلی در این مقاله، معرفی رسالۀ طبی دواءالمساکین است که از اهمیت موضوعی، سبکی و ادبی ویژه‌ای برخوردار است و در کتابخانۀ آستان قدس رضوی از گنجینه‌های ادبی و پزشکی به شمار می‌آید. موضوع کلی این نسخه، طب سنتی و شیوه‌های درمان بیماری‌هاست. این نسخه دارونامۀ جامع و کم‌نظیری از داروهای مفرد و مرکب است. دواءالمساکین علاوه بر اهمیت موضوعی، از نظر مختصات سبکی، زبان‌شناختی و رسم‌الخط نیز حائز اهمیت بوده و و از جهتی شامل اصطلاحات و ترکیبات فراوانی است که با شناخت این متن می‌توان در معادل‌سازی اصطلاحات جدید از آن‌ها بهره برد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

101 - معرفی و تحلیل منظومۀ ناشناختۀ مودت‌نامه
مهدیه ولی

10.30495/noskheh.2022.703584

مثنوی مودت‌نامه ازجمله داستان‌های روایی است که شاعری به نام میرمحمداسماعیل بن یوسف ابجدی، از شاعران فارسی‌سرای سدۀ یازدهم سرزمین هند، در جواب خسرو و شیرین نظامی سروده است. این مثنوی هرگز توفیق خمسۀ نظامی را به دست نیاورد؛ اما سادگی زبان، روانی کلام، توجه به معنا و مضمون أکثر

مثنوی مودت‌نامه ازجمله داستان‌های روایی است که شاعری به نام میرمحمداسماعیل بن یوسف ابجدی، از شاعران فارسی‌سرای سدۀ یازدهم سرزمین هند، در جواب خسرو و شیرین نظامی سروده است. این مثنوی هرگز توفیق خمسۀ نظامی را به دست نیاورد؛ اما سادگی زبان، روانی کلام، توجه به معنا و مضمون، استفاده از آرایه‌های ادبی درحدّ اعتدال و ساخت و بافت مناسب کلام، سبب شده است فهم مثنوی مودت‌نامه برای مخاطب، بدون مشکل باشد. بررسی دست‌نوشتۀ منحصربه‌فرد اثر نشان داد سراینده علاوه‌بر توجه به ظاهر کلام، از معنا و مضمون نیز غافل نبوده و هر دو جنبۀ لفظی ومعنایی را مدّنظر داشته است؛ ازاین‌رو، منظومۀ وی تک‌ساحتی نیست و ارزش زبانی، ادبی، معنایی و... دارد. این منظومه تاکنون ناشناخته باقی مانده است؛ به همین سبب، نگارنده بر آن شد تا در این مقاله ضمن معرفی این اثر، به بررسی و تحلیل محتوا و سبک‌شناسی اثر بپردازد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

102 - معرفی نسخۀ خطی الانوار فی کشف الاسرار روزبهان بقلی
غلامرضا خوش اقبال قاسم کاکایی

10.30495/noskheh.2020.679940

تصحیح و معرفی نسخه‌های خطی خاص و نفیس که از روزگاران دور بر جای مانده، راهی برای جان‌بخشی اثری ادبی و یا عرفانی و یا شاید زنده کردن خود مؤلف در زمان امروزی است. روزبهان بقلی یکی از تأثیرگذارترین عرفایی است که اندیشه‌های عرفانی او جریان جدید و منحصر‌به‌فردی از مبانی عرفا أکثر

تصحیح و معرفی نسخه‌های خطی خاص و نفیس که از روزگاران دور بر جای مانده، راهی برای جان‌بخشی اثری ادبی و یا عرفانی و یا شاید زنده کردن خود مؤلف در زمان امروزی است. روزبهان بقلی یکی از تأثیرگذارترین عرفایی است که اندیشه‌های عرفانی او جریان جدید و منحصر‌به‌فردی از مبانی عرفان و تصوف را پایه‌ریزی کرده است که مگر با درک و بازنگری آثار این عارف بزرگ میسر نیست. بیشتر آثار منصوب به روزبهان بقلی موجود نیست و از آن‌هایی که باقی است، تعداد اندکی تصحیح و چاپ شده‌اند. یکی از برگزیده‌ترین و مهجورترین آثار او رسالۀ الانوار فی کشف الاسرار است که برخی از تکلمه‌نویسان آن را به شیخ منصوب نمی‌دانند و برخی آن را با رسالۀ دیگری از شیخ یکی دانسته‌اند. تنها نسخۀ موجود از این رساله از روزبهان در کتابخانۀ ملی تاشکند به شمارۀ 2188 و کد 3: 176 وجود داشته و عکس آن در مرکز نسخ خطی دانشگاه تهران به شمارۀ نسخۀ ش 2/2578 نگهداری می‌شود. این اثر نفیس عرفانی همچنان تا به امروز دست‌نخورده باقی مانده و کسی به تصحیح و ترجمۀ آن نپرداخته است. با توجه به متن خاص این اثر و ارزش عرفانی آن، تصحیح، ترجمه و احیای آن همچنان که برگی زرین از گنجینۀ ارزشمند نسخه‌های خطی را نمایان می‌کند، می‌تواند برای روشن‌تر شدن مکتب فکری شیخ روزبهان حائز اهمیت بوده و ترجمه و تصحیح پیراسته و شایسته‌ای را به حوزۀ عرفان امروز اضافه کند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

103 - معرفی نسخه خطّی دیوان میرزا سیّد یحیی مدرّس متخلّص به فدایی یزدی و بررسی ویژگی‌های سبکی آن
فاطمه چاشنی‌گیر عزیزالله توکلی کافی‌آباد محمود صادق زاده

10.30495/noskheh.2021.688007

میرزا سیّد یحیی مدرّس متخلّص به فدایی یزدی، متوفای 1282 هجری قمری، از شخصیت‌های علمی و ادبی دورة قاجار است. دیوان اشعار به‌جای‌مانده از وی شامل شش نسخۀ خطّی و دربردارندۀ 6000 بیت شعر در قالب‌های قصیده، غزل، قطعه، مثنوی و رباعی است که تاکنون به چاپ نرسیده است. این پژوهش أکثر

میرزا سیّد یحیی مدرّس متخلّص به فدایی یزدی، متوفای 1282 هجری قمری، از شخصیت‌های علمی و ادبی دورة قاجار است. دیوان اشعار به‌جای‌مانده از وی شامل شش نسخۀ خطّی و دربردارندۀ 6000 بیت شعر در قالب‌های قصیده، غزل، قطعه، مثنوی و رباعی است که تاکنون به چاپ نرسیده است. این پژوهش با هدف معرفی و بررسی ویژگی‌های سبک‌شناسی نسخه و به روش توصیفی ـ تحلیلی و با کمک مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده است. این جستار درپی پاسخگویی به این پرسش است که بارزترین ویژگی‌های سبکی این اثر چیست؟. نگارنده در این پژوهش ضمن معرفی نسخه‌های خطّی و ویژگی‌های رسم‌الخطّی آن، سبک‌شناسی دیوان را در سه سطح زبانی، ادبی و فکری بررسی کرده است. یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهد سبک فدایی یزدی بازگشت ادبی است و در این میان به حافظ و سعدی توجهی خاص داشته است. تنوع اوزان به همراه ردیف‌های اسمی موجب غنای شعر او شده است. در کاربرد انواع صور خیال بیشتر تشبیه حسی به حسی و در صنایع بدیعی، تلمیح و لف‌ونشر و تکرار بسامد بالایی دارد. در سطح فکری، درونمایۀ اشعار عشق است؛ اما مضامین اخلاقی، عرفانی و به‌ویژه فلسفی، از نوع اندیشۀ خیّامی نیز در این اثر دیده می‌شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

104 - معرفی نسخه‌های خطی رساله‌های خواجه احمد کاسانی
الهام رستاد زینب رحمانیان کوشککی

نسخه‌های خطی، میراث گران‌بهای فرهنگی است که تصحیح و احیای آن‌ها به حفظ و ارتقای علوم و معارف اسلامی‌ایرانی کمک فراوانی می کند. بسیاری از آثار عارفان به‌صورت نسخۀ خطی در کتابخانه‌های مختلف موجود است که از آن میان می‌توان به رساله‌های خواجه احمد کاسانی اشاره کرد. خواجه اح أکثر

نسخه‌های خطی، میراث گران‌بهای فرهنگی است که تصحیح و احیای آن‌ها به حفظ و ارتقای علوم و معارف اسلامی‌ایرانی کمک فراوانی می کند. بسیاری از آثار عارفان به‌صورت نسخۀ خطی در کتابخانه‌های مختلف موجود است که از آن میان می‌توان به رساله‌های خواجه احمد کاسانی اشاره کرد. خواجه احمد کاسانی از عارفان قرن دهم و پیرو طریقۀ نقشبندیه است. وی در مقام یک پیر طریقت، در زمینۀ سیروسلوک عرفانی بیش از سی رساله تألیف کرده است. این رساله‌ها به‌صورت نسخه‌های خطی در کتابخانه‌های مختلف پراکنده است و تاکنون مجموعه رسائل وی به‌صورت کتاب به چاپ نرسیده است. در این مقاله، نسخه‌های خطی این رساله‌ها به‌همراه ویژگی‌های سبکی آن‌ها معرفی شده است. از آنجا که رساله‌های کاسانی به قصد تعلیم مریدان نوشته شده، دارای مضامین تکراری است و همین امر تصحیح برخی از رساله‌ها را دشوار می‌کند؛ زیرا تعدد رساله‌ها و پراکندگی آن‌ها، گاهی کاتب را دچار اشتباه و سردرگمی کرده و در حین نوشتن، مطالب چند رساله را به‌دلیل مشابهت ادغام کرده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

105 - معرفی و بررسی دیوان ملاحسن حافی هروی
نرگس افروز احمد علی جعفری

ملاحسن حافی هروی متوفای 1304 هجری قمری، از شاعران دورۀ قاجاری است. دیوان اشعار به‌جای‌مانده از وی شامل سه نسخه در کتابخانه‌های ایران و دربردارندۀ 2112 بیت شعر در قالب مثنوی، غزل، قصیده، ترجیع‌بند، دوبیتی و تک‌بیتی است. قالب مسلط دیوان اشعار وی غزل است. سبک ادبی رایج در أکثر

ملاحسن حافی هروی متوفای 1304 هجری قمری، از شاعران دورۀ قاجاری است. دیوان اشعار به‌جای‌مانده از وی شامل سه نسخه در کتابخانه‌های ایران و دربردارندۀ 2112 بیت شعر در قالب مثنوی، غزل، قصیده، ترجیع‌بند، دوبیتی و تک‌بیتی است. قالب مسلط دیوان اشعار وی غزل است. سبک ادبی رایج در اشعارش، سبک بازگشت ادبی است. وی در زبان بیشتر به سبک خراسانی و در محتوا به سبک عراقی بازگشت نموده و کوشیده سبکی مابین این دو ارائه بدهد. تقلید وی از اشعار مولانا و حافظ و سعدی کاملاً مشهود است. وی برای ایجاد موسیقی در اشعارش، از انواع عوامل موسیقی‌ساز بیرونی (وزن)، کناری (قافیه و ردیف)، درونی و معنوی، و نیز صنایع بدیعی و انواع صور خیال بهره می‌جوید تا شعری موزون و آهنگین و خیال‌‌انگیز پدید آورد. وی شاعری است شیعه‌مذهب و دلبستگی‌اش به خاندان اهل بیت(ع)، به‌خصوص علی(ع)، در اشعارش منعکس شده است. وی در اشعارش خودش را طرفدار فرقۀ خاصی نمی‌داند، اما در تفکر از اندیشۀ وحدت وجودی و انسان کامل ابن‌عربی متأثر است. در این پژوهش، ضمن معرفی نسخه‌های خطی دیوان اشعار وی، ویژگی‌های رسم‌الخطی، ویژگی‌های سبکی اعم از زبانی، فکری و بیانی دیوان وی بررسی شده و مختصری به زندگی وی اشاره می‌شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

106 - جستاری در شرح احوال و بررسی دیوان فنای خویی
شهریار حسن زاده

میرزا عبدالرسول زنوزی خویی، متخلص به فنا، از نام‌آوران عصر دنبلی‌هاست. آمیختگی ‌نام دنبلی‌ها با تاریخ خوی که در دورۀ احمدخان دنبلی و پسرش حسینقلی خان برجسته است، حکایت‌ سال‌های طلایی علم و ادب و معرفت در تاریخ ادبیات آذربایجان و به‌تبع آن در ایران زبانزد شده است و باید أکثر

میرزا عبدالرسول زنوزی خویی، متخلص به فنا، از نام‌آوران عصر دنبلی‌هاست. آمیختگی ‌نام دنبلی‌ها با تاریخ خوی که در دورۀ احمدخان دنبلی و پسرش حسینقلی خان برجسته است، حکایت‌ سال‌های طلایی علم و ادب و معرفت در تاریخ ادبیات آذربایجان و به‌تبع آن در ایران زبانزد شده است و باید گفت یکی از اعصار مهم ادب فارسی محسوب می‌شود. در این دوره، شهرت دادگری و دانش‌پروری خان‌های دنبلی، شهر خوی را به مأمنی برای گروه‌های کثیری از شاعران و دانشمندان از اطراف و اکناف ایران و کشورهای همسایه بدل می‌کند و به درگاه این امیران می‌کشاند؛ از جمله می‌توان از آذر بیگدلی، صبای کاشانی، ملا عبدالنبی طسوجی، ملا فتح‌الله ایروانی، میرزا محمدرضا هندی، میرزا محمدعلی اصفهانی، حریف جندقی، ساغر تبریزی، آقای میریعقوب کوه‌کمری و... نام برد. در نتیجه رواج شعر و ادب، تشکیل محافل و مدارس، یک محیط فرهنگی پدید می‌آید و به تربیت رجال ختم می‌شود. از برخورداران این خوان فضل و از تأثیرگذاران خاندان‌های علمی در ایجاد کانون دانش، خاندان‌ میرزا حسن زنوزی خویی و از این خانواده، میرزا عبدالرسول متخلص به فنای خویی نام‌آور است. لذا این پرسش مطرح می‌شود که جایگاه علمی و شاعری وی چه نقشی در این دوره داشته است؟ و دیوان شعر او ماحصل چه برجستگی‌هایی است؟ می‌توان گفت آثار فنا آیینۀ تمام‌نمای اوضاع اجتماعی، سیاسی و اخلاقی ایران در دورۀ قاجار است و علاوه بر آن، وی که در شاعری تواناتر از پدرش یعنی فانی است، در حکمت نیز دستی داشت و از پیروان ابن‌عربی و ملاصدرا و مریدان شیخ احمد احسایی بوده است. نگارنده در این نوشتار بر آن است ضمن معرفی نسخۀ خطی و شخصیت والای ادبی سراینده، به بررسی تحلیلی و متن‌شناسانۀ دیوان شاعر بپردازد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

107 - مینای شیرازی و نسخ دیوان او
حسین مسجدی فاطمه زمانی قورتانی

کم‌توجهی به ادبیات دورة‌های قاجاریّه و زندیّه سبب شده تا بسیاری از آثار برجای مانده از این دوره به‌طور کامل بررسی و شناخته نشوند. از جمله این آثار دیوان مینای شیرازی است که کاتب این نسخه و نیز فهرست‌نویسان نسخ خطی (دنا) و (فنخا) آن را متعلّق به مینای اصفهانی دانسته اند أکثر

کم‌توجهی به ادبیات دورة‌های قاجاریّه و زندیّه سبب شده تا بسیاری از آثار برجای مانده از این دوره به‌طور کامل بررسی و شناخته نشوند. از جمله این آثار دیوان مینای شیرازی است که کاتب این نسخه و نیز فهرست‌نویسان نسخ خطی (دنا) و (فنخا) آن را متعلّق به مینای اصفهانی دانسته اند ولی با توجّه به شواهد و قراین موجود در متن دیوان، این اثر متعلّق به سلطان علی خان مینای شیرازی شاعر قرن سیزدهم و دورة بازگشت است. در بسیاری از تذکره‌های مربوط به شعرای قرن سیزدهم، اثری منسجم و یکدست از این دیوان معرّفی نشده‌است و متن قابل‌دسترس کاملاً مشوّش و در هم است. این مطلب در تذکرة شعاعیّه نیز بیان شده‌است. متن کامل دیوان دربرگیرندة 3026 بیت در قالب های قصیده، غزل، رباعی، قطعه، ترکیب‌بند، ترجیعبند، مسمّط، مثنوی، مراثی و اشعاری ناتمام است. این متن در 257 صفحه، با ابعاد 6×14/ 15×21 با خط نستعلیق سدة 13 نگارش شده‌است که به‌طور متوسّط در هر صفحه 15 سطر وجود دارد و کاغذ سفید، جلد تیماج تریاکی و مقوایی نو دارد. در این مقاله ضمن بیان مقدمّه ای در شرح حال شاعر به معرّفی نسخه های کتابخانة مجلس شورای اسلامی و کتابخانة ملّی ملک پرداخته ‌است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

108 - ضرورت تصحیح دوبارۀ رسالة القدس و غلطات السالکین روزبهان بقلی
غلامرضا خوش اقبال محمدیوسف نیری

تصحیح متون کهن، تحشیه و تعلیق، هم تقویت‌کنندۀ میراث فرهنگی و مفاخر ادبی و عرفانی یک کشور است و هم اطلاعاتی وسیع در باب اندیشه و ساختارهای فکری و زبانی متفکران گذشته به دست داده و دانسته‌های بشر کنونی را می‌افزاید. تصحیح نسخه هم پژوهشی اصیل است که نیاز بزرگان علم و معرفت أکثر

تصحیح متون کهن، تحشیه و تعلیق، هم تقویت‌کنندۀ میراث فرهنگی و مفاخر ادبی و عرفانی یک کشور است و هم اطلاعاتی وسیع در باب اندیشه و ساختارهای فکری و زبانی متفکران گذشته به دست داده و دانسته‌های بشر کنونی را می‌افزاید. تصحیح نسخه هم پژوهشی اصیل است که نیاز بزرگان علم و معرفت بوده و همۀ دانشمندان بدان تأکید دارند. در حوزۀ متون عرفانی اسلامی، رسالة القدس و غلطات السالکین روزبهان بقلی از جمله آثاری است که کمتر به آن‌ها پرداخته شده است. این رساله‌ها در سال ۱۳۵۱ توسط محمدجواد نوربخش بر اساس نسخه‌هایی که در کتابخانۀ خانقاه نعمت‌اللهی در کنار داشتند، تصحیح و به چاپ رسیده است؛ اما به‌دلیل مشکلات فراوان تصحیح مانند غلط‌های املایی که بدان پرداخته نشده، دقت در ضبط دقیق‌ترین مفهوم، نداشتن تعلیقات و... خوانش متن و درک آن دشوار است. با جست‌وجوی فراوان و یافتن نسخه‌ای متأخرتر با گذشت سال‌ها و تصحیح مجدد تلاش شده است تا در رفع کاستی‌هایی که در تصحیح قبل وجود داشت، پژوهشی مجدد انجام شود. در این پژوهش تلاش شده است لزوم تصحیح دوبارۀ این دو رساله از روزبهان بقلی مورد بررسی قرار گیرد تا هم به تصحیحی منقح‌تر دست یابیم و هم رمزها و اسرار درونی این عارف بزرگ فارس را با شناخت بیشتر این دو اثر اصیل او درک کنیم. دیگر اینکه با افزودن تعلیقات و شرح دشواری‌ها به تصحیح پیراسته‌تر و شایسته‌تر این دو اثر از روزبهان برای زمان کنونی دست یابیم. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

109 - بررسی نسخۀ خطی دیوان میرزا محمّد حسین شریفی شیرازی با رویکرد سطح فکری
معصومه کیان شهین اوجاق علیزاده مهدی ماحوزی فاطمه امامی

میرزا محمّد حسین بن میرزا محمّد شریفی شیرازی متخلّص به عالی از شاعران قرن سیزده، دورۀ قاجار و از خاندان های معتبر شیراز است. دیوان اشعار بر جای مانده از وی در بردارندۀ 2101 بیت، در قالب قصیده، قطعه، غزل و رباعی است. قالب مسلّط دیوان اشعار عالی غزل و سبکِ رایج در دیوانش أکثر

میرزا محمّد حسین بن میرزا محمّد شریفی شیرازی متخلّص به عالی از شاعران قرن سیزده، دورۀ قاجار و از خاندان های معتبر شیراز است. دیوان اشعار بر جای مانده از وی در بردارندۀ 2101 بیت، در قالب قصیده، قطعه، غزل و رباعی است. قالب مسلّط دیوان اشعار عالی غزل و سبکِ رایج در دیوانش بازگشت ادبی است. شعر عالی از ویژگی های فکری قرن سیزده که به طور کلی در ادبیات فارسی رواج داشته، برخوردار است؛ وی همان گونه که در زبان، پیرو قدما بوده در طرح موضوع و مضمون نیز مقلّد ایشان بوده است و می توان گفت که همچون معاصران خود به بازآفرینی مضامین و موضوعات قدما به زبان قدما مشغول بوده است؛ در قصایدش اندیشۀ ناصرخسرو؛ اخلاقیات، زهد، حکمت، پند و اندرز منعکس است و در غزل هایش از همان عشق و هجر مطرح شده از سوی حافظ و سعدی بار دیگر سخن می راند و اساساً عمدۀ درونمایۀ غزل هایش عشق و هجر است؛ همچنین مورد توّجه شاعری چون رهی معیّری بوده است. عالی از انواع موسیقی (بیرونی، کناری، درونی)، صنایع بدیعی و صورخیال در اشعارش بهره برده است تا شعری موزون و آهنگین و خیال انگیز و تاثیرگذار پدید آورد. شاعر، شیعه مذهبِ اثنی عشری و ارادتش به پیامبر و اهل بیت در اشعارش مشهود است. به استناد تذکره ها شاعر خوشنویس بوده و خود نیز به آن اشاره کرده است. این پژوهش ضمن بررسی ویژگی های سبکی؛ اعم از زبانی، ادبی و بویژه فکریِ شاعر، مختصری به زندگی نامه و تحلیل نسخۀ خطّی عالی نیز پرداخته است. روش به کار رفته در مقاله، توصیفی- تحلیلی است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

110 - معرفی و بررسی رسالۀ‌ انسان‌نامۀ سید محمد نوربخش
نرگس افروز علی اصغر حلبی

انسان‌نامه اثر سید محمد نوربخش، از صوفیان دورۀ تیموری است. به گفتۀ خود نویسنده، وی این رساله را به اشارت الهی برای پادشاه نوشته است. از این رساله، بیست نسخه در کتابخانه‌های ایران موجود است. رساله شامل یک مقدمه و دو باب است. نویسنده در مقدمه با استناد به آیات و احادیث، ض أکثر

انسان‌نامه اثر سید محمد نوربخش، از صوفیان دورۀ تیموری است. به گفتۀ خود نویسنده، وی این رساله را به اشارت الهی برای پادشاه نوشته است. از این رساله، بیست نسخه در کتابخانه‌های ایران موجود است. رساله شامل یک مقدمه و دو باب است. نویسنده در مقدمه با استناد به آیات و احادیث، ضمن بیان فضیلت بنی‌آدم بر سایر موجودات، به لزوم شناخت انسان و انسان کامل اشاره می‌کند و اهمیت پیروی از انبیا و اولیا را متذکر می‌شود و اهم مهمات را شناخت نفس می‌داند، سپس سه راه برای شناخت اولیا معرفی می‌کند. وی در باب اول، به اهمیت علم فراست و کارایی آن در شناخت اولیای الهی، نیز اهمیت آن برای سلاطین به‌منظور انتخاب اشخاص شایسته برای امر حکومتی تأکید می‌کند و سلطنت صوری و معنوی را برای سلاطین لازم می‌داند؛ در باب دوم به سیرت انسان و احوال و مقامات اولیای الهی و منازل و کیفیت هر مرتبه از مراتب دل می‌پردازد و در نهایت اکمل مردان را مظهر جامع و وارث مصطفی(ص) می‌داند و چنین مظهری را سید علی همدانی و در سلسلۀ ایشان ذکر می‌کند. نویسنده در این پژوهش، ضمن معرفی نسخۀ‌ خطی انسان‌نامه با موضوع علم فراست، ویژگی‌های رسم‌الخطی، فکری، زبانی و بیانی آن را بررسی و مختصری به زندگی سید محمد نوربخش اشاره می‌کند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

111 - جُستاری در شرح احوال و بررسی دیوان قاضی نظام هروی
سید امیر جهادی علی جهانشاهی افشار

دورة تیموری از اعصار مهم ادب فارسی است. در این دوره سلطان حسین بایقرا و وزیر هنردوست و ادب‌پرورش، امیر علیشیر نوایی، شهر هرات را به مأمنی برای خیل عظیم شعرا، ادبا و هنرمندان بدل می کنند. در نتیجه شعر و ادب، نگارگری و خوش‌نویسی در این مقطع تاریخی رو به ترقّی می‌گذارد. از أکثر

