چکیده
کتاب های بوی باروت و عطر نارنج از آثار رضا کاظمی و خاطرات تن از احلام مستغانمی اگر چه به لحاظ صوری، متفاوت به نظر میـرسند؛ امّا در باطن دارای بنیانی هم بسته اند که حاصل تشابه دیدگاه های هر دو نویسنده، در تلفیق عشق و حماسه است. هدف در این پژوهش بررسی تطبیقی این د چکیده کامل
چکیده
کتاب های بوی باروت و عطر نارنج از آثار رضا کاظمی و خاطرات تن از احلام مستغانمی اگر چه به لحاظ صوری، متفاوت به نظر میـرسند؛ امّا در باطن دارای بنیانی هم بسته اند که حاصل تشابه دیدگاه های هر دو نویسنده، در تلفیق عشق و حماسه است. هدف در این پژوهش بررسی تطبیقی این دو اثر در راستای نشان دادن وحدت نیازهای انسان معاصر و همسانی مسائل زندگی در عصر حاضر است. روش انجام این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از یادداشت برداری کتابخانه ای است. هدف در پژوهش حاضر این است که با تکیه بر مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی و بر اساس نظریّة نظم های سهگانة ژاک لاکان، شخصیّتهای اصلی در این دو رمان مورد کنکاش و بررسی روان کاوانه قرار گیرد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که روند شکلگیری عواطف، در شخصیّت اصلی هر دو اثر، از سه مرحله برخوردار است. مرحلة خیالی، مربوط به قبل از جنگ است که به شکل عشق به مادر و کهن الگوی مادر نمادین وطنی آشکار می شود که آنها را در خود پرورانده است. در مرحلة دوم جنگ و شهادت عزیزان که آ نها را وارد ساحت نمادین میکند. در بزرگ سالی، این مسائل سبب می شود احساس فقدان و تمنّای بی پایانی در آنها ایجاد شود که تا حدودی با عشق ورزی به یک زن التیام یابد.
پرونده مقاله
چکیده
رمان کلیدر، با بهره گیری متنوّع ازعامل شخصیّت پردازی، به عنوان یکی از اصلی ترین مؤلّفههای شکل گیری داستان، از آثار برجسته و جذّاب دولت آبادی است. این پژوهش بر آن است تا با شناخت ابعاد و شیوه های گوناگون شخصیّت پردازی در رمان کلیدر و شرح و بسط شاخصههای آن، بر چکیده کامل
چکیده
رمان کلیدر، با بهره گیری متنوّع ازعامل شخصیّت پردازی، به عنوان یکی از اصلی ترین مؤلّفههای شکل گیری داستان، از آثار برجسته و جذّاب دولت آبادی است. این پژوهش بر آن است تا با شناخت ابعاد و شیوه های گوناگون شخصیّت پردازی در رمان کلیدر و شرح و بسط شاخصههای آن، برجستگی این عنصر داستانی را آشکار کند تا از این طریق زاویه ای دیگر از خلاّقیّت این نویسنده را در رمان کلیدر نشان دهد. بنابر نتیجة تحقیق، شخصیّت پردازی از طریق توصیف، شخصیّت پردازی بر مبنای رفتار و کردار شخصیّت ها و بر مبنای گفتگو از مهمّ ترین شگردهای شخصیّت پردازی رمان کلیدر است که دولت آبادی برای معرّفی شخصیّت های خود از آن بهره برده است. این جستار از نظر روش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و از نظر ابزار و میدان تحقیق به صورت کتابخانه ای انجام شده است.
