بررسی کارکرد ارتباطی و رسانه‌ای صور خیال و آرایه‌های ادبی در رباعی‌های جلیل صفربیگی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

اکبر شعبانی ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور - ایران.)
هادی پیرگزی ² (دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور – ایران.)

تاریخ دریافت : 1395/11/14 تاریخ پذیرش : 1397/12/05 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه: پیام, صور خیال, کلید واژه‌ها: جلیل صفربیگی, آرایه‌ها, کارکرد رسانه‌ای و ارتباطی,

چکیده مقاله :

چکیده یکی از دگرگونی هایی که در رباعی معاصر نسبت به گذشته رخ داده، توجّه بیشتر به جنبه‌های رسانه‌ای و ارتباطی این قالب کوتاه ادبی است. رباعی سرایان معاصر با عنایت به این موضوع که فرصت چندانی برای شرح و طرح مسایل گوناگون ندارند، کوشیده اند با استفاده از ظرفیّت های رسانه ای صور خیال و آرایه های ادبی با مخاطب خود ارتباط برقرار کنند و مفاهیم خــرد و کلان را به آن ها انتقال دهنــد. به این اعتبار، در مقالۀ حاضر با استناد به منابع کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی کارکرد ارتباطی و رسانه ای صنایع مذکور در رباعی های جلیل صفربیگی به عنوان یکی از برجسته ترین رباعی سرایان معاصر، بررسی و کاویده خواهد شد. او با تکیه بر صورت های خیالِ استعاره و تشبیه و آرایه های جناس، مراعات نظیر، تلمیح، تکرار و اغراق، موفّق به بازگویی و انتقال موضوعات عاشقانه، دینی و اعتقادی، احوالات شخصی، فلسفی و اندیشه‌ای، سیاسی و اجتماعی، اخلاقی و حبّ وطن به مخاطبان خود شده است. بنابراین، صنایع ادبی در رباعی های صفربیگی بخش عمده ای از فرآیند انتقال پیام به گروه هدف را بر عهده دارند.

چکیده انگلیسی:

Abstract         One of the transformations which has taken place in contemporary quatrain, is the focus on the media and communicative aspect of this short literary mold. Since the modern composers of the quatrain don't have much opportunity to deal with the expounding of different problems, they have tried to communicate with their readers through the media capacity of the imagery and literary arrays and transfer the micro and macro implications to them.  To this credit, in the present article, by documentation of library sources and through the descriptive – analytic approach, the communicative functions of the figures of speech in the quatrains of Jalil Safar Beiki, one of the most distinguished quatrains composed, will be investigated. He has been able to transfer the love, religious theme and personal conditions and philosophic , political, social, moral and patriotism to his readers by using the types of imagery, simile, punt arrays, harmony, allusion, repetition, and exaggeration to his readers. Therefore, figures of speech have great impact in transferring the process of the message to the target group in Safar Beiki quatrains.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

1- بهنام، مینا، (1389)، حس­آمیزی: سرشت و ماهیّت، فصل­نامۀ پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، شمارۀ 19، صص 92-67.

2- چوپان­زاده، مرضیه، (1384)، بررسی آماری کارکردهای استعاره در گفتمان آموزشی، مجلّۀ نشر دانش، سال 21، شمارۀ 4، صص 17-13.

3- خلیلی­جهان­تیغ، مریم، (1380)، سیب باغ جان؛ جستاری در ترفندها و تمهیدات هنری غزل مولانا، چاپ اوّل، تهران: سخن.

4- رضایی جمکرانی، احمد، (1384)، نقش تشبیه در دگرگونی­های سبکی، دوفصل­نامۀ پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، شمارۀ 5، صص 100-85.

5- شمیسا، سیروس، (1383)، معانی و بیان، تهران: فردوس.

6- شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1366)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.

7- صفربیگی، جلیل و حسن­زاده، مصطفی، (1387)، مروری بر رباعی امروز، نشریۀ گزارش، سال هفتم، شمارۀ 197، ص 61.

8- صفر بیگی، جلیل ، (1389 الف)، کم­کم کلمه می­شوم، چاپ اوّل، مشهد: سپیده ­باوران.

9- __________ ، (1389 ب)، اونویسی، چاپ اوّل، مشهد: سپیده ­باوران.

10- _________ ، (1393 الف)، هیچ، چاپ چهارم، مشهد: سپیده ­باوران.

11- _________ ، (1393 ب)، گاوصندوق بر پشت مورچۀ کارگر، چاپ سوم، مشهد: سپیده­ باوران.

12- _________ ، (1393 ج)، انجیل به روایت جلیل، چاپ سوم، مشهد: سپیده­باوران.

13- _________ ، (1393 د)، و، چاپ چهارم، مشهد: سپیده­ باوران.

14- _________ ، (1393 ه‍)، شین، چاپ سوم، مشهد: سپیده ­باوران.

15- _________ ، (1394)، سونات بلوط، چاپ چهارم، مشهد: سپیده­ باوران.

16- قیطاسی، سبحان و اسدی، فاضل، (1392)، بررسی تطبیقی صدای زن در نمایش­نامۀ تاجر ونیزی از و. شکسپیر و اشعار جلیل صفربیگی، دوفصل­نامۀ پژوهش­های ادبیّات تطبیقی، دورۀ 1، شمارۀ 2، صص 69-53.

17- لوریا، الکساندر رومانویچ، (1391)، زبان و شناخت، ترجمۀ حبیب­الله قاسم­زاده، چاپ سوم، تهران: ارجمند.

18- مختارعمر، احمد، (1386)، معنا شناسی، ترجمۀ حسین سیّدی، چاپ دوم، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

19- وحیدیان کامیار، تقی، (1379)، بدیع از دیدگاه زیبایی­شناسی، تهران: دوستان.

20- هال، رابرت اندرسن، (1391)، زبان و زبان­شناسی، ترجمۀ محمّدرضا باطنی، چاپ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی.

21- یول، جورج، (1389)، کاربردشناسی زبان، ترجمۀ دکتر محمّد عموزاده مهدیرجی و دکتر منوچهر توانگر، چاپ چهارم، تهران: سمت.