دورة تیموری از اعصار مهم ادب فارسی است. در این دوره سلطان حسین بایقرا و وزیر هنردوست و ادب‌پرورش، امیر علیشیر نوایی، شهر هرات را به مأمنی برای خیل عظیم شعرا، ادبا و هنرمندان بدل می کنند. در نتیجه شعر و ادب، نگارگری و خوش‌نویسی در این مقطع تاریخی رو به ترقّی می‌گذارد. از برخورداران این خوان گستردة فضل و احسان، می توان از قاضی نظام‌الدین هروی نام برد که از اعلام برجستة عصر تیموری و در شمار ستایندگان امیر علیشیر نوایی و سلطان حسین بایقراست. شهرت وی در مرتبة اوّل، از منظر اشتغال به منصب قضاوت و در وهلة ثانی به شعر و شاعری است. از قاضی نظام هروی فقط دیوانی باقی مانده که تاکنون به حلیة تصحیح و طبع آراسته نشده‌است و حائز ارزش‌های ادبی و تاریخی بسیار است که از خلال آن می توان به شخصیت ادبی والای سرایندة آن پی برد. نگارندگان در این نوشتار بر آنند که ضمن شناساندن قاضی نظام هروی، به بررسی متن‌شناسانه و تحلیل نکات بارزِ کلام او نیز بپردازند. بررسی کلام نظام هروی نشان‌دهندة آن است که او از سرایندگان مقیّد به سنت‌های ادبی پیشین، خصوصاً مکتب های ادبی قرن ششم و به‌ویژه اصفهان و آذربایجان بوده‌است و هماره در صدد پیروی از بزرگانی چون کمال‌الدین اسماعیل، خاقانی، ظهیر و سلمان ساوجی است. از این رو کلام و نظام هروی رنگ تصنّع، مفاخره و تقلید از متقدّمان را به خود گرفته‌است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

112 - کارکرد سرنویس‌های‌ نسخۀ فلورانس در بازنویسی داستان‌های شاهنامه
نیلوفرسادات عبدالهی

داستان‌های متون ادبیات فارسی در صورت اصلی‌ برای بسیاری از مخاطبان امروزی با جزئیات قابل درک نیستند. ازاین‌روی باید به زبانی ساده‌تر بازنویسی شوند. بازنویسی با در نظر‌ داشتن سطح مخاطب، او را به خواندن داستان جلب می‌کند. در بازنوشت داستان‌های کهن در حد امکان باید جزئیات س أکثر

داستان‌های متون ادبیات فارسی در صورت اصلی‌ برای بسیاری از مخاطبان امروزی با جزئیات قابل درک نیستند. ازاین‌روی باید به زبانی ساده‌تر بازنویسی شوند. بازنویسی با در نظر‌ داشتن سطح مخاطب، او را به خواندن داستان جلب می‌کند. در بازنوشت داستان‌های کهن در حد امکان باید جزئیات سبک و زیبایی اثر اصلی حفظ شود. در همین راستا برای بازنویسی و بازگردان داستان‌های شاهنامه به نثر، علاوه بر توجه به سطح مخاطب، شناخت سبک و شیوۀ بیان فردوسی ضروری است. لازم است در بازنویسی متون کهن بخش‌ها و ساختار اصلی داستان‌ها حفظ شود. نظر به پیوند سرنویس‌های شاهنامه با ساختار داستان، پیشنهاد ما در این مقاله بهره گرفتن از نسخه‌هایاین اثر با محوریت سرنویس‌های آن‌هاست. در این مقاله به‌عنوان مصداقی قابل توجه، به نسخۀ فلورانس پرداخته و ضمن نقد برخی مشکلات در بازنویسی شاهنامه، راهکارهایی برای بازنویسی دقیق‌تر ارائه شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

113 - معرفی نسخۀ‌ خطی لطایف الاسماء
بی بی معظمه حیدری سیدمحمدباقر کمال الدینی عزآبادی سید عباس طباطبایی

10.30495/noskheh.2020.681226

ادبیات غنی و پر‌بار ایران‌زمین همچون درخت تنومندی است که برگ برگ آثار به‌‌جا‌مانده‌اش از دوران گذشته تابه‌حال، سندی‌ است بر فرهنگ عمیق مردمان این سرزمین. در این میان، اهمیت حفظ و حراست از نسخه‌های خطی بر کسی پوشیده نیست و احیا و بازسازی این آثار، ارزش و جایگاه پنهان آن‌ أکثر

ادبیات غنی و پر‌بار ایران‌زمین همچون درخت تنومندی است که برگ برگ آثار به‌‌جا‌مانده‌اش از دوران گذشته تابه‌حال، سندی‌ است بر فرهنگ عمیق مردمان این سرزمین. در این میان، اهمیت حفظ و حراست از نسخه‌های خطی بر کسی پوشیده نیست و احیا و بازسازی این آثار، ارزش و جایگاه پنهان آن‌ها را آشکار می‌سازد. یکی از این میراث ارزشمند، نسخۀ خطی لطایف الاسماء است که در کتابخانۀ وزیری یزد نگهداری می‌شود. لطایف الاسماء نمونۀ نثر مسجع و منشیانه دورۀ تیموری است که شامل مجموعه‌ای از خطب، فرامین، نشان‌ها و مکتوبات، احکام و مسائل متفرقه است. این نسخه که تاکنون تصحیح و چاپ نشده، 89 برگ دارد که با خط نسخ تحریر شده و آغاز و انجام آن افتادگی دارد. فایل دیجیتال این اثر ارزشمند، در کتابخانۀ آستان قدس رضوی نیز نگهداری می‌شود. این مقاله با شیوۀ توصیفی‌تحلیلی و با مراجعه به منابع کتابخانه‌ای و کتب مرجع در زمینۀ نسخ خطی به انجام رسیده‌ است تا این اثر پربار برای علاقه‌مندان به نثر فارسی، به‌‌ویژه نثر منشیانه معرفی شود و با توجه به مضامین آن، تا حدی گوشه‌هایی از اوضاع سیاسی و اجتماعی دوران تیموری را آشکار سازد. در متن اثر، هیچ نامی از مؤلف و یا کاتب نسخه وجود ندارد، اما در فهرست نسخه‌های خطی ایران و همچنین فهرست کتابخانۀ وزیری، نام مؤلف کتاب عبدالجلیل محمد بحرآبادی ذکر شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

114 - معرفی و بررسی نسخۀ خطی التوحید من نفس الرحمن شرف‌الدین علی یزدی
ناصر خراسانی داود چوگانیان غلامعلی آریا علیرضا ابراهیم

رسالۀ التوحید من نفس الرحمن یکی از برجسته‌‌ترین تهلیلیه‌های عرفانی موجود در میان انبوه میراث مکتوب عرفانی و ادبی این سرزمین است که بی‌اغراق احیا و معرفی آن، گشایش دریچه‌ای نو و منظری متفاوت بر این گونه از ادبیات عرفانی است. این پژوهش ضمن تصحیح و تعلیق یک اثر عرفانی، منت أکثر

رسالۀ التوحید من نفس الرحمن یکی از برجسته‌‌ترین تهلیلیه‌های عرفانی موجود در میان انبوه میراث مکتوب عرفانی و ادبی این سرزمین است که بی‌اغراق احیا و معرفی آن، گشایش دریچه‌ای نو و منظری متفاوت بر این گونه از ادبیات عرفانی است. این پژوهش ضمن تصحیح و تعلیق یک اثر عرفانی، منتج به شناخت وجهۀ نامکشوف از ابعاد شخصیت مؤلف آن شده است. شرف‌الدین علی یزدی تاکنون به‌عنوان مورخی شهیر، شاعر، منشی، منجم، ریاضی‌دان، موسیقی‌دان، لغوی و حروفی قرن نهم، زبانزد خاص و عام بوده، لیکن وجهۀ عرفانی این دانشمند، مغفول مانده است. متن رسالۀ حاضر، شامل دو بخش است: اول براهین عقلی و نقلی در اثبات توحید و دوم تفسیر عرفانی باب التهلیل از کتاب فتوحات المکیه ابن‌عربی. این رساله در هر دو بخش حاوی ویژگی‌های خاص عرفانی و ادبی است؛ استفاده از نثر فنی، ارجاع مکرر به آیات و احادیث، اثبات توحید به روش احصایی، تقسیم‌بندی توحید بر اساس ۳۶ آیۀ تهلیل، تبیین آرا و اندیشه‌های عرفانی مؤلف و از بُعد تاریخی، اثبات ارتباط شرف‌الدین با حکومت قراقویونلوها از نتایج این پژوهش به شمار می‌رود. این رساله بر اساس سه نسخۀ موجود و به‌شیوۀ نسخۀ اساس تصحیح شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

115 - ضرورت تصحیح مجدد دیوان رکن‌الدین دعویدار قمی، شاعر ذواللسانین سده‌های ششم و هفتم
علیرضا شعبانلو محمدقاسم سیاوشی

دیوان رکن‌الدین دعویدار قمی تنها اثر فارسی و عربی رکن دعویدار قمی است که در ایران یک بار به‌اهتمام علی محدّث تصحیح شده و در سال ۱۳۶۵ به چاپ رسیده است. این مقاله بر آن است تا با بررسی تصحیح علی محدّث و مقایسۀ آن با تنها نسخۀ باقی‌ماندۀ این اثر در کتابخانۀ آستان قدس رضوی، أکثر

دیوان رکن‌الدین دعویدار قمی تنها اثر فارسی و عربی رکن دعویدار قمی است که در ایران یک بار به‌اهتمام علی محدّث تصحیح شده و در سال ۱۳۶۵ به چاپ رسیده است. این مقاله بر آن است تا با بررسی تصحیح علی محدّث و مقایسۀ آن با تنها نسخۀ باقی‌ماندۀ این اثر در کتابخانۀ آستان قدس رضوی، به خط صدرالدین محمد بن محمدعلی معمار اصفهانی، کاستی‌ها و اشکالات این تصحیح را نشان دهد و ضرورت تصحیح مجدد آن را یادآوری کند. در این راستا، افزون بر نسخۀ اصلی مورد استفادۀ علی محدّث، از تذکره‌ها و نسخ خطی که جسته‌گریخته به نمونه‌هایی از اشعار رکن دعویدار قمی اشاره داشته‌اند، بهره بردیم. انتقادی نبودن تصحیح، افتادگی‌ها، افزونه‌ها و حذف‌های بی‌پشتوانه و برخی اشتباهات فاحش تصحیح از جمله ایراداتی است که بر تصحیح محدّث وارد است. نگارنده این موارد را در دوازده گروه دسته‌بندی کرده است. این اشکالات به‌حدی است که گاه معنی مفهوم ابیات را دگرگون کرده و به‌طور کلی با آنچه مؤلف درصدد القای آن بوده، اختلاف فاحشی دارد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

116 - معرفی نسخۀ خطی منظومۀ «کارستان حاتم» و بررسی مختصر ویژگی‌های سبکی آن
مژگان متوسل سید محمد دشتی

10.30495/noskheh.2021.688008

نام هندوستان همواره با قصه و داستان همراه بوده ‌است. مثنوی کارستان حاتم از فرید بن غضنفر، شاعر هندی ناشناس در قرن دوازدهم هجری قمری است. این قصه روایت منظوم قصۀ عامۀ حاتم طایی است. این قصۀ عامیانه از نوع افسانه‌های موسوم به پریان است که جزو قدیم‌ترین انواع قصه‌های عامیا أکثر

نام هندوستان همواره با قصه و داستان همراه بوده ‌است. مثنوی کارستان حاتم از فرید بن غضنفر، شاعر هندی ناشناس در قرن دوازدهم هجری قمری است. این قصه روایت منظوم قصۀ عامۀ حاتم طایی است. این قصۀ عامیانه از نوع افسانه‌های موسوم به پریان است که جزو قدیم‌ترین انواع قصه‌های عامیانه به شمار می‌روند. موضوع اصلی قصه، طرح معما برای خواستگارانی است که خواستار ازدواج با حسن‌بانو ملکۀ زیبای خراسان‌اند. این منظومه علاوه‌بر جذابیّت‌های داستانی و بن‌مایه‌های اسطوره‌ای، ازنظر ویژگی‌های سبکی بررسی‌پذیر است. بررسی این اثر می‌تواند ادامۀ سنت پارسی‌گویی در شبه‌قاره را بنمایاند. جُستار پیش رو کوشیده ‌است ضمن معرفی این نسخۀ ناشناس، نگاهی سبک‌شناسانه به‌شیوۀ تحلیلی ـ توصیفی به این اثر داشته باشد و آن را در سطوح زبانی، ادبی و فکری بررسی‌ کند. این بررسی نشان می‌دهد که شاعر زبانی ساده و بیانی متوسط دارد و تشبیه‌گراست. کاربست جناس و واج‌آرایی سبب خوش‌آوایی درونی شعرش شده‌ است. افکار مذهبی و اخلاقی با بسامد بالا در قصه خودنمایی می‌کند و اندرزهای اخلاقی و اعتقادات مذهبی در لابه‌لای این داستان عامه تنیده شده است. همچنین تأثیرپذیری از شاعران پیشین، به‌ویژه نظامی، در کلام او آشکار است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

117 - معرفی و تصحیح نسخۀ خطی رساله‌ای در عرفان تألیف شیخ حیدر نجفی
الهام روستایی راد مریم حسینی

صوفیان از آغاز تاریخ تصوف، دربارۀ اصول مکتب خود آثاری نگاشتند و به مسائل و مباحث مختلف تصوف پرداختند که می‌توان آن‌ها را دستینه (manual) نامید. احیا و تصحیح نسخه‌های خطی با هدف حفظ آرا و نگاهداشت معرفت ایرانی و اسلامی، از اهمیت فراوانی برخوردار است. نوشتار حاضر، ضمن معر أکثر

صوفیان از آغاز تاریخ تصوف، دربارۀ اصول مکتب خود آثاری نگاشتند و به مسائل و مباحث مختلف تصوف پرداختند که می‌توان آن‌ها را دستینه (manual) نامید. احیا و تصحیح نسخه‌های خطی با هدف حفظ آرا و نگاهداشت معرفت ایرانی و اسلامی، از اهمیت فراوانی برخوردار است. نوشتار حاضر، ضمن معرفی و تصحیح رساله‌ای کوتاه از یکی از عارفان به نام شیخ حیدر نجفی، به بیان درون‌مایه‌ها و اعتقادات و مبانی عرفانی وی پرداخته است. این نسخۀ منحصربه‌فرد به شمارۀ 196/4 در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه اصفهان نگهداری می‌شود. این رسالۀ کوچک در وصول به مقامات عالیه و به خواست پدر شیخ حیدر به تألیف در‌آمده است. هدف از نگارش آن اتصال و معرفت حق بوده و محور اصلی آموزه‌های عرفانی آن بر محبت مستقر شده است. در این مطالعه، ضمن تصحیح نسخۀ خطی دستینه‌ای قرن سیزدهمی از حیدر نجفی، به بررسی ویژگی‌های سبک‌شناسانۀ آن پرداخته شده است. نتیجۀ این پژوهش نشان می‌دهد که در قرون اخیر علاوه بر رسوخ ابتذال و گمراهی در فرقه‌های تصوف، هنوز هم اندیشه‌های متعالی و هماهنگی شریعت و طریقت در حافظۀ برخی از راهروان این مسیر به جا مانده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

118 - معرفی نسخه‌ای خطی‌ و مصوّر از مثنوی سوز و گداز نوعی خبوشانی محفوظ در موزة هنر والترز
ناهید امیری سعید فرمانی بابک نبئی

10.30495/noskheh.2022.693716

این پژوهش می‌کوشد به روش کتابخانه‌ای به معرفی نسخة خطی مصوّر سوز و گداز نوعی خبوشانی موجود در موزة هنر والترز بپردازد. مثنوی سوز و گداز اثر نوعی خبوشانی یکی از مقبول‌ترین منظومه‌های قرن‌های دهم و یازدهم هجری در هند است که بر وزن خسرو و شیرین نظامی سروده شده است. این اثر أکثر

این پژوهش می‌کوشد به روش کتابخانه‌ای به معرفی نسخة خطی مصوّر سوز و گداز نوعی خبوشانی موجود در موزة هنر والترز بپردازد. مثنوی سوز و گداز اثر نوعی خبوشانی یکی از مقبول‌ترین منظومه‌های قرن‌های دهم و یازدهم هجری در هند است که بر وزن خسرو و شیرین نظامی سروده شده است. این اثر به‌دلیل درون‌مایة خاصش ازجمله آثاری است که کاتبان و نگارگران در اواسط قرن یازدهم هجری به آن توجه داشته‌اند. درون‌مایه و محتوای داستان به اجرای آیین ستی یا ساتی در هند می‌پردازد. شخصیت‌های اصلی داستانْ زن و مردی هندو هستند که مرد پیش از اجرای آیین عروسی درمی‌گذرد. عروس تصمیم می‌گیرد طبق آیین ستی، خود را همراه مرد به آتش بیفکند. گویا این حرکت عروس که برخاسته از آیین‌های باستانی و سنّت فرهنگی بوده، نشانة وفاداری تعبیر می‌شده است. تاکنون هفت نسخة خطی تصویری از این اثر ارزشمند شناسایی شده است که تنها یکی از این نسخه‌ها نام کاتب، نام نگارگر و تاریخ کتابت دارد. نگاره‌های این نسخه منسوب به محمدعلی نقاش مشهدی است و کتابت آن را ابن‌سیّد مرادالحسینی در سال 1068ق. به انجام رسانده ‌است. این نسخة نفیس درحال حاضر در موزة هنر والترز در شهر بالتیمور ایالت مریلند امریکا نگهداری می‌شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

119 - پژوهش در اصالت و تبارشناسی دو نسخه از نسخه های خطی منتسب به ضیاء‌الدین خجندی پارسی و بررسی ارتباط آن با کمال خجندی
ابوالفضل مرادی(رَستا)

دیرینگی نسخه های خطی و خطاهایی که در یافتن صاحبان آثار رخ می دهد باعث می شود که بعضی از تألیفات و کتاب ها به نام مؤلفان دیگر به خطا و اشتباه به ثبت برسد. شباهت نام کمال الدین مسعود خجندی متوفی 803 هـ.ق. و ضیاء الدین محمود بن جلال الدین مسعود خجندی متوفی 622 هـ.ق. سبب گر أکثر

دیرینگی نسخه های خطی و خطاهایی که در یافتن صاحبان آثار رخ می دهد باعث می شود که بعضی از تألیفات و کتاب ها به نام مؤلفان دیگر به خطا و اشتباه به ثبت برسد. شباهت نام کمال الدین مسعود خجندی متوفی 803 هـ.ق. و ضیاء الدین محمود بن جلال الدین مسعود خجندی متوفی 622 هـ.ق. سبب گردیده است که در مواردی آثار این دو شاعر گران‌قدر فارسی به نام یکدیگر به ثبت برسد. این پژوهش بر آن است تا به خطای صورت گرفته در انتساب دو نسخه از نسخه های خطی موجود در مجلس شورای اسلامی ایران تهران به شماره 6/7828 و شماره 12644 به نام ضیاء الدین خجندی بپردازد. در نتیجه این تحقیق، مشخص می گردد که نسخة فوق متعلق به کمال خجندی بود و انتساب آن به ضیاء الدین محمود خجندی در فهارس نسخه های خطی نادرست است. این پژوهش برای نخستین بار دریچه ای جدید در بررسی تبارشناسی نسخه های خطی دیوان دو شاعر بزرگ خجند یعنی ضیاء الدین محمود و کمال الدین مسعود در پیش روی محققان قرار می دهد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

120 - شرح احوال و بررسی نسب‌نامۀ میر والهی قمی
قاسم سالاری فاطمه شکیب فرد

از گنجینه‌های شعر و ادب فارسی، فقط بخش اندکی تصحیح و چاپ گردیده و بخش عظیمی همچنان در گوشۀ کتابخانه‌ها به فراموشی سپرده شده است. خالق یکی از این نسخه‌های خطی شاعری گمنام به نام میریوسف (محمد یوسف) والهی قمی متخلص به والهی است که در نیمۀ دوم قرن دهم و ربع اول قرن یازدهم أکثر

از گنجینه‌های شعر و ادب فارسی، فقط بخش اندکی تصحیح و چاپ گردیده و بخش عظیمی همچنان در گوشۀ کتابخانه‌ها به فراموشی سپرده شده است. خالق یکی از این نسخه‌های خطی شاعری گمنام به نام میریوسف (محمد یوسف) والهی قمی متخلص به والهی است که در نیمۀ دوم قرن دهم و ربع اول قرن یازدهم هجری می‌زیست. این شاعر از مربیان شعر و ادب فارسی به شمار می‌آید و یکی از شاعران، تصنیف‌سازان و موسیقی‌دانان توانای عهد صفویه و از سادات قم بوده که آثارش جزء دورۀ سبک هندی است. دیوان او شامل قصاید، غزلیات، ترجیع و ترکیب‌بند، مثنوی، هجویات، رباعیات، قطعات و ماده‌تاریخ است و روی هم رفته شش هزار بیت است که بیشتر آن را قصاید و غزلیات تشکیل می‌دهند. موضوع پژوهش حاضر بررسی و تحلیل یک مثنوی ۴۵۶ بیتی با عنوان نسب‌نامه از دیوان این شاعر است. در طرز شاعری به شریف قزوینی و قاضی نوری اصفهانی اقتدا می‌کرد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

121 - معرفی و بررسی نسخۀ ‌خطی دیوان غزلیات عالِمی دارابجردی، شاعر قرن دهم هجری
اعظم بازگیر الوار محمود طاووسی مریم امیر ارجمند فاطمه امامی

مولانا میرزا سهراب عالمی دارابجردی متوفای 975 هجری قمری، از شاعران عهد شاه طهماسب صفوی است. دیوان غزلیات برجای‌مانده از وی نسخه‌ای منحصربه‌فرد است و با شمارۀ 6/290 در کتابخانۀ ملی ایران نگهداری می‌شود. میراث مکتوبی که در عهد صفویان بر جای مانده، بسیار است. عالمی دارابجر أکثر

مولانا میرزا سهراب عالمی دارابجردی متوفای 975 هجری قمری، از شاعران عهد شاه طهماسب صفوی است. دیوان غزلیات برجای‌مانده از وی نسخه‌ای منحصربه‌فرد است و با شمارۀ 6/290 در کتابخانۀ ملی ایران نگهداری می‌شود. میراث مکتوبی که در عهد صفویان بر جای مانده، بسیار است. عالمی دارابجردی در قرن دهم می‌زیسته و سبک ادبی رایج در آن دوره، مکتب وقوع است؛ لیکن شیوۀ بیان وی در غزل‌سرایی به شیوۀ شاعران ماقبل خود، به‌ویژه سعدی، شباهت دارد. غزلیات برجای‌مانده از عالمی، نشان از مهارت و ذوق وی در سرودن غزل‌ دارد. چنان‌که از محتوای دیوان برمی‌آید، عالمی فردی خوش‌ذوق بوده و به استناد تذکره‌نویسان عالمی غزل را شورانگیز و عاشقانه می‌سروده ‌است. در این جستار، بر آنیم ضمن معرفی شاعر و نسخۀ‌خطی برجای‌مانده از او، کاربرد فنون بلاغی و بدیعی، ردیف و قافیه، اوزان عروضی، ویژگی‌های زبانی و فکری شاعر در غزلیاتش را نیز بیان کنیم. دیوان غزلیات عالمی دارابجردی در 979 هجری قمری کتابت شده ‌است؛ لیکن با توجه به افتادگی پایان دیوان، نام کاتب در دست نیست. تصحیح دست‌نوشتۀ مورد نظر با توجه به منحصر‌به‌فرد بودن آن، به‌صورت قیاسی انجام گرفته است. روش استفاده‌شده در این مقاله، روش توصیفی‌تحلیلی است. از آنجا که آثار ادبی هر ملت، آیینۀ تمام‌نمای فرهنگ و ادب آن ملت است و بخش مهمی از فرهنگ وتمدن هر ملت را تشکیل می‌دهد، هدف نهایی این پژوهش معرفی نسخۀ خطی مولانا میرزا سهراب عالمی دارابجردی، معرفی شاعر و پرداختن به ویژگی‌های سبکی و ادبی نسخۀ ‌خطی است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

122 - معرفی و بررسی «مجمع الافکار» اثر محمد حکیم هندی
قربانعلی ابراهیمی

نسخه‌های خطی به دلیل احتوای آنها بر مسائل ادبی و تاریخی، اطلاعات ارزشمندی برای اهل پژوهش فراهم می‌کند؛ بدین دلیل معرفی نسخه‌های خطی، یکی از وظایف ضروری پژوهشگرانِ عرصۀ پژوهش‌های ادبی در عصر حاضر است. یکی از مجموعه‌های ناشناخته و مجهول القدری که در شبه قاره و در قرن یازد أکثر

نسخه‌های خطی به دلیل احتوای آنها بر مسائل ادبی و تاریخی، اطلاعات ارزشمندی برای اهل پژوهش فراهم می‌کند؛ بدین دلیل معرفی نسخه‌های خطی، یکی از وظایف ضروری پژوهشگرانِ عرصۀ پژوهش‌های ادبی در عصر حاضر است. یکی از مجموعه‌های ناشناخته و مجهول القدری که در شبه قاره و در قرن یازدهم هجری تألیف شده است، مجمع الافکار، نادر و کمیاب اثر محمد حکیم هندی است. تنها نسخۀ خطی مجمع الافکار به شمارۀ 14209 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی ایران نگه‌داری می‌شود. این مجموعه 718 صفحه‌ای شامل 53 دیباچۀ دیوان‌های شاعران قرن یازدهم هجری و حدود 283 رقعه و مکتوب از شاعران و نویسندگان همین دوره و در مطالب گوناگون ادبی و تاریخی دیگر است. در مقالۀ حاضر، این نسخه معرفی و بررسی شده است. اهمیت پژوهش حاضر در این است که نسخۀ مجمع الافکار، نادر و کمیاب همچون آیینه‌ای برای قرن یازدهم هجری در شبه قاره است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

123 - معرفی و تحلیل ساختاری نسخۀ خطی منظومۀ ناهید و اختر
سودابه بخشایی زرین تاج واردی