پرونده مقاله
چکیده
این نوشتار بر آن است تا نظریة یکی از زبان شناسان نقش گرای بریتانیایی به نام مایکل هلیدی که بر دو مفهوم نظام و نقش استوار است در سه باب در سپاس داشتن از خداوند نعمت بر توان و ناگزیر، در خویشتن داری و تربیت خوردن و آئین آن و اندر کارزار کردن کتاب قابوس نامه مورد بح چکیده کامل
چکیده
این نوشتار بر آن است تا نظریة یکی از زبان شناسان نقش گرای بریتانیایی به نام مایکل هلیدی که بر دو مفهوم نظام و نقش استوار است در سه باب در سپاس داشتن از خداوند نعمت بر توان و ناگزیر، در خویشتن داری و تربیت خوردن و آئین آن و اندر کارزار کردن کتاب قابوس نامه مورد بحث و بررسی قرار دهد. هلیدی از دنباله روهای مکتب لندن است. وی برای یک متن، وجوه متفاوت بافتی و معنایی قایل است. اساس نظریة هلیدی بر سه فرا نقش تجربی، میان فردی و متنی استوار شده است. در این مقاله فرایندهای فعلی در فرا نقش تجربی هلیدی در سه باب مذکور تحلیل شده است. لازم به ذکر است که گزینش بابهای قابوس نامه کاملاَ تصادفی بوده و هر سة آن ها از لحاظ محتوا و مفهوم صد در صد با یکدیگر متفاوت هستند. پژوهش حاضر با روش تحلیلی – توصیفی سعی میکند به این سوال پاسخ دهد - که آیا نوع فرا نقش تجربی، باعث تقویت و تأثیر بیشتر مضمون و محتوا میگردد؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که در سه باب مورد مطالعه، این مسأله تا حدّ بسیار زیادی صحت دارد و افعال مادّی، رابطهای و رفتاری از بسامد بالایی برخوردار هستند و محتوا توسّط افعال مذکور بر مخاطب، تأثیرگذاری بیشتری داشته است.
پرونده مقاله
چکیده
حکیم نظامی شاعر قرن ششم به علّت شناخت عمیق و دقیق وی از ناملایمات اوضاع و احوال عصر خود و نیز آشنایی با روش و منش پادشاهان و رعیّت، خود را متعهّد میداند به عنوان یک مصلح اجتماعی، با در نظر گرفتن دنیا و آخرت، عموم مردم را از زمامداران گرفته تا رعیّت، امر به فضایل چکیده کامل
چکیده
حکیم نظامی شاعر قرن ششم به علّت شناخت عمیق و دقیق وی از ناملایمات اوضاع و احوال عصر خود و نیز آشنایی با روش و منش پادشاهان و رعیّت، خود را متعهّد میداند به عنوان یک مصلح اجتماعی، با در نظر گرفتن دنیا و آخرت، عموم مردم را از زمامداران گرفته تا رعیّت، امر به فضایل و نهی از رذایل کند تا جامعهای ایدهآل و خدا پسندانه فراهم آورد. بنابر این برای رسیدن به مقام انسانیّت، معجونی از معانی معرفت الهی، مسایل دینی، خردورزی و عدالت پروری و نوعدوستی فراهم میسازد، تا تمام امراض جامعة آلوده و نابسامان را مداوا بخشد. به همین منظور هرچند در منظومههای خود به موضوعات عرفانی، داستانهای عاشقانه، تاریخی و حماسی پرداخته است. امّا بُن مایه و زیر ساخت همة منظومههایش- که هدف غایی نظامی است- بیان جنبههای تعلیمی و اخلاقی برای حاکمان و عموم مردم است. در این مقاله به بیان جنبههای تربیتی و اخلاقی منظومة لیلی و مجنون از دیدگاه علم معانی با کاربردهای اغراض بلاغی از جمله: ارشاد، ترغیب، تهدید، تقدیر، تعجیز، طنز و ریشخند، دعا و التماس و خواهش و تمنّا پرداخته شده است. که طی بررسیهای به عمل آمده، بیشترین تأکید نظامی به بیان ارشاد مردم و تشویق به فضایل اخلاقی و نهی و تحذیر از رذایل اجتماعی اختصاص دارد.
