معرفي نشريه
علمی
آخرین مقالات منتشر شده
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - بارزترین مصادیق حقیقت محمدیه و بازتاب پاره ای اوصاف آن در متون نظم و نثر عرفانی
سکینه طالب زاده زرین تاج واردی الهام خلیلی جهرمیشماره 62 , دوره 20 , زمستان 1402حقیقت محمّدیّه یکی از پیچیدهترین مضامین و آموزههای عرفانی اسلامی است که با تعابیر و مصادیقی متفاوت در متون عرفانی، فلسفی و ادبی بدان اشاره شده است. از این حقیقت با مصادیقی چون نور، عقل، کلمه، پیامبر خاتم(ص) و انسان کامل یاد شده است. اوصاف و ویژگی-های حقیقت محمّدیّه در چکیده کاملحقیقت محمّدیّه یکی از پیچیدهترین مضامین و آموزههای عرفانی اسلامی است که با تعابیر و مصادیقی متفاوت در متون عرفانی، فلسفی و ادبی بدان اشاره شده است. از این حقیقت با مصادیقی چون نور، عقل، کلمه، پیامبر خاتم(ص) و انسان کامل یاد شده است. اوصاف و ویژگی-های حقیقت محمّدیّه در متون نظم و نثر عرفانی بازتاب فراوان داشته است و هر شاعر یا نویسنده براساس مشرب فکری و اعتقادی خویش به بیان این اوصاف و ویژگیها پرداخته است. در این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی و ابزار کتابخانه ای به بیان مصادیق و بارزترین اوصاف و ویژگیهای حقیقت محمّدیّه در متون عرفانی– فلسفی نظم و نثر پرداختهایم. یافتههای این جستار نشان میدهد صفاتی چون جامع جمیع مراتب وجودی، مخلوق به صورت حق، اوّل به قصد و آخر به ایجاد و شالودۀ هستی از مهمّترین بن مایههای مربوط به حقیقت محمّدیّه در متون عرفانی نظم و نثر است. این حقیقت همان نور محمّدی است که علّت ایجاد عالم و در عین حال سبب بقای آن است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - بررسی سبک شناسی لایهای اشعار عارف سنندجی
صباح حسینی محمد علی گذشتی اشرف شیبانی اقدمشماره 62 , دوره 20 , زمستان 1402شیخ محمود سنندجی متخلّص به عارف از شاعران و عارفان گمنام فارسی سرای در قرن سیزدهم هجری در شهر سنندج و در دورة قاجار بوده است. وی از پیروان طریقت نقشبندیّه بوده که در این طریقت به مقام خلافت و جانشینی مرشد و پیر طریقت رسیده است. شیخ محمود عارف، علاوه بر مقام بلند عرفانی چکیده کاملشیخ محمود سنندجی متخلّص به عارف از شاعران و عارفان گمنام فارسی سرای در قرن سیزدهم هجری در شهر سنندج و در دورة قاجار بوده است. وی از پیروان طریقت نقشبندیّه بوده که در این طریقت به مقام خلافت و جانشینی مرشد و پیر طریقت رسیده است. شیخ محمود عارف، علاوه بر مقام بلند عرفانی و فقهی، شاعری توانا و زبر دست هم بوده و دیوان شعری از وی مشتمل بر ۶۹۳۲ بیت به یادگار مانده که تاکنون بررسی و تصحیح نشده است و از دید محقّقان و پژو هشگران ادبیّات فارسی پنهان مانده است. این دیوان در قالبهای گوناگون شعر فارسی مانند: قصیده، غزل، قطعه، ترجیعبند، تضمین، مستزاد، رباعی، تخمیس و فرد است. وی شاعری مسلّط به رموز و فنون شاعری است که به تعداد تمام حروف الفبا در دیوانش قافیه ساخته است. از دیوان شیخ محمود سه نسخه تاکنون شناسایی شده که یک نسخه در کتابخانه اوقاف شهر سلیمانیّه عراق، و دو نسخة دیگر در آرشیوها و مجموعههای شخصی داخل کشورمان نگهداری میشود. محتوای اشعار شیخ محمود عارف، مضامین صوفیانه، عرفانی و مباحث اخلاقی و دینی است. وی عارفی پاک باخته است که در دیوانش فقط یک صدا شنیده میشود آن هم صدای سخن عشق الهی و عرفانی است. این نوشتار برای اوّلین بار به بررسی سبکی قصاید و غزلیّات دیوان عارف از منظر سبک شناسی لایهای میپردازد.روش تحلیل در این نوشتار تحلیلی – توصیفی است وتلاش شده تا با بررسی شعر عارف به تجزیه و تحلیل سبکی آنها بپردازد. پس از بررسی اشعار عارف سنندجی مشخّص شد که در لایه واژگانی شاعر به خاطر تفکّر صوفیانه کاربرد واژگان ذهنی و خانقاهی زیاد است. در لایة اوایی، تأثیر پذیری از ساختار واژگانی زبان کردی که زبان مادری شاعر است، دیده می شود. در لایة بلاغی استفاده از تشبیه و استعاره و تلمیح بسیار زیاد است و شاعر با توجّه به تفکّر صوفیانه از زبان رمزی و استعاری بیشتر استفاده کرده است. در لایة نحوی، شاعر با توجّه به شیوة دورة بازگشت ادبی به تقلید از روش بزرگان سبکهای خراسانی و عراقی پرداخته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - بررسی زیباشناختی شعر مفتون امینی
