چکیده
پس از انقلاب مشروطه و ترجمۀ متون داستانهای غربی به زبان فارسی، شاهد حضور و نفوذ مکتب های ادبی در داستان نویسی فارسی بوده ایم. در این بین، رئالیسم با بیشترین اقبال روبه رو بوده و دوره های گوناگون انتقادی، سوسیالیستی، اقلیمی و روان شناختی را تجربه کرده است. از نما چکیده کامل
چکیده
پس از انقلاب مشروطه و ترجمۀ متون داستانهای غربی به زبان فارسی، شاهد حضور و نفوذ مکتب های ادبی در داستان نویسی فارسی بوده ایم. در این بین، رئالیسم با بیشترین اقبال روبه رو بوده و دوره های گوناگون انتقادی، سوسیالیستی، اقلیمی و روان شناختی را تجربه کرده است. از نمایندگان برجستۀ رئالیسم در داستان نویسی فارسی، بزرگ علوی است. او در گیله مرد با نگرشی واقع گرایانه به تبیین اوضاع جامعۀ ایران پرداخته و مبادی نظام حاکم را به چالش کشیده است. دغدغه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نویسنده در این داستان به طرز برجسته ای قابل مشاهده است. به این دلیل، در مقالۀ حاضر، با استناد به روش توصیفی- تحلیلی، مهمّ ترین مؤلّفه های رئالیستی داستان مذکور بررسی و کاویده شده است. به نظر می رسد بزرگ علوی در بازنمایی مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، توجةه به زمان و مکان، شخصیّت پردازی، صحنه پردازی و توصیف وقایع و مناظر، رویکردی رئالیستی داشته و بر بنیاد مبانی نظری این مکتب عمل کرده و به رسالت ادبی خود جامۀ عمل پوشانده است.
پرونده مقاله
چکیده
یکی از دگرگونی هایی که در رباعی معاصر نسبت به گذشته رخ داده، توجّه بیشتر به جنبههای رسانهای و ارتباطی این قالب کوتاه ادبی است. رباعی سرایان معاصر با عنایت به این موضوع که فرصت چندانی برای شرح و طرح مسایل گوناگون ندارند، کوشیده اند با استفاده از ظرفیّت های رسان چکیده کامل
چکیده
یکی از دگرگونی هایی که در رباعی معاصر نسبت به گذشته رخ داده، توجّه بیشتر به جنبههای رسانهای و ارتباطی این قالب کوتاه ادبی است. رباعی سرایان معاصر با عنایت به این موضوع که فرصت چندانی برای شرح و طرح مسایل گوناگون ندارند، کوشیده اند با استفاده از ظرفیّت های رسانه ای صور خیال و آرایه های ادبی با مخاطب خود ارتباط برقرار کنند و مفاهیم خــرد و کلان را به آن ها انتقال دهنــد. به این اعتبار، در مقالۀ حاضر با استناد به منابع کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی کارکرد ارتباطی و رسانه ای صنایع مذکور در رباعی های جلیل صفربیگی به عنوان یکی از برجسته ترین رباعی سرایان معاصر، بررسی و کاویده خواهد شد. او با تکیه بر صورت های خیالِ استعاره و تشبیه و آرایه های جناس، مراعات نظیر، تلمیح، تکرار و اغراق، موفّق به بازگویی و انتقال موضوعات عاشقانه، دینی و اعتقادی، احوالات شخصی، فلسفی و اندیشهای، سیاسی و اجتماعی، اخلاقی و حبّ وطن به مخاطبان خود شده است. بنابراین، صنایع ادبی در رباعی های صفربیگی بخش عمده ای از فرآیند انتقال پیام به گروه هدف را بر عهده دارند.