پرونده مقاله
چکیده
نگرش جنسیّتی یا فمینیسم، که اوّلین بار در سال 1929م. توسّط ویرجینیا و ولف بریتانیایی با کتاب اتاقی از آنِ خود بنا نهاده شد، در دورۀ معاصر، بالاخص در گسترۀ جنبش های سیاسی، ایدئولوژیکی و اجتماعی در قالب رمان، جایگاه وسیعی باز کرده و فمینیسم های رمان نویس، عمدتاً ب چکیده کامل
چکیده
نگرش جنسیّتی یا فمینیسم، که اوّلین بار در سال 1929م. توسّط ویرجینیا و ولف بریتانیایی با کتاب اتاقی از آنِ خود بنا نهاده شد، در دورۀ معاصر، بالاخص در گسترۀ جنبش های سیاسی، ایدئولوژیکی و اجتماعی در قالب رمان، جایگاه وسیعی باز کرده و فمینیسم های رمان نویس، عمدتاً با گرایش لیبرالی، بر این باورند که جنسیّت در زندگی انسانها، عاملی تعیین کننده دارد که جایگاه اجتماعی و اقتصادی افراد را شکل می دهد. فریبا وفی، به عنوان یک فمینیسم لیبرالی، و رمان نویس زن، در آثار خود، خصوصاً در رمان بعد از پایان همواره از مظلومیّتها، محدودیّتها، و تظلّم خاموشانۀ زن سخن می گوید و به طرزی زیرکانه به دفاع از او می پردازد تا جایی که شاخصه هایی همچون جزئی نگری، اطناب در کلام، نوستالژی، و ابهامی تو در تو و... در این رمان موج می زند و دو دستگاه متمایز بازنمایی زنانگی را آشکارا به نمایش میگذارد که میتوان از آن به عنوان تصویر زن سنّتی و تصویر زن مدرن تعبیر کرد که تفکّر اصلاح طلبانه در مورد زنان جامعه مشهود است و می توان آن را نمونۀ بارز یک اثر فمینیستی لیبرالی معاصر ایران دانست. در این مقاله ضمن بررسی رمان بعد از پایان فریبا وفی، به عنوان یک اثر فمینیستی ایرانی معاصر، شاخصه های اصلی آن با جریان فمینیست لیبرال مورد کنکاش و بررسی قرار گرفته، و ویژگی های آن در ترازوی نقد و سنجش گذاشته می شود.
پرونده مقاله
چکیده
هر سالک در سیر و سلوک با دو نوع حجاب مواجه میشود، حجاب ظلمانی و حجاب نورانی. حجاب های ظلمانی از قبیل حرص، شهوت، ریاکاری و ... که عوام و خواصّ در حجاب بودن آن متّفق القولند و حجاب های نورانی از قبیل افراط در عبادت، پندار وصال و ... که اغلب خواصّ درگیر آن هستند. چکیده کامل
چکیده
هر سالک در سیر و سلوک با دو نوع حجاب مواجه میشود، حجاب ظلمانی و حجاب نورانی. حجاب های ظلمانی از قبیل حرص، شهوت، ریاکاری و ... که عوام و خواصّ در حجاب بودن آن متّفق القولند و حجاب های نورانی از قبیل افراط در عبادت، پندار وصال و ... که اغلب خواصّ درگیر آن هستند. در آغاز سالک آن را حجاب نمی داند و به زعم خویش راه درست را طی می کند غافل از این اصل که هر نوری برای نور پرفروغتر از خود حجاب محسوب می شود و سالک با قانع شدن به نور ضعیف از انواع پر فروغ محروم میماند. در این تحقیق سعی شده است با چند نمونه از انواع حجاب های نورانی خواصّ از کتب معتبر ادبی- عرفانی و تفاوت آنها با حجاب های ظلمانی آشنا شویم و در می یابیم که تمام انسانها به غیر از معصومین(ع) با حجاب های کمال درگیر بودند و در نهایت پی می بریم که شاخصترین عامل رفع این موانع و حجاب ها، اخلاص در عمل و عبادت می باشد. و نیز برای رفع حجاب خواصّ علاوه بر مجاهده و سیر و سلوک سالک به عنایت خاصّ خداوندی نیازمند می باشیم.
