حجاب خواصّ در سیر و سلوک معنوی با تکیه بر کتب ادبی وعرفانی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

عباس برنا ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد نقده، دانشگاه آزاد اسلامی، نقده ، ایران)
فرحناز محمدوند ² (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد نقده، دانشگاه آزاد اسلامی، نقده ، ایران.)

تاریخ دریافت : 1396/02/02 تاریخ پذیرش : 1397/12/25 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه: عرفان, نور, کلید واژه‌ها: سیر و سلوک, انواع حجاب,

چکیده مقاله :

چکیده هر سالک در سیر و سلوک با دو نوع حجاب مواجه می‌شود، حجاب ظلمانی و حجاب نورانی. حجاب های ظلمانی از قبیل حرص، شهوت، ریاکاری و ... که عوام و خواصّ در حجاب بودن آن متّفق القولند و حجاب های نورانی از قبیل افراط در عبادت، پندار وصال و ... که اغلب خواصّ درگیر آن هستند. در آغاز سالک آن را حجاب نمی داند و به زعم خویش راه درست را طی می کند غافل از این اصل که هر نوری برای نور پرفروغتر از خود حجاب محسوب می شود و سالک با قانع شدن به نور ضعیف از انواع پر فروغ محروم می‌ماند. در این تحقیق سعی شده است با چند نمونه از انواع حجاب های نورانی خواصّ از کتب معتبر ادبی- عرفانی و تفاوت آن‌ها با حجاب های ظلمانی آشنا شویم و در می یابیم که تمام انسان‌ها به غیر از معصومین(ع) با حجاب های کمال درگیر بودند و در نهایت پی می بریم که شاخص‌ترین عامل رفع این موانع و حجاب ها، اخلاص در عمل و عبادت می باشد. و نیز برای رفع حجاب خواصّ علاوه بر مجاهده و سیر و سلوک سالک به عنایت خاصّ خداوندی نیازمند می باشیم.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Since the man's pure spirit kept distance from God's immense and pure garden, and was imprisoned in materialistic and world's cage, it constantly groans as a result of that separation and scrambles to raise all obstacles of light and darkness that has accepted through passing materialistic and physical worlds and paves the way for God's attainment. In dark veils such as greed, lust, duplicity, etc. individuals and groups are unanimous in their prevention and there is no ambiguity in it. Sufficient condition for removing these types of veils are disciple's asceticism and diligence. The light veils that individuals usually deal with them and at first they do not think of them as veil and obstacle and in their opinion they also go through it directly. They even imagine it as a cause of improvement. They do not know each light for light itself is counted lighter than the veil and the disciple being satisfied with one light gets deprived of other lights. Veils such as excessiveness in worship and obedience, excessiveness in spiritual journey, imagination of God's attainment, expecting reward for worship, etc contrary to talk veils, to remove these types of veils, we need divine dispensation in addition to disciple's diligence. It is being tried, in this paper, to explain several examples of different types of light veils and their difference with dark veils and to get familiar with the quality of prevention of these spiritual veils.  

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

• قرآن کریم، (1390)، مترجم حسین انصاریان، تهران، واژه پرداز اندیشه، چاپ سوم.


• نهج­البلاغه، (1387)، گردآوری از سیّدرضی، قم، نشر تا ظهور، چاپ سوم.


• امین­پور، قیصر، (1386)، دستور زبان عشق، تهران، مروارید، چاپ سوم.


• انصاری، خواجه­ عبدالله، (۱۳۸۸)، صد میدان، تصحیح و توضیح سهیلا موسوی سیرجانی، تهران زوّار، چاپ سوم.


• جوادی آملی، عبداله، (1384)، تفسیر موضوعی قرآن کریم (جلد11)، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ پنجم.


• حافظ ، شمس­الدّین محمّد، (1372)، دیوان غزلیّات، به کوشش خطیب رهبر، تهران، صفی علیشاه، چاپ دوازدهم.


• رازی، نجم­الدّین ابوبکر، (1377)، مرصادالعباد، به اهتمام محمّدامین ریاحی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هفتم.


• ری شهری، محمّد، (1383)، میزان الحکمه، قم، مؤسّسۀ فرهنگی دارالحدیث، چاپ چهارم.


• رکنی، محمّدمهدی، (1370). لطایفی از قرآن، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ پنجم.


• زنجانی، برات، (1370)، شرح مخزن الاسرار نظامی ، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.


• سروش، عبدالکریم، (1374)، اوصاف پارسایان، تهران، مؤسسۀ فرهنگی صراط، چاپ سوم.


• سعدی، مصلح بن عبدالله، (۱۳۸۱)، بوستان، به کوشش خلیل خطیب رهبر و محمّدعلی ناصح، تهران، انتشارات صفی علیشاه، چاپ ششم.


• صافی اصفهانی، حسن، (1383)، شوق‌وصال ، قم، مؤسّسۀ فرهنگی صاحب‌الزمان(عج)، چاپ اوّل.


• عراقی، ابراهیم بن بزرگمهر، (1384)، دیوان عراقی، تهران، نشر علم، چاپ دوم.


• عطّار نیشابوری، شیخ فریدالدّین­محمّد، (1386)، تذکرة­الاولیا، بررسی وتصحیح از محمّد استعلامی، تهران، زوّار، چاپ شانزدهم.


• فرزانفر، بدیع­الزّمان، (1370)، احادیث مثنوی، تهران، امیرکبیر، چاپ پنجم.


• قرائتی، محسن، (1379)، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس­هایی از قرآن، چاپ دوازدهم.


• قمی، عبّاس، (1388)، کلیّات مفاتیح الجنان، ترجمه موسوی دامغانی ، تهران، انتشارات قدیانی، چاپ اوّل.


• کاشانی، عزالدّین محمود، (1372)، مصباح­الهدایه و مفتاح­الکفایه، به تصحیح جلال‌الدّین همایی، تهران، مؤسّسۀ نشر هما، چاپ چهارم.


• کلینی، محمّد بن یعقوب بن اسحاق، (1382)، اصول کافی، ترجمه جواد مصطفوی تهران، وفا، چاپ اوّل،.


• کریم پسندی، کورس، (1396)، فصلنامة علمی- پژوهشی عرفانیّات در ادب فارسی، دورة 8 شمارة 31.


• گوهرین، سیّدصادق، (1388)، شرح اصطلاحات تصّوف، تهران، زوّار، چاپ اوّل.


• مولوی، جلال­الدّین محمّد، (1379)، مثنوی معنوی، مقدّمه و تصحیح از قوام­الدّین خرمشاهی، تهران، دوستان، چاپ چهارم.


• نوربخش، جواد، (1373)، فرهنگ اصطلاحات تصّوف، تهران، چاپخانه 110، چاپ سوم.


• هجویری، ابوالحسن علی­بن عثمان، (1387)، کشف المحجوب، مقدّمه و تصحیح از محمود عابدی، تهران، سروش، چاپ چهاردهم.


• همدانی، بابا طاهر، (1384)، دو بیتی­های باباطاهر عریان، به تصحیح علیرضا اسدی و خطّ مسعود فضل الهی، تهران، جمهوری، چاپ دوم.


• واعظی­نژاد، حسین، (1381)، طهارت روح ، تهران، نشر ستاد اقامۀ نماز، چاپ یازدهم.

28. James, William (1958). The varieties of religious experience. Modern.

29.Library Inc. NEW YORK