علیرضا تایوغ نجیبه هنرور فرهاد فلاحت خواهشماره 62 , دوره 20 , زمستان 1402زیبایی لازمة هنر است و با اعتقاد به اینکه شعر هم از اقسام هنر به شمار می رود، نیازمند زیبایی است. عناصر و عوامل زیبایی شعر متعدّدند و هر شاعری در هر دوره ای می کوشد تا شعرش آراسته به همین عناصر زیبایی باشد. موضوع اصلی این پژوهش بررسی زیباشناسی شعری مفتون امینی است. در ا چکیده کاملزیبایی لازمة هنر است و با اعتقاد به اینکه شعر هم از اقسام هنر به شمار می رود، نیازمند زیبایی است. عناصر و عوامل زیبایی شعر متعدّدند و هر شاعری در هر دوره ای می کوشد تا شعرش آراسته به همین عناصر زیبایی باشد. موضوع اصلی این پژوهش بررسی زیباشناسی شعری مفتون امینی است. در این پژوهش با پرداختن به مؤلّفه های تصویرساز ابهام، کنایه، تشخیص، استعاره، حسآمیزی، متناقض نما، تشبیه تصاویر زیبایی شعری مفتون تشریح شده است. وی با به کارگیری تمام شگردهای عناصر خیال انگیز و با نگرشی نوین، شعر خود را از تصاویر تکراری شعر سنّتی رها کرده و با استفاده از صنایع بدیعی موفّق به خلق تصاویر بدیع و خلاّقانه شده است. در مجموعه های انارستان و فصل پنهان زبان شاعر به سوی نوعی ابهام شاعرانه و ایهام و ایجاز حرکت می کند. این پژوهش به روش کتابخانه ای بوده و با استفاده از کتاب ها، مقاله ها و شبکه الکترونیکی مطالب گردآوری و مورد بررسی قرار گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - بررسی مرگ و زندگی در اشعار فروغ فرّخزاد براساس نظریّة اروس و تاناتوس فروید
زری خدائی مهری تلخابی حیدر حسنلو حسین آریانشماره 62 , دوره 20 , زمستان 1402موضوع پژوهش حاضر، بررسی مرگ و زندگی در اشعار فروغ فرّخزاد بر اساس نظریّة اروس و تاناتوس فروید است. جدال میان مرگ و زندگی از بن مایه های مکرر شعر فروغ است. طبق نظریّة سائق (سوقدهنده، محرّک) فروید، تمام غریزهها در دو دسته اصلی قرار می گیرند: غریزة زندگی(اروس) و غریزة م چکیده کاملموضوع پژوهش حاضر، بررسی مرگ و زندگی در اشعار فروغ فرّخزاد بر اساس نظریّة اروس و تاناتوس فروید است. جدال میان مرگ و زندگی از بن مایه های مکرر شعر فروغ است. طبق نظریّة سائق (سوقدهنده، محرّک) فروید، تمام غریزهها در دو دسته اصلی قرار می گیرند: غریزة زندگی(اروس) و غریزة مرگ(تاناتوس). اروس، در خدمت زندگی، بقا و نمو است و تاناتوس در خدمت مرگ و تخریب و هر آنچه آدمی را به مرگ نزدیک می کند. هدف این مقاله بررسی جدال دو غریزة اروس و تاناتوس در شعر فروغ فرّخزاد است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش بنیادین است که اروس و تاناتوس در شعر فروغ چگونه بازتاب پیدا کرده است و نیروی برتر از آن کدام یک از این دو سائق است؟ اهمّیّت این پژوهش از آن روست که با استناد بر نظریّات فروید در ارتباط با عمل کرد غرایز و تأثیر تضادّ و تنش آن ها بر روان انسان و نیز رابطة انسان و محیط پیرامونش، به نمودهایی از این رابطه دوسویه دست می یابد که در تحلیل شعر فروغ مؤثّر است. این مقاله با استفاده از روش تحقیق توصیفی– تحلیلی و با تأمل بر واژگان، صورخیال و فکر حاکم بر شعر فروغ به این نتیجه می رسد غریزة تاناتوس، غریزة غالب در روان شاعر است و از این رو، مرگ اندیشی تمامت روان او را احاطه کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - تحلیل ارتباطهای غیرکلامی در منظومۀ تحفهالاحرار از مثنوی هفت اورنگ جامی
فاطمه علیمرادزاده حسنعلی عباسپور اسفدن کبری نودهی طواق گلدی گلشاهیشماره 62 , دوره 20 , زمستان 1402مقصود از ارتباط غیرکلامی، انتقال پیام و مفاهیم بدون استفاده از سخن و گفتار است. این ارتباط همۀ حرکات بدن را در برمیگیرد. هریک از مؤلّفههای ارتباط غیرکلامی با توجّه به بافت موقعیّتی و نیز فرهنگ جوامع ممکن است مفاهیم و پیامهای گوناگونی را منتقل کنند. با توجّه به پژوهش چکیده کاملمقصود از ارتباط غیرکلامی، انتقال پیام و مفاهیم بدون استفاده از سخن و گفتار است. این ارتباط همۀ حرکات بدن را در برمیگیرد. هریک از مؤلّفههای ارتباط غیرکلامی با توجّه به بافت موقعیّتی