منظومۀ ناهید و اختر سرودۀ اچهی صاحب از آثار غنایی قرن دوازدهم در شبه‌قاره است. در این پژوهش با استفاده از نسخه‌ای کامل از این مثنوی که در کتابخانۀ آستان قدس رضوی به دست آمده، با رویکرد توصیفی‌تحلیلی، ضمن معرفی نسخه و پدیدآورندۀ آن، به تحلیل ویژگی‌های ساختاری منظومه نیز أکثر

منظومۀ ناهید و اختر سرودۀ اچهی صاحب از آثار غنایی قرن دوازدهم در شبه‌قاره است. در این پژوهش با استفاده از نسخه‌ای کامل از این مثنوی که در کتابخانۀ آستان قدس رضوی به دست آمده، با رویکرد توصیفی‌تحلیلی، ضمن معرفی نسخه و پدیدآورندۀ آن، به تحلیل ویژگی‌های ساختاری منظومه نیز پرداخته شده است. بررسی این منظومه نشان می‌دهد که تشبیه مهم‌ترین نقش را در ساختار ادبی و هنری این اثر بر عهده دارد. موسیقیِ ملایمِ شعر و تناسب‌های هجاییِ بحر هزج، وفور تکرار و توازن واژگانی، همچنین استفاده از لحن عاطفی و غم‌انگیز در کلامِ شعر، مهم‌ترین نمودهای زبان غنایی این منظومه به شمار می‌روند. شاعر جهت‌گیریِ پیام را به سمت درونیات عاطفی خویش قرار داده و گزارش داستان را به تأخیر انداخته است؛ این عامل سبب شده که روایت داستان تحت‌تأثیر زبان غنایی قرار گیرد و جنبه‌های عاطفی و احساسی بر جنبۀ روایی آن غلبه یابد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

124 - رباعیات مندرج در سفینۀ مکتوب به سال 651 ق
مهرداد چترایی عزیزآبادی

دست‌نویس‌های بازمانده از سده‌های گذشته مشتمل بر فواید گوناگون ادبی و تاریخی فراوان و برطرف کنندۀ ابهامات بسیاری از متون نظم و نثر فارسی است. از آن رو که تعداد زیادی از نسخه های خطی هنوز در معرض تصحیح و تحقیق قرار نگرفته، برای دستیابی به آگاهی های دقیق از احوال و آثار گو أکثر

دست‌نویس‌های بازمانده از سده‌های گذشته مشتمل بر فواید گوناگون ادبی و تاریخی فراوان و برطرف کنندۀ ابهامات بسیاری از متون نظم و نثر فارسی است. از آن رو که تعداد زیادی از نسخه های خطی هنوز در معرض تصحیح و تحقیق قرار نگرفته، برای دستیابی به آگاهی های دقیق از احوال و آثار گویندگان و نویسندگان دوره های مختلف ادبی فارسی، نخستین گام، شناسایی و تصحیح آن نسخ خطی است. از جملۀ نسخه های خطی تقریباً ناشناخته، مجموعه ای پراکنده است که متعلق به استاد فقید، جلال‌الدین همایی بوده که پس از درگذشت ایشان به کتابخانۀ ملی واگذار شده است. مجموعۀ مذکور به سال 651 ق کتابت شده و شامل یادداشت های پراکنده، رسایل کوتاه و ابیات فارسی و عربی است. بیشتر محتویات این مجموعه – به ویژه آثار منظوم آن- نویافته است و تاکنون با وجود اهمیت فراوان آن، هم به لحاظ تاریخی و هم از نظر محتوایی، به چشم محققان ادب فارسی نیامده است. این مقاله، ضمن معرفی اجمالی دست‌نویس پیش گفته برای نخستین بار، رباعیات فارسی آن را تصحیح و ارائه می کند و با مراجعه به منابع درباره گویندگان آن تحقیق می کند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

125 - معرفی و تحلیل دست‌نویس نویافته دیوان قصاب کاشانی
الهام غلام کلیسانی مهرداد چترایی عزیز آبادی مرتضی رشیدی

10.30495/noskheh.2022.703587

نسخه‌های خطی، میراث مکتوب و معرف هویّت علمی، فرهنگی و اجتماعی ملّت‌هاست. از قدیم و به گواه تاریخ، ادبا و شعرای فارسی‌زبان، آثار فراوانی خلق کرده‌اند که حفظ و احیای آنها رسالت علمی و فرهنگی پژوهشگران است. هرچند پژوهشگران حوزة زبان و ادبیات فارسی، از دیرباز به تصحیح متون أکثر

نسخه‌های خطی، میراث مکتوب و معرف هویّت علمی، فرهنگی و اجتماعی ملّت‌هاست. از قدیم و به گواه تاریخ، ادبا و شعرای فارسی‌زبان، آثار فراوانی خلق کرده‌اند که حفظ و احیای آنها رسالت علمی و فرهنگی پژوهشگران است. هرچند پژوهشگران حوزة زبان و ادبیات فارسی، از دیرباز به تصحیح متون کهن ادب فارسی توجّه ویژه‌ای داشته‌اند، اما برخی از این متون با گذشت قرن‌ها، هنوز احیا و تصحیح نشده‌اند. با این وجود، نسخة دیوان قصاب کاشانی، پنج مرتبه توسط پرتو بیضایی، عباسی، جواهری، کرمی و عاطفی تصحیح شده و نگارندگان در پژوهش پیش روی، با روش توصیفی- تحلیلی و با کمک منابع کتابخانه‌ای درصددند تا به معرّفی نسخه و مؤلف و بررسی و عناصر و مؤلفه‌های سبکی، بیان ویژگی‌های زبانی، ارزش ادبی، دینی و عرفانی و تاریخی آن بپردازد. همچنین به تصحیح‌هایی که از این دست‌نوشته صورت گرفته است، بپردازند و در بیان هر تصحیح، انگیزه‌های مصحّحان برای احیای دیوان قصاب و شیوه‌های تصحیح و اضافات و پیوست‌های موجود در تصحیحات را به‌صورت مختصر مورد بررسی قرار دهند. نتایج پژوهش نشان میدهد که تاکنون دست نوشتة کتابخانة نورعثمانیه در تصحیح‌های پیشین، مورد استفاده قرار نگرفته است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

126 - بررسی و تحلیل نسخۀ خطی اصول الفصول فی حصول الوصول
سعید عابدینی عزیزاله توکلی کافی آباد محمود صادق زاده

نسخه‌های خطی، میراث فرهنگی ملت‌ها و نشان‌دهندۀ تلاش مردم یک کشور در گردآوری و حفظ دستاوردهای فکری علمی و تاریخی آن سرزمین هستند. این پژوهش به معرفی نسخۀ خطی اصول الفصول فی‌حصول الوصول، اثر رضاقلی خان هدایت (1215ـ1288ق) اختصاص دارد. این اثر تاکنون تصحیح و چاپ‌ نشده است. أکثر

نسخه‌های خطی، میراث فرهنگی ملت‌ها و نشان‌دهندۀ تلاش مردم یک کشور در گردآوری و حفظ دستاوردهای فکری علمی و تاریخی آن سرزمین هستند. این پژوهش به معرفی نسخۀ خطی اصول الفصول فی‌حصول الوصول، اثر رضاقلی خان هدایت (1215ـ1288ق) اختصاص دارد. این اثر تاکنون تصحیح و چاپ‌ نشده است. کتاب یک دایرةالمعارف عرفانی است که نویسنده در آن به سیر عرفان از گذشته تا روزگار خود پرداخته است. تاکنون دو نسخه از این کتاب در کتابخانه‌های مجلس و دانشگاه بوعلی همدان معرفی شده است. هدایت این کتاب را در هجده فصل نگاشته و توجه به اصول هجده‌گانۀ کتاب، اسّ و اساس تصوف عصر قاجار را به نمایش می‌گذارد. مؤلف در ابتدا به معرفی سلسله‌های عرفانی پرداخته و سپس سلسلۀ نعمت‌اللهی و زندگی شاه نعمت‌الله ولی را معرفی کرده است. از دیدگاه ساختار زبانی، هدایت در اثر خود کوشیده است از زبان گذشتگان و رویۀ زبانی آنان بهره جوید تا اثر خویش را مقبول طبع عام کند؛ ازاین‌رو از کاربردهای قدیم زبان، بسیار استفاده کرده است. با توجه به اهمیت تاریخی و ادبی این اثر، نویسنده در این پژوهش با روش توصیفی و با کمک منابع کتابخانه‌ای درصدد آن است تا به معرفی نسخۀ اصول الفصول و بررسی و عناصر و مؤلفه‌های سبکی، بیان ویژگی‌های زبانی، ارزش ادبی، دینی و عرفانی و تاریخی آن بپردازد. معرفی این اثر علاوه بر نشان دادن جایگاه ادبی آن در تبیین گسترۀ عرفان و تصوف نیز مؤثر خواهد بود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

127 - بررسی نسخ خطی الرموز والامثال اللاهوتیة فی الانوار المجردة الملکوتیة و انتساب آن به شهرزوری
ادریس محمود نادیا مفتونی حسن ابراهیمی

شمس‌الدین محمد شهرزوری اثری دارد که در نسخه‌شناسی‌ها با نام‌های الرموز والامثال اللاهوتیة فی الانوار المجرد الملکوتیه، الرمز والامثال و الرموز والامثال اللاهوتیة فی الانوار المحمودة الملکوتیة فی معرفة النفس والروح معرفی شده است. این اثر شهرزوری متعلق به رموز و کشفیات شه أکثر

شمس‌الدین محمد شهرزوری اثری دارد که در نسخه‌شناسی‌ها با نام‌های الرموز والامثال اللاهوتیة فی الانوار المجرد الملکوتیه، الرمز والامثال و الرموز والامثال اللاهوتیة فی الانوار المحمودة الملکوتیة فی معرفة النفس والروح معرفی شده است. این اثر شهرزوری متعلق به رموز و کشفیات شهرزوری است که کم‌وبیش از آرای شیخ شهاب‌الدین سهروردی مؤسس فلسفۀ اشراق دربارۀ نفس و روح و بدن و نور و جز آن پیروی کرده‌ است. می‌توان گفت شهرزوری در بیشتر این مسائل از اندیشۀ شیخ اشراق در برابر فیلسوفان مشائی پاسخ گفته و به دفاع پرداخته است. در کتاب الرموز والامثال، شیوۀ نگارش شهرزوری و اندیشه‌های که بیان کرده کاملاً اشراقی ‌است. نویسندگان این کتاب را بر پایۀ نسخه‌های خطی اسکوریال 696، مجلس شورای اسلامی 19573، شهید علی پاشا 1205، محمد بن سعود 927 که در قرن هفت هجری کتابت شده‌اند، به‌شیوۀ گزینشی تصحیح کرده‌ و به ادلۀ انتساب آن‌ها به شهرزوری پرداخته‌اند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

128 - معرفی و متن‌شناسی نسخۀ خطی حدایق الانوار محمدصادق قومشمی
مهین فرحمند سید محمود سیدصادقی شمس الحاجیه اردلانی

تلاش برای احیای آثار مکتوب گذشته امری ضروری است؛ زیرا حفظ فرهنگ و ادب هر جامعه در گرو حفظ آثاری است که در پویایی و استحکام فرهنگ آن جامعه سهم داشته‌اند. آنچه از گنجینۀ میراث ادبی مکتوب ما در دسترس است اندک نیست؛ ولیکن با تمام کوشش‌هایی که در جهت احیا و شناساندن این آثار أکثر

تلاش برای احیای آثار مکتوب گذشته امری ضروری است؛ زیرا حفظ فرهنگ و ادب هر جامعه در گرو حفظ آثاری است که در پویایی و استحکام فرهنگ آن جامعه سهم داشته‌اند. آنچه از گنجینۀ میراث ادبی مکتوب ما در دسترس است اندک نیست؛ ولیکن با تمام کوشش‌هایی که در جهت احیا و شناساندن این آثار صورت پذیرفته، شاعران و نویسندگان و آثاری که هنوز در گوشۀ انزوا قرار دارند، کم نیستند. یکی از نویسندگان توانا که در زاویۀ گمنامی قرار گرفته و در عصر خویش از نویسندگان برجسته بوده، محمدصادق بن محمدباقر قومشمی است که در دورۀ قاجار می‌زیسته و اثرش جزء آثار دورۀ بازگشت ادبی است. با توجه به اهمیت تاریخی و ادبی این اثر، نگارنده در این پژوهش بر آن است تا برای نخستین بار به معرفی نسخۀ خطی رسالۀ حدایق الانوار و بررسی و عناصر و مؤلفه‌های سبکی، بیان ویژگی‌های زبانی، ارزش ادبی، دینی، عرفانی و تاریخی آن بپردازد. از حدایق الانوار دو نسخۀ خطی در کتابخانه‌های ایران موجود است. در این پژوهش، معرفی کتاب بر اساس قدیمی‌ترین و کامل‌ترین نسخه، که متعلق به کتابخانۀ ملی ایران است، انجام گرفته است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

129 - پژوهشی درباب نسخه شناسی مثنویهای مشرقی شیرازی
نغمه موذنی حمیدرضا قانونی

10.30495/noskheh.2022.693718

مشرقی شیرازی از شاعران گمنام پایان سدة دهم و نیمة نخست سدة یازدهم است. وی در روزگار صفوی می‌زیست. نام او حسن و تخلصش مشرقی است. دو منظومة مهم وی شمس‌المشرقین و شبستان انس است. او مثنوی‌های متفرقه سروده است. مثنوی نخست را به تقلید از تحفة‌العراقین خاقانی و دوم را به پیرو أکثر

مشرقی شیرازی از شاعران گمنام پایان سدة دهم و نیمة نخست سدة یازدهم است. وی در روزگار صفوی می‌زیست. نام او حسن و تخلصش مشرقی است. دو منظومة مهم وی شمس‌المشرقین و شبستان انس است. او مثنوی‌های متفرقه سروده است. مثنوی نخست را به تقلید از تحفة‌العراقین خاقانی و دوم را به پیروی از بوستان سعدی به نام شاه عباس سروده است. کلیات او، افزون‌بر مثنوی‌های یادشده، مشتمل بر قصیده، غزل، رباعی و مرثیه و قطعه و ساقی‌نامه است. این مقاله از مجموعه دیوان اوست که از آن، سه نسخه در کتابخانة مجلس و یک نسخه در کتابخانة دانشگاه تهران و دو نسخه در کتابخانة ملک موجود بوده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

130 - معرفی و بازشناسی نسخۀ خطی مثنوی بهرام و بهروز از وقار شیرازی
مهدی نوروز رضا جلیلی

مثنوی بهرام و بهروز از وقار شیرازی، منظومه‌ای تعلیمی و عرفانی در 1440 بیت است که در سدۀ سیزدهم هجری سروده شده و محتوایی تعلیمی و عرفانی دارد. از این مثنوی تاکنون یک نسخۀ خطی به کتابت میرزا ابراهیم، مشهور به آقا و متخلّص به صفا به دست آمده است. شاعر هدف خود را از سرودن ا أکثر

مثنوی بهرام و بهروز از وقار شیرازی، منظومه‌ای تعلیمی و عرفانی در 1440 بیت است که در سدۀ سیزدهم هجری سروده شده و محتوایی تعلیمی و عرفانی دارد. از این مثنوی تاکنون یک نسخۀ خطی به کتابت میرزا ابراهیم، مشهور به آقا و متخلّص به صفا به دست آمده است. شاعر هدف خود را از سرودن این منظومه، بیان مسائل حکیمانه به زبان شعر بیان کرده و برای تحقق این هدف، از شیوۀ عطار و مولانا و نظامی تأثیر پذیرفته است. گسترۀ این تتبع در دو حوزۀ لفظ و معنا قابل شناسایی است. مثنوی بهرام و بهروز در سطوح فکری و زبانی و ادبی دارای ویژگی‌های قابل تأملی است که این موضوع، نشان از احاطۀ علمی و ادبی وقار شیرازی دارد. در مقالۀ حاضر، با تکیه بر روش توصیفی‌تحلیلی، ضمن معرفی مختصر شاعر، ویژگی‌های گوناگون تنها نسخۀ خطی به‌دست‌آمده از مثنوی بهرام و بهروز در سطوح یادشده بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که مثنوی مذکور از دید فکری، در پی تبیین آموزه‌های تعلیمی و عرفانی به مخاطبان خویش است و روساختی عاشقانه و ژرف‌ساختی آموزه‌ای دارد. از دید زبانی، وقار با تکیه بر ساده‌گویی و ویژگی‌های سبک خراسانی به‌ویژه روش مولانا، اثرش را به رشتۀ نظم درآورده است. در سطح ادبی نیز، شاعر بیش از همه به صورت‌های خیالی تشبیه و استعاره نظر داشته که این امر بیانگر جنبه‌های خیال‌انگیزی و شاعرانگی برجستۀ مثنوی بهرام و بهروز است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

131 - تأملی بر نسخ خطی آثار سعدالدین احمد انصاری
پرویز صفرعلی علی زمانی علویجه فاطمه کوپا فاطمه معین الدینی

مطالعه و بررسی دقیق نسخه‌های خطی جنبه‌های مختلف اجتماعی‌سیاسی و گرایش‌های فکری عقیدتی و فراز و فرد و تحولات فرهنگی‌ادبی هریک از دوره‌های تاریخی را نمایان خواهد ساخت. با توجه به همجواری و میراث مشترک فرهنگی بین ایران و سرزمین‌هایی چون افغانستان، زبان فارسی در این مناطق گ أکثر

مطالعه و بررسی دقیق نسخه‌های خطی جنبه‌های مختلف اجتماعی‌سیاسی و گرایش‌های فکری عقیدتی و فراز و فرد و تحولات فرهنگی‌ادبی هریک از دوره‌های تاریخی را نمایان خواهد ساخت. با توجه به همجواری و میراث مشترک فرهنگی بین ایران و سرزمین‌هایی چون افغانستان، زبان فارسی در این مناطق گسترش فراوانی یافته و آثار بسیاری به زبان فارسی در این مناطق تهیه شده است. افغانستان از دیرباز یکی از کانون‌های نسخه‌پردازی و کتابت نسخه‌های خطی به زبان‌های فارسی و عربی بوده است و یکی از شاعرانی که نسخ خطی آثارش نمایندۀ اهمیت و نقش مؤثر او در ترویج زبان و ادب فارسی در ایران و افغانستان است، سعدالدین احمد انصاری است. وی در قرن دوازدهم هجری می‌زیسته و نسخه‌های خطی فراوانی از ایشان در اطراف و اکناف جهان وجود دارد که با شناساندن آن‌ها می‌توان آگاهی بیشتری دربارۀ شخصیت و سبک و سیاق این شاعر به دست آورد. تحقیق حاضر که با هدف بررسی نسخ خطی آثار شیخ سعدالدین احمد انصاری انجام یافته، از نظر زمانی یک پروهش تاریخی و از نظر روش پژوهش، توصیفی و تحلیلی است و روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش کتابخانه‌ای و میدانی است. تحقیق حاضر به شیوۀ تحلیل کیفی اطلاعات انجام شده است. پژوهش حاضر ضمن معرفی و بررسی نسخه‌های خطی آثار سعدالدین انصاری، تفکر عرفانی و مختصات و ساختار نسخ خطی آثار انصاری، چهرۀ واقعی ایشان را آشکار می‌سازد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

132 - نقد، بررسی و معرفی منظومه خطی «طوبی»
حمیدرضا قانونی الهام پهلوان صباغ

تصحیح و ویرایش نسخه‌های خطی، یکی از بنیادی ترین و فنّی ترین پژوهش های ادبی است. نسخه خطی طوبی از نویسنده ای نامعلوم به کتابت کاتبی رضوان علی نام است؛ این نسخه به سبب داشتن ویژگی های داستانی آن هم با ساختاری منظوم با محتوا و محوریت اشعاری زاهدانه، درخور بازشناسی است. نسخ أکثر

تصحیح و ویرایش نسخه‌های خطی، یکی از بنیادی ترین و فنّی ترین پژوهش های ادبی است. نسخه خطی طوبی از نویسنده ای نامعلوم به کتابت کاتبی رضوان علی نام است؛ این نسخه به سبب داشتن ویژگی های داستانی آن هم با ساختاری منظوم با محتوا و محوریت اشعاری زاهدانه، درخور بازشناسی است. نسخه مذکور از منظری یادآور کلیله و دمنه است و از سویی دیگر یادآور مثنوی مولانا؛ شاعر کوشیده است با اقتباس از آثار داستانی گذشته و آثاری چون مثنوی مولوی در قالب داستان هایی منظوم از زبان حیوانات منظومه ای نو بسازد؛ به نظر می رسد شاعر با داستان های کلیله و دمنه مانوس بوده است و از مثنوی مولوی نیز بهره برده است. درون مایۀ اکثر داستان های این منظومه زهد، اخلاق، عرفان و تربیت است. روش پژوهش، مطالعه، یادداشت برداری و گرد آوری اطلاعات از منابع معتبر کتابخانه ای است. هدف در این تحقیق شناخت و شناساندن منظومه ای است که نشان می دهد شاعر به طرز و شیوۀ مولوی علاقۀ وافر دارد ولی در این شیوه هنوز مبتدی است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

133 - نقد منابع هندی در معرفی نُسخ خطی مثنوی سراپای مهری
بهمن علامی محمد حکیم آذر اصغر رضاپوریان

سرزمین هند از نظر دارا بودن نسخه‌های خطی فارسی، بسیار غنی و درخور توجه است؛ شناسایی این میراث عظیم فرهنگی و تهیۀ فهرست‌های موثق و علمی از آن‌ها ضرورتی بی‌چون‌وچراست؛ زیرا تحلیل محتوایی فهرست‌ها و منابع هندی نشان می‌دهد که این منابع در معرفی نسخ خطی فارسی، تصویری روشن به أکثر

سرزمین هند از نظر دارا بودن نسخه‌های خطی فارسی، بسیار غنی و درخور توجه است؛ شناسایی این میراث عظیم فرهنگی و تهیۀ فهرست‌های موثق و علمی از آن‌ها ضرورتی بی‌چون‌وچراست؛ زیرا تحلیل محتوایی فهرست‌ها و منابع هندی نشان می‌دهد که این منابع در معرفی نسخ خطی فارسی، تصویری روشن به خواننده انتقال نمی‌دهند. از جمله آثاری که در این منابع به‌اشتباه معرفی شده، نسخۀ خطی مثنوی سراپای مهری عرب است که آن را به مهری شاعرِ دربار نورجهان و همچنین مهری هروی نسبت داده‌اند. در این مقاله ابتدا فهرستی از مهری‌های معروف که از آن‌ها در تذکره‌ها ذکری به میان آمده ارائه می‌شود، سپس به معرفی مهری عرب و مثنوی سراپای وی می‌پردازیم و در آخر منابع هندی را که به مثنوی سراپا پرداخته‌اند، نقد می‌کنیم. تأکید این مقاله بر نقد، بررسی و بازنگری منابع مرتبط با فرهنگ ایران است که توسط غیرفارسی‌زبانان نوشته می‌شود؛ البته ریشۀ بسیاری از اشتباهات و خلط نام‌ها در این منابع را باید در تذکره‌های فارسی جست‌وجو کرد. اطلاعاتی که تذکره‌ها در اختیار ما قرار می‌دهند نمی‌تواند الزاماً صحیح باشد. تذکره‌نویسان سه شاعر مهری‌نام، ‌مهری هروی مصاحب گوهرشادبیگم و همسر حکیم عبدالعزیز، مهری مصاحب نورجهان‌بیگم و مهری همسر کریم‌خان زند را با یکدیگر خلط کرده‌اند و همین امر سبب انتساب اشتباه مثنوی سراپای مهری عرب به سایر شاعران مهری‌نام شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

134 - ضرورت تصحیح مجدد حسنات العارفین داراشکوه
مریم حسینی الهام روستایی راد

حسنات العارفین یکی از آثار برجستۀ شاهزاده محمد داراشکوه در بیان شطحیات 107 تن از صوفیان مسلمان است که نخستین بار، سید مخدوم رهین آن را در سال 1352 تصحیح و منتشر کرد. با وجود تلاش مصحح، در این چاپ، ایرادات اساسی دیده می‌شود که ضرورت تصحیح مجدد آن را یادآور می‌شود. این نو أکثر

حسنات العارفین یکی از آثار برجستۀ شاهزاده محمد داراشکوه در بیان شطحیات 107 تن از صوفیان مسلمان است که نخستین بار، سید مخدوم رهین آن را در سال 1352 تصحیح و منتشر کرد. با وجود تلاش مصحح، در این چاپ، ایرادات اساسی دیده می‌شود که ضرورت تصحیح مجدد آن را یادآور می‌شود. این نوشتار بر آن است که با بررسی و مقایسۀ نسخۀ چاپی حسنات العارفین با پنج نسخۀ خطی دیگر، به بیان کاستی‌ها و ایرادهای نسخۀ منتشرشده بپردازد و دلایل ضرورت تصحیح دوبارۀ آن را بیان کند. سید مخدوم رهین چهل سال پیش این نسخه را بر اساس چهار نسخۀ خطی تصحیح کرده است که هویت سه مورد از آن نسخ مشخص نیست. نگارندگان پس از دستیابی به چهار نسخۀ جدید و قیاس با تصحیح رهین، بر آن هستند که با بهره‌گیری از این منابع، اشتباهاتی نظیر عدم استفاده از روش تصحیح مشخص و علمی، معرفی نکردن نسخه‌های مورد استفاده، حذف و اضافات بی‌جا، ایرادات نگارشی و عدم نگارش تعلیقات و شرح بر متن را مرتفَع نموده و به متنی منقح و سالم دست یابند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

135 - بررسی و معرفی تذکره‌های خطی سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران
سید فرشید سادات‌شریفی علی‌اکبر صفی‌پور

