صناعات پردازی آوایی بدیعی شعر گلچین گیلانی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

علی اکبر شوبکلایی ¹ , ابراهیم ابراهیمتبار ² , محمد فیروزی بندپی ³

1 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل ، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل – ایران.
3 - دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات فارسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.

تاریخ دریافت : 1396/07/22 تاریخ پذیرش : 1396/11/07 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه: موسیقی درونی, توازن آوایی, کلید واژه‌ها: قاعده افزایی, گلچین گیلانی,

چکیده مقاله :

چکیده شعر فارسی در دورة معاصر، با تأکید بر عناصر فرمی و ساختاری، در ابعاد گوناگون و در راستای تجدّد و نوآوری، بسیار فعّال ظاهر شده و در تعامل با مکاتب ادبی غرب، به فرم خود تازگی بخشیده، و سعی در تغییر و نوزایی داشته است؛ یکی از شاخه های این تغییر و نوزایی، در قالب نظریّة فرمالیستی قابل بحث و بررسی است، قاعده افزایی، قواعدی افزون بر قواعدِ حاکم بر زبان خودکار و روزمرّه در اثر ادبی، از قبیلِ وزن، قافیه، ردیف، جناس، سجع، ترصیع، واج آرایی، تکرار و دیگر آرایه های لفظی به وجود می‌‌آورد. بنابراین از طریق تکرار کلام که عامل اصلی خلق انواع توازن است در زبان شعر روی می‌دهد. این پژوهش در صدد است تا مجموعة شعر گلچین گیلانی را از طریق قاعده افزایی مورد بررسی فرمالیستی قرار دهد. یافته ها نشان می‌دهد گلچین گیلانی از طریق قاعده افزایی بر ارزش موسیقایی و انسجام ساختاری مجموعة خود افزوده و ابیات و بندهای شعری را به پدیده‌هایی هنری تبدیل کرده است. استفاده از ردیف‌های فعلی، تکرار، انواع سجع و جناس و واج آرایی مهم‌ّترین انواع قاعده افزایی در مجموعة شعر گلچین هستند که موسیقی درونی اشعارش را تا حدّ زیادی بالا برده است.

چکیده انگلیسی:

Abstract        Persian poetry, In its contemporary period, by focusing on structural formalistic elements, in numerous dimensions and on the way of innovation, has appeared and tries to modify itself. One of the branches of this change and rebirth is disputable in the formalistic theory. Rule increment, addition of rules on the present grammar in the daily language such as rhythm, row, pun, versification, inlay, phoneme, repetition and other literal arrays which are added to the present language have had significant impact on its evolution. In this article, we are to investigate Golchin Guilani's poetry in a formalistic way. The findings show that the poet , through rule increment, has added the musical value and structural coherence and has changed his stanzas to artistic phenomena. Using the present row, repetition, different types of versification, pun and phenomenal morpheme are the most important kinds of rule increment of Golchin's anthology in poetry which have considerably increased its melody.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

1- ابن رشیق قیروانی، ابوعلی حسن، (1981)، العمده، تحقیق و تصحیح محمّد محیی‌الدّین عبدالحمید، چ پنجم. بیروت.

2- احمدی، بابک، (1386)، ساختار و تأویل متن، چ9، تهران: نشر مرکز.

3- تجلیل، جلیل، (1367)، جناس در پهنة ادب فارسی، تهران: جامی.

4- تقوی، سیّدنصرالله، (1369)، هنجار گفتار، چاپ دوم، اصفهان: نشر فرهنگسرای اصفهان.

5- ثمره، یدالله، (1363)، آواشناسی زبان فارسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

6- خواجه نصیرالدّین طوسی، (1369)، معیارالاشعار، با تصحیح جلیل تجلیل، تهران: نشرحامی و ناهید.

7- حسن آبادی، محمود، (1392) مقالة «گهرهای فراوان بر بام شعر گلچین» دورة 11، شمارة بیستم،  فصلنامة پژوهشنامة ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان،  صص 44- 29

8- داد، سیما، ( 1387 )، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ چهارم. تهران: مروارید.

9- دادجو، درّه، (1386)، مقالة «قافیه از نظرگاه موسیقی‌نامه فرهنگستان»، دورة 9، شمارة 1، صص72-63

10- دهقانیان، جواد، (1390)، «راز توفیق شعر باران» فصلنامة ادبیّات کودک شیراز، سال دوم، شماره 2، صص 61-86.

 11- ذکائی­ بیضائی، نعمه­الله، (1364)، نقدالشّعر، تهران: نشر ما.

12- شاه حسینی، ناصرالدّین، (1368)، شناخت شعر، چ2، تهران: نشرهما.

13- شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1390)، با چراغ و آینه، تهران: سخن.

14-________________، (1370)، موسیقی شعر، تهران: آگاه.

15- شمس قیس رازی، (1373)، المعجم فی معاییرالاشعارالعجم، به کوشش سیروس شمیسا،تهران: نشر فردوس

16- شمیسا، سیروس، (1373)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس.

17- صفوی، کوروش، (1383)، از زبان شناسی به ادبیّات، ج. 1، (نظم)، تهران: سوره مهر.

18- عمران پور، محمّدرضا، (1386)، «ساخت کهن گرا در شعر اخوان»، نشریّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دورة جدید، شماره  18.

19- گلچین گیلانی، مجدالدّین، (1389)، مجموعه شعر، به کوشش کامیار عابدی، رشت: فرهنگ ایلیا.

20- مکاریک، ایرناریما، (1385)، دانش­نامة نظریّة ادبی معاصر، ترجمة مهران مهاجر و محمّد نبوی، تهران: نشر آگه

21- همایی، جلال‌الدّین، (1384)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: مؤسّسة نشر هما.