بررسی تطبیقی شگردهای داستانی و روایت پردازی در دو نسخه از هزار و یک شب (ترجمه عبداللطیف تسوجی و نسخه ترجمه نویافته خراسانی بزنجردی)

الموضوعات : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

زکریا طغانی ¹ , محمود فیروزی مقدّم ² , مهیار علوی مقدم ³

1 - دانشجوی گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تربت ‌حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران ( نویسنده مسئول)
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

تاريخ الإرسال : 18 السبت , شوال, 1445 تاريخ التأكيد : 03 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1446 تاريخ الإصدار : 03 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1446

الکلمات المفتاحية: هزارویک شب, نسخه هنریه, تطبیق روایی, تسوجی, باقر خراسانی بزنجردی.,

ملخص المقالة :

اگر چه همۀ اهل ادب بر این باورند که نسخۀ ترجمۀ عبداللطیف تسوجی۱۲۶۱¬ق. از کتاب ألف لیله و الیله با نام فارسی هزار و یک شب، تنها ترجمه موجود از این کتاب گرانسنگ در ادبیات فارسی است، اخیرا ترجمۀ دیگری تحت عنوان ترجمۀ هنریه که در سال 1223ق. به قلم فردی به نام میرزا محمدباقر خراسانی بزنجردی ترجمه شده است، در کلکتۀ هند کشف شده که چند دهه قبل از ترجمه تسوجی به انجام رسیده است. به موجب کشف این نسخه نویافته، می توانیم ترجمه هنریه (نسخه خطی باقر خراسانی بزنجردی) را نخستین ترجمه فارسی هزارویک-شب بدانیم. مساله¬ای که اساس پژوهش حاضر را تشکیل می دهد بررسی و مطابقت افتراقات و اشتراکات روایی- ساختاری دو ترجمه از هزارویک شب است و آنچه از نتایج پژوهش حاصل شده است، نشان می دهد که اگرچه درون مایه حکایت ها در دو ترجمه مشابهت دارند، اما از نظر شگردهای روایی در روایتگری دو ترجمه تفاوت های بارزی به چشم می خورد.این پژوهش به شیوه صوری- قیاسی انجام شده است و به شناخت بهتر نسخه نویافته هزار و یک شب از خراسانی بزنجردی کمک می کند.

المصادر:

1-ایروین،رابرت(1383). تحلیلی از هزار و یک شب، ترجمه: فریدون بدره ای، تهران: فرزان روز.
2-بوث، ون سی(1383). داستان از این قرار بود، ترجمه حسن صافی، تهران: خانه کتاب.
3-بيشاب،‌ لئونارد (۱۳۸۳). درس‌هایی درباره‌ي داستان‌نويسي: ترجمه‌ي محسن سليماني، تهران: سوره مهر.
4-پینالت، ديويد(1389). شیوه¬های داستان¬پردازی در هزارویک¬شب، ترجمة فريدون بدره¬ای، چاپ اول، تهران: هرمس.
5-تسوجی، عبدالطیف(1386). هزار و یک شب، تهران: هرمس.
6-تنوخی، محسن بن علی(1375). فرج بعد از شدت، مترجم: حسین بن اسعد دهستانی مویدی، تهران: نیلوفر.
7-تودوروف، تزوتان.(1389). بوطیقای نثر، ترجمه انوشیروان گنجی پور، تهران: نی.
8-ثمینی، نغمه(1379). عشق و شعبده: پژوهشی در هزارویک¬شب، تهران: نشر مرکز.
9-جاهدجاه، عبـاس(1391). بررسی جایگاه زمان در اشعار روایی کودکان، مطالعـات ادبیـات کـودك دانشـگاه شـیراز، شمارة اول، 18-1.
10-حسینی،نجمه(1389)، نشریه ادب و زبان، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان.
11-خراسانی، محمدباقر(1223). نسخه هنریه، کلکته.
12-ریما؛ ایرمامکاریک. (1389). دانشنامه‌ی نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه‌ی مهران مهاجر و محمد نبوی، چ2، تهران: آگه.
13-ریمون کنان، شلومیث(۱۳۸۷). روایت داستانی- بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابوالفضل حری، تهران: نی.
14-ستاری،جلال(1368). افسون شهرزاد، تهران: توس.
15-لوته، یاکوب(1388). مقدمه¬ای بر روایت در ادبیات و سیما. ترجمۀ امید نیکفرجام، چاپ اول، تهران: مینوی خرد.
16-لینت ولت، ژپ(1390). رساله‌ای در باب گونه شناسی روایت (زاویه¬ی دید). ترجمه¬ی علی عباسی و نصرت حجازی، تهران: علمی فرهنگی.
17-هندولان، نورمحمد(1396). بررسی شیوه روایت در هزار و یک شب و الف لیله و الیله، پایان نامه کارشناسی ارشد، زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بیرجند.
منابع لاتین Booth, Wayne. 1985, Early moral narratives, New York, The Free Press. P. (87-108).
Bornuf, Larrns. 2001, Narrative. London. Routledge.
Kaiser, Wolfgang. (1984). the concise Oxford Dictionary of Literary Terms’, Oxford: Oxford University Press.
Mike. Ball. 1977, Narrative Fiction. Second Edition. London & New York. Rout ledge.