پرونده مقاله
چکیده
کتاب نفثةالمصدور، اثر محمّد زیدریِ نسوی از کتب مطرح در حوزۀ نثر مصنوع است. مؤلّف با وجود این که کتاب خود را به قصد بیانِ تألّمات و شرحِ ستم هایی نگاشته که نتیجۀ حملۀ مغول به سرزمین اوست، بیش از حدِّ انتظار به آرایش های کلامی توجّه داشته است؛ تا جایی که روایتِ تا چکیده کامل
چکیده
کتاب نفثةالمصدور، اثر محمّد زیدریِ نسوی از کتب مطرح در حوزۀ نثر مصنوع است. مؤلّف با وجود این که کتاب خود را به قصد بیانِ تألّمات و شرحِ ستم هایی نگاشته که نتیجۀ حملۀ مغول به سرزمین اوست، بیش از حدِّ انتظار به آرایش های کلامی توجّه داشته است؛ تا جایی که روایتِ تاریخ و اظهار شکوه و دردمندیِ وی کاملاً تحت الشعاع وسواس های زبانی و بلاغی قرار گرفته است. در این مقاله که چارچوب نظری آن، نظریّه هایی است که از سوی نخستین فرمالیست ها مطرح گردیده، وجوهی از ساختارِ زبانِ نفثةالمصدور و شاخصه هایی که در تکوینِ متن این اثر نقش دارند، شناسایی شده و از منظر فرمالیسم مورد بررسی قرار گرفته است. محدودۀ بررسی ها چند مؤلّفه از مؤلّفه های اصلی فرمالیسم و مبنای بررسی نیز معیارهای برآمده از آرای منتقدان مطرح فرمالیست است. در این راستا مصداق هایی از متن نفثةالمصدور که با شاخصه های اصلی فرمالیسم، یعنی؛ تعلیقِ معنایی، عدول از هنجار، آشنایی زدایی، ادبیّت و برجسته سازی قرابت دارد، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
پرونده مقاله
چکیده
حماسه از انواع مهمّ ادبی و تأثیرگذار در ادبیّات ملّتهاست که منحصر به دورۀ کهن نیست بلکه در اشعار شاعران دورۀ معاصر نیز دیده می‎شود. این نوع ادبی با تحوّلات و دگرگونی‎های بسیاری روبهرو بوده است و رابطۀ مستقیمی با وقایع سیاسی و اجتماعی و تحوّل در افکار و چکیده کامل
چکیده
حماسه از انواع مهمّ ادبی و تأثیرگذار در ادبیّات ملّتهاست که منحصر به دورۀ کهن نیست بلکه در اشعار شاعران دورۀ معاصر نیز دیده می‎شود. این نوع ادبی با تحوّلات و دگرگونی‎های بسیاری روبهرو بوده است و رابطۀ مستقیمی با وقایع سیاسی و اجتماعی و تحوّل در افکار و اندیشه‎ها دارد. از آنجایی که شاعر حماسه‎سرا در دوران معاصر در متن حوادث سیاسی و اجتماعی زمـان خود قرار دارد سعی می‎نماید تا حماسۀ دوران خود را بسراید. او مبارزاتی که خود شاهد و ناظر آنها بوده و مقاومت‎ها و ایستادگی‎هایی را که در مقابل استبدادها داشته تبدیل به حماسه میکند بنابراین این پژوهش در پاسخ به این پرسش نگاشته شده است که سیر تحوّل حماسه در شعر معاصر یعنی از زمان نیما یوشیج تا روزگار ما چگونه است؟ برای رسیدن به این منظور، مبحث حماسه از لحاظ محتوایی در شعر ده شاعر از نیما تا زمان حال به عنوان برجسته‎ترین نمایندگان شعر نیمایی، نو نیمایی، سپید، چریکی، شعر منثور و انقلاب بررسی و تحلیل شده است. این نوشتار به روش تحلیل محتوا با رویکرد توصیفی– تحلیلی انجام شده است. نتایج حاصل نشان داده‎است که تحوّلات حماسه به موازات جریانات سیاسی، تاریخی و اجتماعی دستخوش تغییرات و دگرگونی‎ها‎ می‎شود.