و نیز فرهنگ جوامع ممکن است مفاهیم و پیامهای گوناگونی را منتقل کنند. با توجّه به پژوهشهای صورت گرفته توسّط پژوهشگران علم ارتباطات، در یک ارتباط درصد بالایی از پیام از طریق مؤلّفههای غیرکلامی منتقل میشود و سهم اندکی از این انتقال پیام توسّط کلام و گفتار صورت میپذیرد. در متون ادبی نیز شاعران و نویسندگان برای انتقال مفاهیم از حرکات بدنی و مؤلفهای مرتبط با آن بهره میبرند و این امر سبب درک و فهم بهتر خواننده از متن میگردد. آثار جامی از جمله متونی است که قابلیّت تجزیه و تحلیل از دیدگاه علم ارتباطات را دارد. این تحقیق میکوشد تا عناصر ارتباط غیرکلامی را در منظومۀ تحفةالاحرار جامی به روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار دهد و مؤلّفههای این نوع از ارتباط را استخراج و تحلیل کند. نتیجۀ حاصل از این پژوهش نشان میدهد که جامی از بیشتر مؤلّفههای ارتباط غیرکلامی در این منظومه استفاده کرده است و مؤلّفههایی که بیشترین کاربرد را داشتهاند، کارکردهای مربوط به حرکت دست با 71 مورد، حالت و وضع ظاهری 41 مورد، چشم و نگاه 39 مورد، حرکت کمر 34 نمونه و سرو گردن 32 مورد است. همچنین بررسیها نشان میدهد که مفاهیم و پیامهایی که از این روش منتقل شدهاند، با بافت متنی اثر مورد بررسی همخوانی کامل دارد و همه در راستای انتقال مفاهیم تعلیمی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - تحلیل شخصیت نجم الدین رازی در مرصاد العباد
فرانک کریمی توچایی تورج عقدایی حیدر حسن لو نزهت نوحیشماره 62 , دوره 20 , زمستان 1402علم روانشناسی، افراد را از نظر شخصیّت به دو تیپِ متمایز تقسیم کرده است: افراد برونگرا و درونگرا. مرز این دو طبقه را میتوان از عملکرد ذهنِ افراد مشخّص کرد. فعالیّت ذهنِ هر فرد، مبنی بر چهار عملکرد استوار است: حس، شهود، تفکّر و احساس. حال اگر هر کدام از این عملکردها ب چکیده کاملعلم روانشناسی، افراد را از نظر شخصیّت به دو تیپِ متمایز تقسیم کرده است: افراد برونگرا و درونگرا. مرز این دو طبقه را میتوان از عملکرد ذهنِ افراد مشخّص کرد. فعالیّت ذهنِ هر فرد، مبنی بر چهار عملکرد استوار است: حس، شهود، تفکّر و احساس. حال اگر هر کدام از این عملکردها بر ذهن آدمی غالب شود، او از شخصیّتی برونگرا یا درونگرا برخوردار خواهد بود. در میانسالی با تحوّل روان، انسان به خودِ درونیِ خویش تمرکز میکند و از برونگرایی، به سمت درونگرایی متمایل میشود. مقالۀ حاضر با روش تحلیلی- توصیفی و به شیوۀ کتابخانهای انجام شده و با رویکرد نقد روانشناسی، درصدد واکاویِ شخصیّت نجمالدّین رازی در مرصادالعباد، براساس گرایشهای برونگرایی و درون گرایی است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که رازی، هر دو تیپ شخصیّتیِ برونگرا و درونگرا را در دورههای مختلف زندگی تجربه کرده است. ویژگیِ شخصیتیِ رازی براساس تیپهای روانشناختیِ هشتگانه، به تیپهای برونگرای متفکّر، برونگرای احساسی، برونگرای شهودی، درونگرای شهودی و درونگرای متفکّر نزدیکتر است. با در نظر گرفتنِ اینکه رازی یک عارف است، میتوان گفت که غلبۀ تیپ درونگرای شهودی در شکلگیریِ تمایلات عرفانیِ وی دخیل بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - زبان، متن، فرامتن و معنا در رمان بیوتن
آذردخت خطیبی رحیم طاهر رضا فهیمیشماره 62 , دوره 20 , زمستان 1402رمان بلند بیوتن را با توجّه به نشانه هایی که به طور کلّی بر پسامدرنیسم دلالت دارد، می توان یک رمان بلند پس ت مدرن تلقّی کرد. پسامدرن، اگرچه به لحاظ تاریخی پس از مدرن و برای پاسخگویی به برخی از مدعاهای محقّق نشدۀ آن، به میدان آمد؛ ویژگی هایی دارد که آن را از مدرنیسم مت چکیده کاملرمان بلند بیوتن را با توجّه به نشانه هایی که به طور کلّی بر پسامدرنیسم دلالت دارد، می توان یک رمان بلند پس ت مدرن تلقّی کرد. پسامدرن، اگرچه به لحاظ تاریخی پس از مدرن و برای پاسخگویی به برخی از مدعاهای محقّق نشدۀ آن، به میدان آمد؛ ویژگی هایی دارد که آن را از مدرنیسم متمایز میسازد. در رمان بیوتن که بر تقابل سنّت و مدرنیته بنا شد. شاهد حس و عاطفۀ نه چندان منسجم ارمیا، شخصیّت اصلی داستان، هستیم. از رهگذر پندار و کردار اوست که از