جلوه‌های تشبیه تمثیل دنیا در نسخۀ خطی مجلس‌آرای محمّد محسن شیرازي
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی
نصراله سلامی
1
,
محمد هادی خالق زاده
2
,
محمد رضا معصومی
3
1 - دانشگاه ازاد اسلامی
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران(نویسنده مسئول)
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران
کلید واژه: نسخۀ خطی, مجلس‌آرا, محمّد محسن شیرازي, تمثیل, تشبیه, دنیا.,
چکیده مقاله :
تمثيل که يکي از روشهاي بيان غير مستقيم معاني و انديشههاي شاعر و نویسنده است که کلام را ادبی و بر تاثیر سخن در مخاطب میافزاید و سخن را مؤثرتر می‌کند. نماد و تمثیل در ادبیّات کلاسیک فارسی به ویژه ادب عرفانی، علاوه بر شعر در متون نثر رایج بوده است. نویسنده به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای درصدد آن است تا جلوه‌های تشبیه و تمثیل دنیا در «مجلس‌آرا» مورد بررسی قرار دهد. مجلس‌آرا از متون تعلیمی و از نوع اخلاقی-روایی قرن یازدهم هجري است که محمّد محسن شیرازي در چهل حدیث و مجلس به رشتۀ تحریر درآورده است. این اثر به‌عنوان یکی از آثار ادبی مهم، حاوی تصاویر و عباراتی است که با بهره‌گیری از تشبیه و تمثیل، مفاهیم عرفانی و اخلاقی را به خواننده منتقل می‌کند. ابتدا به تعریف و توضیح تشبیه و تمثیل پرداخته شده و سپس مثال‌هایی از این نسخۀ خطی ارائه و تحلیل گردیده است. در بخش تحلیل، نحوۀ استفادۀ نویسنده از این ابزارهای ادبی برای توصیف دنیا و انتقال پیام‌های اخلاقی مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین مقایسه‌ای بین کاربرد تشبیه و تمثیل در این اثر انجام شده و تأثیر هر یک بر خواننده تحلیل شده است. در نهایت، نتایج نشان می‌دهد که تشبیه و تمثیل در «مجلس‌آرا» نقش بسزایی در تعمیق مفاهیم و ارتقاء کیفیّت ادبی اثر دارند و به مخاطب کمک می‌کنند تا به درک بهتری از موضوعات پیچیده و معنوی دست یابد. این مطالعه می‌تواند؛ زمینه‌ساز تحقیقات بیشتر در زمینۀ ادبیّات کلاسیک و تحلیل‌های ادبی مشابه باشد
Metaphor and allegory are indirect methods of expressing meanings and thoughts in literature, making the language more artistic and impactful. In classical Persian literature, particularly in mystical literature, both poetry and prose widely utilize symbolism and allegory. This study aims to examine the aspects of metaphor and allegory regarding the world in the manuscript of "Majles Aray" through a descriptive-analytical approach and library research tools. "Majles Aray" is a moral-narrative instructional text from the 11th century Hijri, written by Mohammad Mohsen Shirazi in forty hadiths and assemblies. As an important literary work, it contains images and expressions that convey mystical and ethical concepts to the reader through the use of metaphor and allegory. The study first defines and explains metaphor and allegory, followed by examples from this manuscript, which are then analyzed. The analysis section explores how the author employs these literary devices to describe the world and convey ethical messages. Additionally, a comparison is made between the use of metaphor and allegory in this work, and their impact on the reader is analyzed. The results show that metaphor and allegory play a significant role in deepening the concepts and enhancing the literary quality of "Majles Aray," helping the audience achieve a better understanding of complex and spiritual topics. This study may pave the way for further research in classical literature and similar literary analyses.
قران کریم#
پارسا نسب، محمّد (1389)، داستان‌های تمثیلی – رمزی فارسی. تهران. نشر چشمه.#
پروین، محمد جعفر و حسینی کازرونی، سید احمد و خالق زاده، محمدهادی(۱۴۰۱)، تاملی بر تمثیل در منظومه غنایی چنیسرنامه. فصلنامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی۱۴ (5۲) : ۴۰- ۱۶ #
پورنامداریان، تقی (1375)، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران. انتشارات علمی فرهنگی.#
- حسینی فسایی، میرزا حسن) 1314). تاریخ فارسنامه ناصری، تهران : سنائی #
حسینی کازرونی، سیداحمد( ۱۳۹۴) تمثیل و ادبیات تمثیلی فصلنامه تعلیمی و غنایی، شماره۲۳: ۲۴- ۱۳ #
حکمت، علی اصغر (۱۳۸۹) ، امثال قرآن، آبادان: نشر پرسش #
خطیبی، احمد(۱۳۹۶) ، درآمدی بر تمثیل در ادبیات فارسی، تهران : نشر زوار #
خلیفه، مهدی و ابراهیمی، قربانعلی و چترایی عزیز آبادی، مهرداد (1۴۰۱) کاربرد ارسال المثل تمثیل در حکایات هزار و یک شب. تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی ۵۱ (۱4) : ۲۷-۸#
- درایتی، مصطفی(1389)، فهرست دست نوشته های ایران(دنا) 12 جلد، تهران، مرکز اسناد مجلس#
- -----------(1391)، فهرستگان نسخه¬های خطی ایران(فنخا)، چاپ اول، تهران: سازمان اسناد و کتابخانة ملی جمهوری اسلامی ایران#
دهخدا، علی‌اکبر، (1377) لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.#
سلامی، نصراله و خالق زاده، محمد هادی و معصومی، محمد رضا (1401)، «ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺒﮏﺷﻨﺎﺳﯽ ﻧﺴﺨﮥ ﺧﻄﯽ ﻣﺠﻠﺲآراي ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﺴﻦ ﺷﯿﺮازي»، نشریه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی ، شماره 15(75) 154-139 #
شفيعي كدكني، محمّدرضا، (1385) صور خيال در شعر فارسي، چاپ دهم، تهران: انتشارات آگاه.#
صدوقی‌فر، مقصود (1388)، دنیا از دیدگاه قرآن، تهران: کعبه دل.#
فتوحی رود معجني، محمود (1386)، بلاغت تصوير، تهران: انتشارات سخن.#
کزازی، میرجلال الدین (۱۳۷۳)، بدیع و زیباشناسی سخن پارسی، تهران: نشرمرکز#
مجلس¬آرا، شیرازي، محمّد محسن. (1260 ق). نسخۀ خطی شمارة،17381 کتابخانۀ مجلس شوراي اسلامی.#
مطهری، مرتضی (1376)، سیری در نهج‌البلاغه، قم: انتشارات صدرا قم.#
میر صادقی، جمال، (1376)، واژه‌نامۀ هنر داستان‌نویسی. تهران. کتاب مهناز.#
وفایی عباسعلی؛ آقا بابایی، سمیه (۱۳۹۲)، بررسی کارکرد تمثیل در آثار ادبی تعلیمی پژوهشنامه ادبیات تعلیمی(۱۸): ۴۶-23#