پرونده مقاله
چکیده
با گذشت سدهها از ملاقات فراعقلی مولانا و شمس، همچنان این مسأله در ذهن همگان وجود دارد که چه اتّفاقی افتاد که مولانای فقیه، درس و مدرسه را رها کرد و گرد خورشید تبریز به گردش درآمد. مقالۀ حاضر بر آن است تا از منظر چشمان جلال الدّین بلخی به شمس بنگرد. بنابراین آثا چکیده کامل
چکیده
با گذشت سدهها از ملاقات فراعقلی مولانا و شمس، همچنان این مسأله در ذهن همگان وجود دارد که چه اتّفاقی افتاد که مولانای فقیه، درس و مدرسه را رها کرد و گرد خورشید تبریز به گردش درآمد. مقالۀ حاضر بر آن است تا از منظر چشمان جلال الدّین بلخی به شمس بنگرد. بنابراین آثار مولوی مورد کاوش قرار گرفت. در بین آثار او، دیوان کبیر از ویژگی های خاصی برخوردار است. زیرا که شعرهایش جوششی است و شاعر در سرایش آن از قید و بند رها بوده و شعر از ناخودآگاهش بر زبان وی جاری می شد. پس این اثر بهتر از دیگر آثار منطقی، فلسفی و عقلانی جلال الدین، افکار و اندیشههایش را معرفی می کند. در این مقاله با بررسی صفاتی که مولوی برای شمس برمی شمرد، سعی شده تا شخصیّت این ابرانسانِ فرشته خوی بیش از پیش شناخته شود. روش تحقیق در این مقاله توصیفی – تحلیلی بوده و روش گردآوری اطلاعات در آن به صورت کتابخانهای است.
پرونده مقاله
چکیده
سیاست نامه، یکی از نظاممندترین کتابهای حکومتداری است که اندیشة علمی سیاسی خواجه نظامالملک طوسی به صورت تکنیکهای قدرت در پنج بخش اصلی پادشاهی، وزارت، قضاوت، دیوان سالاری و لشگرداری مدوّن شده است که سلطان سلجوقی آن را سرلوحة حکومتداری خود قرار داد. قابوسنا چکیده کامل
چکیده
سیاست نامه، یکی از نظاممندترین کتابهای حکومتداری است که اندیشة علمی سیاسی خواجه نظامالملک طوسی به صورت تکنیکهای قدرت در پنج بخش اصلی پادشاهی، وزارت، قضاوت، دیوان سالاری و لشگرداری مدوّن شده است که سلطان سلجوقی آن را سرلوحة حکومتداری خود قرار داد. قابوسنامة حکیم عنصرالمعالی نیز یکی از مهمّترین کتابهایی است که آیین ملکداری در آن به روشنترین وجهی بازتاب یافته است. آنچه که در عقاید نظامالملک مشاهده میشود، نوعی تمرکزگرایی همه جانبه است که در ظاهر، دوام سلطنت نیز به آن بستگی دارد. نتیجة یافتهها حاکی از آن ست که نظامالملک رابطة سلطان ایران و خلیفة بغداد را از نظر کسب مشروعیّت مذهبی اصلاح کرد و قوانین اداری بسیار دقیق و کاربردی و با ضمانت اجرایی، پایهریزی کرد. خواجه نظامالملک اندیشمندی عملگرا است که در خصوص حکومت داری با عقایدش برشیوههای عملی انحصار قدرت تأکید دارد. وی با استفاده از دین و ارتش مطیع و اشراف توانست ساختار حکومتی مقتدر با مرکزیّت سلطان پایهریزی کند. اندیشة عنصرالمعالی نیز در بیشتر موارد با نظامالملک مشترک است. در این تحقیق ابعاد مختلف تمرکزگرایی در سیاست نامه و قابوسنامه تطبیق و مورد نقد و ارزیابی قرارگرفت. یافتههای تحقیق نشانگر این است که خواجه نظامالملک در حیطة تمرکزگرایی اندیشههای گستردهتری نسبت به حکیم عنصرالمعالی دارد.