درهم ریختگی اوضاع و پراکندگی اندیشۀ انسان پستمدرن، سطح نگری های او، تغییر نظام های ارزشی جامعه، پرهیز از هر آن چه انسجام، قطعیّت و معنای مشخّصی دارد آگاه می شویم. دادههای این پژوهش، با استفاده از روش کتابخانه ای گرد آمده است. دستاورد این پژوهش گویای این است که در رمان بیوتن، زبان در آفرینش معناهای تازه نقش اساسی دارد. گذشته از اینکه این معناها ممکن است به چیزهای ساده، سطحی و حتّی مبتذل باز گردد، زبان در این آفرینشها نقش خود را به درستی ایفا و به انتقال بسیاری از معناها کمک میکند. همچنین امیرخانی در این رمان، بازیهای زبانی بسیاری دارد و از رهگذر این بازیها معناهایی را میآفریند که بیانگر واقعیّتهای اجتماعی و سیاسی دو دیدگاه متقابل سنّتی و مدرن است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - وجوه پنجگانه فرامتنیّت ژرار ژنت در رمان تنگسیرصادق چوبک
علی کشاورز قدیمی جواد طاهری لیدا نامدارشماره 62 , دوره 20 , زمستان 1402فرادهش متنی (فرامتنیّت) مناسباتی است که متن را خواه به صورت آشکار و خواه به صورت پنهان، در ارتباط با دیگر متون قرار میدهد. فرامتنیت مورد نظر ژنت، سطح وسیع تری از بینامتنیّت کریستیوایی است. کارکرد بینامتنیّت آن است که تصوّرات رابطهای بودن، ارتباط بینابینی و وابستگی متق چکیده کاملفرادهش متنی (فرامتنیّت) مناسباتی است که متن را خواه به صورت آشکار و خواه به صورت پنهان، در ارتباط با دیگر متون قرار میدهد. فرامتنیت مورد نظر ژنت، سطح وسیع تری از بینامتنیّت کریستیوایی است. کارکرد بینامتنیّت آن است که تصوّرات رابطهای بودن، ارتباط بینابینی و وابستگی متقابل در حیات فرهنگی مدرن را برجسته میکند. واژۀ متن دال بر یک بافته، یک بافت درهم تنیده است و از اینرو بینامتنیّت، وابسته به انگارههای شبکۀ توری، بافت، و جامهای متنی درهم تنیده از تار و پود از پیش نوشتهها و از پیش خواندههاست. بنابراین هر متنی معنای خود را از رابطۀ دیگر متون بهدست میآورد که به شیوههای گوناگونی میتواند ترسیم شود. صادق چوبک؛ نویسندهای خلاق و آشنا با اصول و تکنیکهای نوین داستاننویسی آگاهانه و ناخودآگاه در رمان تنگسیر از شبکههای متنی پیچیده و مختلفی بهره برده است. هدف از پژوهش بررسی و تحلیل وجوه پنجگانه فرامتنیت ژنت در رمان تنگسیر صادق چوبک است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و به شیوۀ کتابخانهای است. یافتههای پژوهش نشان میدهد از وجوه پنجگانه نظریۀ فرامتنیّت ژنت، پیرامتنیّت و زبرمتنیّت در رمان تنگسیر بسامد قویتری داشته و از دیگر وجوه برجستهتر است. پرونده مقاله
پربازدیدترین مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - معنا شناسی واژة «مکر» در قرآن کریم
روح الله اکبری سید تقی کبیریشماره 40 , دوره 15 , تابستان 1397چکیده آنچه بعنوان مکر در اصطلاحات و محاورات زبان فارسی و به نام های حیله، نیرنگ، خیانت، کَلَک، کلاه شرعی، گول زدن و... متداول و رایج گشته با اصطلاح و کاربرد آن در لسان قرآن و ادبیّات عرب کاملاً متفاوت میباشد. چه آنکه در اصطلاح عربی مکر به معنای هر گونه تدبیر و چاره ان چکیده کاملچکیده آنچه بعنوان مکر در اصطلاحات و محاورات زبان فارسی و به نام های حیله، نیرنگ، خیانت، کَلَک، کلاه شرعی، گول زدن و... متداول و رایج گشته با اصطلاح و کاربرد آن در لسان قرآن و ادبیّات عرب کاملاً متفاوت میباشد. چه آنکه در اصطلاح عربی مکر به معنای هر گونه تدبیر و چاره اندیشی است. و در واقع یک واژه محصور شده برای کاربرد در افعال مذموم و ناپسند نیست. چرا که مکر در کاربردهای قرآنی آن اولاً بیشتر موارد درباره خداوند متعال مطرح شده و در ثانی در خصوص آن دو نوع کاربرد بکار گرفته شده است، که یکی عبارتست از مکر در افعال خیر و این همان است که از آن بعنوان مکر ممدوح و ستایش شده نام میبریم و دیگری مکر در افعال شرّ میباشد و این همان مکر مذموم و نکوهش شده میباشد که در قرآن کریم از آن تعبیر به مکر السَّیّئ میشود. البتّه در قرآن واژگان دیگری نیز استعمال شده است که میتواند در تبیین واژة مکر تأثیرگذار باشد چرا که آنها قریب المعنی با واژة مکر هستند. این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی سعی دارد کیفیّت استعمال واژة مکر در قرآن را مورد تحلیل قرار داده تا معانی کاربردی آن را تبیین نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - مقایسه مفهوم عشق در غزلیّات عطّار، مولوی، سعدی و حافظ