پرونده مقاله
چکیده
کاوشگری در متون کلاسیک فارسی با نگاهی بدیع میتواند دستاوردهای فراوانی برای نقد ادبی داشته باشد و زمینۀ درک راستین در هر دو حوزه را بهار مغان آورد. سوررئالیسم، یکی از مکتبهای تأثیرگذار غرب است که سعی داشت از حاکمیّت عقل و منطق بکاهد و به جای آن با روشهای خود ا چکیده کامل
چکیده
کاوشگری در متون کلاسیک فارسی با نگاهی بدیع میتواند دستاوردهای فراوانی برای نقد ادبی داشته باشد و زمینۀ درک راستین در هر دو حوزه را بهار مغان آورد. سوررئالیسم، یکی از مکتبهای تأثیرگذار غرب است که سعی داشت از حاکمیّت عقل و منطق بکاهد و به جای آن با روشهای خود از قبیل: نگارش خودکار، خواب، رویا و ... به هدف خود که رسیدن به نقطۀ علیاست دست یابد. این مکتب با تمام تاثیراتی که در ادبیّات جهان گذاشت در ادبیّات فارسی بیسابقه نبوده است. بسیاری از وی‍ژگیهای آن را میتوان در مثنوی مولانا مشاهده کرد. در این مقاله با تکیه بر سه دفتر اوّل مثنوی طرحی ارائه شده است که در آن ویژگیهای سوررئالیستی این اثر شگرف در دو محور داستانها و بیتها قابل ملاحظه است. در عین حال با وجود برخی تشابهات صوری که به چشم می خورد، نمیتوان آن را یک اثر سوررئالیستی صرف دانست. در این جستار بیش از پیش قدرت شاعری مولانا و ارتباط مکتب ادبی که در قرن بیستم شکل گرفت با شعر این شاعر توانمند نشان داده میشود. این دو تجربه هرچند نقاط مشترک بسیاری دارند ولی آبشخور و رویکرد هر یک نیز باهم متفاوت است.
پرونده مقاله
چکیده
شاهنامة فردوسی از وجود زنان نامدار و کاردان خالی نیست؛ زمانی که به نوعی در تحوّلات سیاسی و اجتماعی کشورشان نقشی پررنگ داشتهاند. از جملة زنان پرنفوذ و خوش بیان شاهنامه که در کتب و مقالات نام و یادی از زبان آوری و تأثیر کلامش نشده، ارنواز، مادر ایرج و همسر فریدون چکیده کامل
چکیده
شاهنامة فردوسی از وجود زنان نامدار و کاردان خالی نیست؛ زمانی که به نوعی در تحوّلات سیاسی و اجتماعی کشورشان نقشی پررنگ داشتهاند. از جملة زنان پرنفوذ و خوش بیان شاهنامه که در کتب و مقالات نام و یادی از زبان آوری و تأثیر کلامش نشده، ارنواز، مادر ایرج و همسر فریدون است. اگر چه فریدون در تقسیم قلمرو خویش، دلایل گزینش ایرج بر ایران را بر میشمارد ولی نکتهای نغز و باریک، ناگفته و تاریک مانده است و آن تأثیر نفوذ کلام ارنواز چیره زبان بر فریدون کامران است. نگارنده در این جستار، بصورت تحلیلی به اثبات زبان آوری ارنواز و نفوذ وی در تقسیم قلمرو فریدون میپردازد.
پرونده مقاله
چکیده
ساقینامهسرایی، یکی از دلنشینترین نوع شعر غنایی است که در ادبیّات عرب به خمریّهسرایی معروف است. این گونة ادبی از ادبیّات عرب به عرصۀ شعر فارسی وارد شده و در بستر هنرنمایی شاعران ایرانی قرار گرفته است. در ادب فارسی، ابتدا در عیش و سرمستی ناشی از تأثیر بادة ان چکیده کامل
چکیده
ساقینامهسرایی، یکی از دلنشینترین نوع شعر غنایی است که در ادبیّات عرب به خمریّهسرایی معروف است. این گونة ادبی از ادبیّات عرب به عرصۀ شعر فارسی وارد شده و در بستر هنرنمایی شاعران ایرانی قرار گرفته است. در ادب فارسی، ابتدا در عیش و سرمستی ناشی از تأثیر بادة انگوری سروده میشد، ولی از قرن ششم هجری به بعد، با بهرهگیری از تجربیّات عرفانی، معنا و مفهومی عرفانی به خود گرفت. این جریان، در ادبیّات فارسی، از رودکی شروع شد و با حافظ، به کمال رسید. از آن پس، بویژه در دورۀ صفوی ساقینامهسرایی و مغنینامهسرایی بر منوال حافظ معمول شد؛ طوریکه علاوه بر توصیف ساقی، مطرب، می و میخانه، تجلّیگاه اهداف سیاسی- اجتماعی و فلسفی شاعران گشت. ملاّ بمانعلی راجی کرمانی، شاعرحماسهسرای مذهبی قرن دوازدهم هجری، در منظومة، حملة حیدری، ساقینامهها و مغنّی نامههای بسیاری دارد که در سرودن آنها به شیوه و سبک شاعرانة حافظ نظر داشته است. ساقینامههای او نیز همچون ساقینامههای حافظ، اغلب متضمّن درونمایههای اجتماعی، مواعظ، نکتههای اخلاقی و حکمی است. هر دو شاعر در ضمن سرودن ساقینامهها، علاوه بر نکوهش زاهدان ریاکار، به اعتنام فرصت و شکایت از روزگار، مدح ممدوح، خواصّ و تأثیر باده و آلات و دستگاههای موسیقی توجّه کردهاند.
