جلوه‌های تشبیه تمثیل دنیا در نسخۀ خطی مجلس‌آرای محمّد محسن شیرازي

الموضوعات :

نصراله سلامی ¹ , محمد هادی خالق زاده ² , محمد رضا معصومی ³

1 - دانشگاه ازاد اسلامی
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران(نویسنده مسئول)
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران

تاريخ الإرسال : 28 الأحد , صفر, 1446 تاريخ التأكيد : 19 الأحد , رجب, 1446 تاريخ الإصدار : 15 الأربعاء , رجب, 1446

الکلمات المفتاحية: نسخۀ خطی, مجلس‌آرا, محمّد محسن شیرازي, تمثیل, تشبیه, دنیا.,

ملخص المقالة :

تمثيل که يکي از روش­هاي بيان غير مستقيم معاني و انديشه­هاي شاعر و نویسنده است که کلام را ادبی و بر تاثیر سخن در مخاطب می­افزاید و سخن را مؤثرتر می‌کند. نماد و تمثیل در ادبیّات کلاسیک فارسی به ویژه ادب عرفانی، علاوه بر شعر در متون نثر رایج بوده است. نویسنده به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای درصدد آن است تا جلوه‌های تشبیه و تمثیل دنیا در «مجلس‌آرا» مورد بررسی قرار دهد.  مجلس‌آرا از متون تعلیمی و از نوع اخلاقی-روایی قرن یازدهم هجري است که محمّد محسن شیرازي در چهل حدیث و مجلس به رشتۀ تحریر درآورده است. این اثر به‌عنوان یکی از آثار ادبی مهم، حاوی تصاویر و عباراتی است که با بهره‌گیری از تشبیه و تمثیل، مفاهیم عرفانی و اخلاقی را به خواننده منتقل می‌کند. ابتدا به تعریف و توضیح تشبیه و تمثیل پرداخته شده و سپس مثال‌هایی از این نسخۀ خطی ارائه و تحلیل گردیده است. در بخش تحلیل، نحوۀ استفادۀ نویسنده از این ابزارهای ادبی برای توصیف دنیا و انتقال پیام‌های اخلاقی مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین مقایسه‌ای بین کاربرد تشبیه و تمثیل در این اثر انجام شده و تأثیر هر یک بر خواننده تحلیل شده است. در نهایت، نتایج نشان می‌دهد که تشبیه و تمثیل در «مجلس‌آرا» نقش بسزایی در تعمیق مفاهیم و ارتقاء کیفیّت ادبی اثر دارند و به مخاطب کمک می‌کنند تا به درک بهتری از موضوعات پیچیده و معنوی دست یابد. این مطالعه می‌تواند؛ زمینه‌ساز تحقیقات بیشتر در زمینۀ ادبیّات کلاسیک و تحلیل‌های ادبی مشابه باشد

 

المصادر:

قران کریم#
پارسا نسب، محمّد (1389)، داستان‌های تمثیلی – رمزی فارسی. تهران. نشر چشمه.#
پروین، محمد جعفر و حسینی کازرونی، سید احمد و خالق زاده، محمدهادی(۱۴۰۱)، تاملی بر تمثیل در منظومه غنایی چنیسرنامه. فصلنامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی۱۴ (5۲) : ۴۰- ۱۶ #
پورنامداریان، تقی (1375)، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران. انتشارات علمی فرهنگی.#
- حسینی فسایی، میرزا حسن) 1314). تاریخ فارسنامه ناصری، تهران : سنائی #
حسینی کازرونی، سیداحمد( ۱۳۹۴) تمثیل و ادبیات تمثیلی فصلنامه تعلیمی و غنایی، شماره۲۳: ۲۴- ۱۳ #
حکمت، علی اصغر (۱۳۸۹) ، امثال قرآن، آبادان: نشر پرسش #
خطیبی، احمد(۱۳۹۶) ، درآمدی بر تمثیل در ادبیات فارسی، تهران : نشر زوار #
خلیفه، مهدی و ابراهیمی، قربانعلی و چترایی عزیز آبادی، مهرداد (1۴۰۱) کاربرد ارسال المثل تمثیل در حکایات هزار و یک شب. تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی ۵۱ (۱4) : ۲۷-۸#
- درایتی، مصطفی(1389)، فهرست دست نوشته های ایران(دنا) 12 جلد، تهران، مرکز اسناد مجلس#
- -----------(1391)، فهرستگان نسخه¬های خطی ایران(فنخا)، چاپ اول، تهران: سازمان اسناد و کتابخانة ملی جمهوری اسلامی ایران#
دهخدا، علی‌اکبر، (1377) لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.#
سلامی، نصراله و خالق زاده، محمد هادی و معصومی، محمد رضا (1401)، «ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺒﮏﺷﻨﺎﺳﯽ ﻧﺴﺨﮥ ﺧﻄﯽ ﻣﺠﻠﺲآراي ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﺴﻦ ﺷﯿﺮازي»، نشریه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی ، شماره 15(75) 154-139 #
شفيعي كدكني، محمّدرضا، (1385) صور خيال در شعر فارسي، چاپ دهم، تهران: انتشارات آگاه.#
صدوقی‌فر، مقصود (1388)، دنیا از دیدگاه قرآن، تهران: کعبه دل.#
فتوحی رود معجني، محمود (1386)، بلاغت تصوير، تهران: انتشارات سخن.#
کزازی، میرجلال الدین (۱۳۷۳)، بدیع و زیباشناسی سخن پارسی، تهران: نشرمرکز#
مجلس¬آرا، شیرازي، محمّد محسن. (1260 ق). نسخۀ خطی شمارة،17381 کتابخانۀ مجلس شوراي اسلامی.#
مطهری، مرتضی (1376)، سیری در نهج‌البلاغه، قم: انتشارات صدرا قم.#
میر صادقی، جمال، (1376)، واژه‌نامۀ هنر داستان‌نویسی. تهران. کتاب مهناز.#
وفایی عباسعلی؛ آقا بابایی، سمیه (۱۳۹۲)، بررسی کارکرد تمثیل در آثار ادبی تعلیمی پژوهشنامه ادبیات تعلیمی(۱۸): ۴۶-23#