علی اکبر بزی احمدرضا کیخای فرزانه بهروز رومیانیشماره 54 , دوره 18 , زمستان 1400چکیده عشق پدیدهای است که تمام احساسات و جریانات درونی عاشق را متحوّل و شخصیّت جدیدی از وی میسازد؛ هدایت او را بر عهده میگیرد و به تناسب هر فرد جلوههای گوناگونی به خود میگیرد. عطّار، مولانا، سعدی و حافظ بهترین شاعرانی هستند که در اوصاف عشق سخن گفتهاند. اینان در اش چکیده کاملچکیده عشق پدیدهای است که تمام احساسات و جریانات درونی عاشق را متحوّل و شخصیّت جدیدی از وی میسازد؛ هدایت او را بر عهده میگیرد و به تناسب هر فرد جلوههای گوناگونی به خود میگیرد. عطّار، مولانا، سعدی و حافظ بهترین شاعرانی هستند که در اوصاف عشق سخن گفتهاند. اینان در اشعار خود از تعبیرات خاصّی بهره بردهاند که نشان از ذوق عاشقانه آنها دارد. با توجّه به اهمّیّت مسأله عشق، این پژوهش با رویکرد توصیفی– تحلیلی، به بررسی عشق و مضامین آن در غزلیات این چهار شاعر بزرگ پرداخته است. براساس نتایج، از جمله نقطه نظرات مشترک بین این چهار شاعر میتوان نمونههای زیر را بیان نمود. از نظر همة آنها همانگونه که معشوق ازلی و ابدی است، عشق نیز آغاز و انجامی ندارد. جهان جلوة معشوق حقیقی است، عشق پدیدهای غیرقابل وصف و بیشرح و بیان بوده و بر عقل برتری دارد. در زمینة تفاوت دیدگاههای این چهار شاعر در مورد عشق نیز این نتیجه حاصل شد که: عطّار و مولانا فقط یک معشوق دارند و آن هم خالق یکتاست که تمام غزلیّات عاشقانه آنان در مورد اوست. امّا در غزل حافظ چهرة متفاوتی از معشوق مشاهده میشود؛ گاهی الهی است، زمانی جسمانی و گاهی نیز اجتماعی میباشد. معشوق سعدی نیز زیبا است، امّا به او اعتنایی ندارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - نقد جامعهشناختی مجموعه داستان کوتاه «طعم گس خرمالو» اثر زویا پیرزاد
منصوره باقری مزرعه عبدالرضا مدرس زاده فاطمه حیدریشماره 50 , دوره 17 , زمستان 1399چکیده کتاب طعم گس خرمالو از زویا پیرزاد در سال 1376 منتشر شد و مورد توجّه بسیاری قرار گرفت. هدف از این پژوهش، نقد جامعهشناختی این اثر و مطالعة چگونگی بازنمایی جامعه در جهان تخیّلی داستانهای کوتاه این مجموعه است. نقد جامعهشناختی ادبیّات یکی از شیوههای کاربردی در تح چکیده کاملچکیده کتاب طعم گس خرمالو از زویا پیرزاد در سال 1376 منتشر شد و مورد توجّه بسیاری قرار گرفت. هدف از این پژوهش، نقد جامعهشناختی این اثر و مطالعة چگونگی بازنمایی جامعه در جهان تخیّلی داستانهای کوتاه این مجموعه است. نقد جامعهشناختی ادبیّات یکی از شیوههای کاربردی در تحلیل متون ادبی بهویژه رمان است که تناظر میان ساختار اجتماع و ساختار زیباییشناختی داستان را بررسی میکند. در نقد این اثر، آرای جورج لوکاچ، بنیانگذار این رشته و شیوة ساختگرایی تکوینی لوسین گلدمن مبنای کار بوده است. نتایج بهدست آمده از روش تحلیلی ـ توصیفی نشان میدهد که دغدغة اصلی پیرزاد، ترسیم سیمای زن در جامعه و پیمودن مسیر تحوّلی است که با خودآگاهی آغاز میشود و به تغییر در جایگاه اجتماعی میانجامد. او به عنوان نویسندهای رئالیست به خوبی توانسته است در داستانهای خود، ورود مجدّد مدرنیته به ایرانِ پس از جنگ، تغییر ارزشها، شکاف نسلی، افزایش سهم زنان در فعالیتهای اجتماعی و به طور کلّی روند دگرگونی جامعة ایرانی را نشان دهد؛ روندی که در نهایت به تغییراتی اساسی در نیمة دهة هفتاد منجر شد. همچنین تأیید میشود که این شیوة نقد ابزارهای لازم را برای تحلیل و تفسیر داستان کوتاه فارسی، در اختیار دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - کهن الگوی آنیما و نقش آن در بررسی روان شناختی شخصیّتهای فیروزشاه و عین الحیات داراب نامة بیغمی