پرونده مقاله
چکیده
شعر فارسی در دورة معاصر، با تأکید بر عناصر فرمی و ساختاری، در ابعاد گوناگون و در راستای تجدّد و نوآوری، بسیار فعّال ظاهر شده و در تعامل با مکاتب ادبی غرب، به فرم خود تازگی بخشیده، و سعی در تغییر و نوزایی داشته است؛ یکی از شاخه های این تغییر و نوزایی، در قالب نظر چکیده کامل
چکیده
شعر فارسی در دورة معاصر، با تأکید بر عناصر فرمی و ساختاری، در ابعاد گوناگون و در راستای تجدّد و نوآوری، بسیار فعّال ظاهر شده و در تعامل با مکاتب ادبی غرب، به فرم خود تازگی بخشیده، و سعی در تغییر و نوزایی داشته است؛ یکی از شاخه های این تغییر و نوزایی، در قالب نظریّة فرمالیستی قابل بحث و بررسی است، قاعده افزایی، قواعدی افزون بر قواعدِ حاکم بر زبان خودکار و روزمرّه در اثر ادبی، از قبیلِ وزن، قافیه، ردیف، جناس، سجع، ترصیع، واج آرایی، تکرار و دیگر آرایه های لفظی به وجود میآورد. بنابراین از طریق تکرار کلام که عامل اصلی خلق انواع توازن است در زبان شعر روی میدهد. این پژوهش در صدد است تا مجموعة شعر گلچین گیلانی را از طریق قاعده افزایی مورد بررسی فرمالیستی قرار دهد. یافته ها نشان میدهد گلچین گیلانی از طریق قاعده افزایی بر ارزش موسیقایی و انسجام ساختاری مجموعة خود افزوده و ابیات و بندهای شعری را به پدیدههایی هنری تبدیل کرده است. استفاده از ردیفهای فعلی، تکرار، انواع سجع و جناس و واج آرایی مهمّترین انواع قاعده افزایی در مجموعة شعر گلچین هستند که موسیقی درونی اشعارش را تا حدّ زیادی بالا برده است.
پرونده مقاله
چکیده
گرماس از نظریّهپردازان مطرح در زمینة روایتشناسی است. وی به منظور بررسی انواع مختلف روایت، با ارائة الگوهای معیّن و ثابت، تلاشهای فراوانی انجام داد و روایتشناسی را بر پایۀ ریختشناسی حکایت پراپ استوار کرد. گرماس از دامنۀ مطالعات پراپ فراتر رفت و الگوی کنشی، مر چکیده کامل
چکیده
گرماس از نظریّهپردازان مطرح در زمینة روایتشناسی است. وی به منظور بررسی انواع مختلف روایت، با ارائة الگوهای معیّن و ثابت، تلاشهای فراوانی انجام داد و روایتشناسی را بر پایۀ ریختشناسی حکایت پراپ استوار کرد. گرماس از دامنۀ مطالعات پراپ فراتر رفت و الگوی کنشی، مربّع معناشناسی و زنجیرههای روایی خود را به گونه‎ای طرّاحی نمود که بر تمام روایتها منطبق باشد. در این پژوهش سعی بر آن است، که ساختار منظومۀ سام و بهرام اثر فیّاض لاهیجی براساس الگوی گرماس بررسی شود، تا ضمن مشخّص نمودن الگوی کنشی، کنشگران و نظام روایی، زنجیرۀ سه گانۀ روایی و مربّع معناشناسی این منظومه هم تحلیل شود. نتیجۀ این پژوهش که به روش تحلیلی- توصیفی و بر اساس مطالعات کتابخانه‎ای انجام شده، بیانگر این است که داستان سام و بهرام از انسجام روایی خاصّی برخوردار و از منظر تقابلهای دوگانه، زنجیره های روایی سه‎گانه و مربّع معناشناسی قابل بررسی است. همچنین این منظومه از الگوی ساختاری و روایی کاملی برخوردار است و در قالب نظریّه ساختارگرایانه و معناشناسانۀ گرماس قابل بررسی است.