مقالۀ حاضر به بررسی و معرفی دست‌نوشته‌های (نسخ خطی) محفوظ در سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران اختصاص دارد. در این نوشته، پس از بیان مقدمات (شامل مروری بر تذکره و تذکره‌نویسی و جایگاه آن در زبان فارسی، بیان ضرورت و اهمیت پرداختن به نسخ خطی، مرور اجمالی اهم أکثر

مقالۀ حاضر به بررسی و معرفی دست‌نوشته‌های (نسخ خطی) محفوظ در سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران اختصاص دارد. در این نوشته، پس از بیان مقدمات (شامل مروری بر تذکره و تذکره‌نویسی و جایگاه آن در زبان فارسی، بیان ضرورت و اهمیت پرداختن به نسخ خطی، مرور اجمالی اهمّ پژوهش‌های پیشین و تازه‌ترین یافته‌ها و معرفی وظایف و فعالیت‌های سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران در بخش نسخ خطی)، ابتدا تذکره‌های موجود در این سازمان بر اساس مواردی چون تعداد، گسترۀ زمانی (تاریخی) و موضوعات اصلی نسخ دسته‌بندی شده‌اند و سپس مشخصات نسخ، بر اساس اطلاعات موجود از تذکره‌های ادبی، به‌شکلی مفصل‌تر، معرفی و همچنین اطلاعات آن‌ها نیز در پیوست مقاله عرضه گردیده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

136 - شرح احوال و بررسی دیوان شعاعی قاجار
یوسف نیک روز زهرا جلیلی حسین عطریان

آنچه از گنجینة میراث ادبی مکتوب ما در دسترس است اندک نیست لیکن با تمام کوشش‌هایی که در جهت احیا و شناساندن این آثار صورت پذیرفته، شاعران، نویسندگان و آثاری که هنوز در انزوا قرار دارند، کم نیستند. یکی از شاعران ادب فارسی که در عصر خویش از شاعران توانا و مشهور بوده، محمد أکثر

آنچه از گنجینة میراث ادبی مکتوب ما در دسترس است اندک نیست لیکن با تمام کوشش‌هایی که در جهت احیا و شناساندن این آثار صورت پذیرفته، شاعران، نویسندگان و آثاری که هنوز در انزوا قرار دارند، کم نیستند. یکی از شاعران ادب فارسی که در عصر خویش از شاعران توانا و مشهور بوده، محمد حسین بن عیسی دولو بیگلربیگی متخلّص به شعاعی است که در دوره قاجار می زیسته و آثارش جزء دورة بازگشت ادبی است. دیوان شعاعی قاجار شامل مثنوی های مصیبت نامه و مختارنامه، غزلیّات و قالب های دیگر همچون قطعه، قصیده، ترجیع بند، ترکیب بند، رباعی و ... است که در مجموع حدود هفده هزار بیت است. در مثنوی ها از شاهنامه فردوسی و در غزلیّات از سعدی تقلید کرده است. در این مقاله نگارندگان با استفاده از تصاویر دو نسخة این کتاب، یکی متعلّق به کتابخانه ملی با شمارة 970 ف و دیگری متعلّق به کتابخانه ملک با شمارة 4749 ش، به معرفی این نسخ پرداخته و محتوا و مضامین شعری شاعر را بررسی کرده اند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

137 - معرفی‌وتحلیل‌نسخة‌خطی‌خلاصه‌الحقایق‌اثرنجیب‌الدین‌رضا‌تبریزی
عزت نوروزی سده عطامحمد رادمنش

10.30495/noskheh.2021.693793

نجیب‌الدین رضا تبریزی اصفهانی، یکی‌ از شاعران عصر صفوی ‌بود. اصل‌ او از تبریز است ‌اما در اصفهان‌ می‌زیست. در شعر، جوهری، زرگر، نجیب، نجیبا‌ و نجیب‌الدین‌ رضا تخلص می‌کرد. وی چندین‌ اثر به نظم‌ و نثر دارد.‌ نسخة‌ خطی‌ خلاصه‌الحقایق ‌یکی ‌از آثار منظوم‌ اوست‌ که‌‌ در قال أکثر

نجیب‌الدین رضا تبریزی اصفهانی، یکی‌ از شاعران عصر صفوی ‌بود. اصل‌ او از تبریز است ‌اما در اصفهان‌ می‌زیست. در شعر، جوهری، زرگر، نجیب، نجیبا‌ و نجیب‌الدین‌ رضا تخلص می‌کرد. وی چندین‌ اثر به نظم‌ و نثر دارد.‌ نسخة‌ خطی‌ خلاصه‌الحقایق ‌یکی ‌از آثار منظوم‌ اوست‌ که‌‌ در قالب مثنوی سروده شده ‌است، در حدود 3600 بیت‌‌ دارد و مشتمـل‌ بر اصطلاحات فلسفی و عرفانی است. نجـیب‌الدین ‌رضا از معتقدان‌ به‌ اصول‌ اعتقـادی ‌سلسلة ذهبیه‌ بود و‌ افکـار‌ عارفانة‌ خـود را‌ که‌ برگرفتـه ‌از عقایـد و‌‌حـدت‌ وجـودی‌محیی‌الدین‌ بن‌ عربی‌ است، بازبانی‌ سـاده‌ و به‌ کارگیری‌ متعادل ‌آرایه‌های ‌ادبی، در قـالب ‌ابیاتی‌ کوتاه‌ بیان‌ کرده‌ است. از این‌ منظومه‌ تعداد‌ چهار دست‌نوشته‌ وجود دارد‌ که ‌در کتـابخانـه‌هـایِ:‌‌ ملی ‌ملک(دو نسخه)، آستان‌ قدس‌ رضوی ‌و احمدیة ‌شیراز‌ موجود است. در این مقـالة ‌نویسندگان‌ تلاش‌ کرده‌اند‌ تا ضمن‌ معـرفی‌ یکی ‌از‌ آثار ‌ادبی‌ عصر‌‌ صفـویـه،‌‌‌‌ مختصات‌ سبکی‌ و محتـوایی‌ آن‌ نیز مورد بررسی‌ قراردهند. بنـابراین‌ سبک‌ و ‌محتوای‌ این‌ اثر عرفـانی، با استفـاده‌ از‌ منـابع‌ کتـابخـانه‌ای‌ و ‌ به ‌کـارگیری‌ شیوة تحلیـلی‌، توصیفی، ‌از نظر زبـانی، فکری‌ و ادبی‌، مورد‌ بررسی‌ قرار‌ گرفت‌ و در نتیجه‌ می‌توان‌ گفت:‌ تصرف‌ در نگـارش‌ واژگـان، کـاربرد برخی‌ از ‌کلمات‌ با‌ دو گونة‌‌‌‌ نوشتـاری‌ و‌‌‌ آوردن‌ واژه‌های‌ عامیانه‌ از ‌مختصات‌ زبـانی‌ این‌ اثر‌‌است. استفادة از تمثیل‌ ویژگی‌ خاص‌ ادبی ‌آن‌ و بیـان‌ مراحل‌ سیر و‌‌ سلوک‌و‌ ذکر شرایط‌ سـالکـان‌‌ طریق‌ و عارفـان‌ کامـل‌ از خصوصیات‌ فکری‌ منظومة‌ مذکور است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

138 - نگاهی به نسخة خطی ناشناختة ورقه و گلشاه و تطبیق آن با ورقه و گلشاه عیوقی
رویا دهقانی احمدرضا یلمه ها

10.30495/noskheh.2021.693794

داستان‌ها و منظومه‌های عاشقانه زیرمجموعة ادب غنایی هستند که گسترده‌ترین گونة ادبیات فارسی است. بسیاری از این منظومه‌های عاشقانه هنوز به‌صورت دست‌نویس در دست اشخاص یا در کنج کتابخانه‌ها در پردة گمنامی باقی مانده‌اند و تاکنون به خوانندگان معرفی نشده‌اند؛ بنابراین نسخه‌های أکثر

داستان‌ها و منظومه‌های عاشقانه زیرمجموعة ادب غنایی هستند که گسترده‌ترین گونة ادبیات فارسی است. بسیاری از این منظومه‌های عاشقانه هنوز به‌صورت دست‌نویس در دست اشخاص یا در کنج کتابخانه‌ها در پردة گمنامی باقی مانده‌اند و تاکنون به خوانندگان معرفی نشده‌اند؛ بنابراین نسخه‌های خطی ازجمله آثاری هستند که باید معرفی و احیا شوند؛ زیرا از سرمایه‌های ملی و فرهنگی کشورمان به شمار می‌روند. یکی از این نسخ، ورقه و گلشاه است که در کتابخانة مجلس به شمارة 2/2617 نگهداری می‌شود؛ این اثر 71 برگ و 2122 بیت دارد. این داستان مربوط به عشق دو عاشق و معشوق به نام ورقه و گلشاه است که درواقع تقلیدی از ورقه و گلشاه عیوقی است. در سراسر داستان، مضامین غنایی و حماسی به ‌هم آمیخته؛ اما مضمون اصلی داستان، روایتی عاشقانه است. در این پژوهش به‌صورت تحلیلی و توصیفی به معرفی و تحلیل این داستان و مقایسة آن با داستان عیوقی پرداخته می‌شود. در این تحقیق به نسخة خطی داستان ورقه و گلشاه، داستان الف و به داستان ورقه و گلشاه عیوقی، داستان ب گفته می‌شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

139 - واکاوی سیمای عاشق و معشوق در نسخة ‌خطی دورة قاجار(مطالعة موردی: مراسلات عاشق و معشوق ستمگر 1309 ق.)
ندا مراد

10.30495/noskheh.2022.693720

عشق، وصف ‌حال عاشق و توصیف سیمای معشوق از زبان عاشقی راستین، سه مؤلفة اساسی ادبیات غنایی است که شاعران و نویسندگان از دیرباز کوشیده‌اند با زبانی ادبی و لحنی غنایی نگرش‌های خود را بیان و سیمای مطلوبی از این سه محور ترسیم کنند. فن ترسل در شناساندن این مضامین سه‌گانه و سیر أکثر

عشق، وصف ‌حال عاشق و توصیف سیمای معشوق از زبان عاشقی راستین، سه مؤلفة اساسی ادبیات غنایی است که شاعران و نویسندگان از دیرباز کوشیده‌اند با زبانی ادبی و لحنی غنایی نگرش‌های خود را بیان و سیمای مطلوبی از این سه محور ترسیم کنند. فن ترسل در شناساندن این مضامین سه‌گانه و سیر تحوّلات فرهنگی، ادبی و زبانی آن در ادوار تاریخی نقش مهمی دارند؛ زیرا از یک‌سو این فن، سیر تحولّات فرهنگی ادبی و زبانی را در ادوار تاریخی بازمی‌نمایاند و ازسوی دیگر، یک سبک نوشتاری ارتباطی در بازشناساندن احوالات، حالات و آلام درونیِ ادبیات ملّت‌هاست. مراسلات عاشق و معشوق ستمگر (309 ق.) یکی از مراسلات دورة قاجاری است که با سی و یک نامة عاشقانه و با زبانی ادبی و غنایی تحریر شده و سخن عشق، بن‌مایة اصلی آن است. در این پژوهش، با روش تحلیل محتوا در یک مقدمه و دو گفتار آشکار می‌شود که رمز ماناییِ متونی مانند مراسلاتِ عاشق و معشوقِ ستمگر، تنها توصیف کلیشه‌ای از زیبایی ِظاهری معشوق نیست؛ بلکه عاشق و معشوق با اوصافی چندلایه و متضاد در تلاش‌اَند تا در گذر از وادیِ عشق، خود را به‌ جوهرة صفاتِ نیکِ انسانی و فضایل‌ اخلاقی بیارایند و در این راه، آزادی، آرامش و پند و اندرزهای معشوق در جوابیه‌ها همچون چراغِ راه عاشق است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

140 - معرفی نسخه خطی نظم و نثر «جُنگ حکایات» به شماره 8982 کتابخانه مجلس شورای اسلامی
یدالله عابدی نهرخلجی مهرداد چترایی عزیز آبادی قربانعلی ابراهیمی

10.30495/noskheh.2021.693795

جُنگ‌ها ازآن‌جهت که در برخی موارد نام و نشان شاعران گمنام و سروده‌های آنها را از دستبرد زمانه، در امان نگاه‌داشته‌اند، دارای اهمیت هستند. از جمله جُنگ‌هایی که دارای آگاهی‌های ارزشمند و ابیات نویافته است، جُنگ نظم و نثر یا جُنگ حکایات است که تاکنون تصحیح و چاپ نشده و به أکثر

جُنگ‌ها ازآن‌جهت که در برخی موارد نام و نشان شاعران گمنام و سروده‌های آنها را از دستبرد زمانه، در امان نگاه‌داشته‌اند، دارای اهمیت هستند. از جمله جُنگ‌هایی که دارای آگاهی‌های ارزشمند و ابیات نویافته است، جُنگ نظم و نثر یا جُنگ حکایات است که تاکنون تصحیح و چاپ نشده و به دست نویسنده ناشناسی نوشته شده است و به شماره 8982 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. در این جنگ 8500 بیت شعر از شاعران قرن دهم و یازدهم هجری و حکایاتی چند از متون نثر فارسی جمع‌آوری‌شده است. وجود اشعار نویافته از جمله برتری‌های این جُنگ است. پژوهش پیش رو مطالعه‌ای نظری است که به شیوة پژوهش توصیفی- تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای انجام شده است. این پژوهش در گام نخست به معرفی نسخة خطی و باارزش جُنگ حکایات و در گام دوم به اشعار نویافتة موجود در آن می‌پردازد تا از این طریق اهمیت و ضرورت تصحیح نسخ خطی شناسانده شود و نسخه‌ای ارزشمند، با 220 بیت تازه‌یاب را، که تا به امروز تصحیح و چاپ نشده است، معرفی کند.نسخه‌های خطی، جُنگ‌ها، سفینه‌ها، اشعار نویافته، تصحیح نسخه تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

141 - بررسی و تحلیل ویژگی های سبکی انیس الطالبین محمدبن محمود فارس
الهه صادقی

10.30495/noskheh.2021.693899

نسخ خطی باقیمانده از گذشتگان جزء مهمی از فرهنگ و تمدن محسوب می شود که لزوم توجه به آن به‌عنوان یکی از گنجینه های مواریث فرهنگی بسیار بااهمیت است. رسالۀ انیس الطالبین محمد بن محمود فارس، از آثار نفیس دورۀ صفوی است که تاکنون تصحیح و چاپ نگردیده است. از این اثر دو دست نوش أکثر

نسخ خطی باقیمانده از گذشتگان جزء مهمی از فرهنگ و تمدن محسوب می شود که لزوم توجه به آن به‌عنوان یکی از گنجینه های مواریث فرهنگی بسیار بااهمیت است. رسالۀ انیس الطالبین محمد بن محمود فارس، از آثار نفیس دورۀ صفوی است که تاکنون تصحیح و چاپ نگردیده است. از این اثر دو دست نوشته باقی‌مانده است که نسخه ای است که با شمارۀ ۲۹۸۴ در کتابخانۀ اعظم قم نگهداری می شود، ظاهراً از قدمت بیشتری برخوردار است؛ ازاین‌رو مبنای اصلی بررسی در پژوهش حاضر قرار گرفت و نسخۀ دوم ازنظر شیوۀ نگارش تفاوت نسبتاً زیادی با نسخۀ مذکور دارد و به عبارتی تحریر دیگری از رسالۀ انیس الطالبین است که در ادامۀ کار آورده شده است. با توجه به این‌که تاکنون رسالۀ مزبور تصحیح‌نشده است، انجام پژوهش حاضر ضروری به نظر می رسد؛ بنابراین در پژوهش حاضر، ضمن معرفی رسالۀ انیس الطالبین، به بررسی محتوا، عناصر و مؤلفه های سبکی آن نیز پرداخته‌ شده است. بررسی این اثر نشان دهندۀ آن است که عرفان محمد بن محمود فارس بر پایۀ شریعت است و در تبیین مفاهیم عرفانی به آیات قرآن و سخنان پیامبر اکرم و اهل‌بیت ایشان استشهاد نموده است. فارس همچنین نویسنده ای تواناست و به ساخت و بافت کلام اهمیت زیادی داده است. صور خیال، لغات و مضامین عربی، کنایات، استعارات، مرادفات، تکلّفات و تصنعات که در دیگر آثار و متون این دوره دیده می شود، در این اثر نیز به‌وضوح مشهود است و با توجه به اینکه رسالۀ انیس الطالبین دربردارندۀ افکار و اصطلاحات عرفانی، اطلاعات تاریخی و ... است، حائز اهمیت بسیار است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

142 - اندرزنامه، رسالة‌ تعلیمی تازه یافته از بسمل شیرازی
احمدرضا یلمه ها

اندرزنامه عنوان عمومی کتابها و رساله‌هایی است که به حکمتها، دستورهای اخلاقی، پند و اندرزهای تربیتی و دینی پرداخته و بخش وسیعی از ادبیات تعلیمی را تشکیل می‌دهند. بنیاد این قبیل آثار بر اخلاق نهاده شده و موضوع عمدة آنها اخلاقیات، شیوة زندگی و راه و رسم آمیزش با مردم است. أکثر

اندرزنامه عنوان عمومی کتابها و رساله‌هایی است که به حکمتها، دستورهای اخلاقی، پند و اندرزهای تربیتی و دینی پرداخته و بخش وسیعی از ادبیات تعلیمی را تشکیل می‌دهند. بنیاد این قبیل آثار بر اخلاق نهاده شده و موضوع عمدة آنها اخلاقیات، شیوة زندگی و راه و رسم آمیزش با مردم است. ساختار اندرزنامه‌ها نیز متنوع و بیشتر در سه قالب منثور، منظوم و پندهای منثور آمیخته به نظم است. با وجود شناسایی بسیاری از پندنامه‌های دوران پیش از اسلام و نیز دوران اسلامی، هنوز فهرست کاملی از اینگونه آثار تدوین نشده و اندرزنامه‌های ناشناخته و مجهول‌القدر بسیاری وجود دارد. یکی از این اندرزنامه‌های ارزنده، اندرزنامة علی اکبر نواب شیرازی، ادیب و شاعر ایرانی سدة سیزدهم قمری، معروف به بسمل است. از این اثر، سه دست نوشته (و عکس) در کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران باقی مانده است که تاکنون تصحیح و چاپ نگردیده است. این پژوهش با نگاهی کوتاه به اندرزنامه‌نویسی در ادب فارسی، به معرفی نسخه‌های خطی باقی مانده از این اثر، به همراه تحلیلی کوتاه از آن پرداخته است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

143 - بررسی و تحلیل نوعی از تصرفات کاتبان در نسخه‌های خطی
احمدرضا یلمه ها

نسخه‌های خطی در واقع سرمایه فرهنگی و گنجینة تاریخ تمدن هر جامعه‌ای است و بی‌مدد شناخت آن‌ها نمی‌توان از آرا، عقاید و به طور کلی تاریخ فرهنگ گذشتگان شناختی حاصل کرد. بدیهی است این آثار مکتوب در هر زبانی و در میان هر جامعه‌ و نسلی نمی‌تواند از خطر دیگرگونی به دور بماند. ع أکثر

نسخه‌های خطی در واقع سرمایه فرهنگی و گنجینة تاریخ تمدن هر جامعه‌ای است و بی‌مدد شناخت آن‌ها نمی‌توان از آرا، عقاید و به طور کلی تاریخ فرهنگ گذشتگان شناختی حاصل کرد. بدیهی است این آثار مکتوب در هر زبانی و در میان هر جامعه‌ و نسلی نمی‌تواند از خطر دیگرگونی به دور بماند. علل تصرف و تغییر در صورت و معنای نگاشته‌ها جنبه‌های گوناگونی دارد. از جمله این علل سهو و تساهل کاتبان و نسّاخ در کتابت نسخه‌های خطی است. این تصرف‌های سهوآمیز نسخه‌‌نویسان، گاه بر اثر خستگی و خطای چشم و گاه در اثر خطای ذهنی کاتب روی می‌داده است. نوعی از این تصرفات سهوآمیز که به وفور در نسخه‌های خطی دواوین شعرا در دوره‌های مختلف مشهود است، خلط و به هم آمیزی ابیات و در نتیجه حذف و افتادگی مصراع و یا مصاریعی از ابیات است. نگارنده بر آن است تا در این مقاله به نمونه‌های گوناگون این نوع تصرفات در نسخه‌های خطی بپردازد و علت و یا علل به وجود آمدن آن‌ها را با ارائه نمونه‌های مختلف، که در دیوان‌های چاپی برخی از شاعران مورد توجه واقع نشده و در نتیجه آن، ابیات به صورت مبهم و ناقص ضبط شده است را مورد نقد و بررسی قرار دهد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

144 - تأثیرکاربرد دستکش مطالعه، ابزاری برای تورق نسخه‌های خطی، کتاب‌ها، نشریه‌ها و دیگر موادکاغذی، جهت حفاظت مواد از رطوبت و فرسودگی و افزایش سرعت کار
رضا احمدی زمانی

این پژوهش با استفاده از روش تجربی(تک گروهی) سعی دارد کاربرد دستکش مطالعه و تورق را به عنوان ابزاری برای تورق نسخه‌های خطی، کتاب‌ها، نشریه‌ها و دیگر موادکاغذی، جهت حفاظت مواد از رطوبت و فرسودگی و افزایش سرعت کار مورد پژوهش قرار دهد. این تحقیق مواد موجود در مجموعه کتابخان أکثر

این پژوهش با استفاده از روش تجربی(تک گروهی) سعی دارد کاربرد دستکش مطالعه و تورق را به عنوان ابزاری برای تورق نسخه‌های خطی، کتاب‌ها، نشریه‌ها و دیگر موادکاغذی، جهت حفاظت مواد از رطوبت و فرسودگی و افزایش سرعت کار مورد پژوهش قرار دهد. این تحقیق مواد موجود در مجموعه کتابخانه‌ها را از نظر حفاظت و نگهداری، به ویژه در حین مطالعه و تورق که بایستی به خوبی محافظت شوند مورد بررسی قرار می دهد. همچنین به گونه شناسی عوامل بیولوژیکی مخرب و عواملی که باعث ایجاد رطوبت، فرسودگی و آسیب های کلی منابع می شوند می پردازد. در این پژوهش به مهم ترین مخاطراتی که سلامتی کتابداران را تهدید می کند مانند: بیماری های تنفسی، گوارشی و حساسیت های پوستی و غیره اشاره شده است. به علاوه در مورد استفاده از دستکش جهت حفاظت دست، اختراع دستکش مطالعه و تورق، به قابلیت‌ها و مزایای دستکش اختراع شده و مراحل ثبت اختراع نیزپرداخته شده است. یافته‌ها ونتایج پژوهش به دست آمده نشان داد 98درصد کتابداران تایید کردند، اکثر مواد کاغذی که با آن سر و کار دارند با گرد و غبار و مواد بیولوژیکی همراه است. بیش از 95درصد از کتابدارن در محیط کار خود نسبت به بهداشت و سلامتی خود نگران هستند. اکثر کارکنان کتابخانه ها؛بیش از 93درصد؛ به فقدان ابزاری مناسب برای تورق که دیگر نیازی به تر کردن انگشت نباشد اشاره کرده اند. بیش از 79درصد کتابداران استفاده از دستکش مطالعه وتورق را برای ورق زدن و حفاظت نسخ خطی، نشریات و کتاب ها ابزاری موثر دانسته اند. 94 درصد از کتابداران حجم نمونه نیز اظهار داشته اند که در صورت استفاده از دستکش مطالعه در مقایسه ورق زدن با دست، تا حد خیلی زیاد منجر به افزایش سرعت کار خواهد شد. نتیجه پژوهش نشان داد که کار برد دستکش مطالعه وتورق برای کلیه کتابخانه ها و مراکز علمی و فرهنگی و کسانی که با مواد کاغذی سرو کار دارند می تواندمفید واقع گردد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

145 - تحلیل کتاب‏شناختی نسخه‏های خطی فارسی دوره‌ی صفویه با تأکید بر ویژگی‏های کتابتی و نوع خطوط
ناهید بنی اقبال مهر دخت وزیرپور کشمیری ناهید علیزاده فر

هدف: پژوهش حاضر، عناصر فهرست نسخه های خطی فارسی دوره‌ی صفوی را مورد بررسی قرار داده است تا بر آن اساس به شناخت سبک و شیوه‌ی رایج، شاخصه‌های کتاب آرایی و ویژگی های کتابت آن دوره دست یابد. روش پژوهش: این پژوهش با روش تحلیل کتاب شناختی به شیوه‌ی استنادی (کتابخانه ای) و تأ أکثر