سوسن بیگلری دلویی رضا اشرف زاده جواد کهربان قزل حصارشماره 50 , دوره 17 , زمستان 1399چکیدهکهن الگوها به عنوان میراث مشترک جای گرفته در ناخودآگاه جمعی نوع بشر شناخته میشوند. این مقوله برای نخستین بار از سوی کارل گوستاو یونگ، روان شناس انسان گرا مطرح گردید. مهم ّترین سرنمون ازلی تشریح شده از سوی یونگ، آنیما (روح مؤنّث نرینه) است که جلوههایی مطلوب و مخرب چکیده کاملچکیدهکهن الگوها به عنوان میراث مشترک جای گرفته در ناخودآگاه جمعی نوع بشر شناخته میشوند. این مقوله برای نخستین بار از سوی کارل گوستاو یونگ، روان شناس انسان گرا مطرح گردید. مهم ّترین سرنمون ازلی تشریح شده از سوی یونگ، آنیما (روح مؤنّث نرینه) است که جلوههایی مطلوب و مخرب در نهاد جنس مذکر دارد. داراب نامۀ بیغمی اثری برجسته است که به تشریح ماجراهای عاشقانه و حماسی فیروزشاه، پسر داراب با عین الحیات، دختر شاه یمن می پردازد. کیفیت تجلّی عین الحیات در روایت های بیغمی به گونه ای است که می توان شخصیّت او و تأثیراتی را که بر فیروزشاه گذاشته است، با مؤلّفه های آنیمایی مورد نظر یونگ سنجید. نتایج این تحقیق که با روش توصیفی تحلیلی و رویکرد تطبیقی پرداخته شده است، نشان می دهد که رسیدن عاشق به فردیّت، ازلیّت معشوق، تجلّی معشوق در خواب و رؤیا و نمودهای منفی معشوقه، اصلی ترین نمودهای آنیمایی عشق در داراب نامه هستند. همچنین، اصلی ترین تأثیر آنیما بر شخصیّت فیروزشاه، رسیدن او به مقام وزارت و پادشاهی است که نمادی از فردیت و کمال شخصیّتی محسوب می شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - تطوّر ماهیّت معشوق در شعر فارسی (از سبک خراسانی تا سبک هندی)
هاجر عسکریان چایجان محمدرضا شادمنامن جهاندوست سبزعلیپور سیّدسعید احدزاده حسین آریانشماره 56 , دوره 19 , تابستان 1401عشق، ودیعه ای الهی است که در نهاد انسان قرار گرفته و یکی از مهمّ ترین مضامین ادبیّات هر سرزمینی است. عاشق و معشوق دو رکن اصلی در عشق هستند. جلوه های عاشق، معشوق و مفهوم عشق در ادوار مختلف به اقتضای شرایط سیاسی، فرهنگی و اجتماعی تغییر کرده است. معشوق به دو نوع مجازی (معش چکیده کاملعشق، ودیعه ای الهی است که در نهاد انسان قرار گرفته و یکی از مهمّ ترین مضامین ادبیّات هر سرزمینی است. عاشق و معشوق دو رکن اصلی در عشق هستند. جلوه های عاشق، معشوق و مفهوم عشق در ادوار مختلف به اقتضای شرایط سیاسی، فرهنگی و اجتماعی تغییر کرده است. معشوق به دو نوع مجازی (معشوق زمینی) و حقیقی (معشوق الهی و روحانی) تقسیم میشود. در این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی، تطوّر ها و تحوّلات جلوه های معشوق بررسی شده است تا روند تغییرات مفهوم و ماهیّت معشوق و خصلت ها و ویژگی های آن در ادوار شعر فارسی (از سبک خراسانی تا سبک هندی) مشخّص شود. از میان پنج دورة شعر فارسی، 22 شاعر برجسته از پنج دورة‎ شعر فارسی انتخاب شده و در اشعار آن ها، ویژگی ها و تجلّی‎های مختلف معشوق بررسی شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که در دورة خراسانی، معشوق جلوه ای زمینی دارد و در طی دورة آذربایجانی به معشوق حقیقی نزدیک تر شده و در سبک عراقی به دلیل ورود عرفان به شعر، ماهیّتی کاملاً حقیقی می یابد. در دورة سبک هندی و وقوع، معشوق ماهیّت تلفیقی مجازی - حقیقی یافته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - بررسی سبک شناسی لایهای اشعار عارف سنندجی
صباح حسینی محمد علی گذشتی اشرف شیبانی اقدمشماره 62 , دوره 20 , زمستان 1402شیخ محمود سنندجی متخلّص به عارف از شاعران و عارفان گمنام فارسی سرای در قرن سیزدهم هجری در شهر سنندج و در دورة قاجار بوده است. وی از پیروان طریقت نقشبندیّه بوده که در این طریقت به مقام خلافت و جانشینی مرشد و پیر طریقت رسیده است. شیخ محمود عارف، علاوه بر مقام بلند عرفانی چکیده کاملشیخ محمود سنندجی متخلّص به عارف از شاعران و عارفان گمنام فارسی سرای در قرن سیزدهم هجری در شهر سنندج و در دورة قاجار بوده است. وی از پیروان طریقت نقشبندیّه بوده که در این طریقت به مقام خلافت و جانشینی مرشد و پیر طریقت رسیده است. شیخ محمود عارف، علاوه بر مقام بلند عرفانی و فقهی، شاعری توانا و زبر دست هم بوده و دیوان شعری از وی مشتمل بر ۶۹۳۲ بیت به یادگار مانده که تاکنون بررسی و تصحیح نشده است و از دید محقّقان و پژو هشگران ادبیّات فارسی پنهان مانده است. این دیوان در قالبهای گوناگون شعر