ادریس بدلیسی، هشت بهشت و دیگر آثار او
الموضوعات :
مهری پاکزاد
1
(دانش‌جوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانش‌گاه علوم تحقیقات و عضو هیأت علمی‌دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد مهاباد.)
الکلمات المفتاحية: ادریس بدلیسی ـ 4 نسخة خطّی ـ هشت بهشت ـ سبک نگارش ـ اهمیت تاریخی ـ ادبی,
ملخص المقالة :
ادریس‌بدلیسی از نثرنویسان معاصر سلطان یعقوب آق قویونلو در ایران و سپس شاه‌اسماعیل صفوی بوده است. مهم‌ترین اثر ادریس بدلیسی دربارة تاریخ عثمانی و شناخته‌ترین اثر در میان تمام آثارش، کتاب هشت بهشت است. هم خودِ اثر و هم عنوان آن به فارسی است. نثر کتاب هشت بهشت مصنوع و فنی، به پیروی از سبک جهان‌گشای جوینی و تاریخ وصاف از وصاف الحضره است. باید دانست چه در ایران و چه در ترکیه نسخة خطّی کتاب اخیر یعنی هشت بهشت هنوز تصحیح نشده است. محتوای کتاب هشت بهشت شامل شرح زندگانیِ هشت سلطان از سلاطین عثمانی است که از عثمان بیگ غازی آغاز و به سلطان بایزیدی دوم و جلوس یاووز سلطان سلیم ختم می‌شود. در این مقاله سعی شده است با توجه به تعدادی منابع در این مورد و در دست داشتن چند نسخه از نسخ خطّی این کتاب، باختصار ضمن معرفی کتاب، مؤلّف و سبک نگارش آن و وضع نثر عصر نویسنده باجمال مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
- انوری، حسن، فرهنگ اعلام سخن، ج 3، تهران، سخن، 1387 ش.
- بایراقدار، محمد، ادریس بدلیسی، انتشارات وزارت فرهنگ ترکیه، 1991 م.، آنکارا.
- بدلیسی، ابوالفضل محمدافندی، سلیم شاه‌نامه، (نسخة خطی) ، کتاب‌خانة لالااسماعیل افندی، استانبول، شماره 2/48.
- بورسوی، محمدطاهر، مؤلفان عثمانی، ج 3-1، استانبول، 1331 هـ . ق.
- بهار، ملک‌الشعرا، سبک‌شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، به کوشش دکتر سیدابوطالب میرعابدینی، تهران، توس، 1380 ش.
- توکلی، حسن، قانونشاهنشاهی، ترجمة ترکی آن، پایان‌نامة دکتری چاپ نشده، دانش‌کدة ادبیات و فنی دانش‌گاه استانبول، گروه تاریخ، 1974 م.
- خواجه سعدالدین، تاج‌التواریخ، تلخیص از پاراماقسزاوغلو، ج 2و 4، استانبول، 1979 م.
- مستقیم‌زاده، تحفه‌الخطاطین، استانبول، 1928 م.
- دانش‌نامة جهان اسلام، (ج 2: ب) زیر نظر: غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی، 1375 ش.
- رستگار فسایی، منصور، انواع نثر فارسی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانش‌گاه‌ها (سمت) ، 1380 ش.
- رفعت افندی، احمد، لغات تاریخیه و جغرافیه، استانبول، 1299 هـ . ق.
- سامی، شمس‌الدینف قاموس الاعلام، ج 6-1، استانبول، 1306 هـ . ق.
- شاو، استانفوردجی، تاریخ امپراطوری عثمانی و ترکیة جدید، ترجمة محمود رمضان‌زاده، مشهد انتشارات آستان قدس رضوی، ج 2، 1370.
- شکری، محمد، تأسیس حکومت عثمانی، آنکارا، 1934 م.
- شمیسا، سیروس، سبک شناسی نثر، چاپ دوم، نشر میترا، پاییز 1377ش.
- صفا، ذبیح‌الله، مختصری در تاریخ تحول نظم و نثر فارسی، تهران، ققنوس، 1368.
- قراخان عبدالقادر، «نگاهی کلی به ترجمة چهل حدیث» در مجلة ترک‌شناسی، ج 10، استانبول، 1953 م.
- قراخان عبدالقادر، بررسی ادبیات ترک باستان، انتشارات دانش‌کدة ادبیات و فنی دانش‌گاه استانبول، شماره 2659، استانبول، 1980 م.
- کاتب چلبی، حاجی خلیفه، کشف‌الظنون، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، بی‌تا.
- نفیسی، سعید، نظم و نثر در ایران و زبان فارسی، تهران، 1344 ش.
- هشت‌بهشت، نسخة خطی کتاب‌خانة سلیمانیه.
- هشت‌بهشت، نسخة خطی کتاب‌خانة فاتح.
- هشت‌بهشت، نسخة خطی کتاب‌خانة لندن.
- هشت‌بهشت، نسخة خطی کتاب‌خانة نورعثمانیه.
_||_
