جستاری در مقبرة الشّعرای تبریز

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

مریم محمدزاده ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر ، ایران)

تاریخ دریافت : 1395/04/24 تاریخ پذیرش : 1396/09/18 تاریخ انتشار : 1397/06/01

کلید واژه: اسدی طوسی, کلید واژه‌ها: تبریز, مقبرة‌‌ الشّعرا‌, شهریار‌, قطران, خاقانی‌,

چکیده مقاله :

چکیده تذکره ها و کتب تاریخی در مورد آبادانی مقبر ةالشّعرا تا قرن دهم هجری اتّفاق نظر دارند؛ لیکن در مورد تاریخ انهدام و ویرانی آن توافقی وجود ندارد. در نیمة دوم قرن دهم هجری حافظ حسین کربلایی در روضات الجنان از نابود شدن این مقبره خبر می دهد ، در حالی که در اوایل قرن یازدهم هجری، ملا حشری در روضة الاطهار از معلوم بودن مزار شاعرانی مانند خاقانی و اسدی در آن سخن به میان می آورد و منابع متأخّری مثل اولاد الاطهار و تاریخ دارالسّلطنه تبریز از آنجا به عنوان گورستانی معدوم یاد می کنند. این نوشتار به وسیلة فنّ تحلیل محتوا، از یک سو ضمن معرّفی سند و منبعی جدید، به نقد آراء موجود در مورد تاریخچة نابودی مقبر ة ‌ الشّعرا می پردازد و ثابت می کند که نوشته های مؤلّف روضة الاطهار در زمینة آبادانی مقبره در قرن یازدهم، دقیق و دارای اصالت است؛ از سوی دیگر با توجّه به این که در مورد شاعران مدفون در مقبر ة ‌ الشّعرا نیز اتفاق نظر وجود ندارد، بعد از معرّفی شاعرانی که یقیناً در آنجا به خاک سپرده شده اند؛ نشان می‌دهد که نیّر تبریزی در مقبر ة ‌ الشّعرا دفن نشده و مدفون بودن انوری، اثیر الدّین اخسیکتی و فلکی شروانی در این محلّ، مورد تردید است.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Biographies and history books agree about the prosperity of Maghbarat-Al-Shoara until the 10th century, but have not agreed on the history of its destruction. In the second half of the tenth century, Hafez Hussein  Karbalaee  announced in the Rozatol Janan that the tomb was destroyed, while in the early eleventh century, Mulla Hashri speaks of the clarity of the tomb of poets like Khaghani and Assadi in it, and the most recent sources such as the Avladol At'har and the history of the Darol Saltaneh of Tabriz, from here, are considered as an extinct cemetery.This article, by content analysis, critiques available, comments about the destruction of the Maghbarat al Shoara, while introducing a new documents, proves that the writing of the Rozatol At'har about the destruction of the tomb is accurate and original in the eleventh century. This paper, also, after introducing the poets who certainly have been buried there, shows that Asyroddin Akhsiketi and Nayyer Tabrizi have not been buried there for sure and the burial of Anvari and Falaki Shervani in this place in uncertain.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مأخذ

• انصاری کازرونی، شیخ ابوالقاسم، (1340)، سلّم السّموات، به اهتمام و تصحیح و حواشی دکتر یحیی غریب، چاپ اوّل، بی­جا: چاپخانة محمّد علی نظمی.


• انوری، اوحدالدّین، ( 1376)، دیوان انوری، به کوشش محمّدتقی مدرّس رضوی، تهران: علمی و فرهنگی.


• بیگدلی، آذر، (1336)، آتشکدة آذر، به تصحیح و تعلیق حسن سادات ناصری، تهران: امیرکبیر.


• تبریزی، محمّد کاظم بن محمّد، (1388)، منظرالاولیا، تصحیح میر­هاشم محدّث، تهران: کتابخانة موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی .


• تربیت، محمّد علی، (1378)، دانشمندان آذربایجان، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.


• حسین‌زاده، وحید و ام البنین حسین زاده، (1384)، مقبره الشّعراء تبریز، چاپ اوّل، تبریز: ستوده .


• حشری، ملا محمّد امین، 1371، روضه الاطهار، به تصحیح و اهتمام عزیز دولت آبادی، تبریز: ستوده.


• خوافی، فصیح،(1386)، مجمل فصیح،تصحیح وتحقیق محسن ناجی نصرآبادی، چاپ اوّل،تهران: اساطیر


• دولت آبادی، عزیز، (1343) الف، زلزله های تبریز، نشریة دانشکدة ادبیّات تبریز، شمارة دوم، سال شانزدهم، صص 162-137.