پرونده مقاله
چکیده
جوهر عشق در متن و بطن همۀ ذرات عالم هستی جاری و ساری است و اصولا ًاساس خلقت بر پایۀ عشق نهاده شده و به وادی هستی و عینیّت رسیده است. عشق ودیعهای الهی است که در بدو خلقت در نهاد آدمی نهاده شده است و امانتی است آسمانی که مسؤولیّت حمل آن را انسان رهرو راه عشق پذ چکیده کامل
چکیده
جوهر عشق در متن و بطن همۀ ذرات عالم هستی جاری و ساری است و اصولا ًاساس خلقت بر پایۀ عشق نهاده شده و به وادی هستی و عینیّت رسیده است. عشق ودیعهای الهی است که در بدو خلقت در نهاد آدمی نهاده شده است و امانتی است آسمانی که مسؤولیّت حمل آن را انسان رهرو راه عشق پذیرفته و سر تعظیم در برابر عظمت آن فرود آورده است، همچنانکه در کلام وحی نیز مورد تأکید قرار گرفته است. حکیم نظامی گنجوی از شاعران قرن ششم هجری درحیطۀ ادبی آذربایجان، با بیانی نمادین و سمبلیک در قالب داستانهای بزمی و در عین حال عرفانی، اشارات نغزی به بایسته ها و ظرایف سیر و سلوک عرفانی کرده و در سیمای قهرمانان داستانهایی همچون خسرو وشیرین و لیلی و مجنون، عشق مجازی را به سان پلی برای عشق حقیقی و عرفانی بیان داشته است. او فرهاد و لیلی و مجنون را، که در پی عشقی الهی و ماندگار هستند، به عنوان قهرمانان حقیقی میدان عشق معرّفی مینماید. این مقاله به بحث و بررسی در این زمینه در دو منظومة عاشقانة نظامی میپردازد.
پرونده مقاله
چکیده
طبیعت در همة دورههای ادب فارسی منبع الهام برای شاعران ایرانی بوده است؛ در دورة معاصر با ترغیب نیما به انعکاس دید نو و نگاه فردی در شعر، شاعران تلاش کردهاند تصاویری بدیع و زیبا از طبیعت و محیط طبیعی اطراف خود ارائه دهند که این عامل، سبب ظهور تصاویر اقلیمی شده ا چکیده کامل
چکیده
طبیعت در همة دورههای ادب فارسی منبع الهام برای شاعران ایرانی بوده است؛ در دورة معاصر با ترغیب نیما به انعکاس دید نو و نگاه فردی در شعر، شاعران تلاش کردهاند تصاویری بدیع و زیبا از طبیعت و محیط طبیعی اطراف خود ارائه دهند که این عامل، سبب ظهور تصاویر اقلیمی شده است. در کنار انعکاس نگاه فردی و تجارب شخصی و تصویرسازی با الهام از طبیعت، شعر جامعه مدار معاصر نیز سعی کرده تا با رجوع به طبیعت و الهام از آن، مفاهیم سیاسی و اجتماعی را در قالب تصاویر و نمادهایی ملهم از طبیعت، ارائه دهد. شفیعی کدکنی از شاعران معاصر، در تصویرپردازی گرایش به طبیعت دارد. نوگرایی، عینیّت گرایی و اقلیم گرایی، ویژگی بارز تصویرپردازی این شاعر است. بخش عظیمی از نوگرایی او در تصویرپردازی، مرهون الهام از طبیعت در این زمینه است. ویژگی دیگری که در تصویرپردازی شعری او جلب توجّه می کند، حمل مفاهیم سیاسی و اجتماعی به تصاویر برگرفته از طبیعت است که در این مقاله به بررسی این ویژگیهای تصویرپردازی او خواهیم پرداخت. بحث و بررسی در تصویرپردازی شفیعی ، روشن میکند که شاعر در زمینه تصویرپردازی هم نوجو و نوآور است و هم تفکّرات سیاسی-اجتماعی خود را در قالب این تصاویر، زیبا و هنرمندانه بیان داشته است.