هدف: پژوهش حاضر، عناصر فهرست نسخه های خطی فارسی دوره‌ی صفوی را مورد بررسی قرار داده است تا بر آن اساس به شناخت سبک و شیوه‌ی رایج، شاخصه‌های کتاب آرایی و ویژگی های کتابت آن دوره دست یابد. روش پژوهش: این پژوهش با روش تحلیل کتاب شناختی به شیوه‌ی استنادی (کتابخانه ای) و تأکید بر نوع خط نسخه های خطی این دوره انجام گرفته است. سیاهه‌ی وارسی 5 ناحیه‌ی توصیف قواعد فهرست نویسی انگلوامریکن (عنوان و شرح پدیدآوران؛ مشخصات ظاهری؛ انواع خطوط؛ آرایش نسخه ها؛ یادداشت ها و برافزوده ها) است. جامعه‌ی پژوهش شامل 3561 نسخه‌ی شناخته شده است که از این تعداد نمونه ای شامل 351 نسخه‌ی تاریخ دار، با بررسی فهرست پنج کتابخانه‌ی کاخ موزه‌ی گلستان، مجلس شورای اسلامی، مرکزی دانشگاه تهران، موزه‌ی ملک و ملی که بیشترین آثار این دوره را در فهرست خود داشتند، به عنوان جامعه‌ی آماری نمونه بر اساس جدول کرسی، مورگان انتخاب شد. یافته ها: یافته های حاصل از این پژوهش، بیانگر ارتباط انتخاب خطوط با گرایش موضوعی است که نخست به مضامین ادبی، سپس دینی و مذهبی، تاریخی، علوم طبیعی و ریاضی، اخلاقی و عرفانی این دوره توجه داشته اند. از دیگر ویژگی های این عصر توجه خاص در به کارگیری انواع تزیینات در صفحه‌ی عنوان، آغاز نسخه‌ها، استفاده از جدول های رنگین، تذهیب و سرلوح های ساده و مُزدوج، وجود انجامه و حواشی نسخه‌ها است. نتیجه گیری: بر اساس یافته ها، فرضیه های پژوهش مبنی بر وجود ارتباط معنی دار بین نوع خط نسخه ها با موضوع آنها و سهم بیش از پنجاه درصدی (46/57%) توجه بهخوشنویسی در مقایسه با کتابت عادی در فرایند نسخه پردازی با آزمون های خی دو و Z0 تأیید شد. در انتها پیشنهادهایی برای استفاده در فهرست نویسی نسخه های خطی فارسی با توجه به ویژگی های خط و کتاب آرایی شرقی ارائه شد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

146 - تحلیل آماری نسخه‌های خطی پزشکی کتابخانه حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی(ره)
سعید غفاری رضا خاکیان

هدف: پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل آماری نسخه‌های خطی پزشکی کتابخانه آیت‌ا... مرعشی نجفی‌(ره) و عوامل تأثیرگذار در کاهش و افزایش فراهم‌آوری نسخه‌های خطی در آن کتابخانه پرداخته است. روش‌پژوهش: برای اجرای این پژوهش از روش پیمایشی تحلیلی استفاده شده‌است که جامعه آماری آن 70 أکثر

هدف: پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل آماری نسخه‌های خطی پزشکی کتابخانه آیت‌ا... مرعشی نجفی‌(ره) و عوامل تأثیرگذار در کاهش و افزایش فراهم‌آوری نسخه‌های خطی در آن کتابخانه پرداخته است. روش‌پژوهش: برای اجرای این پژوهش از روش پیمایشی تحلیلی استفاده شده‌است که جامعه آماری آن 701 عنوان نسخه خطی در موضوع پزشکی از بین 18409 عنوان نسخه می‌باشد و برای پاسخ به برخی از سؤال‌ها، از روش میدانی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، جمع‌آوری اطلاعات با تهیه چک لیست و استفاده از فهرست کتاب‌های خطی موجود در بانک کتابشناختی کتابخانه مرعشی و در برخی موارد رؤیت فیزیکی کتاب شکل گرفته‌است و همچنین در آمار توصیفی از فراوانی درصد و در آمار استنباطی از آزمون خی‌دو استفاده شده‌است. یافته‌ها: با توجه به یافته‌های پژوهش از مجموع 701 منبع جامعه آماری، بیشترین منابع در قرن سیزدهم با 4/26درصد کتابت شده‌اند، منابع دارای عنوان 7/99 درصد، بیشترین منابع به زبان فارسی با فراوانی 1/48 درصد و 8/42 درصد به خط نسخ نگارش شده‌اند. نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق نشان می دهد که خط‌مشی کتابخانه درخصوص کتابشناسی نسخ خطی به‌صورت شفاهی بوده‌است و در دهه‌های گذشته روند فراهم‌آوری به شیوه خرید بوده و به علت بالا رفتن تورم خرید نسخه‌های خطی کاهش یافته‌‌است و از این رو باید در حفظ و نگهداری نسخه‌های موجود تلاش مؤثرتری انجام داد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

147 - تحلیل اطلاعات نسخه‌شناسی و کتابشناسی نسخه‌های کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شهید باهنر کرمان
جلوه مقیمی زاده مژده سلاجقه محمود مدبری

هدف: بررسی نسخه‌‌های خطی از لحاظ اطلاعات نسخه‌شناسی و کتابشناسی است. در نسخه‌شناسی، نوع خط، جلد، تاریخ و مکان کتابت، آرایه‌ها و تزئینات و در کتابشناسی، زبان، نوع نسخه، موضوع و پرنسخه‌ترین‌ها مورد مطالعه قرار گرفت. روش پژوهش: تعداد 639 نسخه خطی موجود در مرکز اسناد دان أکثر

هدف: بررسی نسخه‌‌های خطی از لحاظ اطلاعات نسخه‌شناسی و کتابشناسی است. در نسخه‌شناسی، نوع خط، جلد، تاریخ و مکان کتابت، آرایه‌ها و تزئینات و در کتابشناسی، زبان، نوع نسخه، موضوع و پرنسخه‌ترین‌ها مورد مطالعه قرار گرفت. روش پژوهش: تعداد 639 نسخه خطی موجود در مرکز اسناد دانشگاه شهیدباهنر کرمان به روش توصیفی با رویکرد تحلیل محتوا بررسی شدند. یافته‌ها: در جامعه مورد پژوهش 1012 رساله در 639 جلد نسخه خطی وجود دارد که از این تعداد 121 نسخه مجموعه‌خطی (93/18 درصد) است. زبان غالب نسخه‌ها، زبان عربی با 4/60% است. علوم دینی با 54 درصد، بالاترین سهم موضوعی را داراست. بیشتر نسخه‌ها (26%) مربوط به قرن سیزدهم و مکان کتابت 87 درصد نسخه‌ها متعلق به قلمرو ایران است. خط نسخ با 44 درصد بیشترین خط بکار رفته در نسخه‌ها روکش چرمی از نوع تیماج (43 درصد) بیشترین و جلد لاکی (15/0 درصد) کم‌ترین سهم را در تجلید نسخ جامعه مورد مطالعه داشته است. نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که کهن‌ترین نسخه موجود، مربوط به قرن نهم ه.ق است. خط نسخ بیش‌ترین نوع خط و تیماج بالاترین سهم را در تجلید نسخه‌ها داشته است. اصول فقه در شاخه علوم دینی بالاترین سهم موضوعی را داراست. پرنسخه‌ترین عنوان، فوائد الضیائیه اثر عبدالرحمن جامی است. همچنین در جامعه مورد پژوهش تعداد 22 نسخه نفیس وجود دارد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

148 - نسخة فارسی مقیاسهای اعتباری فرم کوتاه MMPI
سید محمود میر زمانی رضا کرمی نیا سید حسین سلیمی محمد علی بشارت

هدف پژوهش بررسی مقیاسهای اعتباری فرم کوتاه MMPI به زبان فارسی بود . 279 زن و مرد در چهار گروه در یک بیمارستان آزمون شدند: 1)120 متقاضی شغل که برای معاینه های پزشکی استخدامی مراجعه کرده بودند؛ 2)32 مرد که برای تعیین درصد جانبازی، ازکارافتادگی و مشکلات جسمانی به منظور مع أکثر

هدف پژوهش بررسی مقیاسهای اعتباری فرم کوتاه MMPI به زبان فارسی بود . 279 زن و مرد در چهار گروه در یک بیمارستان آزمون شدند: 1)120 متقاضی شغل که برای معاینه های پزشکی استخدامی مراجعه کرده بودند؛ 2)32 مرد که برای تعیین درصد جانبازی، ازکارافتادگی و مشکلات جسمانی به منظور معافیت پزشکی از خدمت سربازی و یا دریافت حمایتهای اقتصادی و اجتماعی ارجاع داده شده بودند؛ 3) 68 بیمار سرپایی که به دلایل مشکلات روانشناختی مراجعه کرده بودند؛ 4) 59 فرد عادی که بطور تصادفی از میان کارکنان بیمارستان و ملاقات کنندگان انتخاب شده بودند. مقایسة چهار گروه نشان داد: گروه اول به طور معناداری در مقیاسهای اعتباری ”K“ و ”L“ نمره های بالاتر و در مقیاسهای بالینی نمره های پایینتری کسب کردند و سعی داشتند خود را بهتر از آنچه بودند نشان دهند. در مقابل، گروه دوم در مقیاس اعتباری F نمره بالاتر، در مقیاسهای اعتباری”K“ و ”L“ نمره های پایینتر و در مقیاسهای بالینی نمره های بالاتری به دست آوردند . آنان سعی داشتند خود را بدتر از آنچه بودند نشان دهند. بنابراین، این امر برای متخصصین بالینی حائز اهمیت است که غیر از نمره های مقیاسهای اعتباری و بالینی نیت آزمون شوندگان را در نظر بگیرند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

149 - ویژگی‌های روان‌سنجی نسخةپیش‌دبستانی سیاهة درجه‌بندی رفتاری کنش‎وری اجرایی (فرم معلم)
علی مشهدی جعفر حسنی زرین برعرفان پریسا نجفی‌گل شراره دانشور

هدف پژوهش حاضر، تعیین اعتبار، روایی و ساختار عاملی نسخه پیش¬دبستانی سیاهه درجه¬بندی رفتاری کنش¬وری اجرایی (فرم معلم) بود. سیاهه کنش‌های اجرایی 390 کودک 2 تا 5 ساله مقطع پیش دبستانی شهر مشهد در سال تحصیلی 91-90 به شیوه نمونه¬برداری تصادفی چند مرحله&lrm;ای أکثر

هدف پژوهش حاضر، تعیین اعتبار، روایی و ساختار عاملی نسخه پیش¬دبستانی سیاهه درجه¬بندی رفتاری کنش¬وری اجرایی (فرم معلم) بود. سیاهه کنش‌های اجرایی 390 کودک 2 تا 5 ساله مقطع پیش دبستانی شهر مشهد در سال تحصیلی 91-90 به شیوه نمونه¬برداری تصادفی چند مرحله&lrm;ای از طریق معلمان گردآوری شد. اعتبار مقیاس از طریق همسانی درونی و همبستگی¬های مجموعه مادّه مورد بررسی قرار گرفت. همچنین برای بررسی روایی مقیاس از تحلیل عاملی و روایی همزمان استفاده شد. ضرایب آلفای کرونباخ و همبستگی¬های مجموعه مادّه بیانگر اعتبار رضایت&lrm;بخش سیاهه و زیرمقیاس¬های آن بود. تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی بیانگر دو الگوی پنج‌عاملی (بازداری، تغییر، مهار هیجانی، حافظه کاری و برنامه¬ریزی/سازمان¬دهی) و سه‌عاملی (خودمهارگری بازداری، انعطاف‌پذیری و فراشناخت) بود. افزون بر این، روایی همگرای مقیاس با سیاهه فهرست رفتاری کودکان مطلوب بود. نسخه پیش‌دبستانی سیاهه درجه¬بندی رفتاری کنش¬وری اجرایی (فرم معلم) ابزاری مفید جهت سنجش کنش¬های اجرایی در کودکان پیش دبستانی است و می¬تواند در پژوهش&lrm;های روان¬شناختی و موقعیت¬های بالینی در ایران به کار گرفته شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

150 - تحلیل روان‌سنجی مقیاس ارزیابی‌های کودکان خردسال از تعارض بین ‌والدینی
سارا صلواتی امید شکری

بررسی حاضر با هدف آزمون روان سنجی مقیاس ارزیابی های کودکان خردسال از تعارض بین والدینی (CPIC-Y؛ مک&lrm;دونالد و گریچ، 2006) در دانش آموزان 9 تا 11 سال انجام شد. 162 دانش آموز (104 پسر و 54 دختر) به مقیاس ارزیابی های کودکان خردسال از تعارض بین والدینی و سیاهه افسردگی بک أکثر

بررسی حاضر با هدف آزمون روان سنجی مقیاس ارزیابی های کودکان خردسال از تعارض بین والدینی (CPIC-Y؛ مک&lrm;دونالد و گریچ، 2006) در دانش آموزان 9 تا 11 سال انجام شد. 162 دانش آموز (104 پسر و 54 دختر) به مقیاس ارزیابی های کودکان خردسال از تعارض بین والدینی و سیاهه افسردگی بک ـ نسخة نوجوان (BDI-Y؛ بک، بک، جولی و استیر، 2005) پاسخ دادند. به منظور تعیین روایی عاملی مقیاس ارزیابی های کودکان خردسال از تعارض بین والدینی از روش آماری تحلیل عاملی تأییدی و به منظور بررسی همسانی درونی آن از ضرایب آلفای کرونباخ استفاده شد. همچنین، به منظور مطالعه روایی همگرای این مقیاس، ضریب همبستگی بین ابعاد تعارض بین والدینی با نمره های افسردگی گزارش شد. شاخص های برازش تحلیل عامل تأییدی، سه بْعد ویژگی های تعارض، تهدید و سرزنش خود را تأیید کردند. همچنین، نتایج تحلیل عامل تأییدی نشان دادند در بین دانش آموزان ایرانی الگوی چندبعدی مقیاس ارزیابی های کودکان خردسال از تعارض بین والدینی، یک الگوی اندازه گیری قابل قبول است. ضرایب همبستگی مثبت و معنادار بین ابعاد سه گانة تعارض بین &lrm;والدینی با نمره های افسردگی از روایی همگرای این مقیاس به طور تجربی حمایت کرد. همسانی درونی مقیاس های آن نیز خوب بودند. در مجموع،نتایج مطالعة حاضر نشان دادند مقیاس ارزیابی های کودکان خردسال از تعارض بین والدینی برای سنجش ابعاد ویژة تعارض بین والدینی در یک نمونه از کودکان ایرانی مناسب است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

151 - سبک شناسی استقبال میرنجات (نسخه خطی) از محتشم کاشانی
احمد حسنی رنجبر مهین خطیب نیا

میرنجات شاعر قرن دوازدهم و از شاگردان طراز اول صائب تبریزی و از منشیان شاه سلیمان صفوی است که آثار بسیاری از او به جا مانده از جمله نسخه خطی ترکیب بندی در هجو صدر به شماره 4313 موجود در کتابخانه دانشگاه تهران، که در استقبال ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی شاعر قرن دهم سرود أکثر

میرنجات شاعر قرن دوازدهم و از شاگردان طراز اول صائب تبریزی و از منشیان شاه سلیمان صفوی است که آثار بسیاری از او به جا مانده از جمله نسخه خطی ترکیب بندی در هجو صدر به شماره 4313 موجود در کتابخانه دانشگاه تهران، که در استقبال ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی شاعر قرن دهم سروده شده است؛لذا در این پژوهش با توجه به اهمیت کمی و کیفی استقبال در ادب منظوم فارسی ضمن بیان علل استقبال میرنجات از محتشم، به مقایسه ساختار سبکی هردو ترکیب بند از نظر سطح زبانی ، سطح آوایی(موسیقی بیرونی و درونی) سطح لغوی، نحوی، فکری و سطح ادبی پرداخته تا به میزان تأثیر و تأثر اشعار این دوشاعر بر یکدیگر پی ببریم. در پایان مقایسه سبکی این دو شاعر می بینیم، میرنجات خلّاقانه و در کمال نوآوری، مرثیه بی نظیر محتشم را در مضمونی متضاد با بسامد بالایی از واژگان هجو آمیز در مسیر فکری خاصی چنان به خوبی استفاده نموده که می توان او را از شاعران مبدع و مضمون آفرین سبک هندی قرار داد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

152 - پژوهشی در شرح عربی گلستان سعدی نگاشته در قرن دهم هجری
علیرضا باقر رقیه ابراهیمی زاد

پس از آنکه شیخ اجل سعدی شیرازی گلستان را تالیف کرد، شروح متعددی بر آن نوشته شد.از جمله ی آنها شرحی است که مصلح الدین مصطفی بن شعبان حنفی رومی معروف به سروری (م 969هـ) ادیب عثمانی به زبان عربی به رشته ی تحریر در آورده است. نسخه های متعددی از این اثر در کتابخانه های ایران أکثر

پس از آنکه شیخ اجل سعدی شیرازی گلستان را تالیف کرد، شروح متعددی بر آن نوشته شد.از جمله ی آنها شرحی است که مصلح الدین مصطفی بن شعبان حنفی رومی معروف به سروری (م 969هـ) ادیب عثمانی به زبان عربی به رشته ی تحریر در آورده است. نسخه های متعددی از این اثر در کتابخانه های ایران و جهان نگهداری می شود. این شرح که در سال 957ق به اتمام رسیده جزء اولین و مفصلترین شروح گلستان به حساب می آید که البته مورد بی توجهی و بی مهری قرار گرفته و تا کنون ناشناخته مانده است. نسخهای از این اثر به خط مؤلف بر روی سایت کتابخانهیدانشگاه پرینستون در شهرپرینستون آمریکاموجود است . سروری در این شرح به صورت های گوناگون عمل کرده و البته گاه عربی را به ترکی آمیخته است. شارح بیش از شصت آیه از قرآن، حدود صد بیت فارسی و عربی و صد روایت و حکایت در تفسیر و شرح عبارات گلستان گنجانده است. توضیح معانی مختلف واژه ها، ترجمه ی مطابقی و یا اشاره به منظور عبارات یا ابیات گلستان، توضیحنکات دستوری و نگارشی در زبان فارسی ،اشاره به اختلاف نسخ گلستان و اشتباهات شارح پیشین در فهم متن، از ویژگیهای این اثر است که می تواند مورد استفاده ی فارسی زبانان و فارسی خوانان و محققین گلستان قرار گیرد.علاوه بر این مقایسه ی برداشتهای سروری با شروح بعدی بیانگر میزان موفقیت وی در فهم این اثر سعدی شیرازی است و می تواند در پژوهش های دقیق درباره سیر تطور شرح و فهم گلستان سودمند واقعشود و گامی باشد در جهت دردسترس قرار دادن همه ی موارد مربوط به ادبیات و فرهنگ ایرانزمین. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

153 - معرّفی جُنگ خطّی 651 کتابخانة مجلس با نگاهی به ارزش‌های ادبی و پژوهشی آن
اصغر بهاری سید مهدی نوریان عطامحمّد رادمنش

در کنار دیوان‌های شعری و تذکره‌های شاعران، فرهنگ‌های لُغت، کتاب‌های امثال و حکم، آثار غیرادبی و جُنگ‌ها و سفینه‌های شعری از مهم‌ترین مآخذ زبان و ادبیات فارسی هستند که در آن‌ها می‌توان به نمونه‌های بسیاری از اشعار شاعران بازخورد. ارزش نوع اخیر، یعنی جُنگ‌ها و سفینه‌های ش أکثر

در کنار دیوان‌های شعری و تذکره‌های شاعران، فرهنگ‌های لُغت، کتاب‌های امثال و حکم، آثار غیرادبی و جُنگ‌ها و سفینه‌های شعری از مهم‌ترین مآخذ زبان و ادبیات فارسی هستند که در آن‌ها می‌توان به نمونه‌های بسیاری از اشعار شاعران بازخورد. ارزش نوع اخیر، یعنی جُنگ‌ها و سفینه‌های شعری، اگرچه به اندازۀ دیوان‌های شعری و تذکره‌های شاعران نیست، با این حال در میان آن‌ها، می‌توان اشعار و آثاری یافت که گاه در پاره‌ای از پژوهش‌های ادبی، تنها منابع موثّق هستند. ازجملۀ این جُنگ‌ها و سفینه‌ها، جُنگ خطّی ارزشمندی است که تاریخ کتابت آن را بین قرن دهم تا یازدهم، حدس زده‌اند و دستنویس آن به شمارۀ 651 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. این نسخه به خطّ کاتبی ناشناس و احتمالاً از روی نسخه‌ای متعلّق به قرن ششم یا هفتم هجری کتابت شده‌است. مهمترین ویژگی‌های ارزشمند این نسخه وجود اشعاری از شاعران ناشناس و گمنام، اشعاری تازه از شاعران مشهور، انتساب اشعار برخی شاعران به شاعرانی دیگر، چند سوگندنامۀ نویافته است. مقالۀ حاضر ضمن معرّفی کامل این نسخه، می‌کوشد ارزش‌های ادبی و پژوهشی آن را برای علاقه‌مندان حوزۀ شعر، خصوصاً شعر فارسی در قرن پنجم، ششم و هفتم بازگو کند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

154 - نقد و بررسی حکمی آموزه بداء در آراء دانشوران شیعی
حامد نامی اصفهانی

آموزه بداء یکی ازآموزه های اصلی کلام شیعی است، که از دیرباز نظر دانشمندان اسلامی را به خود معطوف داشته است، پاره ای به جهت تعارض این آموزه با علم مطلق الهی به تشکیک و رد آن اهتمام ورزیده اند ، و برخی به تحلیل و توجیه آن همت گماشته اند. در این میان توجه به استعمالات این أکثر

آموزه بداء یکی ازآموزه های اصلی کلام شیعی است، که از دیرباز نظر دانشمندان اسلامی را به خود معطوف داشته است، پاره ای به جهت تعارض این آموزه با علم مطلق الهی به تشکیک و رد آن اهتمام ورزیده اند ، و برخی به تحلیل و توجیه آن همت گماشته اند. در این میان توجه به استعمالات این اصطلاح در کتاب الهی و احادیث مأثور نقشی بنیادین در تحلیل این آموزه دارد ؛ زیرا تنصیص بر این آموزه درگرو فهم عمیق از آموزه های دینی است. گفتار حاضر بر آن است که با نقل آراء اصیل و بنیادین در این باره به نقد و بررسی آنها بپردازد و وجوه ضعف آنها را وانمایاند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

155 - بررسی جایگاه شعر و شاعران در نسخه خطی جواهرالاسرار آذری طوسی
اسماعیل زارعمند علی رمضانی رسول عبادی

10.30495/bahar.2023.1978539.1052

شیخ آذری ‌طوسی اسفراینی از شاعران و نویسندگان قرن نهم است که آثاری در نظم و نثر دارد. جواهرالاسرار را در چهار باب در موضوع های مختلف نوشته است. در این مقاله با شیوةتوصیفی- تحلیلی جایگاه شعر و تفسیر اشعار شاعران در نسخة خطی این اثر بررسی شده است. شیخ آذری در این کتاب عل أکثر

شیخ آذری ‌طوسی اسفراینی از شاعران و نویسندگان قرن نهم است که آثاری در نظم و نثر دارد. جواهرالاسرار را در چهار باب در موضوع های مختلف نوشته است. در این مقاله با شیوةتوصیفی- تحلیلی جایگاه شعر و تفسیر اشعار شاعران در نسخة خطی این اثر بررسی شده است. شیخ آذری در این کتاب علاوه بر اینکه یک فصل و یک باب مشخّص در شرح و تفسیر اشعار شاعران دارد، در باب های دیگر نیز از شعر برای نشان دادن سواد علمی و ادبی، زیبایی شناسی، تفسیر و تبیین اندیشه مضامین مختلف به اقتضای متن استفاده کرده است. با شرح و تفسیر اشعار، او را باید جزو اوّلین شارحانی بنامیم که توانسته اشعار شعرا را شرح دهد. در شرح اشعار، به شرح ساختار شعر، خوانش شعر بر مبنای قواعد دستوری، شرح مفاهیم نمادین عرفانی شعر، توضیح تلمیحات و واژه های مشکل، توضیح اطّلاعات علمی در شعر، تفسیر عرفانی اشعار و بررسی زندگینامة شاعران و نقد اشعار آنها پرداخته است. نتایج تحقیق با این دستاورد نشان می دهد: جواهرالاسرار منبع مفیدی در شرح اشعار دشوار شاعران، معرّفی زندگی و نقد اشعار آنها می باشد که در تحقیقات علمی می‌تواند به صورت یک کتاب مرجع استفاده شود و درستی و نادرستی آن بررسی گردد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

156 - بررسی و تحلیل عین‌الحقیقه از محمّد میرزیورالدّین پادشاه صاحب
قباد مهرپور احمدرضا یلمه‌ها مریم محمودی

مقاله حاضر به بررسی نسخة خطّی عین‌الحقیقه از محمّد میرزیورالدّین پادشاه صاحب (متوفّی 1151)، عارف و شاعر فارسی گوی افغانی قرن دوازدهم قمری می پردازد. نسخة منحصر به فرد این اثر به شماره 5610 در کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران نگهداری می شود. پژوهش حاضر که به روش توصیفی&ndash أکثر

مقاله حاضر به بررسی نسخة خطّی عین‌الحقیقه از محمّد میرزیورالدّین پادشاه صاحب (متوفّی 1151)، عارف و شاعر فارسی گوی افغانی قرن دوازدهم قمری می پردازد. نسخة منحصر به فرد این اثر به شماره 5610 در کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران نگهداری می شود. پژوهش حاضر که به روش توصیفی– تحلیلی انجام شده در پی پاسخ به این پرسش است که درونمایه و مضمون اصلی و محتوایی کتاب عین‌الحقیقه چیست؟ نتایج بررسی نشان می‌دهد، کتاب عین‌الحقیقه، اثری تعلیمی و عرفانی است که بر پایۀ اخلاق، عرفان نظری و عملی تألیف شده است. موضوع عین‌الحقیقه، در بیان مقامات عرفانی، منازل، مسالک، مهالک، شرایط مرید و سالک، احوالات و سخنان عرفا و اولیاء وبه طور اخصّ طریقت اویسیه است؛ این اثر نشان دهندۀ افکار و اندیشه های عرفانی مؤلف است. که به صورت نظم و نثر نگارش شده است و نثر آن مانند اغلب متون عرفانی ساده و به دور از پیچیدگی است. میرزیورالدّین از جملات کوتاه و ساده بهره می گیرد، زیرا هدف وی دراین کتاب تفهیم حقیقت به مریدان و راه رسیدن به آن است. از امتیازات کتاب عرفانی عین الحقیقه، اطّلاعات جامع و کامل در باب فرقۀ اویسیه و نقشبندیّه و مشایخ آنان است که می تواند به عنوان کتابی مرجع عرفانی مورد استفاده قرارگیرد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