فارسی مانند: قصیده، غزل، قطعه، ترجیعبند، تضمین، مستزاد، رباعی، تخمیس و فرد است. وی شاعری مسلّط به رموز و فنون شاعری است که به تعداد تمام حروف الفبا در دیوانش قافیه ساخته است. از دیوان شیخ محمود سه نسخه تاکنون شناسایی شده که یک نسخه در کتابخانه اوقاف شهر سلیمانیّه عراق، و دو نسخة دیگر در آرشیوها و مجموعههای شخصی داخل کشورمان نگهداری میشود. محتوای اشعار شیخ محمود عارف، مضامین صوفیانه، عرفانی و مباحث اخلاقی و دینی است. وی عارفی پاک باخته است که در دیوانش فقط یک صدا شنیده میشود آن هم صدای سخن عشق الهی و عرفانی است. این نوشتار برای اوّلین بار به بررسی سبکی قصاید و غزلیّات دیوان عارف از منظر سبک شناسی لایهای میپردازد.روش تحلیل در این نوشتار تحلیلی – توصیفی است وتلاش شده تا با بررسی شعر عارف به تجزیه و تحلیل سبکی آنها بپردازد. پس از بررسی اشعار عارف سنندجی مشخّص شد که در لایه واژگانی شاعر به خاطر تفکّر صوفیانه کاربرد واژگان ذهنی و خانقاهی زیاد است. در لایة اوایی، تأثیر پذیری از ساختار واژگانی زبان کردی که زبان مادری شاعر است، دیده می شود. در لایة بلاغی استفاده از تشبیه و استعاره و تلمیح بسیار زیاد است و شاعر با توجّه به تفکّر صوفیانه از زبان رمزی و استعاری بیشتر استفاده کرده است. در لایة نحوی، شاعر با توجّه به شیوة دورة بازگشت ادبی به تقلید از روش بزرگان سبکهای خراسانی و عراقی پرداخته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - سیمای عاشق و معشوق در دیوان نظیری نیشابوری
محمّدامین احسانی اصطهباناتی علیاصغر یاری اصطهباناتیشماره 53 , دوره 18 , پاییز 1400چکیده وصف عشق و شرح حالات و احوال عاشق و معشوق در ادبیّات جلوۀ خاصّ و گستردهای دارد. بسامد بالای موضوعات دربارۀ عشق در فرهنگ و ادب ملل، گویای این ادعاست، در ادبیّات ایران زمین نیز شرح و بیان عشق، چه در جلوههای گوناگون مجازی و چه در میراث عرفانی، در مرتبۀ ملکوتی عشق ا چکیده کاملچکیده وصف عشق و شرح حالات و احوال عاشق و معشوق در ادبیّات جلوۀ خاصّ و گستردهای دارد. بسامد بالای موضوعات دربارۀ عشق در فرهنگ و ادب ملل، گویای این ادعاست، در ادبیّات ایران زمین نیز شرح و بیان عشق، چه در جلوههای گوناگون مجازی و چه در میراث عرفانی، در مرتبۀ ملکوتی عشق انسان به خدا و عشق خدا به انسان از زیباترین و درخشانترین گوهرهای تفکر و اندیشۀ بشری است. در این میان سبک هندی و بویژه اشعار نظیری نیشابوری به دلیل بهرهمندی توأمان از اوصاف و ویژگیهای مکتب وقوع و سبک هندی جایگاه ویژهای دارد. غزلهای نظیری نیشابوری بیانگر حالات درونی اوست که از سوز دل عاشقش حکایت میکند و چنان لطیف و دل نشین است که شنونده را هر چند بیذوق باشد، مفتون خویش میسازد. در این پژوهش، عشق و احوال عاشق و معشوق مورد بررسی اجمالی قرار میگیرد، روش تحقیق توصیفی– تحلیلی میباشد و یافتههای تحقیق حاکی از آن است که نظیری نیشابوری در توجّه به عشق و اوصاف و معشوق، به سنّت ادبی پیش از خود یعنی سبک عراقی و معشوق از جنبۀ حقیقی توجّه داشته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - تحلیل شخصیت نجم الدین رازی در مرصاد العباد
فرانک کریمی توچایی تورج عقدایی حیدر حسن لو نزهت نوحیشماره 62 , دوره 20 , زمستان 1402علم روانشناسی، افراد را از نظر شخصیّت به دو تیپِ متمایز تقسیم کرده است: افراد برونگرا و درونگرا. مرز این دو طبقه را میتوان از عملکرد ذهنِ افراد مشخّص کرد. فعالیّت ذهنِ هر فرد، مبنی بر چهار عملکرد استوار است: حس، شهود، تفکّر و احساس. حال اگر هر کدام از این عملکردها ب چکیده کاملعلم روانشناسی، افراد را از نظر شخصیّت به دو تیپِ متمایز تقسیم کرده است: افراد برونگرا و درونگرا. مرز این دو طبقه را میتوان از عملکرد ذهنِ افراد مشخّص کرد. فعالیّت ذهنِ هر فرد، مبنی بر چهار عملکرد استوار است: حس، شهود، تفکّر و احساس. حال اگر هر کدام از این عملکردها بر ذهن آدمی غالب شود، او از شخصیّتی برونگرا یا درونگرا برخوردار خواهد بود. در میانسالی با تحوّل روان، انسان به خودِ درونیِ خویش تمرکز میکند و از برونگرایی، به سمت درونگرایی متمایل میشود. مقالۀ حاضر با روش تحلیلی- توصیفی و به شیوۀ کتابخانهای