بررسی و تحلیل عین‌الحقیقه از محمّد میرزیورالدّین پادشاه صاحب

الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن

قباد مهرپور ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران)
احمدرضا یلمه‌ها ² (گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.)
مریم محمودی ³ (دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.)

تاريخ الإرسال : 27 الجمعة , شعبان, 1442 تاريخ التأكيد : 24 الإثنين , ربيع الثاني, 1443 تاريخ الإصدار : 25 الثلاثاء , محرم, 1444

الکلمات المفتاحية: عرفان, نسخۀ خطی, میرزیورالدّین, عین‌الحقیقه,

ملخص المقالة :

مقاله حاضر به بررسی نسخة خطّی عین‌الحقیقه از محمّد میرزیورالدّین پادشاه صاحب (متوفّی 1151)، عارف و شاعر فارسی گوی افغانی قرن دوازدهم قمری می پردازد. نسخة منحصر به فرد این اثر به شماره 5610 در کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران نگهداری می شود. پژوهش حاضر که به روش توصیفی– تحلیلی انجام شده در پی پاسخ به این پرسش است که درونمایه و مضمون اصلی و محتوایی کتاب عین‌الحقیقه چیست؟ نتایج بررسی نشان می‌دهد، کتاب عین‌الحقیقه، اثری تعلیمی و عرفانی است که بر پایۀ اخلاق، عرفان نظری و عملی تألیف شده است. موضوع عین‌الحقیقه، در بیان مقامات عرفانی، منازل، مسالک، مهالک، شرایط مرید و سالک، احوالات و سخنان عرفا و اولیاء وبه طور اخصّ طریقت اویسیه است؛ این اثر نشان دهندۀ افکار و اندیشه های عرفانی مؤلف است. که به صورت نظم و نثر نگارش شده است و نثر آن مانند اغلب متون عرفانی ساده و به دور از پیچیدگی است. میرزیورالدّین از جملات کوتاه و ساده بهره می گیرد، زیرا هدف وی دراین کتاب تفهیم حقیقت به مریدان و راه رسیدن به آن است. از امتیازات کتاب عرفانی عین الحقیقه، اطّلاعات جامع و کامل در باب فرقۀ اویسیه و نقشبندیّه و مشایخ آنان است که می تواند به عنوان کتابی مرجع عرفانی مورد استفاده قرارگیرد.

المصادر:

الف: کتاب­نامه

• قرآن کریم.


• احمدی، احمد، (1398)، شاهد غیبی، مقدّمه و تصحیح فاطمه ملکی، اصفهان: دانشگاه پیام نور.


• انصاری هروی، خواجه عبدالله، (1362)، طبقات الصوفیه، مقابله و تصحیح محمّد سرور مولایی، تهران: توس.


• انصاری، قاسم، (1384)، مبانی عرفان و تصوف، تهران: طهوری.


• پادشاه، محمّد، (1335)، فرهنگ آنندراج، تهران: خیّام.


• جامی، نورالدّین عبدالرّحمان، (1370)، نفحات الانس من حضرات القدس، تصحیح محمود عابدی، تهران: سخن.


• خلیل احمدالجامی، محمّد ابراهیم، (1335)، یک مرد بزرگ، شرح حال و آثار شیخ سعدالدّین عارف کابلی انصاری، افغانستان: کابل.


• شمیسا، سیروس، (1386)، سبک شناسی نثر، تهران: میترا، چاپ دهم.


• صفی پور، عبدالرّحیم، (1377)، منتهی الارب فی لغت العرب، تهران: کتابفروشی اسلامیّه.


• قشیری عبدالکریم ابن هوازن، (1365)، رساله قشیریه، به تصحیح بدیع‌الزّمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.


• لاهیجی، شمس‌الدّین محمّد، (1391)، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، به تصحیح محمّدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: زوّار، چاپ دهم.

12-  مایل هروی، نجیب، (1369)، نقد و تصحیح متون (مراحل نسخه‌شناسی و شیوه­های تصحیح نسخه‌های خطّی فارسی) مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.

13- محمّدمنیر عالم، (1376)، تذکره مشایخ  اویسیه، اسلام آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.

14- محمّود کاشانی، عزالدّین، (1374)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح جلال‌الدّین همایی، تهران: سخن.

15- مدرّسی چهاردهی، نورالدّین، (1361)، سیری در تصوّف و شرح حال مشایخ و اقطاب، تهران: اشراقی.

16- میبدی، رشیدالدّین ابوالفضل، (1339)، کشف الاسرار و عدةالابرار، تهران: چاپخانه سپهر، چاپ دوم.

17- میرزیورالدّین، محمّدپادشاه صاحب، (1151ه.ق)، عین الحقیقة، نسخه خطّی به شماره 5610، تهران: دانشگاه تهران.

18- مولوی، جلالظالدّین، (1379)، مثنوی مولوی ، به تصحیح رینولدالین نیکلسون، تهران: امیرکبیر، چاپ چهارم.

 

ب- مقالات

19- عبّاسی، بابک، (1385)، «آموزه حقیقت افلاطون و هایدگر: بحثی انتقادی»، نامة مفید، شمارة ۵۳ اردیبهشت، صص: 25- 40.

20- مسگرنژاد، جلیل، (1367)، «تصحیح مثنوی کنز الرموز»، فصل نامه معارف، دورۀ پنجم، شمارۀ اوّل، فروردین و تیر، صص: 154- 155.

21- ملکی، فاطمه و همکاران، (1399)، «معرّفی و بررسی نسخة خطّی مثنوی «شاهد غیبی» ماهنامة تخصّصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب) علمی4، سال سیزدهم، شماره هفتم، شمارة پیاپی 53، صص: 135-58.

22- موسوی نسب، سیّدمحمّدرضا، (1393)، «اهداف، اصول و روش های تربیت عرفانی»، اسلام و پژوهش­های تربیتی، سال 6، شمارة2، پیاپی 12، صص: 36-19.