157 - تحفة العجم، اثری تازه یافته از سیّد حسین شاه (حقیقت)
مهدیه رضوی زاده احمدرضا یلمه‌ها .مریم محمودی

چکیده تعالی فرهنگی هر جامعه، در گرو شناخت صحیح دستاوردهای گوناگون و آثار فرهنگی و میراث‌های مادّی و معنوی پیشینیان و برقراری ارتباط آگاهانه با آن آثار است. با احیای نسخ خطّی شناخت هرچه بیشتر مجاهدات و قابلیّت‌های علمی اندیشمندان پیشین، میسّرتر شده و فضای پاسخ‌گویی به أکثر

چکیده تعالی فرهنگی هر جامعه، در گرو شناخت صحیح دستاوردهای گوناگون و آثار فرهنگی و میراث‌های مادّی و معنوی پیشینیان و برقراری ارتباط آگاهانه با آن آثار است. با احیای نسخ خطّی شناخت هرچه بیشتر مجاهدات و قابلیّت‌های علمی اندیشمندان پیشین، میسّرتر شده و فضای پاسخ‌گویی به بخشی از نیازهای علمی پژوهشگران جدید ایجاد می شود. با تصحیح و احیای آثار گذشتگان و بازگرداندن هر یک از آثاری که به صورت نسخة خطّی در کنج کتابخانه‌ها مهجور مانده‌اند، می‌توان زنجیره فرهنگ و تمدّن را کامل نمود، و به شناختی دقیق و قضاوتی صحیح‌تر دربارة پیشینة‌ فرهنگ و ادب ایران رسید. این ضرورت در حوزة زبان و ادبیّات بیشتر احساس می‌شود، زیرا هر متنی گوشه‌ای از ساختار و تاریخ تطّور زبان و ادبیّات ما را نشان می‌دهد. تحفة‌العجم از نسخه‌های خطّی سدة سیزدهم هجری است که تاکنون تصحیح نشده است و تصحیح و چاپ آن می‌تواند ما را با ادبیّات و ویژگی‌های زبانی این دوره، آشناتر سازد. از این اثر سه دست نوشته تاکنون شناسایی شده است و این پژوهش بر اساس نسخة 1427 کتابخانة مجلس انجام یافته است. بی‌شکّ معرّفی و تصحیح این متن، تلاشی در جهت احیاء و بازگردانی یکی از متون بلاغی و دستوری قرن سیزدهم هجری به مجموعة بزرگِ ادبِ فارسی است. این پژوهش می‌تواند زمینة مناسبی ، برای آشنایی بهتر محقّقان، دانشجویان و دوستدارانِ ادب فارسی، با یکی از شخصیّت‌‌های ادبی آن دوره، که تاکنون آثارش مورد توجّه قرار نگرفته است، فراهم سازد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

158 - بررسی و تحلیل ایهام و انواع آن در دیوان عالمی داراب‌جردی (شاعر قرن دهم)
اعظم بازگیر الوار محمود طاووسی مریم امیرارجمند فاطمه امامی

چکیدهایهام، یکی از بدیعی ترین آرایه های ادبی است که شاعران و نویسندگان بدان سخن خود را رازناک کرده اند. این آرایه را از انواع هنجار گریزی معنایی می دانند که در محور هم نشینی و مجاورت به وجود می آید. گوینده در این صنعت از واژه یا عبارت و جمله ای در کلام استفاده می کند که أکثر

چکیدهایهام، یکی از بدیعی ترین آرایه های ادبی است که شاعران و نویسندگان بدان سخن خود را رازناک کرده اند. این آرایه را از انواع هنجار گریزی معنایی می دانند که در محور هم نشینی و مجاورت به وجود می آید. گوینده در این صنعت از واژه یا عبارت و جمله ای در کلام استفاده می کند که به جهت پیوندی که با دیگر اجزا و سازه های کلام دارد، باعث تبادر چند معنا در ذهن می شود. اگرچه ایهام در شعر خاقانی جایگاهی مهمّ دارد، در سبک عراقی بویژه شعر سعدی و در نهایت کلام حافظ به اوج خود می‌رسد؛ لیکن باید گفت که توجّه به رعایت تناسب ها، روابط معنایی میان کلمات و اجزای بیت نیز یکی از گرایش های مرسوم عصر صفوی است. عالمی داراب جردی متوفّی975ه&zwj;.ق در شیوۀ شاعری از پیروان سبک عراقی بویژه طرز شاعری سعدی و حافظ است. به همین مناسبت، صنعت ایهام و انواع آن مانند: ایهام تناسب45، ایهام ترجمه28، ایهام مرشّحه11، ایهام موشّحه12، ایهام دوگانه‌خوانی10، ایهام تبادر10، ایهام تضادّ9، ایهام مبیّنه6، هم چنین ایهام از نوع تصویری آن در محدوده عبارت وجمله در شعر وی جلوه ای بارز یافته است. پژوهش حاضر که با روش توصیفی- تحلیلی انجام یافته ، کوششی در جهت شناخت انواع صنعت ایهام در نسخة خطّی منظوم برجای مانده از میرزا سهراب متخلّص به عالمی داراب جردی می‌باشد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

159 - معرّفی قطرات‌الحیات محمّد امین‌دار کشمیری «اثری کمتر شناخته شده از سدۀ یازدهم هجری»
کیهان نامجو مهدی فاموری جلیل نظری

چکیده یکی از با ارزش‌ترین و مهمّ‌ترین میراث‌های فرهنگی هر کشور، گنجینۀ عظیم نسخ خطّی است. نسخة خطّی قطرات الحیات اثر محمّد امین دار کشمیری یکی از نسخه‌های خطّی با ارزش قرن یازدهم هجری است. از این اثرکه تاکنون مورد تصحیح و پژوهش قرار نگرفته، دونسخه موجود است. نسخۀ اول أکثر

چکیده یکی از با ارزش‌ترین و مهمّ‌ترین میراث‌های فرهنگی هر کشور، گنجینۀ عظیم نسخ خطّی است. نسخة خطّی قطرات الحیات اثر محمّد امین دار کشمیری یکی از نسخه‌های خطّی با ارزش قرن یازدهم هجری است. از این اثرکه تاکنون مورد تصحیح و پژوهش قرار نگرفته، دونسخه موجود است. نسخۀ اول به شمارۀ 7866 متعلّق به کتابخانة دانشگاه تهران در253برگ به خطّ نستعلیق نوشته شده و نسخۀ دوم که درتصحیح این اثر به عنوان نسخه بدل استفاده شده؛ نسخۀعکسی شماره184کتابخانۀ دانشگاه تهران که اصل آن گنج بخش با شمارۀ861گنج2/754باخط نستعلیق در348برگ کتابت شده است. از آنجا که این اثر یکی از جمله آثاری است که در آن به مسائل تصوّف اسلامی و سیر و سلوک و همچنین معتقدات، اصول و مشایخ فرقۀ نقشبندیّه پرداخته شده است، می‌توان آن را اثری درخور توجّه به حساب آورد که با تصحیح و تعلیقات آن می‌توان ضمن دستیابی به ویژگی های سبکی آن، جایگاه مؤلّف را در ادبیّات، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری از هم عصران، به مسائل و معتقدات صوفیانه که در این اثر انعکاس یافته است دست پیدا کرد. در این مقاله ضمن پرداختن به معرّفی کلّی این اثر و مؤلّف آن، سعی شده است به مهمّ‌ترین ویژگی های سبکی، ادبی وعرفانی آن پرداخته شود. روش تصحیح در این اثر بر مبنای نسخة اساس است که یک نسخه را اساس تصحیح قرارداده و هرگاه نقص و نادرستی و یا اشتباه محرزی درآن باشد، به کمک ضبط نسخه بدل مرتفع می شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

160 - معرّفی نسخة خطّی دیوان «میرزا تقی بن زکی صاحب علی آبادی»
کامران پاشائی فخری

چکیده میرزا محمّدتقی علی آبادی مازندرانی، فرزند میرزا زکی، یکی از گویندگان و شاعران در نیمه دوم قرن سیزدهم به شمار میرود. اصل وی از علی آباد مازندران و در شعر و شاعری ید طولانی داشته است. ابتدا به ملالی تخلّص میکرد ولی بعداً تخلّص اش را به صاحب تغییر داد و به همین أکثر

چکیده میرزا محمّدتقی علی آبادی مازندرانی، فرزند میرزا زکی، یکی از گویندگان و شاعران در نیمه دوم قرن سیزدهم به شمار میرود. اصل وی از علی آباد مازندران و در شعر و شاعری ید طولانی داشته است. ابتدا به ملالی تخلّص میکرد ولی بعداً تخلّص اش را به صاحب تغییر داد و به همین جهت به صاحب دیوان نیز اشتهار دارد. دیوان شعرى وی شامل قصائد، قطعات، غزلیّات، رباعیّات و مثنویّات می‌با شد که حدود 5300 بیت و موضوع آن اغلب در مدح فتحعلی شاه، محمّد شاه قاجار، در نعت حضرت علی، پیامبر است. دیوان صاحب علی آبادی، دارای اشعار بسیار فاخر ادبی و پخته، و وزنی آهنگین است که تاکنون مجال نشر، تصحیح و تحلیل نیافته است. از اشعار وی ابیات اندکی در کتب تذکره و تراجم در ذیل حالاتش نقل گردیده، امّا دیوان اشعارش تا به حال چاپ نشده و چند نسخة خطّی از آن موجود است . لذا مقاله حاضر با هدف شناساندن این اثر ارزشمند، بر پایة نسخة خطّی موجود در کتابخانه مجلس با شمارة 1008 و مقابلة آن با پنج نسخة دیگر پرداخته است. نسخة مذکور بنا به دلایلی چون سلامت، کامل بودن، خوانا بودن و در کلّ اکمل و نسبتاً اقدم بودن به عنوان نسخة اساس قرار گرفت. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

161 - نگرشی بر مرآت‌السّالکین اثر میربابا پسر میردرویش نقشبندیّه
محمدتقی مقتصودی احمدرضا یلمه‌ها محمد حکیم آذر

چکیده نسخه مرآت‌السالکین میربابا پسر میردرویش نقشبندی یکی از آثار مکتوب قرن دوازدهم هجری قمری است. که چندان شناخته شده نیست و نگارنده قصد دارد ضمن معرّفی این اثر برخی از ویژگی آن را در قالب این مقاله مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. با توجّه به متن این اثر این کتاب در موضو أکثر

چکیده نسخه مرآت‌السالکین میربابا پسر میردرویش نقشبندی یکی از آثار مکتوب قرن دوازدهم هجری قمری است. که چندان شناخته شده نیست و نگارنده قصد دارد ضمن معرّفی این اثر برخی از ویژگی آن را در قالب این مقاله مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. با توجّه به متن این اثر این کتاب در موضوع ادبیّات عرفانی وتصوّف نقشبندیّه است و در سال (1118) هجری قمری به رشتة تحریر درآمده که تاکنون هیچ پژوهشی در این خصوص صورت نگرفته است. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل مرآت‌السالکین بر اساس متدولوژی خاص ادبی و معرّفی آن به علاقه‌مندان ادبیات فارسی است، این تحقیق که براساس و شیوة اسنادی توصیفی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای بررسی و تحلیل شده و در صدد پاسخگویی به این پرسش است که این نسخه از کیست و ویژگی آن در چیست؟ جز کدام حوزة ادبی است؟ و معرّفی آن چه تأثیری در شناخت ادبیّات فارسی خواهد داشت؟ در پژوهش پیش رو به این پرسش‌ها پاسخ داده خواهد شد که همین موضوع ضرورت و اهمّیّت این تحقیق را اثبات می‌کند، لذا تصحیح و بیان ویژگی ادبی این نسخه به عنوان یکی از آثار مکتوب ادبی قرن دوازدهم ونسخه منحصر به فرد شناخته نشده حایز اهمّیّت شناخت و ضرورت قرار می‌دهد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

162 - معرّفی و بررسی تذکرة خلاصة‌الشّعرا (بتخانه)
محدثه فرخی

چکیده یکی از شیوه‌های توجّه به هویّت و شناسنامة وجودی جوامع، جمع‌آوری و تدوین نسخ خطّی و برنامه‌ریزی دقیق برای شناسایی و معرّفی این آثار است. در میان نسخ خطّی، تذکره‌ها از آن جهت که بعضاً نام و نشان شاعران و اشعار و آثار آن‌ها را از تحریف زمانه در امان نگاه داشته، حائز أکثر

چکیده یکی از شیوه‌های توجّه به هویّت و شناسنامة وجودی جوامع، جمع‌آوری و تدوین نسخ خطّی و برنامه‌ریزی دقیق برای شناسایی و معرّفی این آثار است. در میان نسخ خطّی، تذکره‌ها از آن جهت که بعضاً نام و نشان شاعران و اشعار و آثار آن‌ها را از تحریف زمانه در امان نگاه داشته، حائز اهمّیّتند. در بین تذکره‌ها و سفینه‌های شعرفارسی، تذکره خلاصةالشّعرا (بتخانه) از شهرت خاصی برخوردار است. تذکرة خلاصة‌الشّعرا ذیلی است که بر جُنگ بتخانه نوشته ‌شده است. جُنگ بتخانه، بالغ بر بیش از چهل هزار بیت از منتخبات اشعار متقدّمین و متوسّطین است که توسّط ملاّ محمّد صوفی مازندرانی به همکاری عبداللّطیف عبّاسی در سال (1010ه&zwj;..ق) گردآوری شده است و بعدها در سال (1021 ه&zwj;. ق)، عبداللّطیف عبّاسی گجراتی، علاوه بر نگارش دیباچه، شرح احوال شعرای بتخانه را با ذکر سلاطین و مشایخ معروف عهدشان، به اختصار بر آن افزوده و نام خلاصة‌الشّعرا را بر آن نهاده و هر دو اثر را با هم در یک مجموعة دو جلدی مرتب نموده‌است. در این پژوهش ضمن معرّفی تذکره و نسخه‌های موجود از آن، مختصات سبک شناسی این اثر در دستگاه‌های زبانی، فکری و بلاغی مورد بررسی قرار گرفته‌است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

163 - معرّفی و بررسی تصحیح نسخة دیوان سایری
ثریا اسلامی خو محمد حکیم آذر اصغر رضاپوریان

10.30495/bahar.2023.703147

از جمله شاعران قرن یازدهم هجری شمسی، شاعر گمنامی است به نام سایری / حایری (؟!). نگارنده در این تحقیق برآن است تا با استفاده از روش اسنادی- توصیفی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای برای نخستین بار به معرّفی شاعر و نسخه دیوان او، مشخص کردن نام اصلی صاحب اثر و تحلیل و بررسی ع أکثر

از جمله شاعران قرن یازدهم هجری شمسی، شاعر گمنامی است به نام سایری / حایری (؟!). نگارنده در این تحقیق برآن است تا با استفاده از روش اسنادی- توصیفی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای برای نخستین بار به معرّفی شاعر و نسخه دیوان او، مشخص کردن نام اصلی صاحب اثر و تحلیل و بررسی عناصر و مؤلّفه‌هایی که مشخّص‌کنندۀ سبک شخصی شاعر است؛ بپردازد. نتایج بررسی‌های به‌عمل‌آمده حاکی از آن است که صاحب اصلی دیوان، سایری است نه حایری؛ که در تذکره‌ها به نام‌های سائر، سایری، سایرای مشهدی معروف است و در دورۀ سلطان سلیمان صفوی از مشهد به اصفهان می‌آید. دیوان سایری حدود 424 غزل، 124رباعی، یک قصیده، یک قطعه و دو تک بیت ترکی است که در کل شامل 3201بیت فارسی بعلاوۀ دو بیت ترکی است. انواع صور خیال، مضمون‌های بکر، ترکیب‌سازی‌های جدید و لغات عامیانه در دیوان او مشهود است. سبک شعری او تکرار چشمی واژه‌هاست. با شگردهای آگاهانه ای که در به کار بردن واژه‌های تکراری داشته باعث افزایش موسیقی، ضرب‌آهنگ، پیوستگی و انسجام متنش شده است و سبک شعری خاصی را این‌گونه برای خود ایجاد کرد؛ واژه‌های تکراری در شعرش گاهی نشانه‌های آشکار و پنهانی همراه خود دارند که به‌ صورت آوایی و معنایی ساختار متن را می‌سازند و بر حس و موضوع موردنظر شاعر تأکید می کند. واژه‌های تکراری را در بیت پایانی غزل آورده سپس غزل بعدی را با تکرار همان واژه یا واژه‌ها شروع کرده است و به این شیوه، اشعار او زنجیروار به هم متّصل‌اند و رابطۀجدانشدنی میان لفظ و معنی را به ‌وضوح نمایش می‌دهد، تنها نسخۀ دیوان مزبور در کتابخانۀ سلطنتی برلین به شمارۀ 3046 موجود است که نسخۀ اساس و مبنای کار در این پژوهش است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

164 - معرّفی نسخة خطّی شرح گلشن راز بابا نعمت‌الله نخجوانی و بررسی ویژگی‌های سبکی آن
علی دهقان

چکیده مثنوی گلشن راز شیخ محمود شبستری در حجم کمتر، گنجینه ای از حکمت صوفیانه است و به سبب ایجاز و اشتمال بر مباحث عمیق عرفانی، از زمان سرایش مورد توجّه اهل فن و عارفان قرار گرفت. تاکنون نزدیک پنجاه شرح و ترجمه و نظیره بر آن نوشته شده است. یکی از شرح أکثر

چکیده مثنوی گلشن راز شیخ محمود شبستری در حجم کمتر، گنجینه ای از حکمت صوفیانه است و به سبب ایجاز و اشتمال بر مباحث عمیق عرفانی، از زمان سرایش مورد توجّه اهل فن و عارفان قرار گرفت. تاکنون نزدیک پنجاه شرح و ترجمه و نظیره بر آن نوشته شده است. یکی از شرح های مهمّ گلشن راز، شرح نعمت الله نخجوانی معروف به علوان آق شهری می باشد. این شرح به دلیل احاطۀ شارح به مضامین و نکات عرفانی و توضیح غموض افکار شیخ محمود شبستری، اهمّیّت زیادی دارد. از شرح مذکور دو نسخه خطّی پیدا شده است. ویژگی های خطّی و سبکی این نسخه‌ها در مطالعات نسخه شناسی و سبک شناسی نقش مهمّی می تواند داشته باشد. هدف از این مقاله، معرّفی شرح نعمت الله نخجوانی بر گلشن راز شبستری و بررسی سبکی ویژگی های آن است. شارح با بهره گیری از نثری ساده و روان، ارجاع مکرر به آیات و احادیث در تأیید تفاسیر خود، توضیح اصطلاحات عرفانی، به کارگیری واژه ها و ترکیبات خاص، شرح متفاوتی به یادگار گذاشته است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

165 - منظومة «شهنامه» اثر حماسی تازه‎ یافته از سدۀ دوازدهم هجری
حمیدرضا دهقانی پور احمدرضا یلمه‌ها

چکیدهتصحیح متونی که به‌ صورت دست نویس باقی‌مانده است، از مهمّ ترین پژوهش های ادبی است. یکی از آن‌ متون مثنوی شهنامهاز شاعری گمنام متخلّص به شرراست که 8156 بیت دارد. از این شاعر در هیچ تذکره ای نامی برده نشده است و از تاریخ تولّد و وفات او اطلاعی در دست نیست. فقط از رو أکثر

چکیدهتصحیح متونی که به‌ صورت دست نویس باقی‌مانده است، از مهمّ ترین پژوهش های ادبی است. یکی از آن‌ متون مثنوی شهنامهاز شاعری گمنام متخلّص به شرراست که 8156 بیت دارد. از این شاعر در هیچ تذکره ای نامی برده نشده است و از تاریخ تولّد و وفات او اطلاعی در دست نیست. فقط از روی چند غزل که در همین مثنوی وجود دارد، معلوم می شود که تخلّصش شرر است و وطنش بخاراست و به اجبار آوارة هندوستانشده است. با توجّه به چند بیت دیگر هم معلوم می شود که نام این مثنوی شهنامه و دربارة جنگ های محمّدشاه هندیاست. منظومة شهنامه در سدة دوازدهم سروده شده و به خطّ نستعلیق هندی است. در فهرست های نسخ خطّی فقط یک دست نوشته از این منظومه وجود دارد که آن هم در کتابخانة آیت الله گلپایگانی قم به شمارة 2612 است امّا مصحّح این منظومه موفّق به یافتن نسخة دیگری از این مثنوی شد که این نسخه در انتهای همان نسخه بود و این تصحیح بر اساس همین دو نسخه انجام شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

166 - ساختار عاملی، پایایی و تغییرناپذیری اندازهگیری پرسشنامه هدف پیشرفت در دانشجویان دختر و پسر
زهرا شبرخ فومنی سیدعلی حسینی المدنی

پژوهش حاضر با هدف تحلیل روان‌سنجی پرسشنامة هدف پیشرفت (الیوت و مورایاما، 2008) در گروهی از دانشجویان دختر و پسر انجام شد. در مطالعه همبستگی حاضر، 332 دانشجوی مقطع کارشناسی (141 پسر و 191 دختر) به پرسشنامة هدف پیشرفت (الیوت و مورایاما، 2008)، سیاهة مشغولیت تحصیلی (سالملا أکثر

پژوهش حاضر با هدف تحلیل روان‌سنجی پرسشنامة هدف پیشرفت (الیوت و مورایاما، 2008) در گروهی از دانشجویان دختر و پسر انجام شد. در مطالعه همبستگی حاضر، 332 دانشجوی مقطع کارشناسی (141 پسر و 191 دختر) به پرسشنامة هدف پیشرفت (الیوت و مورایاما، 2008)، سیاهة مشغولیت تحصیلی (سالملاـ آرو و آپادایا، 2012) و سیاهة فرسودگی تحصیلی (سالملا ـ آرو، کیورا، لسکینن و نورمی، 2009) پاسخ دادند. به منظور تعیین روایی عاملی AGQ-R از روش‌ آماری تحلیل عاملی تأییدی و به منظور آزمون هم‌ارزی جنسی ساختار عاملی آن از تحلیل عاملی تاییدی چندگروهی استفاده شد. همچنین، به منظور مطالعه روایی ملاکی همزمان AGQ-R، ضریب همبستگی بین اهداف پیشرفت با هیجانات پیشرفت مثبت و منفی گزارش شد. نتایج تحلیل عاملی تاییدی بر پایة نرم‌افزار AMOS نشان داد که در دو گروه جنسی، نسخة چهار عاملی پرسشنامة هدف پیشرفت شامل هدف‌های پیشرفت تسلطی/گرایش‌محور، تسلطی/اجتناب‌محور، عملکردی/گرایش‌محور و عملکردی/اجتناب‌محور، با داده‌ها برازش مطلوبی داشت. نتایج تحلیل عاملی تاییدی چندگروهی نیز تغییرناپذری بین‌گروهی ساختار عاملی، بارهای عاملی، مقادیر خطا و واریانس‌ها و کواریانس‌های بین‌عاملی پرسشنامه هدف پیشرفت را در دانشجویان دختر و پسر نشان داد. نتایج مربوط به همبستگی بین اهداف پیشرفت تسلطی و عملکردی با بهزیستی تحصیلی از روایی ملاکی همزمان AGQ-R حمایت کرد. مقادیر ضرایب همسانی درونی هدف‌های تسلطی/گرایش‌محور، تسلطی/اجتناب‌محور، عملکردی/گرایش‌محور و عملکردی/اجتناب‌محور به ترتیب برابر با 76/0، 78/0، 90/0 و 85/0 به دست آمد. در مجموع، نتایج نشان داد که AGQ-R برای سنجش سازة انگیزشی هدف‌های پیشرفت بر پایة مدل مفهومی هدف‌های پیشرفت 2٭2 در دانشجویان دختر و پسر ابزاری روا و پایا است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

167 - روایی تشخیصی مقیاس حافظه فعال نسخه پنجم مقیاس هوشی وکسلر در کودکان پیش دبستانی با اختلال نقص‌توجه
کامبیز کامکاری فاطمه حسینی مقدم

در این تحقیق، به روایی تشخیصی مقیاس حافظه فعال نسخه پنجم مقیاس هوشی وکسلر در کودکان پیش دبستانی با اختلال نقص‌توجه پرداخته شده است. سؤال اصلی تحقیق بدین ترتیب مطرح می‌شود که آیا نسخه پنجم مقیاس‌های هوشی وکسلر کودکان در کودکان پیش‌دبستانی با اختلال نقص‌توجه از روایی تشخی أکثر

در این تحقیق، به روایی تشخیصی مقیاس حافظه فعال نسخه پنجم مقیاس هوشی وکسلر در کودکان پیش دبستانی با اختلال نقص‌توجه پرداخته شده است. سؤال اصلی تحقیق بدین ترتیب مطرح می‌شود که آیا نسخه پنجم مقیاس‌های هوشی وکسلر کودکان در کودکان پیش‌دبستانی با اختلال نقص‌توجه از روایی تشخیصی برخوردار است؟ روش تحقیق حاضر، در حیطه مطالعات روان‌سنجی جای گرفته که زیرمجموعه‌ روش پژوهش روش‌شناختی است. جامعه تحقیق را تمامی کودکان پیش‌دبستانی با اختلال نقص‌توجه تشکیل می‌دهند که با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند در دسترس تعداد 120 نفر از کودکان پیش‌دبستانی با اختلال نقص‌توجه به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. ابزار اندازه-گیری در این تحقیق نسخه پنجم مقیاس هوشی وکسلر کودکان می‌باشد که دارای روایی و اعتبار مطلوبی می‌باشند. مدل آماری مورد استفاده در تحقیق حاضر برای تعیین روایی تشخیصی، روش نمودار پراکنش (روش دیویس) و روش فاصله اطمینان است. در نهایت، یافته‌های تحقیق نشان داد که با استفاده از روش نمودار پراکنش در نسخه پنجم آزمون‌های ظرفیت عدد، ظرفیت تصویر و توالی عدد- حرف دارای روایی تشخیصی می‌باشند. همچنین با تأکید بر روش فاصله اطمینان مقیاس حافظه فعال در تشخیص کودکان پیش‌دبستانی با اختلال نقص‌توجه دارای روایی تشخیصی می-باشند و می‌توانند کودکان پیش‌دبستانی با اختلال نقص‌توجه را از دیگر دانش‌آموزان تشخیص دهند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