انجام شده و با رویکرد نقد روانشناسی، درصدد واکاویِ شخصیّت نجمالدّین رازی در مرصادالعباد، براساس گرایشهای برونگرایی و درون گرایی است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که رازی، هر دو تیپ شخصیّتیِ برونگرا و درونگرا را در دورههای مختلف زندگی تجربه کرده است. ویژگیِ شخصیتیِ رازی براساس تیپهای روانشناختیِ هشتگانه، به تیپهای برونگرای متفکّر، برونگرای احساسی، برونگرای شهودی، درونگرای شهودی و درونگرای متفکّر نزدیکتر است. با در نظر گرفتنِ اینکه رازی یک عارف است، میتوان گفت که غلبۀ تیپ درونگرای شهودی در شکلگیریِ تمایلات عرفانیِ وی دخیل بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - انواع تمثیل در ادب فارسی
سردار با فکرشماره 45 , دوره 16 , پاییز 1398چکیده تمثیل، از مهمّ ترین و پرکاربردترین شگردهای ادبی در متون ادبی تعلیمی و سبک هندی است. اساس این هنر بیانی بر تشبیه است و در آن شاعر یا نویسنده برای تأیید یا روشن شدن مطلبی، آن را به موضوعی سادهتر تشبیه می کند یا برای اثبات موضوعی، نمونه و مثالی رایج و مشهور می آورد چکیده کاملچکیده تمثیل، از مهمّ ترین و پرکاربردترین شگردهای ادبی در متون ادبی تعلیمی و سبک هندی است. اساس این هنر بیانی بر تشبیه است و در آن شاعر یا نویسنده برای تأیید یا روشن شدن مطلبی، آن را به موضوعی سادهتر تشبیه می کند یا برای اثبات موضوعی، نمونه و مثالی رایج و مشهور می آورد تا از این طریق، مفاهیم و نظریّات خود را به خواننده یا شنونده منتقل کند. استفاده از این شیوۀ ادبی در آثار ادبی تعلیمی، تعلیم و پند و اندرزهای اخلاقی را حلاوت بخشیده و تأثیرگذاری آن ها را دو چندان ساخته است. در آثار ادبی تعلیمی بسامد حکایت های تمثیلی و در سبک هندی بسامد اسلوب معادله بیشتر از اقسام دیگر تمثیل است. در این مقاله بعد از توضیح و تبیین انواع گوناگون تمثیل، برای هر یک از آن ها، نمونه هایی از آثار مهمّ ادب فارسی آورده شده و نقاط ضعف و قوّت آن ها مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. شیوۀ پژوهش، براساس نحوۀ کاربرد مصداق های این آرایۀ ادبی در آثار مهمّ تعلیمی و سبک هندی و ملاحظۀ دیدگاه های صاحب نظران و دریافت شخصی از این هنر بلاغی صورت گرفته است. نتیجۀ کلّی مقاله این است که به کار بردن فراوان صورت های مختلف تمثیل، جزء مختصات اصلی و ذات آثار ادبی تعلیمی و سبک هندی و از رازهای زیبایی و تأثیر زبان آن ها بر خواننده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - جستاری در مقبرة الشّعرای تبریز
مریم محمدزادهشماره 40 , دوره 15 , تابستان 1397چکیده تذکره ها و کتب تاریخی در مورد آبادانی مقبر ةالشّعرا تا قرن دهم هجری اتّفاق نظر دارند؛ لیکن در مورد تاریخ انهدام و ویرانی آن توافقی وجود ندارد. در نیمة دوم قرن دهم هجری حافظ حسین کربلایی در روضات الجنان از نابود شدن این مقبره خبر می دهد ، در حالی که در اوایل قرن چکیده کاملچکیده تذکره ها و کتب تاریخی در مورد آبادانی مقبر ةالشّعرا تا قرن دهم هجری اتّفاق نظر دارند؛ لیکن در مورد تاریخ انهدام و ویرانی آن توافقی وجود ندارد. در نیمة دوم قرن دهم هجری حافظ حسین کربلایی در روضات الجنان از نابود شدن این مقبره خبر می دهد ، در حالی که در اوایل قرن یازدهم هجری، ملا حشری در روضة الاطهار از معلوم بودن مزار شاعرانی مانند خاقانی و اسدی در آن سخن به میان می آورد و منابع متأخّری مثل اولاد الاطهار و تاریخ دارالسّلطنه تبریز از آنجا به عنوان گورستانی معدوم یاد می کنند. این نوشتار به وسیلة فنّ تحلیل محتوا، از یک سو ضمن معرّفی سند و منبعی جدید، به نقد آراء موجود در مورد تاریخچة نابودی مقبر ة الشّعرا می پردازد و ثابت می کند که نوشته های مؤلّف روضة الاطهار در زمینة آبادانی مقبره در قرن یازدهم، دقیق و دارای اصالت است؛ از سوی دیگر با توجّه به این که در مورد شاعران مدفون در مقبر ة الشّعرا نیز اتفاق نظر وجود ندارد، بعد از معرّفی شاعرانی که یقیناً در آنجا به خاک سپرده شده اند؛ نشان میدهد که نیّر تبریزی در مقبر ة الشّعرا دفن نشده و مدفون بودن انوری، اثیر الدّین اخسیکتی و فلکی شروانی در این محلّ، مورد تردید است. پرونده مقاله