پرونده مقاله
چکیده
مثنوی گلشن راز شیخ محمود شبستری در حجم کمتر، گنجینه ای از حکمت صوفیانه است و به سبب ایجاز و اشتمال بر مباحث عمیق عرفانی، از زمان سرایش مورد توجّه اهل فن و عارفان قرار گرفت. تاکنون نزدیک پنجاه شرح و ترجمه و نظیره بر آن نوشته شده است. یکی از شرح چکیده کامل
چکیده
مثنوی گلشن راز شیخ محمود شبستری در حجم کمتر، گنجینه ای از حکمت صوفیانه است و به سبب ایجاز و اشتمال بر مباحث عمیق عرفانی، از زمان سرایش مورد توجّه اهل فن و عارفان قرار گرفت. تاکنون نزدیک پنجاه شرح و ترجمه و نظیره بر آن نوشته شده است. یکی از شرح های مهمّ گلشن راز، شرح نعمت الله نخجوانی معروف به علوان آق شهری می باشد. این شرح به دلیل احاطۀ شارح به مضامین و نکات عرفانی و توضیح غموض افکار شیخ محمود شبستری، اهمّیّت زیادی دارد. از شرح مذکور دو نسخه خطّی پیدا شده است. ویژگی های خطّی و سبکی این نسخهها در مطالعات نسخه شناسی و سبک شناسی نقش مهمّی می تواند داشته باشد. هدف از این مقاله، معرّفی شرح نعمت الله نخجوانی بر گلشن راز شبستری و بررسی سبکی ویژگی های آن است. شارح با بهره گیری از نثری ساده و روان، ارجاع مکرر به آیات و احادیث در تأیید تفاسیر خود، توضیح اصطلاحات عرفانی، به کارگیری واژه ها و ترکیبات خاص، شرح متفاوتی به یادگار گذاشته است.
پرونده مقاله
چکیده
زیبایی شناسی همواره یکی از مباحث مهمّ در ادبیّات بوده است و بررسی عناصر زیبایی سخن در آثار ادبی یکی از پر بسامدترین مباحثی است که توجّه پژوهندگان و محقّقان ادبی را به خود اختصاص داده است. در این میان پرداختن به ادبیّات کودک نیز موضوع حائز اهمّیّتی است که پژوهش حا چکیده کامل
چکیده
زیبایی شناسی همواره یکی از مباحث مهمّ در ادبیّات بوده است و بررسی عناصر زیبایی سخن در آثار ادبی یکی از پر بسامدترین مباحثی است که توجّه پژوهندگان و محقّقان ادبی را به خود اختصاص داده است. در این میان پرداختن به ادبیّات کودک نیز موضوع حائز اهمّیّتی است که پژوهش حاضر به واکاوی شعر کودک اختصاص یافته است. در این پژوهش محقّق با تکیه بر آثار منتشر شده برای کودکان در کانون پرورش فکری کودک و نوجوان به بررسی تشبیه و استعاره از عناصر بیانی در صور خیال، در آثار شاعران برجستة ادبیّات کودک در دهه های هفتاد و هشتاد، پرداخته است. محقّق با روش توصیفی- کتابخانه ای تحقیق را به انجام رسانده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که تشبیه حسّی از پر بسامدترین عناصر خیال در ادبیّات کودک در ردهبندی پنج گانة سنّی در دو دهة مذکور است و تشخیص به عنوان نوعی استعاره بیشترین کاربرد را در شعر کودک دارد.
پرونده مقاله