• __________ ، (1343) ب، مقبره الشّعراء سرخاب، نشریة دانشکدة ادبیّات تبریز، شمارة سوم ، سال شانزدهم، صص276- 265.

11- __________ ، (1377)، سخنوران آذربایجان، چاپ اوّل، تبریز: ستوده.

12- دولتشاه سمرقندی، (1366)، تذکره‌الشّعرا، به همّت محمّد رمضانی، چاپ دوم، تهران: پدیدة خاور.

13- دهخدا، علی اکبر، (­1377)،  لغت نامه، ج 6، تهران: دانشگاه تهران.

14- دیهیم، محمّد، (1367)، تذکرة شعرای آذربایجان، چاپ اوّل، تبریز: آذرآبادگان.

 15-  رازی، امین‌احمد،(1378)، هفت اقلیم، تصحیح، تعلیقات وحواشی سیّدمحمّدرضا طاهری،تهران: سروش.

16- رضازادة شفق، صادق، (1352)، تاریخ ادبیّات ایران، تهران: دانشگاه پهلوی.

17- سام میرزا صفوی، (1384)، تحفة سامی،  تصحیح و تحشیة دکتر رکن‌الدّین همایون فرّخ، چاپ اوّل، تهران: اساطیر.

18- سجّادی، ضیاءالدّین، (1375)، کوی سرخاب تبریز و مقبره الشّعرا، چاپ دوم، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. 

19- شیروانی، زین العابدین، (1339)، ریاض السّیاحه، تصحیح و تنظیم حامد ربّانی، تهران: سعدی.

20- صفوت، محمّدعلی، (1376)، داستان دوستان، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تبریز: ابو.  

21- صفا، ذبیح الله، (1366)، تاریخ ادبیّات در ایران، چاپ هفتم، تهران: فردوس .

22- طباطبایی تبریزی، سیّدمحمّد رضا بن سیّدمحمّدصادق، (1389)، تاریخ اولاد الاطهار، به کوشش محمّد الوانساز خویی، تهران: کتابخانة موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی .

23- عقیقی بخشایشی، عبدالرّحیم، (1375)، مفاخر آذربایجان، چاپ اوّل، تبریز: آذربایجان.

24- فروزانفر، بدیع الزّمان، (1369)، سخن و سخنوران، چاپ چهارم، تهران: خوارزمی.

25-کارنگ، عبدالعلی، (1374)، آثار باستانی آذربایجان، چاپ دوم، تهران: راستی نو.

26- کربلایی تبریزی، حافظ حسین، (1383)، روضات الجنان و جنان الجنان، به سعی و اهتمام محمّدامین سلطان القرایی، چاپ اوّل، تبریز: ستوده.

 27- مدرّس تبریزی، میرزا محمّدعلی، (1369)، ریحانه الادب، چاپ سوم، بی­جا: کتابخانه.

28- مستوفی، حمدالله، (1339)، تاریخ گزیده، به اهتمام دکتر عبدالحسین نوائی، تهران: امیر­کبیر.

29-  _________ ، (1336)، نزهه القلوب، به اهتمام محمّد دبیر سیاقی، تهران: طهوری.

30- مشکور، محمّدجواد، (بی­تا)، تاریخ تبریز تا پایان قرن نهم، بی­جا: بی­نا.

31- میرزا، نادر، (1373)، تاریخ و جغرافی دارالسلطنة تبریز، مقدمه، تصحیح و تحشیة غلامرضا مجد، چاپ اوّل، تبریز: ستوده.

32- نظمی، علی، (1378)، دویست سخنور، چاپ سوم، تهران: سروش .

33- نفیسی، سعید، (1363)، تاریخ نظم و نثر در ایران، بی­جا: فروغی.

34- نورانی، عبدالله، (1381)، رسائل فارسی ادهم خلخالی، ج 1، تهران: دانشگاه تهران.

35- نیکنام لاله، ایوب و فریبرز ذوقی، (1374)، تبریز در گذر تاریخ، چاپ اوّل، تبریز: یاران.

36- هدایت، رضاقلی‌خان، (بی تا)، ریاض العارفین، به کوشش مهرعلی گرکانی، بی­جا: پیکان.

 37-____________ ، (1339)، مجمع الفصحا، به کوشش مظاهر مصفا، بی­جا: بی­نا.