168 - روایی تشخیصی نسخه سوم نوین مقیاس توانایی‌های شناختی وودکاک- جانسون در دانش‌آموزان ناتوان یادگیری شهر همدان
کامبیز کامکاری سعید حسن زاده رویا کاوه

در این تحقیق، به روایی تشخیصی نسخه سوم نوین مقیاس توانایی‌های شناختی وودکاک جانسون در دانش-آموزان ناتوان یادگیری شهر همدان پرداخته شده است. سوال اصلی تحقیق بدین ترتیب تدوین گردید که آیا نسخه سوم مقیاس توانایی‌های شناختی وودکاک جانسون در دانش‌آموزان ناتوان یادگیری شهر هم أکثر

در این تحقیق، به روایی تشخیصی نسخه سوم نوین مقیاس توانایی‌های شناختی وودکاک جانسون در دانش-آموزان ناتوان یادگیری شهر همدان پرداخته شده است. سوال اصلی تحقیق بدین ترتیب تدوین گردید که آیا نسخه سوم مقیاس توانایی‌های شناختی وودکاک جانسون در دانش‌آموزان ناتوان یادگیری شهر همدان دارای روایی تشخیصی است؟ روش تحقیق حاضر، در حیطه مطالعات روان‌سنجی جای گرفته که زیرمجموعه‌ روش پژوهش روش‌شناختی است. جامعه این تحقیق را تمامی دانش‌آموزان دختر و پسر ناتوان یادگیری تشکیل می‌دهند که در پایه پنجم و ششم مقطع ابتدایی مراکز غیردولتی مشکلات ویژه یادگیری شهر همدان در سال تحصیلی 93-1392، خدمات ویژه آموزشی و درمانی دریافت می‌کردند. با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند و بهره‌گیری از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده تعداد 60 نفر از دانش‌آموزان به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار اندازه‌گیری در این تحقیق نسخه سوم نوین توانایی‌های شناختی وودکاک- جانسون می‌باشد که دارای روایی و اعتبار مطلوبی می‌باشند. مدل آماری مورد استفاده در تحقیق حاضر برای تعیین روایی تشخیصی، روش نمودار نقاط پراکنش (روش دیویس) و روش فاصله اطمینان است. نتایج تحقیق نشان داد که با روش نقاط نمودار پراکنش، آزمون‌های فهم کلامی، روابط فضایی، ترکیب صدا، شکل‌گیری مفهوم، انطباق دیداری، وارونه‌سازی اعداد، کلمات ناقص و حافظه فعال شنیداری و با روش فاصله اطمینان آزمون‌های فهم کلامی، یادگیری دیداری- شنیداری، انطباق دیداری و کلمات ناقص دارای روایی تشخیصی می‌باشند. در نهایت، می‌توان نتیجه‌گیری نمود با توجه به اینکه آزمون‌های فهم کلامی، انطباق دیداری و کلمات ناقص با هر دو روش نشان داد دارای روایی تشخیصی می‌باشند، از این‌رو، از سه آزمون مذکور می‌توان برای تشخیص دانش‌آموزان ناتوان یادگیری از دانش‌آموزان عادی استفاده نمود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

169 - هنجاریابی پرسشنامه افکار تکرار شونده بر روی زنان بزرگسال ساکن تهران (یک ابزار فراتشخیصی)
زهرا حیدری

مقدمه: افکار تکرارشونده منفی یکی از مهمترین عوامل فراتشخیصی مشترک در شکلگیری و تداوم اختلالهای هیجانی است. هدف پژوهش حاضر بررسی ویژگیهای روانسنجی نسخه 10 سؤالی پرسشنامه افکار تکرارشونده بود . جامعه آماری پژوهش شامل 527 نفر از زنان بزرگسال (18 سال به بالا) شهر تهران بود أکثر

مقدمه: افکار تکرارشونده منفی یکی از مهمترین عوامل فراتشخیصی مشترک در شکلگیری و تداوم اختلالهای هیجانی است. هدف پژوهش حاضر بررسی ویژگیهای روانسنجی نسخه 10 سؤالی پرسشنامه افکار تکرارشونده بود . جامعه آماری پژوهش شامل 527 نفر از زنان بزرگسال (18 سال به بالا) شهر تهران بود که به وسیله پرسشنامه استاندارد افکار تکرارشونده مکوی و همکاران 2010 مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان داد نسخه 10 سؤالی پرسشنامه افکار تکرارشونده از ساختار تک عاملی ،پایایی و همسانی درونی بالایی برخوردار بود. بدین معنی که پرسشنامه افکار تکرارشونده ، می تواند به عنوان ابزار بررسی مهمترین عامل فراتشخیصی یعنی افکار منفی تکرارشونده در بین زنان بزرگسال ساکن تهران مورد استفاده قرار گیرد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

170 - کاربرد نسخه نوین هوش‌آزمای تهران- استانفورد- بینه در کودکان استثنایی
کامبیز کامکاری شهره شکرزاده

نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه به عنوان ابزاری معتبر در تشخیص ناتوانی یادگیری محسوب می شود و با بهره گیری از اجرای همزمان این ابزار با نسخه چهارم مقیاس های هوشی وکسلر می توان اطلاعات مکفی و معتبری را در زمینه تشخیص و شناسایی ناتوانی یادگیری برای دانش آمو أکثر

نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه به عنوان ابزاری معتبر در تشخیص ناتوانی یادگیری محسوب می شود و با بهره گیری از اجرای همزمان این ابزار با نسخه چهارم مقیاس های هوشی وکسلر می توان اطلاعات مکفی و معتبری را در زمینه تشخیص و شناسایی ناتوانی یادگیری برای دانش آموزان با اختلال یادگیری در تهران به دست آورد تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

171 - ویژگی‌های روانسنجی نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان (BASC-3) در دانش‌آموزان با اختلال یادگیری
شیدا ثنایی شهره شکرزاده کامبیز کامکاری

در پژوهش حاضر به ویژگی های روانسنجی نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان در دانش آموزان با اختلال یادگیری پرداخته شد و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین گردید که آیا نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان در دانش آموزان با اختلال یادگیری دارای ویژگی های روان سنجی مطلوب است؟ تحقیق حاضر أکثر

در پژوهش حاضر به ویژگی های روانسنجی نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان در دانش آموزان با اختلال یادگیری پرداخته شد و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین گردید که آیا نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان در دانش آموزان با اختلال یادگیری دارای ویژگی های روان سنجی مطلوب است؟ تحقیق حاضر در حیطه طرح های روان سنجی جای می‌گیرد. جامعه تحقیق حاضر را تمامی دانش آموزان با اختلال یادگیری که به مراکز اختلال یادگیری شهر تهران رجوع کرده اند، تشکیل می دهند. از این رو، با پیروی از روش نمونه گیری هدفمند در دسترس تعداد 120 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند و از نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان استفاده شد که دارای روایی و اعتبار مطلوب در نسخه اصلی می باشد. در نهایت، یافته های تحقیق نشان داد که نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان با استفاده از دو روش آلفا کرانباخ و دو نیمه کردن آزمون با اصلاح اسپیرمن- براون به بررسی ضرایب اعتبار پرداخته شد که ضرایب به ترتیب 0/84 و 0/83 بوده که نشان دهنده تجانس درونی مطلوب است؛ همچنین، ضریب ثبات در پژوهش حاضر 0/83 به دست آمده که نشان دهنده ویژگی تکرارپذیری ابزار مذکور می باشد. در نهایت، به منظور بررسی روایی سازه از تحلیل عامل تأییدی استفاده و مشخص گردید که میزان اشتراکات بارهای عاملی نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان 67/03 می باشد و با توجه به اینکه بیش از 0/40 است، عنوان می شود که نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان در حیطه غربالگری هیجانی و رفتاری در دانش آموزان با اختلال یادگیری مناسب بوده و سؤالات ابزار مذکور می تواند برای غربالگری هیجانی و رفتاری دانش آموزان با اختلال یادگیری مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، در راستای روایی ملاکی از نوع همزمان به همبستگی نظام غربالگری هیجانی و رفتاری با پرسشنامه اختلال رفتاری راتر پرداخته شد و میزان همبستگی 0/60 به دست آمد که نشان دهنده روایی ملاکی از نوع همزمان می باشد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

172 - ساختار عاملی، پایایی و تغییرناپذیری اندازه‌گیری پرسشنامه هدف پیشرفت در دانشجویان دختر و پسر
زهرا شبرخ فومنی سیدعلی حسینی المدنی

پژوهش حاضر با هدف تحلیل روان سنجی پرسشنامة هدف پیشرفت (الیوت و مورایاما، 2008) در گروهی از دانشجویان دختر و پسر انجام شد. در مطالعه همبستگی حاضر، 332 دانشجوی مقطع کارشناسی (141 پسر و 191 دختر) به پرسشنامة هدف پیشرفت (الیوت و مورایاما، 2008)، سیاهة مشغولیت تحصیلی (سالملا أکثر

پژوهش حاضر با هدف تحلیل روان سنجی پرسشنامة هدف پیشرفت (الیوت و مورایاما، 2008) در گروهی از دانشجویان دختر و پسر انجام شد. در مطالعه همبستگی حاضر، 332 دانشجوی مقطع کارشناسی (141 پسر و 191 دختر) به پرسشنامة هدف پیشرفت (الیوت و مورایاما، 2008)، سیاهة مشغولیت تحصیلی (سالملاـ آرو و آپادایا، 2012) و سیاهة فرسودگی تحصیلی (سالملا ـ آرو، کیورا، لسکینن و نورمی، 2009) پاسخ دادند. به منظور تعیین روایی عاملی AGQ-R از روش آماری تحلیل عاملی تأییدی و به منظور آزمون هم ارزی جنسی ساختار عاملی آن از تحلیل عاملی تاییدی چندگروهی استفاده شد. همچنین، به منظور مطالعه روایی ملاکی همزمان AGQ-R، ضریب همبستگی بین اهداف پیشرفت با هیجانات پیشرفت مثبت و منفی گزارش شد. نتایج تحلیل عاملی تاییدی بر پایة نرم افزار AMOS نشان داد که در دو گروه جنسی، نسخة چهار عاملی پرسشنامة هدف پیشرفت شامل هدف‌های پیشرفت تسلطی/گرایش‌محور، تسلطی/اجتناب‌محور، عملکردی/گرایش‌محور و عملکردی/اجتناب‌محور، با داده ها برازش مطلوبی داشت. نتایج تحلیل عاملی تاییدی چندگروهی نیز تغییرناپذری بین گروهی ساختار عاملی، بارهای عاملی، مقادیر خطا و واریانس ها و کواریانس های بین عاملی پرسشنامه هدف پیشرفت را در دانشجویان دختر و پسر نشان داد. نتایج مربوط به همبستگی بین اهداف پیشرفت تسلطی و عملکردی با بهزیستی تحصیلی از روایی ملاکی همزمان AGQ-R حمایت کرد. مقادیر ضرایب همسانی درونی هدف‌های تسلطی/گرایش‌محور، تسلطی/اجتناب‌محور، عملکردی/گرایش‌محور و عملکردی/اجتناب‌محور به ترتیب برابر با 0/76، 0/78، 0/90 و 0/85 به دست آمد. در مجموع، نتایج نشان داد که AGQ-R برای سنجش سازة انگیزشی هدف‌های پیشرفت بر پایة مدل مفهومی هدف‌های پیشرفت 2٭2 در دانشجویان دختر و پسر ابزاری روا و پایا است تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

173 - ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه‌ی دوم مقیاس‌های سنجش هوشی رینولدز در دانش آموزان تیزهوش
لیدا تبیانی نیان کامبیز کامکاری مسعود غلامعلی لواسانی

هدف پژوهش حاضر، بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه دوم مقیاس‌های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان تیزهوش بود. این پژوهش از نوع طرح‌های روش‌شناختی و توسعه‌ای است. پس از ترجمه و انطباق یابی های لازم و همچنین اجرا در فاز مقدماتی (30 نفر)، تحلیل‌ها در سطح سؤال انجام و سؤالات مرت أکثر

هدف پژوهش حاضر، بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه دوم مقیاس‌های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان تیزهوش بود. این پژوهش از نوع طرح‌های روش‌شناختی و توسعه‌ای است. پس از ترجمه و انطباق یابی های لازم و همچنین اجرا در فاز مقدماتی (30 نفر)، تحلیل‌ها در سطح سؤال انجام و سؤالات مرتب شدند. سپس نسخه‌ی آزمایشی (50 نفر) و نسخه‌ی نهایی (70 نفر) با روش نمونه‌گیری هدفمند روی دانش آموزان تیزهوش اجرا گردید. تحلیل‌های روان‌سنجی در حیطه‌ی اعتبار (تجانس درونی، دونیمه کردن، ضریب ثبات) و روایی (روایی همزمان، روایی تشخیصی) انجام شد. یافته‌ها نشان می‌دهند این ابزار در دانش آموزان تیزهوش، از مطلوبیت روان‌سنجی برخوردار است و با توجه به اجرای سریع آن، می‌توان از آن به‌عنوان ابزاری قدرتمند و مطمئن برای اهداف غربالگری، شناسایی و پژوهشی استفاده کرد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

174 - ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه نوین هوش‌آزمای تهران- استانفورد- بینه در دانش‌آموزان ناتوان یادگیری
کامبیز کامکاری

در این پژوهش، به بررسی ویژگی های روان سنجی نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه در دانش آموزان ناتوان یادگیری تحت پوشش مراکز اختلالات یادگیری وابسته به آموزش و پرورش استثنایی پرداخته شد. با انتخاب تعداد 523 نفر از دانش آموزان ناتوان یادگیری مراکز اختلالات یادگیری، أکثر

در این پژوهش، به بررسی ویژگی های روان سنجی نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه در دانش آموزان ناتوان یادگیری تحت پوشش مراکز اختلالات یادگیری وابسته به آموزش و پرورش استثنایی پرداخته شد. با انتخاب تعداد 523 نفر از دانش آموزان ناتوان یادگیری مراکز اختلالات یادگیری، به بررسی ضرایب اعتبار با استفاده از روش آلفا کرانباخ، دو نیمه کردن و آزمون- بازآزمون پرداخته شد و خطای اندازه گیری به دست آمد. همچنین، در راستای مطالعات روایی از روایی تشخیصی برای سه محور توانایی خواندن، محاسبه و تمرکز استفاده گردید و ضریب حساسیت در زمینه تفسیر روایی تشخیصی محاسبه شد. علاوه بر آن، از تحلیل عامل تأییدی برای بررسی ساختار درونی استفاده به عمل آمد و یافته های روان سنجی نشان داد که ابزار مزبور، از روایی و اعتبار مطلوبی در دانش آموزان ناتوان یادگیری برخوردار بوده و از آن می توان به عنوان ابزاری معتبر و ر برای غربالگری و تشخیص ناتوانی یادگیری استفاده به عمل آورد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

175 - استانداردسازی نسخه دوم مقیاس‌های سنجش هوش رینولدز در ایران
کامبیز کامکاری شهره شکرزاده

هدف پژوهش حاضر استانداردسازی نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در ایران است و سوال اصلی تحقیق بدین ترتیب مطرح شده است که آیا نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در جامعه هنجاری ایران دارای ویژگی های روان سنجی مطلوب است؟ جامعه تحقیق را تمامی افراد در دامنه سنی 3 ت أکثر

هدف پژوهش حاضر استانداردسازی نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در ایران است و سوال اصلی تحقیق بدین ترتیب مطرح شده است که آیا نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در جامعه هنجاری ایران دارای ویژگی های روان سنجی مطلوب است؟ جامعه تحقیق را تمامی افراد در دامنه سنی 3 تا 90 سال تشکیل می دهند که تعداد آنها 2000 نفر بوده و از پرجمعیت ترین استان های ایران انتخاب شده اند. در تحقیق حاضر با پیروی از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای سهمی نامساوی از هر استان تعداد 200 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری پژوهش حاضر، نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز می باشد که در سال 2015 توسط رینولدز و کامپهاوس به منظور اندازه گیری سنجش هوش با دو عامل هوش متبلور و هوش سیال با چهار آزمون کلمه هدف و گزینه متفاوت از هوش متبلور و تمثیل قیاسی و بخش گمشده از هوش سیال بر روی 2154 نفر در دامنه سنی 3 تا 94 سال طراحی و استانداردسازی شده است. دارای روایی و اعتبار مطلوبی می باشد. در راستای بررسی ویژگی های روان سنجی ابزار مذکور در ایران، با پیروی از تحلیل های آماری نسخه اصلی، به محاسبه ضرایب اعتبار با تاکید بر تجانس درونی (با دو روش آلفا کرانباخ و دونیمه کردن آزمون) و ضریب ثبات و همچنین روایی با تاکید بر روایی سازه (با روش تحلیل عاملی سلسله مراتبی متعامد) و روایی همزمان (با نسخه پنجم مقیاس های هوشی استنفورد-بینه) پرداخته شده است. در نهایت، یافته های تحقیق نشان داد که نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز با استفاده از دو روش آلفا کرانباخ و دو نیمه کردن آزمون با اصلاح اسپیرمن- براون در راستای محاسبه تجانس درونی بالاتر از 78/0 و همچنین ضریب ثبات که بالاتر از 82/0 بوده و نشان دهنده اعتبار مطلوب است و نشان دهنده ویژگی تکرارپذیری ابزار مذکور می باشد. همچنین، با تحلیل عامل سلسله مراتبی متعامد مشخص گردید که هوش سیال و هوش متبلور را می توان در یک عامل به عنوان نیمرخ هوشی در افراد هنجاری مدنظر قرار داد تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

176 - روایی همزمان مقیاس ملی رفتارهای انطباقی با نسخه نوین هوش‌آزمای تهران- استانفورد- بینه در کودکان کم‌توان ذهنی
حسین ملک شاهی کامبیز کامکاری بهنام مکوندی

در پژوهش حاضر به روایی همزمان مقیاس ملی رفتارهای انطباقی با نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه در کودکان کم توان ذهنی پرداخته شده و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شد که آیا مقیاس ملی رفتارهای انطباقی با نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه در کودکان کم توان ذه أکثر

در پژوهش حاضر به روایی همزمان مقیاس ملی رفتارهای انطباقی با نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه در کودکان کم توان ذهنی پرداخته شده و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شد که آیا مقیاس ملی رفتارهای انطباقی با نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه در کودکان کم توان ذهنی دارای روایی همزمان است؟ پژوهش حاضر در حیطه طرح های روان سنجی جای می‌گیرد. جامعه پژوهش را متخصصین سنجش رفتار انطباقی، مربیان و والدین کودکان کم توان ذهنی مراکز خصوصی و دولتی سازمان بهزیستی و سازمان استثنایی استان تهران در سال 1398 تشکیل یافته است. در پژوهش حاضر با پیروی از روش نمونه گیری در دسترس تعداد 1200 نفر از مربیان و والدین کودکان کم توان ذهنی از مراکز خصوصی و دولتی سازمان بهزیستی و سازمان استثنایی استان تهران به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در تحقیق حاضر، مقیاس ملی رفتار انطباقی و نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه می باشد که هر دو ابزار در ایران استانداردسازی شده و دارای روایی و اعتبار مطلوبی است. در راستای آزمون سوال های تحقیق از مدل آماری ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده و یافته های تحقیق نشان داد که (به جز عامل استدلال سیال و هوشبهر سیال) بین عوامل استدلال سیال، دانش، استدلال کمی، پردازش دیداری- فضایی و حافظه فعال با اکثریت خرده آزمون های مقیاس ملی رفتارهای انطباقی رابطه مثبت معنی داری مشاهده می شود. بدین ترتیب که افزایش هوش در چهار عامل مذکور، رفتار انطباقی نیز افزایش می یابد و با کاهش هوشبهر، رفتارهای انطباقی نیز کاهش می یابند. بنابراین، مقیاس رفتار انطباقی دارای روایی همزمان با نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه است و می تواند به عنوان یک ابزار کارا در جهت سنجش رفتار انطباقی کودکان کم توان ذهنی استفاده شود تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

177 - روایی تشخیصی نسخه نوین هوش‌آزمای تهران- استنفورد- بینه در دانش‌آموزان دارای ناتوانی یادگیری شهر آمل در سال تحصیلی 94-1393
سیده زهرا حسینی شهره شکرزاده کامبیز کامکاری

هدف پژوهش حاضر، تعیین روایی تشخیصی نسخه نوین هوش آزمای تهران- استفورد- بینه در دانش آموزان ناتوان یادگیری می باشد. جامعه آماری را تمامی دانش آموزان دارای ناتوانی یادگیری در مراکز ناتوانی یادگیری شهر آمل در سال تحصیلی 94-1393 تشکیل می دهند. حجم نمونه برابر با 60 نفر بوده أکثر

هدف پژوهش حاضر، تعیین روایی تشخیصی نسخه نوین هوش آزمای تهران- استفورد- بینه در دانش آموزان ناتوان یادگیری می باشد. جامعه آماری را تمامی دانش آموزان دارای ناتوانی یادگیری در مراکز ناتوانی یادگیری شهر آمل در سال تحصیلی 94-1393 تشکیل می دهند. حجم نمونه برابر با 60 نفر بوده که با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند در دسترس انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌های این پژوهش از نسخه نوین هوش‌آزمای تهران-استانفورد-بینه استفاده گردید. به ‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها جهت تعیین روایی تشخیصی ابزار از روش فاصله اطمینان، نمودار نقاط پراکنش و محور ترکیبی استفاده شد. یافته‌ها نشان داد این مقیاس در حیطه های دانش، حافظه فعال و استدال کمی از روایی تشخیصی مناسبی برخوردار است. با تکیه بر پایین بودن این عوامل در دانش آموزان دارای ناتوانی یادگیری می توان نتیجه گرفت این سه شاخص از قدرت پیش بینی لازم برخوردار است و با تاکید بر میزان میانگین های عوامل تشکیل دهنده حیطه کلامی هوش آزمای تهران- استنفورد- بینه مشخص گردید که در بین عوامل، حافظه فعال کلامی (با میانگین 08/5) پایین ترین میزان میانگین را در دانش آموزان دارای ناتوانی یادگیری به خود اختصاص داده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

178 - روایی همزمان نسخه نوین هوش‌آزمای تهران- استنفورد- بینه و آزمون سنجش آمادگی تحصیلی در دانش‌آموزان پیش‌دبستانی شهرستان آمل
فروغ منصوری شهره شکرزاده کامبیز کامکاری

تعیین روایی همزمان نسخه نوین هوش آزمای تهران- استنفورد- بینه و آزمون سنجش آمادگی تحصیلی در دانش آموزان پیش دبستانی شهرستان آمل می باشد. روش پژوهش حاضر با بهره گیری از فناوری روان سنجی در حیطه پژوهش های روش شناختی محسوب می شود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی دانش آموز أکثر

تعیین روایی همزمان نسخه نوین هوش آزمای تهران- استنفورد- بینه و آزمون سنجش آمادگی تحصیلی در دانش آموزان پیش دبستانی شهرستان آمل می باشد. روش پژوهش حاضر با بهره گیری از فناوری روان سنجی در حیطه پژوهش های روش شناختی محسوب می شود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی دانش آموزان و کودکان پیش دبستانی شهرستان آمل در سال تحصیلی 94-1393 می باشد که حجم جامعه بر اساس استعلام از اداره آموزش و پرورش شهرستان آمل، 1059 نفر برآورد شده است. حجم نمونه با توجه طرح پژوهشی، 60 نفر در نظر گرفته شده است. روش نمونه گیری نیز به صورت تصادفی خوشه ای می باشد. برای جمع‌آوری داده‌های این پژوهش از نسخه نوین هوش‌آزمای تهران-استانفورد-بینه و آزمون سنجش آمادگی تحصیلی استفاده شده است. به ‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها جهت تعیین روایی همزمان از مدل آماری ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است که یافته‌ها نشان داد، بین هوشبهر استدلال کمی با استدلال عددی، هوشبهر غیرکلامی با استدلال عددی، هوشبهر غیرکلامی، کل و استدلال سیال با تکرار جمله و عدد، هوشبهر غیرکلامی با آمادگی تحصیلی، هوشبهر دانش و استدلال کمی با آمادگی تحصیلی، نمره تراز استدلال کمی و غیرکلامی با تکرار جمله و عدد، نمره تراز استدلال کمی کلامی با اطلاعات عمومی و تکرار جمله و عدد، استدلال کمی کلامی با آمادگی تحصیلی و حیطه زبانی و در نهایت، نمره تراز استدلال کمی کلامی با استدلال عددی دارای روایی همزمان می باشند. لازم به ذکر است که تمامی ضرایب اعتبار بین نمرات دو ابزار مذکور، بالاتر از 60/0 بوده که نشان دهنده روایی همزمان معنی دار (از لحاظ آماری)، می باشد تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