پرونده مقاله
چکیده
هویّت ملّی موجب جاودانگی و رشد و تعالی مردم یک کشور میشود و حفظ آن از دغدغههای دولتمردان و سیاستمداران یک جامعه است. از آنجا که هدف استعمارگران از بین بردن هویّت ملّی مردم یک سرزمین و از خود بیگانه کردن آنهاست، وظیفۀ بیدارسازی و آگاه کردن ملّت برعهدۀ شاعران چکیده کامل
چکیده
هویّت ملّی موجب جاودانگی و رشد و تعالی مردم یک کشور میشود و حفظ آن از دغدغههای دولتمردان و سیاستمداران یک جامعه است. از آنجا که هدف استعمارگران از بین بردن هویّت ملّی مردم یک سرزمین و از خود بیگانه کردن آنهاست، وظیفۀ بیدارسازی و آگاه کردن ملّت برعهدۀ شاعران و صاحبان قلم و اندیشه است. بر همین اساس در این پژوهش مؤلّفههای هویّت ملّی در آثار دو شاعر انقـلابی، عارف قزوینی و احمد شوقی از شاعـران معاصـر ایران و عـرب به روش توصیفی- تحلیلی و در قالب سه رویکرد سیاسی، تاریخی و اجتماعی بررسی و تبیین شده است. نتایج حاصل از تحقیق، نشان از آن دارد که این دو شاعر برجسته، توجّه ویژهای به شاخصهها و عناصر هویّت ملّی و ناسیونالیسم داشتهاند. وطنستایی، استعمارستیزی، تجلیل و تمجید از مبارزان، قهرمانان و شهدا و بیان عظمت و گذشتۀ پیشینیان از مضامین برجسته سرودههای آنهاست.
پرونده مقاله
چکیده
جوزف کمپبل برپایة اندیشة یونگ با پیشنهاد کهن نمونة سفر قهرمان، دریچهای نو در نقد کهنالگویی گشود و نشان داد که سفر قهرمانان در آثار روایی مردمان گوناگون بیشتر از الگوی یکسانی پیروی میکنند. الگوی کمپبل دربردارندة سه بخش عزیمت، تشرّف و بازگشت است. از این ر چکیده کامل
چکیده
جوزف کمپبل برپایة اندیشة یونگ با پیشنهاد کهن نمونة سفر قهرمان، دریچهای نو در نقد کهنالگویی گشود و نشان داد که سفر قهرمانان در آثار روایی مردمان گوناگون بیشتر از الگوی یکسانی پیروی میکنند. الگوی کمپبل دربردارندة سه بخش عزیمت، تشرّف و بازگشت است. از این روی نویسندگان این جستار برآنند تا داستان جمشید و خورشید سلمان ساوجی را براساس نقد کهنالگوی و تک اسطوره کمپبل بررسند. جمشید با پاسخ به ندای فراخوان، برای درک خویشتن و شناخت آنیمای درونش با راهنمایی پیرخرد، پای در سفری دشوار مینهد و مراحلی سخت را سپری میکند و سرانجام با پیوند با خورشید و بازگشت به چین، بهروزی را برای مردم سرزمینش به ارمغان می‎آورد. جمشید در این راه گذشته از بخششهای این جهانی به گونهای به خودشناسی دست مییابد که این دستاورد هماهنگ با اندیشة کهننمونة سفر قهرمان است.
پرونده مقاله