179 - ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه سوم نوین مقیاس توانایی‌های شناختی وودکاک – جانسون در دانش‌آموزان دبستانی
مژگان صادقی کامبیز کامکاری شهره شکرزاده

در این تحقیق به ویژگی های روان سنجی نسخه سوم نوین مقیاس توانایی های شناختی وودکاک-جانسون در دانش آموزان دبستانیپرداختهشده و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شده است که آیا دفترچه تکمیلی نسخه سوم نوین مقیاس توانایی های شناختی وودکاک- جانسون در دانش آموزان، دارای ویژگی های روان أکثر

در این تحقیق به ویژگی های روان سنجی نسخه سوم نوین مقیاس توانایی های شناختی وودکاک-جانسون در دانش آموزان دبستانیپرداختهشده و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شده است که آیا دفترچه تکمیلی نسخه سوم نوین مقیاس توانایی های شناختی وودکاک- جانسون در دانش آموزان، دارای ویژگی های روان سنجی مطلوب است؟ تحقیق حاضر در حیطه طرح های روان سنجی جای می‌گیرد. جامعه تحقیق حاضر را تمامی دانش آموزان دبستانی شهر تهران تشکیل می‌دهند. در تحقیق حاضر با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی تعداد 150دانش آموز (از هر 5 ناحیه شهر تهران یعنی شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز) که هر لایه 30 نفر را در برمی گرفت، به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این تحقیق از نسخه نوین سوم مقیاس توانایی های شناختی وودکاک- جانسون (10 آزمون تکمیلی)، به عنوان ابزار استفاده شده است که دارای روایی و اعتبار مطلوب می باشد. در نهایت، یافته های تحقیق نشان داد که با استفاده از روش آلفا کرانباخ آزمون نامگذاری سریع تصویر با ضریب 0/96، با استفاده از روش دو نیمه کردن آزمون با اصلاح اسپیرمن- براون آزمون های بازشناسی تصویر و نام گذاری سریع تصویر با ضریب0/97 بالاترین ضرایب را به خود اختصاص داده اند و دارای تجانس درونی می باشند؛ همچنین، با استفاده از روش آزمون- بازآزمون آزمون نامگذاری سریع تصویر با ضریب0/98 بالاترین ضرایب را داشته و دارای ثبات می باشد. با توجه به اینکه ضریب همبستگی در آزمون سلاست بازیابی و برنامه ریزی با استدلال سیال، آزمون اطلاعات عمومی با دانش، آزمون حافظه برای کلمات با حافظه فعال و آزمون توجه شنیداری با حیطه کلامی بالاتر از0/60 می باشد، از این رو، آزمون های نسخه سوم نوین وودکاک- جانسون (آزمون های تکمیلی) با نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه دارای روایی ملاک (از نوع همزمان) می باشند. در نهایت، ابزار مزبور با ا ستفاده از روش تحلیل عاملی تأییدی دارای روایی عاملی بوده و می تواند 7 عامل نظریه کتل، هورن و کارول (CHC) را تبیین کند تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

180 - ساختار عاملی نسخه دوم مقیاس‌های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان سمپاد
سید علی هاشمی کامبیز کامکاری شهره شکرزاده

باتوجه به هدف اصلی پژوهش با یک سؤال در راستای بررسی روایی سازه نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان سمپاد شهر تهران سروکار داشته که پیرامون ساختار درونی تدوین گردید. طرح پژوهش حاضر با تأکید بر فرایند تدوین و استانداردسازی، در حیطه تحقیقات روش شناختی بوده و أکثر

باتوجه به هدف اصلی پژوهش با یک سؤال در راستای بررسی روایی سازه نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان سمپاد شهر تهران سروکار داشته که پیرامون ساختار درونی تدوین گردید. طرح پژوهش حاضر با تأکید بر فرایند تدوین و استانداردسازی، در حیطه تحقیقات روش شناختی بوده و از نوع مطالعات روان سنجی می باشد و با استفاده از تحلیل عامل تأییدی سلسله مراتبی متعامد انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش، تمامی دانش آموزان سمپاد شهر تهران بوده که از روش نمونه گیری طبقه ای سهمی مساوی 704 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش حاضر نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز می باشد که به منظور اندازه گیری سنجش هوش با دو عامل هوش متبلور و هوش سیال با چهار آزمون کلمه هدف، گزینه متفاوت از هوش متبلور و تمثیل قیاسی و بخش گمشده از هوش سیال طراحی شده که در راستای روایی سازه از شیوه تحلیل عامل تأییدی سلسله مراتبی متعامد استفاده شده است. یافته ها نشان داد با توجه به الگوی ساختار درونی پیشنهادی در زمینه چهار آزمون به عنوان عوامل سازنده مراتب درجه اول (هوش متبلور و هوش سیال) می توان مطرح نمود که نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز دارای ساختار درونی دو عامل بوده و مطابق با مدل پیشنهادی کتل است. مدل سلسله مراتبی توانایی های شناختی کتل، هورن و کارول تحت عنوان دو توانایی عمده از ده توانایی عمده، جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است. در نتیجه می توان از هوش متبلور و هوش سیال به عنوان دو عامل سازنده توانایی عمومی صحبت به میان آورد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

181 - ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه دوم مقیاس‌های سنجش هوش رینولدز در دانش‌آموزان پیش‌دبستانی شهرستان اسلامشهر
فیروز کیومرثی پرویز شریفی درآمدی کامبیز کامکاری

در پژوهش حاضر به ویژگی های روان سنجی نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان پیش دبستانی شهرستان اسلامشهر پرداخته شده و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شده است که آیا نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان پیش دبستانی شهرستان اسلامشهر دارای ویژگی ها أکثر

در پژوهش حاضر به ویژگی های روان سنجی نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان پیش دبستانی شهرستان اسلامشهر پرداخته شده و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شده است که آیا نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان پیش دبستانی شهرستان اسلامشهر دارای ویژگی های روان سنجی مطلوب است؟ پژوهش حاضر در حیطه طرح های روان سنجی جای می‌گیرد. جامعه تحقیق حاضر را تمامی دانش آموزان پیش دبستانی شهرستان اسلامشهر تشکیل می دهند. در این پژوهش با پیروی از روش نمونه گیری خوشه ای تعداد 120 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند و از نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز به عنوان ابزار استفاده شده است که دارای روایی و اعتبار مطلوب در نسخه اصلی بوده است. در نهایت، یافته های تحقیق نشان داد که نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز با استفاده از دو روش آلفا کرانباخ و دو نیمه کردن آزمون با اصلاح اسپیرمن- براون دارای ضرایب بالاتر از 88/0 بوده که نشان دهنده تجانس درونی مطلوب و ضریب ثبات 89/0 که نشان دهنده ویژگی تکرارپذیری ابزار مذکور می باشد. همچنین، نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در مقیاس های هوش سیال و هوش متبلور با هوشبهرهای دانش، کلامی و کل از نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه دارای روایی ملاکی (از نوع همزمان) باشد. در نهایت، با استفاده از تحلیل عامل سلسله مراتبی متعامد مشخص گردید که باید هوش سیال و هوش متبلور را در یک عامل به عنوان نیمرخ هوشی مدنظر قرار داد تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

182 - ویژگی‌های روانسنجی فرم والد نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری (-3BASC) در کودکان با اختلال رفتاری
افسانه پورکرم سیدگان شهره شکرزاده کامبیز کامکاری

در این پژوهش حاضر به ویژگی های روانسنجی فرم والد نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری (-3BASC) در کودکان با اختلال رفتاری پرداخته شده و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شده است که آیا ویژگی های روانسنجی نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری (BASC-3) در کودکان با اختلال رفت أکثر

در این پژوهش حاضر به ویژگی های روانسنجی فرم والد نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری (-3BASC) در کودکان با اختلال رفتاری پرداخته شده و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شده است که آیا ویژگی های روانسنجی نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری (BASC-3) در کودکان با اختلال رفتاری چگونه است؟ تحقیق حاضر در حیطه طرح های روان سنجی جای می‌گیرد. جامعه شامل تمامی دانش آموزان پایه پنجم و ششم ابتدایی با اختلال رفتاری که درمدارس ابتدایی شهر تهران مشغول به تحصیل می باشند. در این تحقیق با پیروی از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با تأکید بر 5 منطقه شهر تهران (شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز)، از هر منطقه یک مدرسه و از هر مدرسه حداقل 30 کودک با اختلال رفتاری انتخاب شدند که در مجموع 150 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این تحقیق از فرم والد نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری (BASC-3)، به عنوان ابزار استفاده شده است که دارای روایی و اعتبار مطلوب در نسخه اصلی بوده است. در نهایت، یافته های تحقیق نشان داد که فرم والد نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری (BASC-3) با استفاده از دو روش آلفا کرانباخ 0/83 و دو نیمه کردن آزمون با اصلاح اسپیرمن- براون 0/81 بوده که نشان دهنده تجانس درونی مطلوب بوده و همچنین، ضریب ثبات در پژوهش حاضر 0/80 به دست آمده که نشان دهنده ویژگی تکرارپذیری ابزار مذکور می باشد. در نهایت، مشخص گردید که نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری (BASC-3) دارای بار عاملی مشترک 0/65 می باشد که بیش از 0/40 بوده که بیان می کند نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری در دانش آموزان با اختلال رفتاری می تواند برای تبیین اختلال رفتاری مورد استفاده قرار گیرد. در نهایت، مشخص گردید تمامی سؤالات در یک عامل جای می گیرند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

183 - تحلیل متن‌شناختی نسخ خطی حمله‌ حیدری باذل و انواع تکمله‌های آن (و تبیین گونة حمله‌سرایی بر مبنای رویکرد انواع)
فرزاد قائمی

حملة‌حیدری باذل‌مشهدی، اثری است که در ادبیات حماسی فارسی، بیش‌ترین کمیت و تنوع نسخ را پس از شاهنامة فردوسی دارد. در این جستار، با بررسی 100 نسخه حمله، به معرفی چند تکملة جدید و تعیین میزان و ترکیب تکمله‌های این متن و سپس طبقه‌بندی پیکرة متنی تحقیق، بر مبنای روی‌کرد انوا أکثر

حملة‌حیدری باذل‌مشهدی، اثری است که در ادبیات حماسی فارسی، بیش‌ترین کمیت و تنوع نسخ را پس از شاهنامة فردوسی دارد. در این جستار، با بررسی 100 نسخه حمله، به معرفی چند تکملة جدید و تعیین میزان و ترکیب تکمله‌های این متن و سپس طبقه‌بندی پیکرة متنی تحقیق، بر مبنای روی‌کرد انواع ادبی، در پنج رده پرداخته‌ایم. بر مبنای روی‌کرد نقد متنی مشخص ‌شد، نسخ حملة حیدری باذل، به علت سبک هندی سراینده و کاربرد آیینی متن در حمله‌خوانی، بر خلاف عموم آثار ادبی کلاسیک، در طول زمان، به جای الحاق و افزایش ابیات، متحمل اسقاط و حذف ابیات شده‌اند؛ به جز انتهای نسخ که تکمله بدان‌ها افزوده شده است. بر مبنای طبقه‌بندی انواع نیز، گونة حمله‌سرایی این‌گونه تعریف شد: حمله‌سرایی، در سطح کلان، ذیلِ ژانر حماسة ثانویه دینی، و زیرْژانرِ حماسة ادبی، با کارکرد حماسة زبان تبیین شد. هم‌چنین از حیث محتوایی در شمار منظومه‌های حماسی تاریخی با دو گونة حماسة تاریخیِ محض یا حماسة تلفیقی تاریخی- عامیانه محسوب شد که از حیث رابطه با متن معیار (حملة باذل) سه زیرگونة تکملة باذل، نظیره‌سرایی بر باذل و ترجمة حمله را شکل داده‌است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

184 - معرفی و بررسی منظومۀ حماسی جنگ خراسان: منظومه‌ای حماسی-تاریخی به پیروی از شاهنامۀ فردوسی در عصر قاجار
حامد مهراد

چکیده:منظومۀ جنگ خراسان حماسه‌ای تاریخی و متعلق به نیمۀ دوم سدۀ سیزدهم هجری است که شاعری ناشناس با تخلص محتاج آن را به پیروی از شاهنامۀ فردوسی سروده است. او در این منظومه وقایع مربوط به فتنۀ سالار یا واقعۀ سالار را که در دوران حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار از خراسان آغاز شد أکثر

چکیده:منظومۀ جنگ خراسان حماسه‌ای تاریخی و متعلق به نیمۀ دوم سدۀ سیزدهم هجری است که شاعری ناشناس با تخلص محتاج آن را به پیروی از شاهنامۀ فردوسی سروده است. او در این منظومه وقایع مربوط به فتنۀ سالار یا واقعۀ سالار را که در دوران حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار از خراسان آغاز شد و حکومت مرکزی را درگیر کرد، در بحر متقارب به نظم کشیده است. این مقاله ابتدا به معرفی و بررسی منظومۀ حماسی-تاریخی جنگ خراسان پرداخته و سپس با تحلیل مؤلفه‌های متنی و فرامتنی آن نشان می‌دهد که برای تبیین مفاهیم شکل‌دهنده به هویت ایرانی در عصر قاجار و ادوار متنهی به دورۀ معاصر، در کنار نگاه باستان‌گرایانۀ افراطی –که فقط به‌خاطر تأثیر گفتمان مسلط بر عصر قاجار بیش‌تر شنیده شده است- می‌توان به انگاره‌های هویت ایرانی جدید از خلال بررسی منظومه‌های حماسی متعلق به ادوار اخیر توجه کرد؛ امری که در مطالعات فرهنگی معاصر از آن غفلت شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

185 - ادریس بدلیسی، هشت بهشت و دیگر آثار او
مهری پاکزاد

ادریس‌بدلیسی از نثرنویسان معاصر سلطان یعقوب آق قویونلو در ایران و سپس شاه‌اسماعیل صفوی بوده‌ است. مهم‌ترین اثر ادریس بدلیسی دربارة تاریخ عثمانی و شناخته‌ترین اثر در میان تمام آثارش، کتاب هشت بهشت است. هم خودِ اثر و هم عنوان آن به فارسی است. نثر کتاب هشت بهشت مصنوع و فنی أکثر

ادریس‌بدلیسی از نثرنویسان معاصر سلطان یعقوب آق قویونلو در ایران و سپس شاه‌اسماعیل صفوی بوده‌ است. مهم‌ترین اثر ادریس بدلیسی دربارة تاریخ عثمانی و شناخته‌ترین اثر در میان تمام آثارش، کتاب هشت بهشت است. هم خودِ اثر و هم عنوان آن به فارسی است. نثر کتاب هشت بهشت مصنوع و فنی، به پیروی از سبک جهان‌گشای جوینی و تاریخ وصاف از وصاف الحضره‌ است. باید دانست چه در ایران و چه در ترکیه نسخة خطّی کتاب اخیر یعنی هشت بهشت هنوز تصحیح نشده‌ است. محتوای کتاب هشت بهشت شامل شرح زندگانیِ هشت سلطان از سلاطین عثمانی است که‌ از عثمان بیگ غازی آغاز و به سلطان بایزیدی دوم و جلوس یاووز سلطان سلیم ختم می‌شود. در این مقاله سعی شده‌ است با توجه به تعدادی منابع در این مورد و در دست داشتن چند نسخه‌ از نسخ خطّی این کتاب، باختصار ضمن معرفی کتاب، مؤلّف و سبک نگارش آن و وضع نثر عصر نویسنده باجمال مورد بحث و بررسی قرار گیرد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

186 - تصحیح نسخة خطی رسالة عرفانی و کلامی از عارف بارع: کمال‌الدین ملاعبدالرزاق اسحاق کاشی (730 هـ.ق)
مهدی ماحوزی

از کمال‌الدین ملّا عبدالرزاق اسحاق کاشی (کاشانی) در مدرسة عالی سپه سالار (شهید مطهری) یک نسخه خطی در 505 صفحه موجود است که مجموعه‌ای است از رسایل او در باب حکمت، عرفان، مظاهر وجود حضرت باری، علم استدلالی و علم شهودی. از صفحة 100 تا 126 این رساله اختصاص دارد به رسالة عرف أکثر

از کمال‌الدین ملّا عبدالرزاق اسحاق کاشی (کاشانی) در مدرسة عالی سپه سالار (شهید مطهری) یک نسخه خطی در 505 صفحه موجود است که مجموعه‌ای است از رسایل او در باب حکمت، عرفان، مظاهر وجود حضرت باری، علم استدلالی و علم شهودی. از صفحة 100 تا 126 این رساله اختصاص دارد به رسالة عرفانی و کلامی ملّا عبدالرزاق کاشی (در گذشته 730 هـ.ق) در باب مباحث مذکور. به دلیل اهمیّت موضوع و شخصیّت مؤلف، لازم آمد به تصحیح این نسخه اقدام شود. در این ره‌گذر چه بسا نکته‌هایی یافت شود که در نقد و تحلیل صاحب‌نظران مفید افتد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

187 - تاریخ الوزرا و مثل‌های آن
رمضان شعبانی محمود طاووسی مهدی ماحوزی

هرقوم و ملّتی در طول تاریخ و در سرزمین خود سرمایه‌هایی دارد که زمینه‌ساز پیش‌رفت‌های مادی، رفاهی و معنوی آن‌هاست. یکی از این سرمایه‌های معنوی که فرهنگ و تمدن آن قوم را می‌سازد، نوشته‌هایی است در زمینه‌های گوناگون و از جمله در موضوع تاریخ که به خودی خود بخشی بزرگ از زندگ أکثر

هرقوم و ملّتی در طول تاریخ و در سرزمین خود سرمایه‌هایی دارد که زمینه‌ساز پیش‌رفت‌های مادی، رفاهی و معنوی آن‌هاست. یکی از این سرمایه‌های معنوی که فرهنگ و تمدن آن قوم را می‌سازد، نوشته‌هایی است در زمینه‌های گوناگون و از جمله در موضوع تاریخ که به خودی خود بخشی بزرگ از زندگی مردم را در تمام جنبه‌های رفاهی، عمران، اخلاق، سیاست، آداب و رسوم، علم، شخصیّت فردی و اجتماعی، افکار و روحیّات، سنن، امثال و بسیاری چیزهای دیگر را بنمایش می‌گذارد. متأسفانه در برخی کشورها، از جمله ایران، بسیاری از آن نوشته‌ها در زیر غبار بی‌توجّهی به بوتة فراموشی سپرده شده است. در این نوشته هدف آن است تا ضمن معرّفی، بازنویسی و تصحیح تاریخ الوزرا ـ یکی از کهن‌دست نوشته‌های تاریخی کشورمان ـ بخش مَثَل‌های این اثر ارج‌مند مورد بررسی قرار گیرد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

188 - فهرست‌نویسی در دوران اسلامی
سید رضا مصطفوی سبزواری

اهمیت کتاب در طول تاریخ بشر کتمان ناپذیر است. نخستین خط شناخته شده در ایران باستان را دین دبیره - خطی که اوستا بدان نگارش یافته است – دانسته اند. در نخستین متن های پارسی دری شواهدی موجود است که موازین خاصی را برای کتاب و کتاب تأیید می دارد. برخی از اسناد تاریخی نی أکثر

اهمیت کتاب در طول تاریخ بشر کتمان ناپذیر است. نخستین خط شناخته شده در ایران باستان را دین دبیره - خطی که اوستا بدان نگارش یافته است – دانسته اند. در نخستین متن های پارسی دری شواهدی موجود است که موازین خاصی را برای کتاب و کتاب تأیید می دارد. برخی از اسناد تاریخی نیز نشان می دهد که کتابخانه های گرانبها و بزرگی در قرون اولیه پس از اسلام در ایران وجود داشته است که از جمله کتابخانه صاحب بن عباد، کتابخانه جاحظ، کتابخانه علم الهدی، کتابخانه رشید و طواط، کتابخانه نوح بن منصور و نیز کتابخانه مدارس نظامیه در نیشابور و بغداد را می توان نام برد. بموازات اهمیت کتاب و کتابخانه، تدوین فهرست نیز برای کتابخانه ها امری ضروری شمرده می شده است: که از جمله اولین فهرست نویسی ها می توان به کتاب الفهرست یا فهرست العلوم ابن الندیم بغدادی اشاره کرد که از سده هفدهم میلادی در اروپا نیز شناخته شده بوده است. فهرست نامه های کتاب در زمینه فرهنگ و ادب فارسی حوزه ای فراتر از جغرافیای ایران داشته است که به عنوان مثال می توان از فهرست نامه های متعددی در شبه قاره هند نام برد که برای کتبی به زبان فارسی، عربی و اردو تهیه شده است که در این مقاله به تعداد زیادی از آنها اشاره شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

189 - معرفی و بررسی منظومه حماسه‌ای تاریخی نویافته تاریخ شاه‌عباس یکم ( با تأکید بر تاریخ محلی مازندران)
شهرام قلی پور گودرزی محمد رضا نصیری هوشنگ خسرو بیگی محمد شکری فومشی

نسخه‌های خطّی، در مجموعۀ میراث مکتوب ایران، از جای‌گاهی ویژه برخوردارند. بخش اعظم تحوّل اندیشه‌ای پیشینیان ما از طریق این نسخه‌ها بدست ما رسیده است. اهمیّت شناسایی، احیا و انتشار نسخ خطی به‌عنوان منابع مهم تاریخی، ادبی، فرهنگی و نیاز به منابع جدید تحقیقاتی برکسی پوشیده أکثر

نسخه‌های خطّی، در مجموعۀ میراث مکتوب ایران، از جای‌گاهی ویژه برخوردارند. بخش اعظم تحوّل اندیشه‌ای پیشینیان ما از طریق این نسخه‌ها بدست ما رسیده است. اهمیّت شناسایی، احیا و انتشار نسخ خطی به‌عنوان منابع مهم تاریخی، ادبی، فرهنگی و نیاز به منابع جدید تحقیقاتی برکسی پوشیده نیست. هدف از نگارش این مقاله، معرفی نسخه نویافته و منبع جدید که نام اصلی آن دانسته نیست و ما آن را با نام منظومه حماسی تاریخی تاریخ شاه‌عباس یکم/ منظومة فتوحات شاه‌اسماعیل می‌شناسیم. این اثر که به بیان وقایع تاریخی‌سیاسی ایران، بویژه مازندران و حکومت محلی مرعشیان و دیگر حاکمان محلی خودمختار شمال ایران در عصر صفویه، می‌پردازد، برای تاریخ‌نگاری مازندران بسیار اهمیّت دارد؛ شاعر گم‌نام این منظومه، تمام وقایع مهم تاریخ ایران، تا عصر خویش را به نظمی نوین درآورد. در این منظومه نوآوری‌هایی دیده می‌شود که در تاریخ‌نویسی مازندران پیشینه نداشت. مقالۀ حاضر به شناسایی و واکاوی نسخه، با تأکید بر تاریخ محلی دارالمرز می‌پردازد. کلید واژه‌ها نسخه خطّی، تاریخ شاه‌عباس یکم، منظومه‌های حماسی تاریخ محلی، مازندران، صفویه. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

190 - ساختارعاملی، روابط بین‌عاملی و اعتبار نسخه مقدماتی مقیاس سلامت روان‌شناختی نوجوان- فرم گزارش معلم
سعید اکبری زردخانه نادر منصورکیایی علی محمد زنگانه فاطمه عرفانی فر محسن جلالت دانش سیدمحمد شاهورانی سیامک طهماسبی گرمتانی سید عین الله طیموری فرد

نوجوانان درخطر مشکلات رفتاری و هیجانی جدی هستند.بسیاری از اختلالاتی که برای اولین بار در دوره بزرگسالی، تشخیص داده می شود، در اواخر نوجوانی ریشه دارند. هدف پژوهش حاضر ساخت نسخه مقدماتیِ مقیاسِ سلامت روان‌شناختی نوجوانان- گزارش معلم، بود. برای این منظور طی یک پژوهش توصیف أکثر

نوجوانان درخطر مشکلات رفتاری و هیجانی جدی هستند.بسیاری از اختلالاتی که برای اولین بار در دوره بزرگسالی، تشخیص داده می شود، در اواخر نوجوانی ریشه دارند. هدف پژوهش حاضر ساخت نسخه مقدماتیِ مقیاسِ سلامت روان‌شناختی نوجوانان- گزارش معلم، بود. برای این منظور طی یک پژوهش توصیفی، 207 معلم از استان های فارس، سیستان وبلوچستان، کرمانشاه، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی و البرز به شیوهِ‌ی نمونه گیری دردسترس، انتخاب و به ا مقیاس سلامت روان‌شناختی- متوسطه دوم و نسخه گزارش معلم مقیاس مشکلات رفتاری پاسخ دادند. تحلیل عاملی اکتشافی و همبستگی میان خرده‌مقیاس های دو ابزار پژوهش نشان داد که الگوی 7 مولفه‌ای، بهترین مدل براساس آسیب شناسی نظری این مطالعه است. همچنین ضرایب همبستگی خرده مقیاس های مقیاس سلامت روان‌شناختی با ابعاد نسخه گزارش معلم مقیاس مشکلات رفتاری آخنباخ، حاکی از روایی ملاکی مناسبِ این ابزار بود. در مجموع، یافته های این مطالعه نشان می دهد که مقیاس سلامت روان‌شناختی نوجوان-فرم معلم از کفایت روان سنجی لازم برای غربالگری مشکلات رفتاری دانش آموزان متوسطه دوم برخوردار است. تفاصيل المقالة

فهرس المقالات نسخ

سند

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية