-
حرية الوصول المقاله
1 - الگوسازی کیفی/تعاملی (IQA) مضامینِ قراردادهای روانکاوانهی تعاملات فردیِ حسابرس با شرکاء
حسن سرحدی محمدرضا عبدلی فرهاد دهداردر حرفه حسابرسی ماهیت قراردادهای روانکاوانه تاحد زیادی به دلیل تناقض با محتوای حرفه حسابرسی مبنی بر حفظ استقلال رفتار حرفهای حسابرس، متفاوت از سایر ساختارهای رفتار سازمانی میباشد. قراردادهای روانکاوانه در تعاملات بین فردی در حسابرسی موضوعی مهم و قابل توجه محسوب میشود أکثردر حرفه حسابرسی ماهیت قراردادهای روانکاوانه تاحد زیادی به دلیل تناقض با محتوای حرفه حسابرسی مبنی بر حفظ استقلال رفتار حرفهای حسابرس، متفاوت از سایر ساختارهای رفتار سازمانی میباشد. قراردادهای روانکاوانه در تعاملات بین فردی در حسابرسی موضوعی مهم و قابل توجه محسوب میشود، چراکه به واسطهی وجود ادراک منسجم و برابر از محتوا و ماهیت حرفه حسابرسی میتواند به تعامل متقابل بین حسابرس با شریک حسابرسی منتهی گردد. هدف این پژوهش الگوسازی کیفی/تعاملی () مضامینِ قراردادهای روانکاوانهی تعاملات فردیِ حسابرس با شرکاء میباشد. در این پژوهش در بخش اول تحلیلها اقدام به شناسایی مضامین مرتبط با قراردادهای روانکاوانهی تعاملات بین حسابرس با شریک از طریق تحلیل فراترکیب و دلفی گردید. براساس این تحلیل ۱۵ نفر از متخصصان و خبرگان حسابداری و مدیریت مالی در سطح دانشگاهی که از طریق روش نمونهگیری کیفی همگن انتخاب شده بودند، مشارکت داشتند. سپس براساس تحلیل پیوندی در بخش کمی که شامل تحلیل پیوندهای درونی و روابط بین پیوندها و تاثیرگذاری سیستمی پیوندها میباشد، با مشارکتِ ۲۰ نفر از شرکای حسابرسی که بیش از ۱۰ سال سابقهکاری داشتند، اقدام به تعیین مهمترین عنصر ارتباطی بین مضامینِ گزارهای قراردادهای روانکاوانهی تعامل بین حسابرس با شریک گردید. نتایج در بخش کیفی از وجود دو مضمون گزارهای تحت عناوین مضمونِ تلویحی و ضمنی در قراردادهای روانکاوانه حکایت داشت که براساس ۲۰ گزارهای که به حد کفایت نظری براساس تحلیل دلفی رسیدند، وارد فاز تحلیل پیوندی شدند. نتایج در بخش کمی نشان داد، در رابطه با مضامین تلویحی قراردادهای روانکاوی، محرک ترین گزاره کاریزماتیک بودن سبک شریک در تعامل با حسابرس میباشد که در نهایت به پیامدی همچون دستیابی به جایگاه هویت حرفهای حسابرسان منتهی میگردد. همچنین در رابطه با مضامین ضمنی قراردادهای روانکاوانه مشخص شد، محرکترین گزاره، تدوین دستورالعملهایی مشخصِ انجام کار حرفهای حسابرسان نسبت به شریک حسابرسی میباشد که پیامدِ تقویت باورهای حسابرس نسبت به ضوابط و رویههای حرفهای حسابرسی را در پی خواهد داشت. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
2 - طراحی مدل مضامین فلسفی درایتِ خردمندانهی حسابرس در قضاوت حرفهای
هادی ملکی پور محمدرضا عبدلی حسن ولیاناز آنجایکه حرفه حسابرسی فرآیندی همراه با قضاوت است، شناخت مفاهیم استدلالی برای رسیدن به سطحی از منطق در قضاوت حسابرسی مفهوم نظری و بنیادی در عرصه این حرفه میباشد. در این راستا باید بیان نمود، درایت به عنوان یکی از مولفههای تصمیمگیری در قضاوت حسابرس محسوب میشود که سط أکثراز آنجایکه حرفه حسابرسی فرآیندی همراه با قضاوت است، شناخت مفاهیم استدلالی برای رسیدن به سطحی از منطق در قضاوت حسابرسی مفهوم نظری و بنیادی در عرصه این حرفه میباشد. در این راستا باید بیان نمود، درایت به عنوان یکی از مولفههای تصمیمگیری در قضاوت حسابرس محسوب میشود که سطحی از تعقلگرایی برای اتخاذ تصمیم خردمندانه را تعیین میکند و باعث ارتقای سطح کیفی قضاوت در حسابرسی میشود. براین مبنا هدف این پژوهش طراحی مدل درایتِ خردمندانهی حسابرس در قضاوت حرفهای میباشد. روش شناسی این پژوهش ترکیبی (کیفی و کمی) است که براساس مشارکت دو جامعه خبرگان به عنوان اعضای پانل در بخش کیفی و ۳۰ نفر از حسابرسان مستقل به عنوان اعضای جامعه آماری در بخش کمی صورت پذیرفت. در بخش کیفی از روش فرا تحلیل به منظور شناسایی مضامین مربوط به ویژگیهای درایتِ خردمندانه در قضاوت حرفهای استفاده شد و سپس از طریق تحلیل دلفی مضامین پایه تعیین شده، براساس دو معیار ضریب توافق و میانگین طی سه مرحله به صورت رفت و برگشتی برای رسیدن به نقطه اشباع تئوریک مورد بررسی قرار گرفت که نتایج در این بخش از میان ۲۰ مضمون پایه تعداد ۱۴ مضمون را مورد تایید قرار داد. در بخش کمی نیز مضمونهای تایید شده ابتدا کدگذاری و سپس براساس ایجاد پرسشنامههای ماتریسی بین اعضای جامعه هدف در بخش کمی توزیع شدند تا براساس روش تحلیل تفسیری ساختاری فراگیر، تاثیرگذارترین ویژگی مربوط به درایت خردمندانه حسابرس در قضاوت حرفهای شناسایی شود. براساس نتایج مشخص گردید، مضمون پایبندی به اصول اخلاق حرفهای به عنوان مضمون پایه تفکر حرفهای تاثیرگذارترین ویژگی درایتِ خردمندانه انتخاب شد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
3 - ارزیابی مضامینِ بَصریِ تبلیغاتِ محصولات غذایی سبزِ شرکتهای دانش بنیان در رسانههای اجتماعی
فرزاد زاهدی حسین بوداقی خواجه نوبر مرتضی محمودزاده سهراب یزدانیزمینه و هدف: هدف این پژوهش واکاویِ مضامینِ بَصریِ تبلیغاتِ محصولات غذایی سبزِ شرکتهای دانش بنیان در رسانههای اجتماعی می باشد. روش بررسی: در این پژوهش که از نظر شیوهی جمع آوری داده ها، ترکیبی و استقرائی-قیاسی بود تعداد ۱۵ نفر از متخصصان مدیریت صنعتی در سطح دانشگا أکثرزمینه و هدف: هدف این پژوهش واکاویِ مضامینِ بَصریِ تبلیغاتِ محصولات غذایی سبزِ شرکتهای دانش بنیان در رسانههای اجتماعی می باشد. روش بررسی: در این پژوهش که از نظر شیوهی جمع آوری داده ها، ترکیبی و استقرائی-قیاسی بود تعداد ۱۵ نفر از متخصصان مدیریت صنعتی در سطح دانشگاهی به عنوان اعضای پانل در بخش کیفی مشارکت داشتند. در واقع در بخش کیفی که از تحلیلهای فراترکیب و دلفی استفاده شد. لذا با اتکا به تحلیل فراترکیب ابتدا ۱۳ پژوهش به عنوان مبنای ارزیابی جهت تعیین مضامینِ بَصریِ تبلیغاتِ محصولات غذایی سبزِ شرکتهای دانش بنیان در رسانههای اجتماعی در قالب ارزیابی انتقادی بررسی شدند که براساس آن ۲۰ مضمون گزارهای انتخاب و به شیوه چک لیستی وارد تحلیل دلفی جهت تعیین حدِ کفایت نظری شدند. در این مرحله نیز ۹ گزاره طی دو مرحله تحلیل دلفی حذف و مجموعا ۱۱گزاره وارد بخش تحلیل کمی یعنی تحلیل تفسیری ساختاری فراگیر شدند. یافتهها: نتایج نشان داد، مضمونِ تسخیر ذهن مشتریان براساس طراحی متریال به عنوان یک اکوسیستم زیباشناسی (V11) براساس مشترک بودن گزارههای خروجی و عناصر برابر، به عنوان گزارهِ سطح آخر (سطح پنجم تاثیرگذاری) یعنی اثرگذارترین مضمون از مجموعِ مضامینِ بَصریِ تبلیغاتِ محصولات غذایی سبزِ شرکتهای دانش بنیان در رسانههای اجتماعی تعیین گردید. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
4 - مدلِ کیفی/تعاملی (IQA) مضامینِ ادراک مبتنی بر کامیابی فراخود در حمایت از محصولات سبز: مطالعه شرکتهای دانش بنیان در حوزه مواد غذایی
مجید صبوری حسین بوداقی خواجه نوبر محمدرضا عبدلی یعقوب علوی متین مهدی زینالیزمینه و هدف: هدف این پژوهش ارائه مدلِ کیفی/تعاملی () مضامینِ ادراک مبتنی بر کامیابی فراخود در حمایت از محصولات سبز: مطالعه شرکتهای دانش بنیان در حوزه مواد غذایی میباشد.روش بررسی: این پژوهش که در دو بخش کیفی و تعاملی صورت پذیرفت، ۱۵ نفر از متخصصان و خبرگان رشته بازاریا أکثرزمینه و هدف: هدف این پژوهش ارائه مدلِ کیفی/تعاملی () مضامینِ ادراک مبتنی بر کامیابی فراخود در حمایت از محصولات سبز: مطالعه شرکتهای دانش بنیان در حوزه مواد غذایی میباشد.روش بررسی: این پژوهش که در دو بخش کیفی و تعاملی صورت پذیرفت، ۱۵ نفر از متخصصان و خبرگان رشته بازاریابی در سطح دانشگاهی و ۲۰ نفر از مدیران در شرکتهای دانش بنیان در این دو بخش مشارکت داشتند.یافتهها: نتایج در بخش کیفی از وجود سه مضمون اصلی حکایت داشت که براساس ۲۲ گزارهی دارای حد کفایت نظری وارد فاز تحلیل بازنمایی سیستمی شد.بحث و نتیجهگیری: این نتایج نشان میدهد ارزشهای اجتماعی در توسعه محصولات سبز نقش با اهمیتی دارد و سبب حمایت از تولید محصولات سبز میگردد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
5 - ارزیابیِ تفسیریِ کیفیت حسابرسی سبز تحتِ وجودِ مضامین خوانایی گزارشگری پایدار شرکتهای بازار سرمایه
جواد فرامرز یحیی کامیابی جواد رمضانیزمینه و هدف: خوانایی گزارشگری مالی به عنوان یک مکانیزم محتوایی ضمن اینکه سطح تعامل پذیریِ اثربخش بین شرکت با ذینفعان را توسعه می بخشد باعثِ کاهشِ شکاف انتظارات بین شرکت با حسابرسان می گردد. هدف این پژوهش ارزیابیِ تفسیریِ کیفیت حسابرسی سبز تحتِ وجودِ مضامین خوانایی گزارش أکثرزمینه و هدف: خوانایی گزارشگری مالی به عنوان یک مکانیزم محتوایی ضمن اینکه سطح تعامل پذیریِ اثربخش بین شرکت با ذینفعان را توسعه می بخشد باعثِ کاهشِ شکاف انتظارات بین شرکت با حسابرسان می گردد. هدف این پژوهش ارزیابیِ تفسیریِ کیفیت حسابرسی سبز تحتِ وجودِ مضامین خوانایی گزارشگری پایدار شرکتهای بازار سرمایه می باشد. روش بررسی: این پژوهش از نظر روش شناسی در بخش نتیجه توسعه ای و از نظر نوع داده ترکیبی محسوب می شود. لذا براساسِ ماهیت تحلیلِ ارزیابیِ تفسیری به منظور شناسایی مولفهها (کارکردهای کیفیتِ حسابرسی سبز) و مضامین پژوهش (خوانایی گزارشگری پایدار) از تحلیل فراترکیب و با مشارکت ۱۵ نفر از خبرگان رشته حسابداری در سطح دانشگاهی استفاده شد. در بخش کمی مولفهها و گزارههای شناسایی شده در قالب پرسشنامههای ماتریسی توسط ۲۰ نفر از مدیران مالیِ شرکتهای بازار سرمایه مورد ارزیابی رتبهبندی تفسیری قرار گرفتند. یافتهها: نتایج پژوهش نشان داد، تحت وجودِ مضمونِ اجتماعی به عنوان مرجع اثربخشِ خوانایی گزارشگری مالی، کارکردِ توسعهای مطلوب ترین مبنا در ارتقایِ کیفیتِ حسابرسی سبز محسوب می شود. بحث و نتیجهگیری: از آنجاییکه کارکردهای توسعهای در حسابرسی زیستمحیطی به عنوان یک استراتژی نهادی در دستورِ حاکمیت و نهادهای بالادستی میباشد، وجودِ افشایِ اطلاعات اختیاری برمبنای مکانیزم های اجتماعی در صورتهای مالی به حسابرس کمک میکند تا گزارشهای مستدلتری نسبت به قابلیتهای توسعهای شرکت در بخش زیستمحیطی ارائه دهد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
6 - تفسیر اثربخشترین برودادِ پایداری مالیات سبز براساس گزارههای تصمیمگیری ازحامی
بهزاد قبادی هوشنگ امیری قاسم رکابدارزمینه و هدف: در بین انواع منابع دولت، مالیات به عنوان منبع دائمی و قابل پیشبینی همواره موردتوجه دولتمردان بوده است. اقتصاددانان همواره در تلاش هستند تا پایههای مالیاتی جدیدی معرفی کنند که کمترین عدم کارایی را در سیستم اقتصادی ایجاد کند که در این بین مالیاتهای سبزکه ب أکثرزمینه و هدف: در بین انواع منابع دولت، مالیات به عنوان منبع دائمی و قابل پیشبینی همواره موردتوجه دولتمردان بوده است. اقتصاددانان همواره در تلاش هستند تا پایههای مالیاتی جدیدی معرفی کنند که کمترین عدم کارایی را در سیستم اقتصادی ایجاد کند که در این بین مالیاتهای سبزکه بر پایه هزینه اعمال میشود از چنین ویژگی برخوردار است. لذا هدف مطالعه، تفسیر اثربخشترین برودادِ پایداری مالیات سبز براساس گزارههای تصمیمگیری ازحامی بود.روش بررسی: روش شناسی این پژوهش ترکیبی است و برای انجام آن از تحلیلهای فراترکیب؛ دلفی و مجموعه راف استفاده شده است. جامعه هدف در بخش کیفی، پژوهشهای مشابه و خبرگان دانشگاهی در رشته حسابداری بودند. اما جامعه هدف در بخش کمی ۲۲ نفر مدیران شرکتهای بازار سرمایه بودند که باتوجه به الزام تحلیل تئوری راف، این حد از جامعه آماری مورد قبول میباشد. این مطالعه در بازه زمانی یکساله انجام شد.یافتهها: نتایج در این بخش مشخص ساخت، تاثیرگذارترین گزارهی تصمیمگیری ازدحامی/کثرتگرایانه، سه گزاره ی مسئولیت اجتماعی در تصمیمگیری؛ کاهش تضاد منافع در تصمیمگیری و مشروعیت در تصمیمگیری بود که بر پایداریِ مالیات سبز تاثیرگذار است و سببِ کاهشِ آلایندگیها به عنوانِ اثربخش ترین مولفه ی برودادِ پایداری مالیات سبز میشود.بحث و نتیجهگیری: در واقع این نتیجه نشان میدهد، مهمترین گزارهها از منظر مدیران شرکتها در راستای تصمیمگیری ازدحامی، وجودِ مسئولیتهای اجتماعی در تصمیمگیریهای شرکت به منظور افزایش سطح تعهد نسبت به منافع اجتماعی می باشد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
7 - بررسی تطبیقی رذایل اخلاقی در حدیقة الحقیقة سنایی و بوستان سعدی
خدیجه فرجادزاده جواد مهربان قزلحصاراندرزها و تعالیم اخلاقی، همواره جزو مفاهیم برجسته شعر بوده و سنایی و سعدی از جمله شاعران اخلاق مدار و اخلاق گرا هستند. ما در این پژوهش به بررسی تطبیقی مضامین اخلاقی در حدیقۀ الحقیقة سنایی و بوستان سعدی با رویکرد تحلیل محتوا پرداخته ایم. نگارنده پس از مقدمه ای در اخلاق و أکثراندرزها و تعالیم اخلاقی، همواره جزو مفاهیم برجسته شعر بوده و سنایی و سعدی از جمله شاعران اخلاق مدار و اخلاق گرا هستند. ما در این پژوهش به بررسی تطبیقی مضامین اخلاقی در حدیقۀ الحقیقة سنایی و بوستان سعدی با رویکرد تحلیل محتوا پرداخته ایم. نگارنده پس از مقدمه ای در اخلاق و مضامین اخلاقی، عمده توجه را با در نظر گرفتن اندیشه های سنایی و سعدی در دو اثر مذکور بر اساس مبارزه با نفس معطوف داشته و در این زمینه ها از آیات قرآن، احادیث و اشعاری که گواه اثبات این مطلب بوده، استفاده شایانی کرده و در نتیجه گیری ملحوظ داشته است. در نهایت این دستاورد حاصل شد که محور مشترک تعالیم اخلاقی حدیقۀ الحقیقة سنایی و بوستان سعدی، سعادت انسان بوده است. سنایی با زبانی روان و با بیانی عرفانی و نگاه شریعت مدارانه، مخاطبانش را به رعایت فضایل اخلاقی و پرهیز از رذایل اخلاقی در جهت اصلاح جامعه دعوت می کند. سعدی هم انسان آرمانی خود را در هر مرتبه اجتماعی که باشد به مبارزه نفسانی و اخلاق مداری فرا می خواند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
8 - بررسی تطبیقی مهمترین مضامین اجتماعی در اشعار قاسم حدّاد و احمد شاملو
رضا کوچری اردشیر صدرالدینی مصطفی یگانیمقایسة ادبای ایران و جهان عرب از جمله موضوعاتی است که مورد توجّه محقّقان عربی و فارسی قرارگرفته است. امروزه، مسائل مشترک اجتماعی، زمینههایی را جهت مشترکات فکری فراهم کرده است. همچنین مضامین اجتماعی، از مضامین پرتکرار میان ادبای معاصر در سراسر جهان به شمار میرود و به س أکثرمقایسة ادبای ایران و جهان عرب از جمله موضوعاتی است که مورد توجّه محقّقان عربی و فارسی قرارگرفته است. امروزه، مسائل مشترک اجتماعی، زمینههایی را جهت مشترکات فکری فراهم کرده است. همچنین مضامین اجتماعی، از مضامین پرتکرار میان ادبای معاصر در سراسر جهان به شمار میرود و به سبب تقارب فرهنگی و اجتماعی که میان ادبیّات و ادبای ایران و جهان عرب وجود دارد، بررسی از این چشمانداز، دستاوردهای جدیدی به پژوهش خواهد داد. قاسم حدّاد و احمد شاملو دو شاعر بحرینی و ایرانی هستند که با توجّه به مسائل جامعه و مشکلات مردم، بخش عظیمی از اشعارشان را به بیان واقعیّتهای جامعه اختصاص دادهاند. در این پژوهش که به روش کتابخانهای و توصیفی-تحلیلی تدوین شده است، مضامین اجتماعی در اشعار هر دو شاعر با نگاه تطبیقی بررسی شده است. در این بررسی پی میبریم علیرغم تفاوت های زبانی و مکانی، اشعار حدّاد و شاملو به دلیل شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر جوامع آنها، دارای مشترکات فراوانی میباشد. مباحثی چون؛ وطنپرستی، آزادی، ظلمستیزی و عدالتخواهی از موتیفهای مشترک این دو شاعر است که با بافت روایتگرانه و داستانگونه، گزیدن واژگان مناسب و استفاده از موسیقی درونی مطرح شدهاند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
9 - بررسی تطبیقی جایگاه مضامین اجتماعی در "مقامات" بدیع الزمان همدانی و "حدیث عیسی بن هشام" محمد مولیحی
محمدرضا لطفی زهرا خسروی ومکانی علی صابریشناخت و تحلیل آثار ادبی و زندگی آفرینندگان آن آثار بدون بررسی و تحلیل جامعه و فرهنگی که در سایه آن نشو و نما یافته اند، میسر نیست. به عبارت دیگر، تحقیق و تدقیق در نحوه معیشت،روابط اجتماعی،باورها،شکست ها و پیروزی ها،دردها و شادی ها و فراز و نشیب های جامعه ای که هنرمند در أکثرشناخت و تحلیل آثار ادبی و زندگی آفرینندگان آن آثار بدون بررسی و تحلیل جامعه و فرهنگی که در سایه آن نشو و نما یافته اند، میسر نیست. به عبارت دیگر، تحقیق و تدقیق در نحوه معیشت،روابط اجتماعی،باورها،شکست ها و پیروزی ها،دردها و شادی ها و فراز و نشیب های جامعه ای که هنرمند در آن زندگی می کند،بررسی دقیق تر و جامع تر زندگی و آثار او را میسر می سازد."مقامات" مهمترین اثر "بدیعالزمان همدانی"است که به عربی نوشته شده و نخستین بار به همراه شرح آن در 51 مقامه، در سال ۱۸۸۹ میلادی در بیروت به طبع رسید. ایشان شیوه ای نو در نثرنویسی عربی پدید آورد؛ قهرمان مقامات او ابوالفتح اسکندری هر بار در لباسی ظاهر میشود و در شهرهای مختلف سیاحت کرده و درخصوص مسائل گوناگون چون ادیبی توانا سخن میگوید.همین امر موجب شده که او نام شهرهای گوناگون به ویژه شهرهای ایران را بر مقامات خود بگذارد.مقامات برای بدیعالزمان به مثابه آوردگاه ادبی است.او داستان را محلی برای نمایش قدرت ادبی خود در بکارگیری عبارات مسجوع همراه با تشبیه،کنایه،استعاره و ضربالمثل می بیند.نویسندگانی نیز در دوره ی معاصر از شیوه ی وی پیروی کرده و اندیشه های خود را در قالب "مقامه" بیان کردند که در این میان می توان از چهره های سرشناسی چون محمد مویلحی،ناصیف یازجی،احمد شوقی،محمدتوفیق بکری و حافظ ابراهیم نام برد.این پژوهش که به شیوه ی تطبیقی تحلیلی نگاشته شده، به بررسی تطبیقی مضامین اجتماعی در "مقامات"بدیع الزمان همدانی و "حدیث عیسی بن هشام"محمد مویلحی پرداخته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
10 - بررسی تطبیقی مضامین مشترک ادب مقاومت ایران و فلسطین
حسین آریان نسرین بیرانوندبررسی تطبیقی مفهوم مقاومت، به عنوان یکی از مضامین برجسته ادبیات جهان و نیز بخش مهمی از ادب متعهد و ملتزم در شعر دو کشور ایران و فلسطین است. ادبیات پایداری ادبیات ستیزه و عشق به آرمانها و ارزشهاست. ادبیات پرتلاطمی است که یأس و ناامیدی را نمیپذیرد. جایگاه ادبیات پایدار أکثربررسی تطبیقی مفهوم مقاومت، به عنوان یکی از مضامین برجسته ادبیات جهان و نیز بخش مهمی از ادب متعهد و ملتزم در شعر دو کشور ایران و فلسطین است. ادبیات پایداری ادبیات ستیزه و عشق به آرمانها و ارزشهاست. ادبیات پرتلاطمی است که یأس و ناامیدی را نمیپذیرد. جایگاه ادبیات پایداری، به ویژه شعر، در تحولات ملتها انکارناپذیر است. دغدغههای شاعران این نوع ادبیات بیدارکردن و آگاهی انسانهاست. از مهمترین درونمایههای شعر پایداری، شهید، دعوت به مبارزه، وطن، نماد، مقاومت، صلح و دوستی و ... میباشد. هدف این مقاله که با روش تحلیلی - توصیفی انجام گرفته است بررسی مضامین مشترک ادب مقاومت در شعر شاعران معاصر ایران و فلسطین است. برای نیل به این منظور سلمان هراتی و قیصر امینپور به عنوان دو شاعر مقاومت معاصر ایرانی و سمیح القاسم و محمود درویش به عنوان دو شاعر مقاومت معاصر فلسطینی انتخاب شدند. شهید و شهادت، دعوت به مبارزه، وطن و وطنپرستی، هویت ملی و مذهبی و ... همگی از مضامینی هستند که جلوه خاصی در هر دو ادب دارند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
11 - ادبیات تعلیمی در اندیشه رودکی و بشار
فاطمه مشکیادبیات تطبیقی نوعی فعالیت در حوزه نقد ادبی به حساب میآید، که در آن ادبیات در مفهوم کلی مقایسه، و درباره تلاقی آن در دو یا چند فرهنگ و زبان مختلف پژوهش میشود. به تعبیری دیگر موضوع آن بحث درباره "روابط و تأثیرات ادبی" دو ملت است. در واقع ادبیات تطبیقی بهطور اساسی از زم أکثرادبیات تطبیقی نوعی فعالیت در حوزه نقد ادبی به حساب میآید، که در آن ادبیات در مفهوم کلی مقایسه، و درباره تلاقی آن در دو یا چند فرهنگ و زبان مختلف پژوهش میشود. به تعبیری دیگر موضوع آن بحث درباره "روابط و تأثیرات ادبی" دو ملت است. در واقع ادبیات تطبیقی بهطور اساسی از زمانی مطرح شد که ارتباط بین ملتها گسترش یافت و آثار ادبی هر ملت در سایر ملل ترجمه و استفاده شد. در مقاله حاضر ابتدا از مفاهیم، مبانی و اهمیت این شاخه جدید ادبیات سخن به میان آمده، و سپس در راستای بررسی تطبیقی زندگینامه، زبان شعری و پارهای از مضامین مشترک رودکی و بشار را بررسی کردهایم. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
12 - مقایسه موضوعی وصفت طبیعت در شعر فارسی و عربی
صادق ابراهیمی کاوری رحیمه چولانیانطبیعت از دیر باز الهام بخش شاعران بوده و توانسته است جایگاه ویژه ای را در سروده های شاعرانة به خود اختصاص دهد، به طوری که کمتر دیوان شعری را می توان یافت که قسمتی از آن با طبیعت مرتبط نبوده باشد. از سوی دیگر، در ادب فارسی و ادب عربی، با توجه به مشترکات فرهنگی، مذهبی، ا أکثرطبیعت از دیر باز الهام بخش شاعران بوده و توانسته است جایگاه ویژه ای را در سروده های شاعرانة به خود اختصاص دهد، به طوری که کمتر دیوان شعری را می توان یافت که قسمتی از آن با طبیعت مرتبط نبوده باشد. از سوی دیگر، در ادب فارسی و ادب عربی، با توجه به مشترکات فرهنگی، مذهبی، اجتماعی و داشتن مرز جغرافیای طولانی با یکدیگر، مضامین مشترک فراوانی را می توان یافت که تحت تاثیر یکدیگر به آن پرداخته اند، و در هر یک از آن انواع، باتوجه به عوامل و علت های فراوان، تاثیرگذاری یک زبان بر زبان دیگر می چربد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
13 - بررسى مقایسه اى تحولات شعر معاصر عربى از عصر نهضت به بعد و تحولات شعر معاصر فارسى از عصر مشروطیت به بعد
زهرا خسروىمقاله حاضر مشتمل بر سه بخش است:در بخش نخست، تحولات شعر معاصر عربى از عصر نهضت به بعد بررسى و پس از ذکرعوامل تحول ادبى، دگرگونى هاى پدیدآمده در شعر عربى و تأثیرپذیرى آن از ادب غربىبیان شده است. بخش دوم مقاله، به بررسى عوامل جامعه شناختى تحوّل ادبى در کشور ما که به بیدارى أکثرمقاله حاضر مشتمل بر سه بخش است:در بخش نخست، تحولات شعر معاصر عربى از عصر نهضت به بعد بررسى و پس از ذکرعوامل تحول ادبى، دگرگونى هاى پدیدآمده در شعر عربى و تأثیرپذیرى آن از ادب غربىبیان شده است. بخش دوم مقاله، به بررسى عوامل جامعه شناختى تحوّل ادبى در کشور ما که به بیدارىاجتماعى فکرى مردم ایران منجر شد و درنهایت، زمینه ایجاد انقلاب مشروطه را فراهم ساخت، اختصاص دارد. در این مورد، دیدگاه هاى جامعه شناختى باختین و لوتمان مدنظرقرار گرفته و درپى آن، ویژگى هاى شعر این دوره بیان شده است. در بخش سوم مقاله، اشتراکات ادبى شعر پارسى پس از عصر مشروطه و شعر عربى پساز عصر نهضت بررسى شده که این اشتراکات، هم در بیان عوامل تحول و هم در تحولات ادبى پدیدآمده در شعر هر دو ملت یکسان است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
14 - درونمایههای مشترک در اشعار اخوان ثالث و ابوماضی
سید محمد امیرییافتن و مقایسه موضوعات مشترک در اشعار اخوان و ابوماضی این فرصت را فراهم میکند، تا از افکار و اندیشههای مشابه این دو شاعر نوگرا پرده برداریم؛ و به این مهم دست یابیم که حد و مرز جغرافیایی، و همچنین فرهنگ و دین متفاوت نزد شاعران مردمی، مانعی برای رسیدن به همسواندیشی نیس أکثریافتن و مقایسه موضوعات مشترک در اشعار اخوان و ابوماضی این فرصت را فراهم میکند، تا از افکار و اندیشههای مشابه این دو شاعر نوگرا پرده برداریم؛ و به این مهم دست یابیم که حد و مرز جغرافیایی، و همچنین فرهنگ و دین متفاوت نزد شاعران مردمی، مانعی برای رسیدن به همسواندیشی نیست. چراکه این دو شاعر ضمن مقدسشمردن اعتقادات خود، فرادینی و فرامرزی میاندیشند، و شعرشان بازتاب ناله و درد مردم جامعهای است که طوفان خفقان و استبداد و استعمار درخت امیدشان را خشکانده است. این دو انسانیت را ارج مینهند، و با نگرش عمیق به محیط پیرامون خویش هستی و آفرینش را به چالش و پرسش میکشند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
15 - بررسی تطبیقی تأثیر حماسههای دینی فارسی بر مناجاتنامة کردی غلام رضاخان ارکوازی
اختر سلطانی ظاهر سارایی نرجس توحیدی فردر این مقاله سعی شده است تأثیر حماسه‌های دینی فارسی بر اشعار کردی غلام رضاخان ارکوازی ـ شاعر بزرگ کردی‌سرای شیعی ایلامی ـ از نظر تطبیقی بررسی موارد مقتبس و ملهم از حماسه‌های دینی در شعر او نشان داده شده است. از آنجا که کردهای شیعه‌مذهب، بخش اعظمی از أکثردر این مقاله سعی شده است تأثیر حماسه‌های دینی فارسی بر اشعار کردی غلام رضاخان ارکوازی ـ شاعر بزرگ کردی‌سرای شیعی ایلامی ـ از نظر تطبیقی بررسی موارد مقتبس و ملهم از حماسه‌های دینی در شعر او نشان داده شده است. از آنجا که کردهای شیعه‌مذهب، بخش اعظمی از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند و در روند شکل‌گیری مذهب تشیع نقش داشته‌اند، بررسی تطبیقی این نوع ادبی در زبان فارسی و زبان کردی جنوبی (زبان کردهای شیعه ‌مذهب) حائز اهمیت است؛ چراکه می‌تواند به شناخت زمینه‌های مذهبی و فرهنگی و ملی و طبعاً حرکت به‌سوی همگرایی افزون‌تر منجر شود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
16 - تحلیل امثال و حکم عربی طوطینامه نخشبی و تطبیق با امثال و حکم فارسی
حسین سلطانی قدیم حمیدرضا فرضیطوطی نامه اثر ضیاء الدّین نخشبی است. نخشبی از عارفان و نویسندگان مشهور قرن هشتم است. این کتاب که از آثار قرن هشتم است، از مجموعه داستانهای عامیانه تشکیل یافته است. نخشبی احاطه وسیعی به زبان عربی و مخصوصاً امثال و حکم عربی داشته است و برای مزیّن کردن نثر کتاب خویش، به ت أکثرطوطی نامه اثر ضیاء الدّین نخشبی است. نخشبی از عارفان و نویسندگان مشهور قرن هشتم است. این کتاب که از آثار قرن هشتم است، از مجموعه داستانهای عامیانه تشکیل یافته است. نخشبی احاطه وسیعی به زبان عربی و مخصوصاً امثال و حکم عربی داشته است و برای مزیّن کردن نثر کتاب خویش، به تناسب حکایات، امثال و حکم را به کار برده است. تعدّد مثلها به حدی است که در بیشتر صفحات از آنها برای استحکام و جذّابیت متن بهره گرفته است. در مورد امثال و حکم کتاب تا به حال تحقیقی صورت نگرفته است. در این بررسی علاوه بر ترجمه صحیح امثال و حکم، امثال و حکم از دیدگاه ادبیات تطبیقی عربی- فارسی نیز بیان شده است. نگاه تطبیقی به امثال و حکم ارزش امثال را بیشتر روشن میکند و تأثیرات و تعاملات فرهنگها و آداب و عقاید و رسم و رسوم ملل را در همدیگر بیشتر نمایان میسازد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
17 - تحلیل نمادها در سرودههای سیاسی، اجتماعی و دینی جواد جمیل
پرویز حیدری فیروزجائی کتایون فلاحی لیلا قاسمی حاجی آبادیکاربرد نماد در شعر معاصر یکی از ویژگیهای اصلی شاعرانی است که با چند لایه کردن زبان خود بر زیبایی اشعار خود میافزایند، و روشی است که شعراء قادرند از آن برای الهام بخشی و انتقال پیامشان استفاده نمایند. در این میان ادبیات متعهد عربی از این ویژگی و ظرفیت هنری بهره جسته ا أکثرکاربرد نماد در شعر معاصر یکی از ویژگیهای اصلی شاعرانی است که با چند لایه کردن زبان خود بر زیبایی اشعار خود میافزایند، و روشی است که شعراء قادرند از آن برای الهام بخشی و انتقال پیامشان استفاده نمایند. در این میان ادبیات متعهد عربی از این ویژگی و ظرفیت هنری بهره جسته است و شاعران متعهد از جمله جواد جمیل شاعر معاصر عراقی در مجموعه اشعار خود، با استفاده از نمادها با خلق تصاویری زیبا و بدیع، زبان رمز را برای سروده های دینی و سیاسی- اجتماعی خود برگزیدهاند. جواد جمیل با توجه به حاکمیت فضای اختناق و نیز به دلیل پرهیز از صراحت گویی، تعبیراتی رمزگونه در شعرش به کار برده است. او برای بیان مقاصد و مفاهیم مورد نظر شعر خود به زبان رمزی پناه می برد و در این راستا انواع نمادها را استفاده می کند تا مفاهیم خود را تصویری کرده و در ذهن مخاطب جای دهد. داده های مورد استفاده در پژوهش حاضر از نظر نوع تحقیق کتابخانهای، اینترنتی، اسناد و مطالعه آثار شاعر و روش پژوهش، تحلیلی- توصیفی است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
18 - تطبیق مضامین شعری ملک الشعرای بهار و سامی البارودی
صادق ابراهیمی کاوری سکینه اسدی رضوان لرستانیادبیات تطبیقی یکی از دانش های نوپا، مفید و کارآمدی است که ادبیات کلیه ملل جهانرا در مجموعه ای به هم پیوسته و مقوله ای واحد(علیرغم اختلافات شکلی و زبانی )معرفی می کند. مسلماً بسیاری از شاعران ایران زمین با سایر شاعران جهان (از جملهشاعران عرب) در شعر و زبان همانندی دارند. أکثرادبیات تطبیقی یکی از دانش های نوپا، مفید و کارآمدی است که ادبیات کلیه ملل جهانرا در مجموعه ای به هم پیوسته و مقوله ای واحد(علیرغم اختلافات شکلی و زبانی )معرفی می کند. مسلماً بسیاری از شاعران ایران زمین با سایر شاعران جهان (از جملهشاعران عرب) در شعر و زبان همانندی دارند. در آثار هر شاعری مضامین مختلفیمانند مضامین ادبی، سیاسی و اجتماعی به چشم می خورد، اما میان اشعار ملکالشعرایبهار و محمود سامی البارودی دو شاعر معاصر ایرانی و عرب، همانندی های بسیاریوجود دارد. با توجه به همانندی های شعر این دو شاعر در این مقاله، سعی بر آن استتا مضامین مشترک شعری آنان مورد بررسی قرار گیرد تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
19 - بررسی و تحلیل تطبیقی مضامین زهد در دیوان منسوب به امام حسین(ع) و دیوان حافظ
مرتضی براری رئیسی حسین تکتبار فیروزجاییامام حسین(ع) سرور زاهدان و یکی از بزرگترین شخصیتهای دینی است که اشعارش از جهت محتوایی بسیار ارزشمند بوده و بیشتر مضامین زهدیات ایشان، در دیوان حافظ نیز به چشم میخورد. از جمله این مضامین نکوهش دنیا و دنیاپرستی، پرهیز از ثروتاندوزی، نکوهش غرور، مرگاندیشی، دوری از فس أکثرامام حسین(ع) سرور زاهدان و یکی از بزرگترین شخصیتهای دینی است که اشعارش از جهت محتوایی بسیار ارزشمند بوده و بیشتر مضامین زهدیات ایشان، در دیوان حافظ نیز به چشم میخورد. از جمله این مضامین نکوهش دنیا و دنیاپرستی، پرهیز از ثروتاندوزی، نکوهش غرور، مرگاندیشی، دوری از فساد و گناه، خضوع و افتادگی، توبه، قناعت و سرکوب هوای نفس است. گفتنی است که زهدیات امام(ع) و حافظ، زبانی ساده داشته و ممتاز به ویژگیهایی چون کاربرد الفاظ و مضامین قرآنی، الفاظ ساده و روان و موسیقی دلنشین است. امام(ع) در اشعارشان کمتر از صور خیال بهره بردهاند اما این تصاویر بیانی در شعر حافظ به وفور مشاهده میشود. بنابراین به خاطر ارزش محتوایی اشعار امام(ع) و حضور مضامین زاهدانه ایشان در دیوان حافظ و عدم تحقیق در این خصوص، این پژوهش، تلاش میکند که با روش توصیفی- تحلیلی، مضامین زهدیات ایشان را در دیوان حافظ مورد بررسی قرار دهد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
20 - بررسی تطبیقی ارسال مثل و امثال سائره در دیوان صائب تبریزی و متنبّی
شهلا حاج طالبی سیّدمحمّد امیریمتنبّی و صائب دو شاعر بزرگ حکمتسرا میباشند و دیوان این دو، سرشار از مفاهیم عمیق حکمی و اخلاقی است؛ این مفاهیم با استناد به روابط فرهنگی دو زبان، دائماً بین شاعران عربی و فارسی در آمد و شد و تبادلاند. از آنجا که کثرت استعمال مثل و ارسال مثل در دیوان صائب و متنبّی فرا أکثرمتنبّی و صائب دو شاعر بزرگ حکمتسرا میباشند و دیوان این دو، سرشار از مفاهیم عمیق حکمی و اخلاقی است؛ این مفاهیم با استناد به روابط فرهنگی دو زبان، دائماً بین شاعران عربی و فارسی در آمد و شد و تبادلاند. از آنجا که کثرت استعمال مثل و ارسال مثل در دیوان صائب و متنبّی فراوان است و نیز با توجّه به اینکه هر دو شاعر در حوزه امثال سائره شهرهاند و در زمینههای حکمی و اخلاقی نیز اشتراکاتی دارند، این پژوهش سعی دارد امثال سائره و ارسال مثل را در دیوان این دو شاعر به صورت تطبیقی بررسی نماید و به این نتیجه برسد که صائب در بیان ارسال مثل و تمثیل موفّقتر از متنبّی عمل نموده است و این به دلیل بهره جستن وی از تمثیل و تشبیه و استعارات زیبا و بیبدیل در قالب اسلوب معادله است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
21 - دین در اندیشه جواهری و شهریار (بررسی و تطبیق)
مهدی ممتحن حسین محمدیان محمدامین رودینىبه جهت اوضاع مشابه اجتماعی و فرهنگی دو ملت ایران و عراق، در این مقاله سعی شده است تا با تکیه بر مضامین دینی اشعار محمد مهدی جواهری و محمد حسین شهریار، موارد اشتراک و اختلاف دیدگاه این دو شاعر بزرگ در مورد دین مورد بررسی قرار گیرد. جواهری در شعر خود به بیان موضوعاتی چون أکثربه جهت اوضاع مشابه اجتماعی و فرهنگی دو ملت ایران و عراق، در این مقاله سعی شده است تا با تکیه بر مضامین دینی اشعار محمد مهدی جواهری و محمد حسین شهریار، موارد اشتراک و اختلاف دیدگاه این دو شاعر بزرگ در مورد دین مورد بررسی قرار گیرد. جواهری در شعر خود به بیان موضوعاتی چون خرافه زدایی و قشر زدایی دینی می‌پردازد، در این زمینه جواهری به دنبال اصلاح در دین می‌باشد. همچنین نگاه شهریار در اشعار دینی، نوعی نگاه بنیادین است و به تبیین و توضیح شاخص‌های اصلی دین می‌پردازد. این مقاله تطبیقی است میان اندیشه‌های دینی این دو شاعر نو کلاسیک که با حفظ سنت و نگاهداشت نظام فنّی شعر قدیم با طرح اندیشه‌های نو در شعر خویش، قصد اصلاح جامعه‌ی محروم و خرافه گرا و پر آشوب کشور خود را داشتند و اشعار خود را در خدمت مردم قرار دادند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
22 - تصویری از حافظ در دیوان ناری
سید مرتضی هاشمی غلامحسین شریفی یوسف کرمی چمهادیبان کُرد همواره شعر فارسی را به دیدۀ اعجاب و تحسین نگریسته و از آن متأثربوده اند. نمودهای گوناگون این تأثیرپذیری را در قالب تضمین، ترجمه و صور خیال مشابهو مضامین مشترک می توان دید و از این میان، شعر حافظ بیش از دیگر اشعار مورد توجهایشان بوده است. در این مقاله پس از م أکثرادیبان کُرد همواره شعر فارسی را به دیدۀ اعجاب و تحسین نگریسته و از آن متأثربوده اند. نمودهای گوناگون این تأثیرپذیری را در قالب تضمین، ترجمه و صور خیال مشابهو مضامین مشترک می توان دید و از این میان، شعر حافظ بیش از دیگر اشعار مورد توجهایشان بوده است. در این مقاله پس از مقدم های دربارۀ تأثیرپذیری ادیبان کُرد از شعرفارسی، به ناری، شاعر عار فمسلکی که در همین سده های اخیر می زیسته، پرداخت هایم.برای ترسیم خطوط چهرۀ حافظ در دیوان شاعر کُرد، ابتدا به سراغ موضوعات و مضامینو مفاهیم مورد علاقۀ دو شاعر رفته و در نهایت چهار مخمس ناری، که در آنها غزلیاتحافظ را، تضمین کرده است، بررسی کرد هایم. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
23 - بررسی تطبیقی وصف خمر در شعر اعشی و منوچهری دامغانی
مرتضی براری رئیسی الهی بخش گوریخمریات از دیرباز مورد توجه شاعران پارسی و تازی بوده است. اعشی و منوچهری دامغانی از جمله این شاعراناند که به این موضوع پرداختهاند. بنابراین به خاطر بسامد بالای توصیف باده در شعرشان، و عدم پژوهش در این خصوص، این جستار به دنبال آن است که با روش توصیفی - تحلیلی، نگاه دو ش أکثرخمریات از دیرباز مورد توجه شاعران پارسی و تازی بوده است. اعشی و منوچهری دامغانی از جمله این شاعراناند که به این موضوع پرداختهاند. بنابراین به خاطر بسامد بالای توصیف باده در شعرشان، و عدم پژوهش در این خصوص، این جستار به دنبال آن است که با روش توصیفی - تحلیلی، نگاه دو شاعر به این موضوع را بررسی کرده و تفاوتها و اشتراکات شعری آنان را بیان کند. یافتههای این پژوهش نشانگر است که مضامین مشترکی همچون تأثیر باده بر جسم، شفابخشیِ بوی باده و وصف مجالس باده نوشی همراه با رقص کنیزکان وجود دارد. دقت و شمول، توجه به جزئیات و حسّیات، پرگویی، جان بخشی به باده و زمینی بودن باده، از دیگر ویژگی های مشترک است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
24 - بررسی تطبیقی مضامین همگون و ناهمگون بهاریه سرایی (در شعر سپهری و جبران خلیل جبران به صورت موردی)
عبدالرضا عطاشی جعفر عموری صادق هاشمی امجدطبیعت و مظاهر آن، از دیرباز در آثار ادبی و هنری، ظهور و حضوری گرم و پرنشاط داشته است، و از روزگاران قدیم مورد توجه شاعران فارسی زبان و عرب زبان بوده است. در شعر معاصر فارسی و عربی مضامین مشترک فراوانی در ادب دو شاعر نامدار، سپهری و جبران خلیل جبران مشاهده شده است. مقاله أکثرطبیعت و مظاهر آن، از دیرباز در آثار ادبی و هنری، ظهور و حضوری گرم و پرنشاط داشته است، و از روزگاران قدیم مورد توجه شاعران فارسی زبان و عرب زبان بوده است. در شعر معاصر فارسی و عربی مضامین مشترک فراوانی در ادب دو شاعر نامدار، سپهری و جبران خلیل جبران مشاهده شده است. مقاله حاضر سعی بر آن دارد تا به روش کتابخانهای و شیوه توصیفی- تحلیلی، به بررسی علل و اسباب وجود مضامین مشترک و همگونی و ناهمگونی بهاریهسرایی در اشعار این دو شاعر بپردازد. از علل و اسباب وجود این مضامین میتوان به مواردی همچون الهام پذیری از مکتب رمانتیک، عرفان شرق دور، تأثیرپذیری از اندیشههای عارفانه و صوفیانه، وضعیت نابسامان اجتماع، نقش محیط زندگی بر دوره کودکی و تأثیرپذیری از مکاتب هنری اشاره کرد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
25 - مقایسه تطبیقی مضامین اخلاقی نقایض جریر و اخطل
حمید متولی زاده نائینییکی از برترین راههای شناخت برتری شاعری بر همتایانش مقایسه تطبیقی در موضوعات و بررسی سبک شناختی شعر آن ها است. جریر و اخطل که همچون دو هماورد ستیزه جو، تمام دوران شاعری خود را به هجو یکدیگر پرداختند و همواره سعی در بی آبرو نمودن دشمن خود داشتند، میکوشیدند تا با استفاده أکثریکی از برترین راههای شناخت برتری شاعری بر همتایانش مقایسه تطبیقی در موضوعات و بررسی سبک شناختی شعر آن ها است. جریر و اخطل که همچون دو هماورد ستیزه جو، تمام دوران شاعری خود را به هجو یکدیگر پرداختند و همواره سعی در بی آبرو نمودن دشمن خود داشتند، میکوشیدند تا با استفاده از ساختارهایی بدیع، حریف را مقهورِ قدرتِ خیالِ شگرف و استدلال های ادبی خود سازند. این پژوهش با هدف بررسی محتوایی مضامین اخلاقی مشترک در نقایض جریر و اخطل انجام شده و با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی بیش از 840 بیت در قالب 20 قصیده پرداخته است. بر اساس آنچه در بررسی تفاوت ها و شباهت های مضمونی و سبکی میان دو شاعر گفته میشود، می توان دریافت که جریر در به تصویر کشیدن مضمون فرومایگی و بخل از اخطل موفّق تر عمل کرده است ولی اخطل در توصیفاتش و بهره برداری از فنون مختلف ادبی در ترسیم ترس و بی عفّتی گوی سبقت را از جریر ربوده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
26 - بررسی انواع اقتباسهای قرآنی در دیوان اشعار حافظ و ابوالعتاهیه
مرتضی حیدریدریافتن ژرفنای سرودههای بسیاری از شاعران بزرگ جهان اسلام، بدون شناختن مایههای قرآنی شعر آنان ممکن نیست. در پژوهش حاضر نگارنده به تبیین، تحلیل و تطبیق جلوههای تأثیرپذیری سرودههای حافظ و ابوالعتاهیه از آیات و مضامین قرآنی پرداخته، و گونههای آن را در دیوان هر دو شاعر أکثردریافتن ژرفنای سرودههای بسیاری از شاعران بزرگ جهان اسلام، بدون شناختن مایههای قرآنی شعر آنان ممکن نیست. در پژوهش حاضر نگارنده به تبیین، تحلیل و تطبیق جلوههای تأثیرپذیری سرودههای حافظ و ابوالعتاهیه از آیات و مضامین قرآنی پرداخته، و گونههای آن را در دیوان هر دو شاعر باز نموده است. تأثّر قرآنی این دو شاعر در حوزه اقتباسهای مستقیم و اقتباسهای غیرمستقیم جای میگیرد که هر کدام، خود دارای گونههایی است. نگارنده دریافته که در شعر ابوالعتاهیه در مقایسه با حافظ از برساختن و درج مضامینی مشابه تعبیرات قرآنی نشانی نیست، زیرا حافظ اکسیر کلام خداوند را بر مضامین عاشقانه، سیاسی و اجتماعی سرودههای خود زده و با مضمونآفرینی، فرهنگ زبانی و اندیشگانی خود را چندصدایی کرده است، حال آنکه اقتباسهای قرآنی اشعار ابوالعتاهیه جنبهای اخلاقی و زاهدانه دارد و تکبعدی است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
27 - سفارشهای اخلاقی در کلیات سعدی با رویکرد به قرآن و نهج البلاغه
رضا موسیآبادی بتول فخر اسلامشعر سعدی چشمانداز پند و پیامهای گوناگونی است که هر یک به تنهایی جلوهای از بینش منحصربهفرد وی نسبت به دنیای پیرامونش میباشد؛ آنگونه که میتوان قلمرو مفاهیم و مؤلفههای اخلاقی را در پیامهای زیبا و ژرف وی به خوبی مشاهده کرد. از آنجا که در دل هر پندی، پیامی نهفته است، أکثرشعر سعدی چشمانداز پند و پیامهای گوناگونی است که هر یک به تنهایی جلوهای از بینش منحصربهفرد وی نسبت به دنیای پیرامونش میباشد؛ آنگونه که میتوان قلمرو مفاهیم و مؤلفههای اخلاقی را در پیامهای زیبا و ژرف وی به خوبی مشاهده کرد. از آنجا که در دل هر پندی، پیامی نهفته است، شاعر شیرینسخن بر آن بوده است که مخاطب خود را به گونهای به سوی افقهای رشد و پویایی رهنمون سازد و به همین جهت بسیاری از آموزههای اخلاقی سعدی را میتوان آییننامهای برای بهتر زیستن در نظر گرفت. آنچه در این مجموعه گرد آمده است بررسی مهمترین آموزههای اخلاقی در کلیات سعدی و شناساندن دغدغههای ذهنی و فکری شیخ اجل ـ که از چهرههای جاویدان در قلمرو اخلاق شعر گذشته فارسی نیز به شمار میآید ـ میباشد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
28 - بینامتنیت قرآنی در غزلیات حافظ شیرازی
احمدرضا یلمهها مسلم رجبیدر این پژوهش برآنایم تا از دیدگاه بینامتنیت قرآنی، غزلیات خواجه راز را مورد نقد و بررسی قرار دهیم. در حقیقت بینامتنیت قرآنی در سخنان این شاعر و عارف بزرگ، در اشکال مختلفی جلوهگر شده است. وی از واژگان و عبارات قرآنی به وفور در کلام خویش استفاده نموده است. این پژوهش با أکثردر این پژوهش برآنایم تا از دیدگاه بینامتنیت قرآنی، غزلیات خواجه راز را مورد نقد و بررسی قرار دهیم. در حقیقت بینامتنیت قرآنی در سخنان این شاعر و عارف بزرگ، در اشکال مختلفی جلوهگر شده است. وی از واژگان و عبارات قرآنی به وفور در کلام خویش استفاده نموده است. این پژوهش با هدف نمایاندن بینامتنیت قرآنی در اشعار حافظ و با بررسی چگونگی استفاده حافظ شیرازی از آیات نورانی وحی در غزلیات پر شوراش صورت گرفته است تا در پایان بتوان با رنگ و روی قرآنی و دینی غزلیات خواجه راز بیش از پیش آشنا شد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
29 - حافظ وسید قطب(دراسة فی المضامین الغزلیة المشترکة)
جهانگیر امیری محمد فارغی شادخلّف سید قطب فضلاً عن آثاره الإسلامیّة دیوان شعر یحتلّ الغزل أکبر مساحة منه. أصبح سید قطب مولعاً بغزل حافظ إثر قراءته لترجمة عربیّة لغزله سمّیت بـ أغانی شیراز، أثّرت فی نفسه حتّی النخاع. افتتن بأسلوبه التغزلی ومنهجه العرفانی حتّی اکتسب شعره طابعاً من غزل حافظ واصطبغ بصب أکثرخلّف سید قطب فضلاً عن آثاره الإسلامیّة دیوان شعر یحتلّ الغزل أکبر مساحة منه. أصبح سید قطب مولعاً بغزل حافظ إثر قراءته لترجمة عربیّة لغزله سمّیت بـ أغانی شیراز، أثّرت فی نفسه حتّی النخاع. افتتن بأسلوبه التغزلی ومنهجه العرفانی حتّی اکتسب شعره طابعاً من غزل حافظ واصطبغ بصبغته. فشعر سید قطب بمجمله انعکاس صارخ لغزل حافظ الحافل بالحبّ والحنان والإنسانیّة والمعرفة. هذا ویری سید قطب أنّ لغزل حافظ مکانة مرموقة لدی الأدباء العرب، ذلک لأنّه أعطی الشعر الوجدانی العربی زخماً کبیراً وزاد فیه انتعاشاً وحیویّة یصمد بهما أمام تیارات الفسلفة الجارفة قویّاً شامخاً. وأمّا هذا المقال فهو إجراء دراسة مقارنة بین غزل الشاعرین الإیرانی والمصری وهما حافظ وسید قطب. فإنّه یهدف إلی دراسة تحلیلیّة للمضامین الغزلیّة فی شعر حافظ وسید قطب مسلّطاً الأضواء علی جوانب مشترکة من غزلهما. مهما یکن من أمر فإنّ أسلوبنا فی البحث فی هذا المقال یقوم علی أساس المدرسة الأمریکیّة المتّبعة فی مطالعات الأدب المقارن الجدیدة. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
30 - أثر الدّین وتعالیمه فی روایة «یوم قتل الزّعیم» لنجیب محفوظ
علی نظری جنت تفتحیللدّین وتعالیمه القیمة مکانةٌ مرموقة فی الأبحاث. قد تأثرت بعض الروائیین من هذه المضامین الدینیة فی قصصهم، لأنّها من ناحیة تشحذ قصصهم ویجعلها أکثر جاذبیة وقابلیّة للقراءة ومن ناحیةٍ أخری فإنّها من أفضل الطّرق لتعلیم المفاهیم الدینیة. روایة یوم قتل الزّعیم لنجیبمحفوظ، تُ أکثرللدّین وتعالیمه القیمة مکانةٌ مرموقة فی الأبحاث. قد تأثرت بعض الروائیین من هذه المضامین الدینیة فی قصصهم، لأنّها من ناحیة تشحذ قصصهم ویجعلها أکثر جاذبیة وقابلیّة للقراءة ومن ناحیةٍ أخری فإنّها من أفضل الطّرق لتعلیم المفاهیم الدینیة. روایة یوم قتل الزّعیم لنجیبمحفوظ، تُعتبر من الرّوایات الّتی تأثّرت بالمضامین والمفاهیم الدّینیة. یستخدم الرّوائی عبر التّناص المباشر وغیر المباشر من المضامین الدّینیة لیعبّر ما یرید أن یقال بأفضل کلامٍ فصاحةً وبلاغةً وینقلها بأفضل شکلٍ إلی المسلمین وغیر المسلمین. یحاول هذا البحث بالمنهج الوصفی تبیین أثر الدّین خاصّةً القرآن الکریم والحدیث النّبوی فی هذه الرّوایة وأن یکشف ما وراء هذه التّناصّات والآثار من رموزٍ وإشاراتٍ ومعانٍ متعددةٍ. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
31 - الاتجاه القومی فی مسرح علی عقلة عرسان
شهریار نیازی أعظم بیگدلی شیما فرجی فرلقد ظهرت اتجاهات عدیدة فی عالم المسرح العربی، فأحد أبرز هذه الاتجاهات هو الاتجاه القومی الذی واکب مسیرة الأمة العربیة فی صعودها و انتکاسها؛ فاهتم الأدباء المسرحیون بهذا الاتجاه و أفردوا له جزءً من نتاجاتهم. فعلی عقلة عرسان یعد بحق من طلیعة هولاء الأدباء إذ حمل الهم القو أکثرلقد ظهرت اتجاهات عدیدة فی عالم المسرح العربی، فأحد أبرز هذه الاتجاهات هو الاتجاه القومی الذی واکب مسیرة الأمة العربیة فی صعودها و انتکاسها؛ فاهتم الأدباء المسرحیون بهذا الاتجاه و أفردوا له جزءً من نتاجاتهم. فعلی عقلة عرسان یعد بحق من طلیعة هولاء الأدباء إذ حمل الهم القومی و الإنسانی. فبات مسرحه استجابة حقیقیة للأحداث المصیریة العاصفة التی هزّت الوجدان العربی فدعا عرسان إلی تفتح الإرادة العربیة و صیانة العمل القومی، و قد أفصح فیها عن إیمانه المطلق و مبدئیته الصارمة فی التصدی للموضوعات القومیة فی مسرحیاته؛ فأعماله المسرحیة صارت عنواناً صارخاً للوعی القومی الناهض علی وجه صریح و معلن. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
32 - الشاعر البحرینی علی عبدالله خلیفة؛ وقفة مع شعره وأدبه
مهدی ممتحن طیب عبدائیالملخص علی عبدالله خلیفة، شاعر الغوص والبحر من أبرز الشعراء الحرکة الأدبیة الجدیدة فی البحرین، تلک الحرکة التی انبثقت فی الستینیات وصاحبت التطورات السیاسیة والاجتماعیة والاقتصادیة والثقافیة فی البحرین، وامتزجت بها وتخلقت فی أتونها الواقعیة. إنه قد أنشد شعراً فی مختلف أکثرالملخص علی عبدالله خلیفة، شاعر الغوص والبحر من أبرز الشعراء الحرکة الأدبیة الجدیدة فی البحرین، تلک الحرکة التی انبثقت فی الستینیات وصاحبت التطورات السیاسیة والاجتماعیة والاقتصادیة والثقافیة فی البحرین، وامتزجت بها وتخلقت فی أتونها الواقعیة. إنه قد أنشد شعراً فی مختلف الأغراض الشعریة، لذلک نجد دواوینه تشتمل مضامین متنوعة مثل: البحر، المرأة، الوطن، والنخلة، و...إلخ. ونلاحظ فی أشعاره أن لبیئته المعیشیة دوراً کبیراً فی إنشاده الأشعار الفصیحة کما صاغ کلمات ملائمة بظروف التی کانت تمر فی حیاته ونری فی دیوانه الأول "أنین الصواری" قد جسّد حیاة غواصی اللؤلؤ ومهنتهم الشاقة ومکابد سفرهم فی سیاقٍ مسرحیٍ جمیل. نشأ علی عبدالله خلیفة علی حبّ الشعر العربی القدیم فکتبه بشفافیة وعذوبة ورقّة، خرج من دائرة إیقاعه العروضی الرتیب، باحثاً فی شعر التفعیلة عن مساحات جدیدة، رحبة، مفتوحة الأبواب. وحین لم یرض هذا الجدید ذائقته الشعریة، وجدناه یقبل صوب الأجد، الذی ما فتئ یستشرف فضاءات لا حدود لها ولا نهایات. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
33 - باورسازی و باورسوزی در غزلیات سنایی و بررسی ارتباط آنها با گرایش های عارفانۀ وی: خوانش ساختارگرا
فاطمه سادات طاهریمقالۀ حاضر به بررسی مصادیق باورستیزی در غزلیات سنایی بر مبنای خوانش ساختارگرا می پردازد. عرفان و تصوف به دلیل نگرش متفاوت به خدا، جهان و انسان برای نخستین بار مفاهیم باورستیز را در ادبیات فارسی متجلی کرد و با تعابیر و شگردهای متفاوت بی اعتباری باورها و اندیشه های معتاد أکثرمقالۀ حاضر به بررسی مصادیق باورستیزی در غزلیات سنایی بر مبنای خوانش ساختارگرا می پردازد. عرفان و تصوف به دلیل نگرش متفاوت به خدا، جهان و انسان برای نخستین بار مفاهیم باورستیز را در ادبیات فارسی متجلی کرد و با تعابیر و شگردهای متفاوت بی اعتباری باورها و اندیشه های معتاد را مطرح کرد. با توجه به تقدم سنایی در بازنمایی منسجم مضامین عرفانی در شعر فارسی و توجه وی به جوهر فرهنگ، نگارنده با استفاده از رویکرد توصیفی- تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش های بنیادی که سنایی برای دگرگونی باورهای رایج در روزگار خویش چه شگردها و شیوه هایی را به کارگرفته؟، از این کار چه اهدافی داشته؟، این موضوع با گرایش های عارفانۀ وی چه ارتباطی داشته است؟ و شگردهای وی تا چه اندازه با خوانش ساختارگرا مطابقت دارد؟، می کوشد اثبات کند سنایی به سبب شهامت عرفانی، وارستگی روحانی و قلندرمنشی خود که می تواند تحت تأثیر سُکرگرایی و پیروی او از مکتب خراسان نیز باشد با به کارگیری مضامین قلندرانه و شیوه های وارونه سازی معنایی، تناقض گویی و سخن گفتن از زبان مجانین العقلا به منظور ایجاد تشکیک در اذهان، باورها و اندیشه های هم عصران خویش، مضامین خلاف عادتی آفریده که غریبی این مضامین و شگردهای زیرکانۀ وی موجب جلب توجه مخاطب شده و توانسته است به طور ناخودآگاه از یک سو موجب دگرگونی باورهای مخاطب و از سوی دیگر موجب پذیرش اندیشه های شاعر یا به تعبیر دیگر باورسوزی و باورسازی شود که این موارد از طریق بررسی مناسبات درونی موجود در متن غزلیات وی به دست می آید که از این جنبه با خوانش ساختارگرا همخوانی دارد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
34 - جلوههای پایداری در سرودههای سعید بیابانکی
خیرالنّساء محمّدپور آزاده حسین زادهسعید بیابانکی یکی از شاعران معاصر حوزۀ ادبیّات پایداری محسوب می‎شود که سرودهها‎ی وی مملو از موضوعات پایداری است؛ بنابراین، پژوهش حاضر بر آن است تا با رویکردی توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‎ای، اشعار سعید بیابانکی را از منظر ادبیّات پایداری بررس أکثرسعید بیابانکی یکی از شاعران معاصر حوزۀ ادبیّات پایداری محسوب می‎شود که سرودهها‎ی وی مملو از موضوعات پایداری است؛ بنابراین، پژوهش حاضر بر آن است تا با رویکردی توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‎ای، اشعار سعید بیابانکی را از منظر ادبیّات پایداری بررسی و تحلیل کند و به مخاطب نشان دهد که وی در بیداری و آگاه کردن مردم و برانگیزاندن آنها‎ به مبارزه با دشمنان خارجی و ظلم و ستم چه نقشی داشته است؟ و ارزشها‎ی ملّی و فرهنگ اسلامی تا چه حد به شاعر در زمینة بیان مؤثّر شعر مقاومت کمک کرده است؟ یافتهها‎ی پژوهش نشان می‎دهد که اندیشۀ مهدویّت، عشق به میهن، ستایش آزادی و آزادگی، دعوت به مبارزه و پایداری و اتّحاد، دشمن‎ستیزی، حمایت از مقاومت فلسطین و مردمان مظلوم دیگر کشورها، بازتاب قیام عاشورای حسینی، ولایت‎مداری و ... از مهم‎ترین مضامین ادبیّات پایداری در اشعار سعید بیابانکی است. افزون براین، نشان می‎دهد که شعر وی بازتاب دردهای انسانی است که با زبانی ساده و بی‎تکلّف به این موضوعات می‎پردازد. شعر سعید بیابانکی در عین سادگی، شعری است زنده، متعهّد و تأثیرگذار که در لابلای آن پیروزی و امید به آینده‎ای روشن موج می‎زند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
35 - بررسی مضامین مشترک دیوان غربی – شرقی گوته و آثار سعدی
محمود مهرآورانیکی از شکلهای ادبیات تطبیقی، مقایسۀ متن یا متونی از دو سخنور است تا اشتراکات آنها مشخص شود. گوته ادیب نامدار آلمانی در دیوان غربی- شرقی خویش مضمونهای مشترک فراوانی با سعدی دارد. او علاوه بر تأثیرپذیری فراوان از حافظ، از سعدی شاعر و نویسندۀ بزرگ ادب فارسی نیز بسیار ت أکثریکی از شکلهای ادبیات تطبیقی، مقایسۀ متن یا متونی از دو سخنور است تا اشتراکات آنها مشخص شود. گوته ادیب نامدار آلمانی در دیوان غربی- شرقی خویش مضمونهای مشترک فراوانی با سعدی دارد. او علاوه بر تأثیرپذیری فراوان از حافظ، از سعدی شاعر و نویسندۀ بزرگ ادب فارسی نیز بسیار تأثیر پذیرفته است. زیرا از چند قرن پیش از زمان گوته یا نزدیک به زمان او آثاری از ادبیات فارسی و بهویژه سعدی به زبانهای فرنگی ترجمه و باعث آشنایی ادیبان مغرب زمین با آنان شده بود. این مقاله پس از بررسی نحوۀ آشنایی گوته با آثار سعدی و دلایل تأثیرپذیری گوته از وی، به روش توصیفی- تحلیلی شواهد چشمگیری از مضامین مشترک بین سعدی و گوته را بررسی و تأثیرپذیری گوته را از سعدی یا قرابت اندیشههای آن دو را از دفترهای شعری دیوان غربی-شرقی نشان داده است. این اشتراکات و تأثرات در مضمون، فکر و نوع اندیشه دربارۀ بسیاری از پدیدههاست؛ از جمله: ستایش خداوند و اشاره به عدل و تسلط او بر شرق و غرب، آزادی عقیده، دستگیری درماندگان، ناتوانی عاشق در کتمان عشق، کوتاهی و زودگذری عمر، غنیمت شمردن فرصت کوتاه عمر، نخوردن غم جهان و سپری کردن دنیا با خوشدلی و بیاعتنایی به حسد دیگران، خاموشی زبان، تربیت ناپذیری نااهلان. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
36 - بررسی ابعاد تعلیمی اشعار ذکر شده در فیهمافیه و مجالس سبعه بر پایۀ نظریۀ تقابلهای دوگانه
وحید رحمانی خلیلی پروین دخت مشهور سید حسین سیدی اکبر شعبانیتقابل ها که در دو سطح واژگانی و معنایی نمود می یابند، این امکان را برای خالق اثر اندرزی فراهم می آورند تا با ایجاد فضای مقایسه ای، زمینه های لازم را برای افزایش درک مخاطب فراهم آورد. در میان ادیبان فارسی زبان، مولانا با تکیه بر قابلیت های تقابل واژگانی و معنایی، م أکثرتقابل ها که در دو سطح واژگانی و معنایی نمود می یابند، این امکان را برای خالق اثر اندرزی فراهم می آورند تا با ایجاد فضای مقایسه ای، زمینه های لازم را برای افزایش درک مخاطب فراهم آورد. در میان ادیبان فارسی زبان، مولانا با تکیه بر قابلیت های تقابل واژگانی و معنایی، مهم ترین اندیشه های اندرزی و عرفانی مورد نظر خود را در مجالس سبعه و فیه مافیه تشریح کرده و موفق به ایجاد قاعدۀ دو قطبیِ اخلاق/ ضد اخلاق شده است. در این مقاله، اشعار به کار رفته در این دو اثر منثور، بر پایۀ نظریۀ تقابل های دوگانه و روش توصیفی و تحلیل محتوا بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که مولانا به تناسب مخاطبان خود که غالباً از اقشار سطح پایین جامعه بوده اند، از تقابل های تعلیمی واژگانی بیشتر استفاده کرده است؛ چراکه برای درک آن، نیاز به دانش چندان بالایی نیست. او در این سطح، به تقابل میان آن سرا/ این جهان؛ جوهر/ عرَض؛ خلوص/ نفاق؛ خدابینی/ خودبینی؛ هوشیاری/ غفلت؛ خودسازی/ نفس گرایی؛ انعطاف پذیری/ عدم انعطاف پرداخته است. در قلمرو تقابل های معنایی نیز، به مورادی چون: عمل نیکو/ عمل بد؛ علم و خردورزی/ جهل و بی خردی؛ توکل بر خدا و تدبیر او/ عدم توکل به خدا و تدبیر او؛ سرای باقی/ سرای فانی؛ دادورزی/ ستمکاری اشاره شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
37 - بررسی مضامین مشترک نهج البلاغه و کشف المحجوب هجویری
علی محمد موذنی حسین حسنی درگاهدر فایل اصل مقاله موجود است.در فایل اصل مقاله موجود است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
38 - بررسی و تطبیق مضامین اجتماعی در ادبیات جبران خلیل جبران و نیما یوشیج
حسن مجیدی سکینه صارمیشاعران و نویسندگان در هر دوره ای متأثّر از محیط سیاسی – اجتماعی خویش هستند و این تأثیر در آثار و نوشتههایشان نمود مییابد. از عدالت و برابری خرسند بودهاند و زبان به بیان عشق خود به وطن، زن، آزادی و...گشودهاند و از ظلم و ستمها، بی عدالتیها و ... شکایت کرده ان أکثرشاعران و نویسندگان در هر دوره ای متأثّر از محیط سیاسی – اجتماعی خویش هستند و این تأثیر در آثار و نوشتههایشان نمود مییابد. از عدالت و برابری خرسند بودهاند و زبان به بیان عشق خود به وطن، زن، آزادی و...گشودهاند و از ظلم و ستمها، بی عدالتیها و ... شکایت کرده اند. از جمله این شاعران میتوان جبران خلیل جبران را نام برد که در سال(1931 –1833م) در البشری در لبنان متولد شد و به خاطر ترس از فقر و تحت تأثیر اوضاع سیاسی- اجتماعی مجبور به ترک لبنان شد. و نیما یوشیج از جمله شاعران سیاسی و اجتماعی است که در سال( 1274- 1338ش) در یوش، دهکده نور مازندران متولد شد. او زندگی خود را به ناچار دور از زادگاه و در تهران سپری کرد. جبران و نیما مانند هر شاعر دیگری متأثر از محیط و اوضاع سیاسی- اجتماعی زمان خویش بودهاند و مسائل سیاسی- اجتماعی به وضوح در آثار شان نمود پیدا کرده است. از جمله این مضامین میتوان به طبیعت، آزادی، انسان گرایی و جامعه آرمانی، سیاست و... اشاره کرد. این مقاله کوشش تطبیقی است در بررسی مضامین اجتماعی از دیدگاه دو شاعر معاصر عرب زبان جبران خلیل جبران و شاعر فارسی زبان، نیما یوشیج. جبران و نیما به خوبی توانستهاند مضامینی مانند وطن، طبیعت، آزادی، سیاست و ظلم ستیزی و ... را به تصویر بکشند. از طبیعت زنده و پویای لبنان و یوش سخن بگویند و با یاد وطن آرام گیرند و با طامعین و ظالمان مبارزه کنند و مرگ در راه آزادی را برتر از زندگی با ذلت بدانند. روش پژوهش بر اساس مکتب تطبیقی آمریکاست. در این مقاله، تفاوت و شباهت فکری این دو شاعر و نقاش در رابطه با مضامین اجتماعی موجود در عصرشان به تصویر کشیده میشود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
39 - الکلاسیکیة الجدیدة ومضامینها التجدیدیة المشترکة بین الأدبین الفارسی والعربی الحدیثین مع العنایة الخاصة بأحمد شوقی ومحمد تقی بهار
صادق خورشا مریم عزیز خانیالتجدید هو اهتمام الشاعر بذکر روح شواهد العصر وفهمها فهما ذاتیا ووجدانیا، وینبغی علی کل شاعر وفنّان أن یصرف جهده لتفهّم روح عصره والتعبیر عنه. إنّ الکلاسیکیین الجدد إضافة إلی کونهم مقلّدین، قد وطدوا أقدامهم فی سبیل التجدید الشعری، فقوام المدرسة الکلاسیکیة الجدیدة یکون ت أکثرالتجدید هو اهتمام الشاعر بذکر روح شواهد العصر وفهمها فهما ذاتیا ووجدانیا، وینبغی علی کل شاعر وفنّان أن یصرف جهده لتفهّم روح عصره والتعبیر عنه. إنّ الکلاسیکیین الجدد إضافة إلی کونهم مقلّدین، قد وطدوا أقدامهم فی سبیل التجدید الشعری، فقوام المدرسة الکلاسیکیة الجدیدة یکون تقلیدا فی الشکل أو الإطار، وتجدیدا فی المحتوی أو المضمون. هذه المقالة تبحث عن المضامین التجدیدیة المشترکة فی أشعار النیوکلاسیکیین استنادا بأشعار مندوبَین بلامنازعَین لهذین المذهبین، أی: أحمد شوقی، فی الأدب العربی ومحمد تقی بهار، فی الأدب الفارسی. وجدنا فی الدراسات الموجودة بین هذین المذهبین اشتراکات کثیرة فی المضامین الشعریة الجدیدة، وهذا الأمر یحکی عن وجود التشابهات الثقافیة والاجتماعیة والسیاسیة بین الفرس والعرب. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
40 - مکانة القرآن لدی إقبال وتأثره به فی شعره الفارسی
عبدالله رسول نژادیعتبر محمد إقبال لاهوری، من أعلام الشعر الإسلامی الملتزم فی العصر الحدیث، وهو لاینسب نفسه إلى وطن محدود ولا إلى طائفة معینة ولا یحصر غایته وفکرته فی إطار الجنسیات والحدود، بل یرى وطنه العالَم الإیمانیّ الذی لایعرف الحدود. وهو شاعر یلتزم برسالته الشعریة ویرى أن سر حیاة ک أکثریعتبر محمد إقبال لاهوری، من أعلام الشعر الإسلامی الملتزم فی العصر الحدیث، وهو لاینسب نفسه إلى وطن محدود ولا إلى طائفة معینة ولا یحصر غایته وفکرته فی إطار الجنسیات والحدود، بل یرى وطنه العالَم الإیمانیّ الذی لایعرف الحدود. وهو شاعر یلتزم برسالته الشعریة ویرى أن سر حیاة کلماته المکتوبة، لیس فی بریق الکلمات ولا فی موسیقی العبارات، بل یکمنُ فی قوّة إیمانه بمدلول الکلمات؛ فهو صاحب مدرسة شعریة فلسفیّة هادفة تعتقد بأنّ الشعر وارث النبوة، ورسالته إصلاح البشر والنهوض به إلی المستوی الذی أراد الله له. وتهدف هذه الدراسة، ملتزمة بالمنهج الوصفی التحلیلی إلى أن تلقی بعض الأضواء علی مکانة القرآن لدی إقبال وکیفیّة تأثره به واستنباطه المفاهیم الفکریّة والتربویّة منه مبیّنة نبذة من آرائه حول القرآن ودوره فی خلق الفرد المسلم المؤمن بذاته. وتشیر النتائج إلی أنّ إقبال، أقبل علی القرآن بالعقل والقلب لاستلهام تجربة روحیة وعلمیة معا. واستلهم مضامینه الشعریة خاصة فی أشعاره الفارسیة من القرآن ولم یکن إقباله علی القرآن کشاعر یستلهم من القرآن عبارات أو مفاهیم، یستخدمها لأهدافه الأدبیة ولتوسیع أغراضه الشعریة فحسب، بل کان إقباله علیه کمؤمن یستلهم منه أفکاره وقیمه وهو یبتعد فی ذلک عن التأویلات المعروفة لدی شعراء الصوفیة. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
41 - الخصائص الفنیة لمضامین شعر محمود درویش
حسن مجیدی فرشته جان نثارییعتبر محمود درویش من أشهر شعراء المقاومة لفلسطین، الذی عاش فی الغربة والتشرید، وحمل أعباء القضیة الفلسطینیة. شعره أقرب إلى صدق التجربة والإصالة فی تصویر صراع الإنسان الفلسطینی. فصوته یرتفع ویصور حبه ورفضه. ورغم حصار الشعب الفلسطینی، ومحاولات التصفیة الجسدیة، والنفسیة، و أکثریعتبر محمود درویش من أشهر شعراء المقاومة لفلسطین، الذی عاش فی الغربة والتشرید، وحمل أعباء القضیة الفلسطینیة. شعره أقرب إلى صدق التجربة والإصالة فی تصویر صراع الإنسان الفلسطینی. فصوته یرتفع ویصور حبه ورفضه. ورغم حصار الشعب الفلسطینی، ومحاولات التصفیة الجسدیة، والنفسیة، والحضاریة، هذا الصوت الذی یتجلى فی قصائده تذوب بین سطورها کلمة فلسطین ومأساتها، کأنه یخرج من برکان لایهدأ إلا لیثور. ولکن لم ینصرفه الحدیث عن شعر النکبة عن الاهتمام بالشعر العربی؛ إذ شعره غیر منقطع عن حرکة الشعر فی البلاد العربیة، وغیر متجزّئ منها، لأنه قدتربى علی أیدی الشعراء العرب القدامی والمعاصرین. نعالج فی هذا المقال بعض مضامین قصائده عن المقاومة، وهو: التحدی، البؤس والحرمان، التشرید والإبعاد، القتل والاغتیال، السجن، الصمود ورفض المساومة، والأرض، والأمل إلى المستقبل. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
42 - الفصول والغایات، الرموز والدلالات
علی گنجیان خناری زهره قربانی"الفصول والغایات فی تمجید الله والمواعظ" من أهم آثار أبی العلاء النثریة والأدبیة الذی لم یصل إلینا منه إلا القلیل. یدرس هذا المقال الأرجاع والغایات والتفاسیر الواردة فی هذا الکتاب من ناحیة الشکل مبیّنا المعنی المراد من هذه العناوین بإیراد بعض المضامین وتحلیلها وبیان معی أکثر"الفصول والغایات فی تمجید الله والمواعظ" من أهم آثار أبی العلاء النثریة والأدبیة الذی لم یصل إلینا منه إلا القلیل. یدرس هذا المقال الأرجاع والغایات والتفاسیر الواردة فی هذا الکتاب من ناحیة الشکل مبیّنا المعنی المراد من هذه العناوین بإیراد بعض المضامین وتحلیلها وبیان معیار أبی العلاء فی التفاسیر والغایات غیر المعنونة بالرجع. إن الأرجاع والغایات والتفاسیر الموجودة فی الکتاب تبلغ حجما کبیرا غیر أن کل رجع تضمن موضوعا جدیدا مما یدلّ علی سعة أفکار المعری وعمقها ثم إن المشابهة الشکلیة بین هذا الکتاب والقرآن علی زعم البعض جعلت الحسّاد یوغّرون الصدور ضده فطعنوا فی کتابه بمعارضة القرآن. وعلی الرغم من أنّ المعرّی بذکائه وعرفانه بعلوم العرب وأدبه من الطبیعی أن یخلق أثرا بهذه المیزة إلا أن کیفیة تحلیل المضامین والاستفادة من شتی العلوم من الصرف والنحو والعروض والفقه و... لبیان تلک المضامین أسلوب لم یسبقه إلیه أحد. وکأنّ هذا الکتاب شاهد لما قاله المعری فی بیته المعروف: وإنّی وإن کنت الأخیرَ زمانُه / لآتٍ بما لم تستطعه الأوائلُ تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
43 - مضامین تمثیلی در اشعار ناصر خسرو
سیّد احمد حسینی کازرونی لیلا خیاطانتمثیل جزء اصطلاحاتی است که حوزهی معنایی وسیعی را در بر میگیرد، اما در شعر و بلاغت فارسی عمدتاً در سه حوزهی تشبیه، ضرب المثل و روایتهای داستانی یا آلیگوری به کار رفته است. از طرفی خاستگاه تمثیل را بیشتر در فلسفه و کلام دانستهاند تا خود ادبیات؛ از این رو رابطهی آن ب أکثرتمثیل جزء اصطلاحاتی است که حوزهی معنایی وسیعی را در بر میگیرد، اما در شعر و بلاغت فارسی عمدتاً در سه حوزهی تشبیه، ضرب المثل و روایتهای داستانی یا آلیگوری به کار رفته است. از طرفی خاستگاه تمثیل را بیشتر در فلسفه و کلام دانستهاند تا خود ادبیات؛ از این رو رابطهی آن با متون خرد گرا یک رابطهی مستقیم است. در تاریخ ادبیات فارسی، حکیم ناصر خسرو قبادیانی شاعر قرن پنجم هجری یکی از برجستهترین تولیدکنندگان متنهایی است که از مضامین تمثیلی به ویژه در اشعارش به شکل قابل توجهی استفاده کرده است و این از دیدگاه نقد ادبی قابلیت تحلیل و بررسی بسیار دارد. در این مقاله میزان گرایش ناصر خسرو به استفاده از انواع تمثیل و مضامین تمثیلی نشان داده شده است و از طرفی تأثیر مبانی فکری و عقیدتی دستگاه اسماعیلیه در چگونگی به کارگیری این مضامین واکاوی شده است. ناصر خسرو در اشعارش عمدتاً از تشبیه تمثیلی و روایتهای داستانی یا آلیگوری نسبت به دیگر اشعار تمثیل استفاده کرده است. در تمثیلهای او لایهی بیرونی یا روساخت قصه و تشبیه مجموعهای است از تصاویر، اشخاص، اشیا و اعمالی که در زیر ساخت خود یک پیام اخلاقی یا تعلیمی و یا یک ایدهی ذهنی را در بر دارد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
44 - عناصر تعلیمی، اخلاقی و بنمایههای اساسی شعر انقلاب اسلامی
سید احمد حسینی کازرونی محمد رضا کمالی بانیانیشعر امروز، در مسیر انقلاب اسلامی گویاترین نمود در هستی امروزین ما و در عین حال نشان قدرت و شایستگیهای ذهنی آن در عرصة ادبیات جامعه است. تنوع در شکل و محتوای هر چهار مقطع تاریخی، یعنی، زمان نضج گیری انقلاب، پس از آن جنگ و شعر پس از جنگ، پژواک اندیشههای ملون این نسل پوی أکثرشعر امروز، در مسیر انقلاب اسلامی گویاترین نمود در هستی امروزین ما و در عین حال نشان قدرت و شایستگیهای ذهنی آن در عرصة ادبیات جامعه است. تنوع در شکل و محتوای هر چهار مقطع تاریخی، یعنی، زمان نضج گیری انقلاب، پس از آن جنگ و شعر پس از جنگ، پژواک اندیشههای ملون این نسل پویاست. در نگاه به روند رو به پیش، به ارزشهایی میرسیم که قادر است شعر معاصر را سرانجام از فضای موجود و چند تکة گذشته، به فضای والای تعلیمی- اخلاقی و بس گستردهتر و یگانهتری که سزاوار آن است بکشاند. چنان که بر کل فرهنگ ما نیز مسلط شود و بتواند با پیش آهنگان تمدن بشری، راه حفظ و حراست از اعتلای حق و شأن آدمی را بپیماید. بررسی بن مایههای اندیشه ی شعر پس از انقلاب اسلامی که همگی منشأ اخلاقی- تعلیمی و مذهبی دارند مد نظر این پژوهش است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
45 - مختصری از مضامین نجوم در دیوان مجیر
امیدوار مالملیمختصری از مضامین نجوم در دیوان مجیر عنوان مقالهای است که پیش رو دارید. وقتی که وضعیت علوم را در ایران از میانهی قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم مطالعه میکنیم، با وجود همه ی موانع موجود، متوجّه پیشرفت و توسعه ی علوم عقلی،به ویژه نجوم، در کنار سایر دانشها میشویم و در مییا أکثرمختصری از مضامین نجوم در دیوان مجیر عنوان مقالهای است که پیش رو دارید. وقتی که وضعیت علوم را در ایران از میانهی قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم مطالعه میکنیم، با وجود همه ی موانع موجود، متوجّه پیشرفت و توسعه ی علوم عقلی،به ویژه نجوم، در کنار سایر دانشها میشویم و در مییابیم که بعد از خاقانی، شاگردش مجیرالدّین بیلقانی مجال یافته است تا کلیّهی دانش های زمان، به ویژه نجوم، ابزار نجومی، پدیده های جوّی، سعد و نحس، افلاک، اختران و برجها را در اشعار خود وارد و غذای روح آفاق جویان را فراهم سازد، نگارنده نیز در راستای یک طرح پژوهشی به نامشرح قصاید دیوان مجیرالدّین بیلقانی تلاش می کند تا حجاب حقیقت را در رصدگاه اختران کنار زده و اندیشههای برون گرایی شاعر را در کتابخانهی چرخ او رصد نماید. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
46 - یکسانی های محتوایی غزلیات و مثنوی «دستورنامه» نزاری قهستانی
سید علی جعفری صادقی سید احمد حسینی کازرونیادب تعلیمی همواره یکی از گسترده ترین عرصه های هنرنمایی بسیاری از سخنوران و پدیدآورندگان آثار ادبی بوده است، که به واسطه ی خلاقیت و جاذبه ی سخن، به آموزه ها و تعالیم خویش اثربخشی و توان نفوذ ده چندان در دل مخاطبان بخشیده اند. منظومه ی دستورنامه نزاری قهستانی، مثنوی کوتاه أکثرادب تعلیمی همواره یکی از گسترده ترین عرصه های هنرنمایی بسیاری از سخنوران و پدیدآورندگان آثار ادبی بوده است، که به واسطه ی خلاقیت و جاذبه ی سخن، به آموزه ها و تعالیم خویش اثربخشی و توان نفوذ ده چندان در دل مخاطبان بخشیده اند. منظومه ی دستورنامه نزاری قهستانی، مثنوی کوتاهی است که به ظاهر در شرح آداب و رسوم باده نوشی و به انگیزه ی تعلیم و اندرز فرزندانش سروده است. اما آشنایی با ویژگی های سبکی و محتوایی دیگر سروده های نزاری به ویژه در قالب غزل و دقت و بررسی دگرباره در دستورنامه نشان دهنده ی مشترکات محتوایی فراوانی در میان مضامین غزلیات وی و دستورنامه می باشد؛ که عمدتاً بازتابی از انگیزه ها و خواست های ملامتی نزاری است. پی بردن به این مشترکات، زمینه ی دریافت معانی تازه ای را از این منظومه فراهم می سازد، به گونه ای که می توان گفت: محتوای دستورنامه در واقع بازآفرینی مضامین رایج ملامتی غزل فارسی در قالب مثنوی است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
47 - «مضامین مشترک عرفانی در مثنوی معنوی و دیوان صائب»
عبداله نصرتی هما هوشیاراین مقاله با عنوان «بررسی تطبیقی مضامین عرفانی در مثنوی معنوی و دیوان صائب» به بررسی ، شرح و تحلیل تطبیقی پنج مضمون فنا،وحدت وجود ، اتحاد ، عشق و اخلاص در دو کتاب مثنوی و دیوان صائب می پردازد. نگارنده در آغاز هر مضمون تعریفی عرفانی از آن مضمون ارائه کرده و سپس به بررسی أکثراین مقاله با عنوان «بررسی تطبیقی مضامین عرفانی در مثنوی معنوی و دیوان صائب» به بررسی ، شرح و تحلیل تطبیقی پنج مضمون فنا،وحدت وجود ، اتحاد ، عشق و اخلاص در دو کتاب مثنوی و دیوان صائب می پردازد. نگارنده در آغاز هر مضمون تعریفی عرفانی از آن مضمون ارائه کرده و سپس به بررسی تطبیقی آن مضمون در مثنوی و دیوان صائب پرداخته است.از آن جا که دیوان صائب تبریزی متضمن حکایتی نیست و مضمون ها در قالب تک بیت ارائه شده اند و مثنوی متضمن حکایت است لذا پژوهشگر به جهت انطباق کلِّی سعی کرده که مضامین مثنوی را بدون تکیه بر حکایات آن ها بیاورد.البته جهان بینی عرفانی مولوی با جهان بینی صائب قابل قیاس نیست زیرا صائب شاعر است و مولوی عارف ؛ با این حال در اشعار صائب جلوه های حکمت و عرفان دیده می شود که آن هم بی شک متأثر از عرفایی چون مولوی و حافظ می باشد. در این پژوهش برآنیم تا به بررسی مضامین مشترک در مثنوی و دیوان صائب بپردازیم. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
48 - معانی و مضامین ملامتی در غزلیات فارسی
سیدعلی جعفری صادقی سیداحمد حسینی کازرونییکی از زمینههای محتوایی بسیار گسترده و پردامنه در مجموعۀ آثار عرفانی، به ویژه غزلیات عرفانی، بازتاب اندیشهها، باورها، رفتارها و شیوۀ سلوک ملامتی است؛ که بخشی از این ادبیات گسترده با عنوان قلندریات شناخته شده و مورد بررسی قرار میگیرد، و بخشی دیگر به گونهای مستقیمتر أکثریکی از زمینههای محتوایی بسیار گسترده و پردامنه در مجموعۀ آثار عرفانی، به ویژه غزلیات عرفانی، بازتاب اندیشهها، باورها، رفتارها و شیوۀ سلوک ملامتی است؛ که بخشی از این ادبیات گسترده با عنوان قلندریات شناخته شده و مورد بررسی قرار میگیرد، و بخشی دیگر به گونهای مستقیمتر و بیپردهتر اصول رفتارها و باورهای ملامتیان را بازگو میکند. همچنین متناسب با جنبۀ کاربردی این مضامین نیز میتوان آنها را به دو دسته از مقاصد فردی و اجتماعی ملامتیان نسبت داد. در این مقاله تلاش شده است که با مطالعه در غزلیات شماری از برجستهترین سخنوران ادب فارسی از سدۀ ششم تا پایان سدۀ هشتم هجری، که دورۀ اصلی رواج اینگونه مضامین در ادب فارسی است، فهرستی از معانی و مضامین ملامتی در غزل فارسی ارائه گردد و تا جایی که مجال آن وجود دارد، به شرح و تحلیل این مضامین پرداخته شود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
49 - مضامین عبادی و عرفانی اذان و اقامه
اسماعیل سلیمانی سمیه رجب زادهNormal0falsefalsefalseEN-USX-NONEAR-SA /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-qformat:yes; mso-style-pare أکثرNormal0falsefalsefalseEN-USX-NONEAR-SA /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt; mso-para-margin:0in; mso-para-margin-bottom:.0001pt; text-align:justify; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-fareast-theme-font:minor-fareast; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin; mso-bidi-font-family:Arial; mso-bidi-theme-font:minor-bidi;} >اذان و اقامه، به عنوان شناسة اعتقادی و سرود ایمان مسلمانان فقط ندایی برای اعلام وقت حضور در محضر حقّ نیست، بلکه دارای مضامین بلند ایمانی و عرفانی است و آثار عبادی و معنوی بسیاری در آن نهفته است. در این نوشتار سعی بر آن است که علاوه بر ارائه یک مفهوم شناسی کلی و بیان ارزش و اعتبار وحیانی و عبادی آن، پرده دیگری از برکات عرفانی و معنوی این آوای خوش رحمانی پیش چشم آویزیم. بر این اساس، پس از اشاره به منشأ آسمانی و وحیانی اذان و فلسفه تشریع آن، به ارزش و اهمیت عبادی آن در سیمای احادیث پرداختیم، فرازهای اذان و اقامه را از دیدگاه مذاهب مختلف برشمردیم و گفتیم که اختلاف ایشان در تعابیر اذان از چه روست و چون است و در ادامه و در بخش دوم که هسته اصلی این نوشتار است سعی کردیم گوشههای کمتر شناخته شدة این صلای عشق را مورد بازشناسی قرار دهیم و لطایف ذوقی و مضامین عرفانی فرازهای بلند آن را در ستیغ نظر نشانیم تا بشناسیم و بدانیم که این آوای ربّانی نه فقط دربردارنده اصول ایمان و پایههای اعتقادی بلکه همه واژگان آن ذکر الهی است، اقرار و استشهاد به رسالت و ولایت حقّ است و ترکیب و ترتیب اذکار آن حاوی یک سیر از الله به الله و سلوک معنوی از افق قلب تا اعلاعلیّین است. در فرجام سخن به برخی آثار معنوی اذکار اذان اشاره نمودیم و برآمد این مطالعه را در معرض ملاحظه طالبان معارف دینی گذاردیم. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
50 - عشق در اشعار عرفانی امام خمینی (ره)
اقدس جهانگیری علی اکبر افراسیاب پور فرجاله براتی مریم بختیارامام خمینی ، قائل به پوشیده بودن مفهوم عشق به اقتضای پوشیدگی ذات الهی است. وی از سویی بر این عقیده است که عالم هستی همگی سایه حضرت محبوبند حتی عشق جبلی و فطری نیز متعلق به محبوب است و از سویی دیگر آن محبوب مطلق را در نهایت خفا وصف کرده است، تا جایی که حتی به کاربردن واژ أکثرامام خمینی ، قائل به پوشیده بودن مفهوم عشق به اقتضای پوشیدگی ذات الهی است. وی از سویی بر این عقیده است که عالم هستی همگی سایه حضرت محبوبند حتی عشق جبلی و فطری نیز متعلق به محبوب است و از سویی دیگر آن محبوب مطلق را در نهایت خفا وصف کرده است، تا جایی که حتی به کاربردن واژگان غیب باطن را نیز در باب ذات الهی از سر ناچار و اضطرار می داند. زبان غزل و مطلع های شورانگیز و مضامین عاشقانه و عبارات بی پروا، مجالی برایدرس و بحث عرفان نمی گذارد و اگر اثری و ثمری از عرفان هست، لُبّ و عصارۀ آن استکه چون حلقه بر درِ عشق، سر می کوبد و حاجت می گوید. وصل عبارت است از وحدت حقیقت، چون سرّ به حق متصل گشت جز حق نبیند و نفس را از خود به طوری غایب گرداند که از کس خبر ندارد. امام با همه عظمتی که برای ارباب عرفان قائل است، ولی شخصیت عرفانی او از همه آنان ممتاز است. حضرت امام(ره) در آثار عرفانی خود به مقام وصل با موضوعات مختلف اشاره کرده است. امام معتقد است که چشم پوشی از لذت های دنیوی نه تنها حجاب های ظلمانی را کنارمی زند بلکه پرده های نور را یکی پس از دیگری از میان برمی دارد. روحیۀ ملامت گری در مکتب عرفانی امام در شعرشان مشهود است. همچنین غزل هایشان در کلام و محتوا متناقض نماست. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
51 - بررسی مضامین عرفانی در سروده «کیف صعد ابن الصحراء الی الشمس» اثر عبدالله الصیخان
محسن سیفی مصطفی جوانرودی نجمه طاهری سرتشیزی خدیجه فولادیدلالت های لایه ای و چندگانه اصطلاحات و نمادهای عرفانی، سبب گردیده تا شاعران معاصر عربی برای بیان اندیشه های و دغدغه های زمانه خویش از زبان عرفان بهره جویند تا ضمن غنا بخشیدن به آثار خویش، مخاطب را در دریافت مفاهیم و پیام ها دچار چالش و کنکاش ذهنی نمایند تا از این رهگذر، أکثردلالت های لایه ای و چندگانه اصطلاحات و نمادهای عرفانی، سبب گردیده تا شاعران معاصر عربی برای بیان اندیشه های و دغدغه های زمانه خویش از زبان عرفان بهره جویند تا ضمن غنا بخشیدن به آثار خویش، مخاطب را در دریافت مفاهیم و پیام ها دچار چالش و کنکاش ذهنی نمایند تا از این رهگذر، تأمل دوچندان در آثار آنان کرده و به رمزگشایی از اندیشه صاحبانش همت کنند. عبدالله الصیخان یکی از شاعران معاصر سعودی است که با تأمل در آثار او میتوان ردپای مضامین عرفانی را مشاهده نمود و کاربست زبان عرفان و تصوف در سروده هایش رنگ بدیعی به شعرش بخشیده است. وی در سروده (کیف صعد ابن الصحراء الی الشمس) به بیان برخی مضامین و اصطلاحات عرفانی پرداخته است. این مقاله برآن است تا با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی مضامین و مفاهیم عرفانی در این سروده بپردازد. شاعر مضامین عرفانی را در جهت بیان افکار و اندیشه های خود به کاربرده است ابن الصحراء در این سروده نماد یک انسان بدوی است که به دنبال کشف حقیقت و معرفت و کمال و به دنبال سیرعرفانی است یا اینکه او نماد خود شاعر است که سفر خود را از زمین به سوی آسمان آغازکرده است تا به خورشید دست یابد. او میکوشد تا با پشت سرگذاشتن مراحل عرفانی به تجلی گاه حق دست یابد و با فراخوانی شخصیت ابن صحرا برآنست تا پوشیده و در پرتو این مضامین آرا و اندیشه های خود را بیان کند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
52 - رمزگشایی کهنالگوها، عناصر اساطیری و شخصیتهای عرفانی در سرودههای مهدی اخوان ثالث
رحمان فلاحیمقدّم یوسف نیک روز محمود حیدریبه نظرمیرسد اسطوره و عرفان در نگاه نخست دو مقولۀ جدا و متفاوت در حیطۀ علوم انسانی می باشند؛ درحالی که با بررسی آن ها از منظری که در این مقاله فراروی خواننده باز میشود، این دو نه تنها از هم جدا نیستند؛ بلکه میتوان گفت عرفان دنباله و تکملۀ اسطوره است. در این پژوهش نویس أکثربه نظرمیرسد اسطوره و عرفان در نگاه نخست دو مقولۀ جدا و متفاوت در حیطۀ علوم انسانی می باشند؛ درحالی که با بررسی آن ها از منظری که در این مقاله فراروی خواننده باز میشود، این دو نه تنها از هم جدا نیستند؛ بلکه میتوان گفت عرفان دنباله و تکملۀ اسطوره است. در این پژوهش نویسنده درصدد است تا به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و روش کتابخانهای به بررسی عناصر اسطورهای و شخصیتها و نمادهایی که صبغه و نمودی عرفانی در شعر اخوان دارند، بپردازد. همچنین علاوه بر شخصیتها و نمادهای اسطوره ای ملی، شخصیت های اسطوره ای دینی و عرفانی نیز که اخوان آنها را درجهت بیان مفاهیم خود آورده، موردبررسی قرارگیرد. نتیجۀ حاصل از پژوهش این است که اخوان در اشعار خود، برای بیان هرچه بهتر مضامین و مفاهیم شعری خود، از عناصر اسطوره و حماسه استفاده کرده است، این عناصر اسطورهای از یکسو با اساطیر ایرانی و از سوی دیگر با عرفان ایرانی – اسلامی در هم آمیخته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
53 - اشارات و درون مایههای عرفانی در دیوان وفای فراهانی
فاطمه آگاه احمدرضا یلمه ها مریم محمودیوفای فراهانی از جمله شاعران سده دوازدهم است که آثار متعددی از خود به جا گذاشته است. یکی از آثار ناشناخته او دیوان اوست که مشتمل بر مضامین گوناگون حکمی، عرفانی، تعلیمی و اخلاقی است. بررسی دیوان این شاعر نشان می دهد که این شاعر توجه ویژه ای به شاعران سنتی ادب فارسی داشته أکثروفای فراهانی از جمله شاعران سده دوازدهم است که آثار متعددی از خود به جا گذاشته است. یکی از آثار ناشناخته او دیوان اوست که مشتمل بر مضامین گوناگون حکمی، عرفانی، تعلیمی و اخلاقی است. بررسی دیوان این شاعر نشان می دهد که این شاعر توجه ویژه ای به شاعران سنتی ادب فارسی داشته است و از بین شاعران گذشته بیشترین اثرپذیری را از سعدی داشته است. آشنایی او با مضامین و اشارات عرفانی همانند آشنایی سعدی است که با مضامین، درون مایه ها و تعالیم عرفانی انس و الفت داشته است؛ هرچند نمی توان سعدی را یک شاعر عارف به حساب آورد. عشق به عنوان پررنگ ترین مضمون عرفانی در دیوان وفای فراهانی با جلوه های عاشقانه و معشوقانه بروز و نمود داشته است. این پژوهش بر آن است تا به اثرپذیری ها، نمونه ها و گونه های مختلف این اشارات در دیوان وفای فراهانی، شاعر ناشناخته دوره بازگشت اشاره کند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
54 - بررسی مضامین عرفانی در شعر احمد عزیزی
سودابه سلیمی خراشاد احمدرضا کیخای فرزانهعرفان و مضامین عرفانی از دیر باز با ادبیات پیوندی عمیق داشته است. آموزههای عرفانی نه تنها در اشعار شاعر ان برجستة عرفانگرا و عارف گذشته، بلکه در شعر شاعران معاصر نیز از جایگاه ویژهای بر خوردار است. از آنجاکه درونمایة شعر شاعران معاصر بیشتر مسائل اجتماعی و فرهنگی است، أکثرعرفان و مضامین عرفانی از دیر باز با ادبیات پیوندی عمیق داشته است. آموزههای عرفانی نه تنها در اشعار شاعر ان برجستة عرفانگرا و عارف گذشته، بلکه در شعر شاعران معاصر نیز از جایگاه ویژهای بر خوردار است. از آنجاکه درونمایة شعر شاعران معاصر بیشتر مسائل اجتماعی و فرهنگی است، در گام اول به نظر میرسد که این شاعران از مضامین عرفانی کمتر بهره بردهاند، لذا انجام این تحقیق به منظور بررسی مضامین عرفانی و جایگاه عرفان در شعر احمد عزیزی، یکی از شاعران شاخص معاصر ضروری به نظر میرسد. بدین جهت، تحقیق پیش رو به روش کتابخانهای و محدودة پژوهش بیشتر پیرامون کتابهای قوس غزل و کفشهای مکاشفه احمد عزیزی صورت پذیرفته است. احمد عزیزی به عنوان یک شاعر عرفانگرا از فرهنگ عرفانی در اشعارش به طور کامل بهره برده است. علاوه بر این در بیان اندیشههای عرفانی خویش از مولوی و حافظ الهام گرفته است. اهمیت دادن به قطع تعلقات نفسانی و دنیوی، دوری از خلق و خلوت گزینی برای دریافت تجلی حق و مضامینی مانند عشق، وحدت وجود، فنا و بقا، تجلّی، حیرت و رموز عرفانی چون ساقی، می، میکده، خرابات، در اشعارش موج میزند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
55 - واکاوی قلندریّات و مباحث مربوط به آن در آثار منظوم و منثور شیخ احمد جام
جانمحمد افرازی حمید طبسی ابوالقاسم رادفرشیخ احمد جام از جمله عارفان نامی حوزۀ خراسان بزرگ است. آثارش به دو دستۀ منثور و منظوم جای می گیرد. در این پژوهش، مباحث قلندری در آثار منثور و دیوان اشعار بررسی شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می د أکثرشیخ احمد جام از جمله عارفان نامی حوزۀ خراسان بزرگ است. آثارش به دو دستۀ منثور و منظوم جای می گیرد. در این پژوهش، مباحث قلندری در آثار منثور و دیوان اشعار بررسی شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بسامد موضوعات قلندری در دیوان اشعار از تنوّع بیشتری برخوردار است و شامل مواردی چون: تظاهر به فسق؛ بی اعتباری دین و ردّ مظاهر شریعت؛ تظاهر به آیین های غیراسلامی؛ تعریض به زاهدان و صوفیان؛ حضور در اماکن بدنام و بی اعتنایی به نام و ننگ می شود. در حالی که شیخ جام در آثار منثور خود تنها به مواردی چون انتقاد از صوفیان مرائی و عاریتی بودن نام جویی اشاره کرده است. در مجموع، تفاوت آشکار سطح ایدئولوژیک آراء شیخ جام در آثار مئنثور و دیوان اشعار، این فرضیّه را تقویّت می کند که این سروده ها منسوب به اوست. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
56 - تفسیر بافت بینامتنی تصوّف و عرفان جامی در بهارستان بر اساس نظریۀ فرکلاف
فاطمه قاسمیان پوران یوسفی پور کرمانی آسیه ذبیحنیاعبدالرحمان جامی شاعر و نویسندۀ نامآور قرن نهم هجری است که درواقع خاتمالشعرای بزرگ پارسی گو و پس از عهد حافظ، بزرگترین شاعر شمرده شده است. جامی شاعری صوفی مسلکی است که اصطلاحات صوفیه را در شعر و نثر خود به کاربرده و در بهارستان، نمونههای افکار عرفانی خوب و فراوان از أکثرعبدالرحمان جامی شاعر و نویسندۀ نامآور قرن نهم هجری است که درواقع خاتمالشعرای بزرگ پارسی گو و پس از عهد حافظ، بزرگترین شاعر شمرده شده است. جامی شاعری صوفی مسلکی است که اصطلاحات صوفیه را در شعر و نثر خود به کاربرده و در بهارستان، نمونههای افکار عرفانی خوب و فراوان از او یافت میشود. جامی این افکار را بیشتر در ضمن داستانهای کوتاه بیان کرده است. جامی در سراسر بهارستان، هدف و غرض اصلی خود را بهعنوان یک معلم اخلاق و عرفان ازیادنمیبرد و به خوانندگان عرفان و اخلاق میآموزد و در خلال حکایات، عقاید عرفانی خود را بیان کرده و در موارد مختلف، غیرمستقیم به تعلیم پرداخته است. جامی همچون بسیاری از عرفا هدف اصلی از طی مراحل تربیتی عرفانی یا سیر منازل سلوک را که از توبه آغاز و به فنا پایان مییابد، وصول به ذات حق دانسته که غایت هر عارفی است. نویسنده در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانهای درصدد آن است تا به بررسی بافت بینامتنی تصوّف و عرفان جامی در بهارستان بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که جامی در بهارستان چگونه از مضامین عرفانی برای بیان مقاصد تعلیمی و اخلاقی خود بهره برده است؟ با بررسی بهارستان در خصوص اندیشههای عرفانی جامی این نتیجه حاصل میشود که جامی به عرفان ایرانی و نظریات شیوخ خراسان دلبستگی نشان داده و از مضامین گستردۀ عرفانی در ضمن حکایات برای ارشاد و راهنمایی و همچنین تعلیم دیگران استفاده کرده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
57 - واکاوی قلندریّات و مباحث مربوط به آن در آثار منظوم و منثور شیخاحمد جام
جانمحمد افرازی حمید طبسی ابوالقاسم رادفرشیخ احمد جام از جمله عارفان نامی حوزۀ خراسان بزرگ است. آثارش در دو دستۀ منثور و منظوم جای می گیرد. در این پژوهش، مباحث قلندری در آثار منثور و دیوان اشعار بررسی شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می د أکثرشیخ احمد جام از جمله عارفان نامی حوزۀ خراسان بزرگ است. آثارش در دو دستۀ منثور و منظوم جای می گیرد. در این پژوهش، مباحث قلندری در آثار منثور و دیوان اشعار بررسی شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بسامد موضوعات قلندری در دیوان اشعار از تنوّع بیشتری برخوردار است و شامل مواردی چون: تظاهر به فسق، بی اعتباری دین و ردّ مظاهر شریعت، تظاهر به آیین های غیراسلامی، تعریض به زاهدان و صوفیان، حضور در اماکن بدنام و بی اعتنایی به نام و ننگ می شود. درحالی که شیخ جام در آثار منثور خود تنها به مواردی چون انتقاد از صوفیان مرائی و عاریتی بودن نام جویی اشاره کرده است. در مجموع، تفاوت آشکار سطح ایدئولوژیک آراء شیخ جام در آثار منثور و دیوان اشعار، این فرضیّه را تقویّت می کند که این سروده ها منسوب به اوست. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
58 - بازتاب مضامین عرفانی و اخلاقی در حدائقالانوار محمدصادق قومشمی
مهین فرحمند سیدمحمود سیدصادقی شمسالحاجیه اردلانینسخۀ خطی حدائق الانوار، رسالۀ مفصّلی است در عرفان و توحید. با نثری ساده و مرسل که مؤلف در فصل اول مقدّمه، شرححال خودش را ذکرنموده است. نویسنده، کتابش را در هشت حدیقه و هر حدیقه در چند گلزار و شجره تنظیم کرده و در آن اشعار و حکایات زیادی از شاعران و نویسندگان دیگر آورده أکثرنسخۀ خطی حدائق الانوار، رسالۀ مفصّلی است در عرفان و توحید. با نثری ساده و مرسل که مؤلف در فصل اول مقدّمه، شرححال خودش را ذکرنموده است. نویسنده، کتابش را در هشت حدیقه و هر حدیقه در چند گلزار و شجره تنظیم کرده و در آن اشعار و حکایات زیادی از شاعران و نویسندگان دیگر آورده است. حکایتهای حدائق الانوار، نمونهای از ادبیّات داستانی در متون نثر عرفانی فارسی است. نویسنده، در این کتاب مضامین تعلیمی، اخلاقی و عرفانی را به بهترین شکل بیان نموده است. در این مقاله برآنیم تا برجستهترین آموزههای عرفانی و اخلاقی قومشمی از جمله طلب، عشق، معرفت، توحید، فقر و فنا، مبارزه با نفس، نکوهش دنیا و دنیاپرستان، ریاضت، یقین، قرب، انسان کامل و ...را بنمایانیم. بررسیها نشان میدهد که قومشمی در حدائق الانوار، برای تبیین موضوعات عرفانی، به استفاده از اساطیر مختلف ملی و مذهبی دستزده است. بیشترین توجّه نویسنده، به اساطیر مذهبی بعد از اسلام است که در این بین، شخصیّتهایی چون پیامبر(ص) و امام علی(ع) و امام زمان(عج) بنمایۀ اصلی نوشتۀ او را تشکیل میدهند. اساطیر دینی قبل از اسلام، در درجۀ دوم استفاده قراردارند و اساطیر ملی با فاصلهای کم در درجۀ سوم اهمیّت قرارمیگیرند. قومشمی از اساطیر ملی نیز برای تبیین مفاهیم مذهبی و عرفانی بهره جسته است. وی گاه برای برجستهتر کردن مفاهیم عرفانی، به بازگویی اساطیر گذشته پرداخته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
59 - مضامین و مفاهیم عرفانی در اشعار علیرضاقزوه و احمد عزیزی
ناهید همتی رضا فهیمی محمد تقی قندیادبیات عرفانی بخشی از میراث ادبی است که شاعران عارف تحت تأثیر مشرب تصوف به وجود آورده اندومضامین عرفانی ازگذشته های دور با ادبیات پایداری پیوندی عمیق داشته و بعد از دفاع مقدس پیوندش عمیق تر شده است .مضامین عرفانی نه تنها در اشعار شاعر ان برجستة عرفانگرا گذشته، بلکه در أکثرادبیات عرفانی بخشی از میراث ادبی است که شاعران عارف تحت تأثیر مشرب تصوف به وجود آورده اندومضامین عرفانی ازگذشته های دور با ادبیات پایداری پیوندی عمیق داشته و بعد از دفاع مقدس پیوندش عمیق تر شده است .مضامین عرفانی نه تنها در اشعار شاعر ان برجستة عرفانگرا گذشته، بلکه در شعر شاعران پایداری معاصر نیز به ویزه عزیزی و قزوه از جایگاه ویژهای بر خوردار است. ادبیات پایداری که با رخدادتاریخی عاشورا گره خورده ورزمندگان ،با الگو قرار دادن امام حسین (ع) درراه پاسداری از شرف و غیرت وطن و مقاومت در برابر ظلم؛ شهادت را که مرگی سرخ و عارفانه و نیل به تعالی و کمال است ،برگزیده و قزوه و عزیزی در دوران دفاع مقدس با بهره مندی از مضامین عارفانه؛ ادبیات پایداری را با درون مایهها عرفانی آراسته وبا اشعاری در راستای اهمیت ندادن به تعلقات نفسانی و دنیوی،مضامینی مانند عشق، وحدت وجود، فنا و بقا، تجلی، حیرت و رموز عرفانی چون ساقی، می، میکده، خرابات، ادبیات معاصر را مزین نمودند. در این جستار که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده ؛ضمن ارایه شواهد مثال شاعران مورد نظر به تحلیل مفاهیم عرفانی با استناد بر اشعارشان اشاره شده و سپس در نتیجه گیری به بهرمندی دو شاعر از مفاهیم عارفانه بخصوص مرگ اختیاری شهیدان پرداخته شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
60 - بررسی مفاهیم و مضامین عرفانی مشترک در نهجالبلاغه و حدائق الانوار محمدصادق قومشمی
سعید فرزانه فرد مریم شفیعی تاباننسخۀ خطی حدائق الانوار، رسالۀ مفصّلی در عرفان و توحید، با نثری ساده و مرسل اثر محمدصادق بن محمدباقر قومشمی است که در دورة قاجار می زیسته و اثرش جزو آثار دورة بازگشت ادبی می باشد. مؤلف در فصل اول مقدمه، شرححال خودش را ذکر نموده و کتابش را در هشت حدیقه و هر حدیقه را در أکثرنسخۀ خطی حدائق الانوار، رسالۀ مفصّلی در عرفان و توحید، با نثری ساده و مرسل اثر محمدصادق بن محمدباقر قومشمی است که در دورة قاجار می زیسته و اثرش جزو آثار دورة بازگشت ادبی می باشد. مؤلف در فصل اول مقدمه، شرححال خودش را ذکر نموده و کتابش را در هشت حدیقه و هر حدیقه را در چند گلزار و شجره تنظیم نموده است. در این نسخه، مؤلف اشعار و حکایات زیادی از شاعران و نویسندگان دیگر آورده است. حکایتهای حدائق الانوار، نمونهای از ادبیّات داستانی در متون نثر عرفانی فارسی است. نویسنده، در این کتاب مضامین تعلیمی، اخلاقی و عرفانی را به بهترین شکل بیان نموده و از مضامین مشترک با اندیشههای امام علی(ع) در نهجالبلاغه برخوردار است. با توجه به اهمیت تاریخی و ادبی این اثر، نگارنده در این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی – مقایسهای میزان اثرپذیری مفهومی و محتوایی محمدصادق قومشمی را از نهجالبلاغه در آفرینش کتاب حدائق الانوار نمایان سازد و با محوریت مضامین و اندیشههای دینی و اخلاقی به عمدهترین مضامین مشترک این دو کتاب، از جمله تقوا و پرهیزکاری، عدالت و دادورزی، پرهیز از ظلم و ستم و احسان و نیکوکاری بپردازد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
61 - ﺑﺮرﺳﯽ اﻏﺮاض ﺑﻼﻏﯽ ﺧﺒﺮ و اﻧﺸﺎی طلبی در دوبیتیهای مفتون بُردُخونی
سید نیام الدین حسینی سیدمحمود سیدصادقی شمس الحاجیه اردلانیمفتون در دوبیتیها وسروده و عاشقانههای غنایی خود به شیوۀ مؤثر از ابزارهای بلاغی، مخصوصاً علم معانی بهره برده است. در این پژوهش، نقش علم معانی در انتقال اندیشههای شاعرانه در دوبیتیهای مفتون، بررسی شده تا مشخّص شود او هنگامی که در لابهلای دوبیتیهای غنایی و عاشقانۀ أکثرمفتون در دوبیتیها وسروده و عاشقانههای غنایی خود به شیوۀ مؤثر از ابزارهای بلاغی، مخصوصاً علم معانی بهره برده است. در این پژوهش، نقش علم معانی در انتقال اندیشههای شاعرانه در دوبیتیهای مفتون، بررسی شده تا مشخّص شود او هنگامی که در لابهلای دوبیتیهای غنایی و عاشقانۀ خود خواسته است بهطور ضمنی به پند و اندرز و تعلیم روی بیاورد، از چه نوع جملههایی استفاده کرده و چگونه آنها را به کار برده است تا مضامین مورد نظر به بهترین شکل به مخاطب منتقل شود. مفتون بـا اسـتفاده از علم معانی و ابزارهای مناسب آن مانند جملههای پرسشی، خبری و امری به شیوهای مـؤثر، در انتقال مفاهیم و مضامین شعری به مخاطب خود موفق بوده اسـت و درعینحال از این طریق، حضور مخاطب در لابهلای متن را نیز برجستهتر نشان داده است. بررسی این دسته از جملات و اغراض ثانویۀ آنها برای شناخت اندیشه و افکار او بسیار ضروری است. با بررسی نوع جملات به کار رفته در ابیات تعلیمی و اغراض و معانی ثانویۀ آنها، چگونگی پیوند زبان غنایی مفتون با اهداف تعلیمی او در این سرودهها مشخّص میشود. نگارندگان در این پژوهش به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و ابزار کتابخانهای به بررسی این دسته از جملات و معانی ثانویۀ آنها پرداختهاند و نکات برجستۀ سه مبحث از علم معانی، یعنی جملات پرسشی امری و خبری و نقش و تأثیر آنها در انتقال مؤثر مضامین شاعر در سرودۀ غنایی و عاشقانه، شرح و تبیین شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
62 - اشعارعربیحافظ؛ با تکیه بر مضامین مشترک و اثرپذیری از ابن فارض
فرود کشاورز بیضایی مهدی ظرافت کار محمد کشاورز بیضاییحافظ به زبان عربی اهتمّام داشته با آن که به هیچ دیار عربی سفر نکرده و به زبان محاوره عرب دسترسی نداشته؛ گاه با مجالست درمحافل حاکمان عرب نژاد و بیشتر به کمک واژگان علوم قرآنی که عمدتاً ازکتب مکتب خانه ها فراگرفته خلاءهای زبانی را در ساختار شعری اش پر می کند. مشخصۀ دیگر أکثرحافظ به زبان عربی اهتمّام داشته با آن که به هیچ دیار عربی سفر نکرده و به زبان محاوره عرب دسترسی نداشته؛ گاه با مجالست درمحافل حاکمان عرب نژاد و بیشتر به کمک واژگان علوم قرآنی که عمدتاً ازکتب مکتب خانه ها فراگرفته خلاءهای زبانی را در ساختار شعری اش پر می کند. مشخصۀ دیگر او بهره مندی از اشعار شاعران عرب زبان است که طبعاً در قالب صنایع شعری؛ تضمین؛ ملعمات؛ ضرب المثل ها و اشکالی از اقتباسات شعری در ابیات او نمود پیدا می کنند از آنجا که اثرپذیری ها بیشتر در قالب تقلید و یا اقتباسات به زبان دیگر خودش را نشان می دهد این بررسی به شواهد شعری با رویکرد مقایسه تطبیقی و توصیفی به مستندات تحلیلی در مضامین و اشعار عربی حافظ می پردازد. یافته ها نشان می دهند حافظ با مطالعه دواوین عرب زبان؛ مضامین مشترک و رگه های از اثرپذیری و نشانه های از بینامتنی را از خود به جای گذاشته است. میزان عشق و علاقه مندی خود را به ابن فارض و به تأسی از او متقابلاً از علی(ع) پنهان نکرده است. تأثرات گاهی به صورت لغوی و آنگاه که شدّت و قوّت پیدا می کند ترجمه گونه، تقلیدی با تعمیم دهی و تلفیق و ترکیب واژگان و یا تغییرات جزئی است و اغلب مضامین مشترک را شامل می شود. در کنار غزل های عربی گاه ابیات فارسی متضمن هم و در یک معنا و مفهوم هستند. حافظ در اقتباسات مضامین تازه و بدیعی را به نام خود خلق می کند و بیش از هر شاعر دیگری، درهمۀ ابعاد شعری از ابن فارض مصری متأثر بوده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
63 - بررسی مضامین تربیتی و روان شناسی لالایی های زنان در فرهنگ منطقه جویم فارس
عظیم جبّاره ناصرو کلثوم اسدیهدف پژوهش حاضر، بررسی مضامین تربیتی و روان شناسی لالایی های زنان در فرهنگ منطقه جویم فارس بود.جامعه پژوهش شامل کلیه زنان منطقه جویم بود. نمونه پژوهش 23 نفر از زنان مسن (سن بیش از 50 سال) از جامعه مذکور بود که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و با آن ها مصاحب أکثرهدف پژوهش حاضر، بررسی مضامین تربیتی و روان شناسی لالایی های زنان در فرهنگ منطقه جویم فارس بود.جامعه پژوهش شامل کلیه زنان منطقه جویم بود. نمونه پژوهش 23 نفر از زنان مسن (سن بیش از 50 سال) از جامعه مذکور بود که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و با آن ها مصاحبه شد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بود. برای گردآوری داده ها از روش میدانی و کتابخانه ای استفاده شد. در ابتدا، مفاهیم تربیتی و روان شناختی لالایی های مرتبط با فرهنگ عامه مورد بررسی قرار گرفت. سپس به مضامین لالایی های زنان منطقة جویم پرداخته شد. یافته های پژوهش نشان داد: براساس روان شناسی کودک، لالایی ها فقط برای به خواب بردن نوزادان نیست، بلکه لالایی ها بر پیشرفت و میزان رشد کودک، افزایش روابط محبت آمیز بین والدین و کودک در بین خانواده ها تاثیر دارد. استفاده از لالایی ها بر رفع نگرانی ها، درمان اختلالات روانی و بهدشت روانی مادران اثرگذار است. از منظر روان شناختی لالایی ها از لحاظ روانی، عاطفی و عقلانی موقعیتی را فراهم می کنند که درآن مادر امید و آرزوهایش را بیان می کند. هم چنین در منطقة کهن جویم ، لالایی ها برای زنان فقط آوازی که کودک را با آن بخوابانند نیست بلکه لالایی ها مانند رسانه ای هستند که زنان به وسیلة آن خواسته ها، آرزوها، دعا ها، نفرین ها و اعتراضات خود را بیان می کنند. در واقع لالایی ها علاوه بر کارکرد آشکار که آوازی مادرانه برای خواباندن کودک است، کارکرد پنهانی هم دارند. لالایی های. منطقة جویم سرشار از وجه عاطفی و احساسی مادرانه اند که این موضوع در سطوح مختلف لالایی ها نمایان است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
64 - نقد و تحلیل مضامین اجتماعی رمان سووشون (سیمین دانشور)
مریم محمودی فائزه اشرفیانپژوهش حاضر با هدف شناخت فضای اجتماعی سال های پیش از انقلاب و تحلیل مسائلی هم چون نقش زنان در اجتماع، مردسالاری، غرب زدگی و حضور استعمار و خانواده با تکیه بر رمان سووشون سیمین دانشور، به روش، توصیفی - تحلیلی انجام گرفته است. جامعهشناسی ادبیات از سویی با ادبیات و از سوی أکثرپژوهش حاضر با هدف شناخت فضای اجتماعی سال های پیش از انقلاب و تحلیل مسائلی هم چون نقش زنان در اجتماع، مردسالاری، غرب زدگی و حضور استعمار و خانواده با تکیه بر رمان سووشون سیمین دانشور، به روش، توصیفی - تحلیلی انجام گرفته است. جامعهشناسی ادبیات از سویی با ادبیات و از سوی دیگر با جامعهشناسی در ارتباط است. در این شیوة نقد، ساختار و محتوای اثر ادبی و ارتباط آن با جامعه و تأثیرات متقابل ادبیات و جامعه و چگونگی انعکاس مسائل اجتماعی از دیدگاه خالق اثر مورد بررسی قرار میگیرد. رمان سووشون محصول شرایط اجتماعی سال های وحشت و خشونت پس از کودتای 28 مرداد 1332 است؛ دورهای که آمال و آرزوهای ملتی آزادیخواه و استقلالطلب در اثر دسیسة عوامل بیگانه و داخلی و پارهای اشتباهات رهبران سیاسی و مذهبی بر باد رفت و یأس و ناامیدی، احساس شکست و انزواطلبی، گریبانگیر جامعة ازهمگسیختۀ ایران گردید. نتیجة پژوهش نشان داد که سیمین دانشور با تیزبینی و درایتی متعهدانه تلاش کرده است بخشی از حقایق تلخ اجتماعی و نیز دردها، رنج ها و مصائبی را که در این سال های سیاه بر ملت ایران رفته است، ترسیم نماید. وی به مشکل هویت و جایگاه زن ایرانی در تغییرات و تحولات اجتماعی میپردازد و تلاش برای خودیابی و باید و نبایدها را با انتقاد از جامعۀ مردسالار در هم میآمیزد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
65 - تحلیل مضامین اجتماعی در آثار «زویا پیرزاد» با تاکید بر زنان اقلیت های مذهبی
محمد آقاسی زاده اکبر شعبانیچالش اصلی ادبیات، متوجه کردن انسان به موضوعات و مطالبی است که از آن غفلت دارد. در میان صدها حوزه مطالعاتی مربوط به ادبیات ، داستان یا رمان این فضا را فراهم میکند که وارد فضاهای مسکوت بشویم. یکی از موضوعهایی که کمتر به آن توجه شده ،نقش و جایگاه ادبیات _خصوصاً رمان_ ب أکثرچالش اصلی ادبیات، متوجه کردن انسان به موضوعات و مطالبی است که از آن غفلت دارد. در میان صدها حوزه مطالعاتی مربوط به ادبیات ، داستان یا رمان این فضا را فراهم میکند که وارد فضاهای مسکوت بشویم. یکی از موضوعهایی که کمتر به آن توجه شده ،نقش و جایگاه ادبیات _خصوصاً رمان_ با اندیشههای اقلیتهای مذهبی در ایران است. زویا پیرزاد نویسنده رمانهای چراغ ها را من خاموش می کنم و عادت می کنیم از جمله نویسندگان موفق ایران است که توانسته جایگاه مناسبی در میان خوانندگان و منتقدان به دست آورد. این رمانها علاوه بر ارزشهای ادبی و هنری خود، از این نظر نیز شایسته بررسیاند که نخستین رمانهای فارسیاند که به دست نویسندهای ارمنی نوشته شده؛ ماجراهایشان در محیطی ارمنی زبان میگذرند و یکی از تمهایشان مناسبات یک جامعه قومی بسته با جامعه بزرگ محاط بر آن است. در این جستار سعی میشود که نقش رمانهای پیرزاد در آشنایی مردم با زندگی اقلیتها خصوصاً جامعه زنان آنها، بیشتر و بهتر نمایان گردد. در این راستا پایه کار بر اساس بررسی دو رمان ذکر شده گذاشته شده و در لابلای آن از دیگر آثار این نویسنده هم بیبهره نخواهیم بود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
66 - جلوۀ مضامین و آیات قرآنی در نسخۀ خطّی معارج الخیال
مریم خزائیلیمعارج‎الخیال تذکره‎ای است منحصر به فرد، مربوط به قرن 11 هجری. گنجینه‎ای نفیس از سخنان پربار و لطیف شاعرانی که عواطف و اعتقادات درونی خود را با بیانی بدیع و زیبا به رشتۀ تحریر درآورده‎اند. قالب اشعار این مجموعه رباعی است، که البته تعداد اندکی از آن وزن رب أکثرمعارج‎الخیال تذکره‎ای است منحصر به فرد، مربوط به قرن 11 هجری. گنجینه‎ای نفیس از سخنان پربار و لطیف شاعرانی که عواطف و اعتقادات درونی خود را با بیانی بدیع و زیبا به رشتۀ تحریر درآورده‎اند. قالب اشعار این مجموعه رباعی است، که البته تعداد اندکی از آن وزن رباعی نداشته و جزء قالب رباعی به حساب نمی‎آیند. جامعِ این اثر گرانبها میرزا محمّدصالح رضوی است که در این نسخۀ خطّی رباعیّات 367 شاعر معاصر و قبل از خود را گردآوری کرده و تمام رباعیّات را به ترتیب حروف تهجّی بر اساس تخلّص شاعران نگاشته است. مضامین گوناگونی در این تذکره به چشم می‎خورد که اکثر آنها مضامین قرآنی است و نشان می‎دهد شعرا برای آشکار کردن مفاهیم مذهبی و اخلاقی مورد نظر خود از قرآن بهره‎ها گرفته‎اند. این اثر دربردارندۀ موضوعاتی از قبیل: پروردگار و الطاف بی‎کرانش نسبت به بندگان، همچنین توصیه به دوری انسان از غرور، دنیاپرستی، هوا و هوس، طمع، گذر عمر، توجّه به مرگ، ستایش بی‎چون و چرای حق‎تعالی و... است. در این جُنگ گاهی نیز الفاظ و ترکیبات قرآنی در پایان رباعی و یا در لابه لای مصراع‎ها برای تأکید، تفهیم و یا تکمیل آن مضمون، عیناً استفاده شده است. هدف از این مقاله، استخراج همین مضامین و آیات و الفاظ قرآنی بکار رفته در این مجموعۀ خطّی است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
67 - مضامین تعلیمی در اشعار عاشورایی یزد
مهدی صادقی محمود صادق زاده(نویسنده مسئول) دکترعزیزالله توکلی کافیآباددر این جستار به شیوۀ توصیفی-تحلیلی و استشهادی به بررسی مضامین تعلیمی در اشعار عاشورایی یزد پرداخته میشود تا میزان موفقیت شاعران این خطه در پرورش مضامین تعلیمی در فرهنگ عاشورا مشخص شود. شاعران عاشورایی یزد با بهرهگیری از دو مقولۀ دین، ادبیات تعلیمی و شگردهای ادبی به اه أکثردر این جستار به شیوۀ توصیفی-تحلیلی و استشهادی به بررسی مضامین تعلیمی در اشعار عاشورایی یزد پرداخته میشود تا میزان موفقیت شاعران این خطه در پرورش مضامین تعلیمی در فرهنگ عاشورا مشخص شود. شاعران عاشورایی یزد با بهرهگیری از دو مقولۀ دین، ادبیات تعلیمی و شگردهای ادبی به اهداف ایدئولوژیکی حماسۀ تراژیک عاشورا پرداختهاند. آنها با آمیختن حماسه و عرفان و دادن چاشنی ادب تعلیمی به اشعار عاشورا به تبیین فضایل و رذایلی همچون: اخلاق، رعایت ادب، حسد، وفاداری و... در مکتب عاشورا پرداختهاند؛ اما شاهکار ممتاز بُعد تعلیمی اشعار عاشورایی این است که شاعر با اظهار اندوه از مصیبتهای کربلا در محور افقی شعر، درونمایههای تعلیمی را در دودستۀ ارزش شناختی و انسانشناختی در محور عمودی شعر به مخاطب میآموزد. هدف از پژوهش بررسی شاخصهها و مؤلفههای اندیشههای مضامین تعلیمی در اشعار عاشورایی است که به پشتوانۀ الگوسازی واقعۀ عاشورا، استناد به قرآن و احادیث، خلاقیت در لحظه و ایجاز کارکرد ادبیات تعلیمی را در اشعار عاشورایی بیان میکند. نتایج پژوهش نشاندهندۀ ترکیب آموزههای تعلیمی در قاب فلسفۀ عاشورا است تا بدین شیوه، اخلاق اسلامی و ارزشهای انسانی را باروحیۀ حماسی نهادینه کند که این امر موجب تغییر و تحولاتی در ارزشها و هنجارهای جامعه میگردد. همچنین آمیزش مضامین تعلیمی و حماسی در اشعار عاشورایی نوعی همزبانی و همفکری بین تعلیم و تربیت و فلسفۀ عاشورا برقرار میکند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
68 - شناسایی مؤلفه های نوآوری باز و ارائه مدل برای پیاده سازی نوآوری باز در دانشگاه
مهدی مهاجرانی فریبا کریمی محمد علی نادیهدف: هدف اصلی این پژوهش، شناسایی مؤلفه های نوآوری باز و ارائه مدل برای پیاده سازی نوآوری باز در دانشگاه بود. روش: پژوهش حاضر از نوع کیفی است که با استفاده از تحلیل مضمون و به شیوه استقرایی، مؤلفه های نوآوری باز، شناسایی و استخراج شدند. حوزه پژوهش، مقالات و کتب مربوط به أکثرهدف: هدف اصلی این پژوهش، شناسایی مؤلفه های نوآوری باز و ارائه مدل برای پیاده سازی نوآوری باز در دانشگاه بود. روش: پژوهش حاضر از نوع کیفی است که با استفاده از تحلیل مضمون و به شیوه استقرایی، مؤلفه های نوآوری باز، شناسایی و استخراج شدند. حوزه پژوهش، مقالات و کتب مربوط به نوآوری باز در بازه زمانی سالهای 2007 تا 2018 بود. تحلیل مضمون، روشی برای شناخت، تحلیل و گزارش الگوهای موجود در داده های کیفی است. تحلیل مضمون از روشهای مختلفی انجام می شود. در این پژوهش از شبکه مضامین استفاده شد. روایی پژوهش، با روش ممیزی کردن از سوی داور، مورد تأیید قرار گرفت. برای محاسبه پایایی، کدگذاری با مطالعه سطر به سطر منابع منتخب و به صورت دستی توسط دو نفر به صورت جداگانه انجام گرفت و بعد از اتمام کدگذاری، نتایج این دو کدگذاری با یکدیگر مقایسه و از روش هولستی استفاده شد. یافته ها: پس از مطالعه و انتخاب و کدگذاری متون مقالات مرتبط با نوآوری باز، تعداد 54 مضمون پایه ای از بخش های مختلف متون مقالات استخراج گردید. از این مضامین پایه ای تعداد 10 مضمون سازمان دهنده و در نهایت سه مضمون اصلی و فراگیر عوامل سازمان نگر ، عوامل مشتری نگر و عوامل رابطه نگر استخراج شدند. نتیجه گیری: بر اساس نتایج حاصل از تحلیل مضمون و شناسایی مؤلفه های نوآوری باز استخراج شده، مدلی برای پیاده سازی نوآوری باز در دانشگاه ارائه شد که این مدل مؤلفه های تأثیرگذار بر پیاده سازی نوآوری باز در دانشگاه را در سه گروه عوامل مرتبط با سازمان و ساختار سازمانی دانشگاه، عوامل مرتبط با مشتریان دانشگاه و عوامل مرتبط با ارتباطات داخلی و بیرونی دانشگاه دسته بندی کرد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
69 - واکاوی فضایل و خصوصیّات اخلاقی مشترک در شاهنامه و اوستا
رحمت الله دبیر حمید طبسی ابوالقاسم رادفرمضامین اخلاقی و اجتماعی از مباحث اصلی در ادبیّات فارسی است و از گذشته تاکنون جلوه گاه نغزترین و ناب ترین معانی و مضامین اخلاقی و تعلیمی بوده است؛ بهگونهای که در هر دوره، بخش انبوهی از شعر فارسی به حکمت و موعظه اختصاص داشته است. ادبیّات تعلیمی از رایج ترین و کهنترین گ أکثرمضامین اخلاقی و اجتماعی از مباحث اصلی در ادبیّات فارسی است و از گذشته تاکنون جلوه گاه نغزترین و ناب ترین معانی و مضامین اخلاقی و تعلیمی بوده است؛ بهگونهای که در هر دوره، بخش انبوهی از شعر فارسی به حکمت و موعظه اختصاص داشته است. ادبیّات تعلیمی از رایج ترین و کهنترین گونه های ادبی در جهان است که آموزه های عقلانی و اخلاقی را به مخاطبان ارائه میکند تا با کاربست آن ها در زندگی به نیکبختی و سعادت برسد. در شاهنامه که اثری حماسی است، سخن از انسانهایی آرمانی به میان میآید که آراسته به صفات نیکوی انسانی هستند و پایبندی به اخلاق، بارزترین ویژگی زندگی آنان است. فردوسی که صاحب گفتاری پاک و آراسته بهراستی و درستی است، خود، به فضایل اخلاقی پایبند است و در داستانهای شاهنامه به بیان این ارزشها در زندگی آدمی میپردازد. اوستا نیز که اثری تعلیمی و اخلاقی است، پر از خوبیها و اندیشههای انسان دوستانه است؛ که در آن مضامین اخلاقی به انحای مختلف بیان شده است. این مقاله سعی دارد با بهره گیری از روش تحلیل محتوا و روش توصیفی- تطبیقی و با ابزار کتابخانهای خصوصیات اخلاقی مشترک در این دو اثر را بررسی کند؛ از بررسی و مقایسۀ این دو منبع، این نتیجه حاصل شد که شاهنامه ضمن تأثیرپذیری و جذب مؤلفه های فرهنگی دین مبین اسلام، تأثیرات فراوانی نیز از فرهنگ ایران پیش از اسلام گرفته، بسیاری از مؤلفه های فرهنگی آن را حفظ و ضبط کرده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
70 - بررسی میل، منارههای خراسان (با تکیه بر نقش سازهای و محتوای کتیبههای آنها)
علی فرخیآثار تاریخی خراسان همچون سابقه دیرینه اشاز اهمیّت ویژه ای برخوردار می باشند که در ارائه خدمات به کاروانیان در همه دوره های تاریخی بخصوص در دوره قبل و پس از اسلام پیشتاز بوده است. معماری میل ها و مناره های خراسان هم مثل سایر بناها در رفع نیازها و بهره مندی جهت ارائه خدم أکثرآثار تاریخی خراسان همچون سابقه دیرینه اشاز اهمیّت ویژه ای برخوردار می باشند که در ارائه خدمات به کاروانیان در همه دوره های تاریخی بخصوص در دوره قبل و پس از اسلام پیشتاز بوده است. معماری میل ها و مناره های خراسان هم مثل سایر بناها در رفع نیازها و بهره مندی جهت ارائه خدمات به مسافران و کاروانیان از تکامل و تزئینات خوبی برخوردار شدند. میل ها و مناره های تاریخی هم در کنار بناهای عام المنفعه جهت روشن نمودن جراغ یا آتش بر فراز بناها برای راهنمایی در شب ساخته شدند. معماری این بناها در دوره های اسلامی از نظر شکل، مصالح به شکوفایی قابل توجهی رسید. به گونه ای که در این بناها خط کوفی جلوه گر شد و با نوشتن جملات شهادتینلااله الا الله و محمد ان رسول الله بر دیواره میل ها و مناره ها پرچم اسلام را در جای جای خراسان برافراشته ساختند که هنوز هم مورد استفاده سرزمین اسلامی می باشند. میل ایاز، مناره خسروگرد، مناره پامنار، میل کرات، مناره فیروز آباد در خراسان از جمله بناهایی هستند که دراین مقاله از نظر معماری و تزئینات وابسته به معماری و محتوای و مضامین کتیبه های موجود مورد بررسی قرار می گیرند. با بررسی انجام شده می بینیم که همه بناهای یاد شده جدای از ارائه خدمات یک نکته را گوش زد می نمایند آن هم یکتا پرستی است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
71 - تحلیلی بر منطق تایلر در برنامه ریزی درسی: مضامین موجه و مغفول
رحمتاله خسروی منصوره کافیزادهدیرپاترین صورتبندی نظری در قلمرو برنامه درسی "منطق تایلر" است که در کتاب معروف "اصول اساسی برنامه درسی و آموزش" منعکس شده است. این مقاله که با روش تحلیلی انجام شده، در صدد پاسخگویی به دو سؤال محوری است: 1) چه مضامینی از منطق تایلر هنوز هم موجه و قابل اعتناست؟ 2) مضامین أکثردیرپاترین صورتبندی نظری در قلمرو برنامه درسی "منطق تایلر" است که در کتاب معروف "اصول اساسی برنامه درسی و آموزش" منعکس شده است. این مقاله که با روش تحلیلی انجام شده، در صدد پاسخگویی به دو سؤال محوری است: 1) چه مضامینی از منطق تایلر هنوز هم موجه و قابل اعتناست؟ 2) مضامین مغفول این منطق کدامند؟ در این راستا ویژگیها و عناصر اساسی منطق تایلر از قبیل اهداف آموزشی؛ منابع تعیین اهداف (فراگیران، جامعه و متخصصان موضوعات درسی)؛ انتخاب، سازماندهی و ارزشیابی تجارب یادگیری؛ و نوع الگوی برنامه درسی مورد مطالعه و تفسیر قرار میگیرد. آنچه مقاله حاضر را متمایز میسازد، بهرهگیری از مصاحبههای تایلر برای فهم بهتر منطق او میباشد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
72 - تحلیل محتوایی شکوائیهها در شعر دورۀ مشروطه با تأکید بر اشعار میرزادۀ عشقی
بیان کریمی اصلی کرمعلی قدمیاری عبدالله طلوعی آذرادبیات و بویژه شعر دوران مشروطیت، غالباً از نوع ادبیات اجتماعیسیاسی، و تصویرگر رنجهای جامعه در برههای پرشتاب و حساس از تاریخ ایران است. شاعر مشروطه زبان اجتماع و بیانگر دردهای ایشان است. این مصایب، خواه از سوی اهل قدرت و حکومت باشد یا بیرون از آن، در شعر مشروطه بازتا أکثرادبیات و بویژه شعر دوران مشروطیت، غالباً از نوع ادبیات اجتماعیسیاسی، و تصویرگر رنجهای جامعه در برههای پرشتاب و حساس از تاریخ ایران است. شاعر مشروطه زبان اجتماع و بیانگر دردهای ایشان است. این مصایب، خواه از سوی اهل قدرت و حکومت باشد یا بیرون از آن، در شعر مشروطه بازتاب و نمودی برجسته و گسترده دارد. عمدهترین رسالت شعر مشروطه همراهی با مردم به قصدِ روشنگری و بیدارگری، نشان دادن اعتراض و خشم علیه ستمگران، و به عبارت دقیقتر مبارزه با استبداد درون و استعمار بیرون است. شکوائیه شعری است پرخاشگر و برخاسته از عاطفۀ خشم و بیانگر انزجار و اعتراض شاعر نسبت به آنچه که منطبق با آرمانهای او نیست یا برضدّ نگرشها و اهداف اوست. میرزاده عشقی در کنار هیجان پرشور و غلیان عاطفۀ حساس، چنان دلیر و ظلمستیز است که سرانجام سودای دستیابی به رسالت و آرمانش به بهای جان او و حذف وی از گردونۀ استبدادستیزی میانجامد. در این نوشتار با مطالعه، بررسی و تحلیل مضامین شکوائیات و دیدگاههای او و نظر اطرافیان و آیندگان برآنیم تا نشان دهیم این شاعر متعهّد چگونه و با چه کسانی در میافتد، علیه چه کسانی اعتراض میکند، و چرا و چگونه وی را از صحنۀ مبارزه کنار میزنند. امری که برای یافتن نقش شعر و ادبیات مشروطه و همچنین ارزش و اهمیت شاعران دورۀ مشروطه بایسته و سودمند است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
73 - بررسی و تحلیل نمود های عاشقانه در رمان های دهه ی 1370 (با تکیه بر چهار رمانِ خانه ی ادریسی ها، سالِ بلوا، جزیره ی سرگردانی و منِ او)
صفورا مصلحی سید احمد حسینی کازرونی شمس الحاجیه اردلانیچکیده عشق یکی از برجستهترین مضامینی است که شاعران و نویسندگان در طول تاریخ ادبیات فارسی، همواره به آن توجهای ویژه داشتهاند. متون نظم و نظر پارسی از دیرباز تاکنون، عرصهی نمایش دو گونهی عشق مجازی و عشق حقیقی بوده است. در آثار منثور کهن، عالیترین جلوههای عشق را میتو أکثرچکیده عشق یکی از برجستهترین مضامینی است که شاعران و نویسندگان در طول تاریخ ادبیات فارسی، همواره به آن توجهای ویژه داشتهاند. متون نظم و نظر پارسی از دیرباز تاکنون، عرصهی نمایش دو گونهی عشق مجازی و عشق حقیقی بوده است. در آثار منثور کهن، عالیترین جلوههای عشق را میتوان در آثاری همچون مناجاتنامهی خواجه عبدالله انصاری و سوانح العشاقِ غزالی به تماشا نشست. رمان در سدهی اخیر، به عنوان یکی از انواع ادبی، به انحاء مختلف جولانگاه مضامین عاشقانه بوده است. بسیاری از رمان نویسان، از زمان پیدایش نخستین رمانهای نوین فارسی تا بحال کوشیدهاند تا دلدادگیها، دلبستگیها و شوریده-حالیهای بشر را به شیوههای مختلف به تصویر بکشند. بررسی و تحلیل نمودهای عاشقانه در رمانهای دههی 1370 (با تکیه بر چهار رمان خانهی ادریسیها، سالِ بلوا، جزیرهی سرگردانی و منِ او)، هدف این پژوهش است. یافتههای این پژوهش حاکی از آن است که عشق به اشکال مختلفِ زمینی و آسمانی در آثار مورد مطالعه انعکاس یافته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
74 - مقایسۀ اندیشه های عرفانی در نامه های عین القضات همدانی ومصیبت نامۀ عطار نیشابوری
عبدالعلی اویسی کهخا سبیکه اسفندیارنامههای عین القضات همدانی (492ق) و مصیبتنامۀ عطار (553) به عنوان دو اثر برجستۀ عرفانی هرچند در ساختار نثر و نظم باهم متفاوت است، ولی از نظر مضامین و معانی بلند عرفانی دارای مشابهتهای قابل توجهی است که نشان از نزدیکی اندیشههای این دو عارف در نظریات و آموزههای عرفان أکثرنامههای عین القضات همدانی (492ق) و مصیبتنامۀ عطار (553) به عنوان دو اثر برجستۀ عرفانی هرچند در ساختار نثر و نظم باهم متفاوت است، ولی از نظر مضامین و معانی بلند عرفانی دارای مشابهتهای قابل توجهی است که نشان از نزدیکی اندیشههای این دو عارف در نظریات و آموزههای عرفانی و اخلاقی دارد. عینالقضات در نامههایش همچون عطار در مصیبتنامه، به قصد تعلیم و برای نمایاندن ذرهای از دریای معرفت، به مدد تمثیل و حکایات به اثبات لوازم طریقت و صفات و مقاماتی میپردازد که انسان را در مسیر کمال الهی یاری می-رساند. همانگونه که عطار برای ملموس ساختن مفاهیم متعالی از امور طبیعی، شخصتهای عارف و عامی استفاده میکند، عینالقضات نیز با برگزیدن چنین روشی به تبیین مضامین ارزشمند عرفانی میپردازد؛ اما نکتۀ حائز اهمیت آن است که این مضامین در مصیبتنامۀ عطار بسط بیشتری یافته و حتی میتوان ادعا کرد که برخی از مضامین عینالقضات همچون هدایتگری درد، لزوم فراق در عشق، قهر و لطف الهی، ظرفیت عاشق در وصال، شناخت صانع از رهگذر دل و لزوم صبر و بی صبری در راه معشوق، در مصیبت نامه عطار به کمال رسیده است. در این مقاله سعی بر آن است تا با روش مقایسه، نزدیکی اندیشههای این دو عارف جدا از تفاوتهای ظاهری و ساختاری مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. این پژوهش به شیوۀ تحلیلی-توصیفی انجام شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
75 - بررسی انواع مدح و مرثیه در دیوان وصال شیرازی
محمود صادق زاده الهه امینی خلف باداممیرزا شفیع شیرازی، معروف به میرزا کوچک و متخلّص به وصال یکی از بزرگترین شعرای عهد فتحعلیشاه و پسرش محمد شاه محسوب میشود. وصال در انواع شعر استاد بود و درعین تقلید از پیشینیان، صفات اصلی بهترین نمونههای شعر کلاسیک را حفظ کرده است.او بیشتر شاعری مدّاح و قصیده سراست ک أکثرمیرزا شفیع شیرازی، معروف به میرزا کوچک و متخلّص به وصال یکی از بزرگترین شعرای عهد فتحعلیشاه و پسرش محمد شاه محسوب میشود. وصال در انواع شعر استاد بود و درعین تقلید از پیشینیان، صفات اصلی بهترین نمونههای شعر کلاسیک را حفظ کرده است.او بیشتر شاعری مدّاح و قصیده سراست ک دیوانش انباشته از مدح بزرگان است.او اندیشه های نو و مضامین بکر را در قالب قصیده و به شکل مدح ائمّه و بزرگان زمان خود بیان کرده است.دراین جستار به شیوۀ توصیفی، تحلیلی و کمّی انواع مدح ومرثیه در دیوان وصال شیرازی بررسی میشود. مدایح وی را میتوان در دو دستۀ جداگانه طبقهبندی کرد: مدایحی که در وصف پیامبر اکرم(ص)، حضرت علی(ع) و خاندان پاک وی و یا مشایخ، علما و دانشمندان زمان است و دیگری اشعاری که در مدح فتح علیشاه و دیگر دولت مردان سروده است. بهطورکلّی در دیوان وصال، مدایح و مراثی اغلب در قالب قصیده و ترکیب بند سروده شده؛ بسامد مدح ائمۀ اطهار(ع) بهویژه امام حسین(ع) نسبت به مدح امرا و پادشاهان و بزرگان خیلی بیشتر است؛ بهطوریکه مراثی او در سوگ سرور و سالار شهیدان(ع) از مؤثّرترین مراثی وی بهشمار میرود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
76 - بررسی شکوائیهها در دیوان ابوالقاسم لاهوتی
اکبر اکرمی ابرقویی محمود صادق زاده هادی حیدرینیاشکوائیه یا بثّالشکوی یکی از موضوعات شعر غنایی فارسی است که در قالبهای کوتاه، متوسط و بلند بهویژه در قالبهای قصیده و غزل سروده میشود. شاعران زیادی به این نوع ادبی روی آوردند و از درد و رنج شخصی یا اجتماع سخنسرایی کردند. ابوالقاسم لاهوتی از شاعران ادبیات سیاسی و کار أکثرشکوائیه یا بثّالشکوی یکی از موضوعات شعر غنایی فارسی است که در قالبهای کوتاه، متوسط و بلند بهویژه در قالبهای قصیده و غزل سروده میشود. شاعران زیادی به این نوع ادبی روی آوردند و از درد و رنج شخصی یا اجتماع سخنسرایی کردند. ابوالقاسم لاهوتی از شاعران ادبیات سیاسی و کارگری و معترض در دورۀ مشروطیت به شمار میرود که با جهانبینی خاص خود از این شیوۀ شاعری برای حمایت از طبقات فرودست جامعه و نیز انتقاد علیه حاکمان مستبد و بیکفایت بهره برده است. ازاینرو شکوائیههای لاهوتی هم بازتاب اوضاع و احوال اجتماعی و سیاسی دورۀ مشروطه است و هم بیانگر نگرشهای حزبی و سیاسی وی. در این جستار به شیوۀ توصیفی - تحلیلی و اسنادی و کمّی به بررسی قالبهای شعری، شیوهها و موضوعات مختلف شکوائیههای لاهوتی پرداخته میشود. لاهوتی بر مبنای اندیشهها و هدفهای سوسیالیستی و سیاسی خود، به دفاع از منافع کارگران، کشاورزان، رنجبران و محرومان طبقات گوناگون اجتماع میپردازد و از مستبدان داخلی، استعمارگران خارجی، ستمگران، ثروتمندان، استثمارگران، عوامفریبان، دینفروشان، باورهای خرافی، ناآگاهی عمومی و غیره بهشدت انتقاد میکند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
77 - ادب غنایی در اشعار شیخ کاظم سعیدی
کریم رشیدی گمین پوران یوسفی پور کرمانی هوشمند اسفندیارپوردر گسترۀ ادب ایرانی از شاعران بزرگی میتوان یاد کرد که هنر و قدرت صحنهپردازی خاصی را در اشعار خویش به کار بردهاند که به نوعی با هویت فردی و جمعی همۀ ما ایرانیان ربط و نسبت داشته است. احساسات و عواطف توأم با تفکر آدمی، مضامین و معانی آثار ادبی را تشکیل میدهد. نمونهه أکثردر گسترۀ ادب ایرانی از شاعران بزرگی میتوان یاد کرد که هنر و قدرت صحنهپردازی خاصی را در اشعار خویش به کار بردهاند که به نوعی با هویت فردی و جمعی همۀ ما ایرانیان ربط و نسبت داشته است. احساسات و عواطف توأم با تفکر آدمی، مضامین و معانی آثار ادبی را تشکیل میدهد. نمونههایی ارزشمند از اشعار غنایی به قرار زیر است: شکوائیه، مدح، مراثی، اشعار دینی و مذهبی، اصطلاحات عارفانه، خمریات، نفوذ فرهنگ اسلامی، هجویات، مناجات، اشعار تعلیمی، توصیفات، اشعار عاشقانه، قلندریات، اصطلاحات علمی و غیره. در این مقاله که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی انجامگرفته، نویسندگان در صدد تبیین اندیشه و عقیدۀ شیخ کاظم سعیدی هستند تا به این پرسشها پاسخ دهند: جهانبینی شعر شیخ کاظم چگونه است؟ از انواع مضامین غنایی در شعر خود بهره برده است و کدام نوع کاربرد بیشتری دارد؟ اشعار عاشقانه، وصف، شکوائیه، خمریات، ملیگرایی، قلندریات، اصطلاحات عارفانه و تعلیمی در شعر شیخ کاظم از نتایج پژوهش حاضر است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
78 - بررسی و تحلیل مؤلفه های غنایی در دیوان خالص
جیهاد شکری رشیدادب غنایی یکی از گونههای ادبی است که از دیرباز در ادبیات کردی جایگاهی والا داشته و در آثار منظوم و منثور کردی، جلوههای گوناگون داشته است. خالص از شاعران معروف پارسیگوی است که شعر وی از ابعاد گوناگون زبانی، ادبی و محتوایی و فکری قابل تحلیل و بررسی است و تاکنون شعر او أکثرادب غنایی یکی از گونههای ادبی است که از دیرباز در ادبیات کردی جایگاهی والا داشته و در آثار منظوم و منثور کردی، جلوههای گوناگون داشته است. خالص از شاعران معروف پارسیگوی است که شعر وی از ابعاد گوناگون زبانی، ادبی و محتوایی و فکری قابل تحلیل و بررسی است و تاکنون شعر او چندان مورد توجه قرار نگرفته است. هدف اصلی از انجام این پژوهش، واکاوی و شناسایی مضامین غنایی اشعار فارسی این شاعر است. اهمیت سرودههای فارسی خالص و نیاز به شناخت دقیقتر معانی غنایی شعر او از ضرورتهای این پژوهش است. سعی نگارنده بر آن بوده تا در این پژوهش به شیوۀ توصیفی-تحلیلی و ابزار کتابخانهای به بررسی مؤلفههای غنایی شعر این شاعر بپردازد. نتایج حاصل آمده از این پژوهش نشان میدهد که شعر وی طیف وسیعی از معانی و مضامین غنایی را به خود اختصاص میدهد که بیان نرم و لطیف عواطف و احساسات شخصی خالص است و به هر چه روح آدمی را متأثر میکند، با شور و حرارت میپردازد. بیشتر مضامین و مفاهیم غنایی موجود در دیوان خالص عبارتند از: عشق، عرفان، وصف، مدح، مرثیه، مناظره، هجو و مفاخره. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
79 - پیوند غزلگونهها و دیگر ترانههای عاشقانه در ادب عامه با سرودههای عاشقانه در ادب غنایی
مریم نوری زیبا هاشم زادهادب غنایی در بسیاری از سرودههای عاشقانة خود به مضامین اصلی اولین ترانههای عاشقانه ساختة ذهن بشر توجه داشته و در واقع این ترانهها مادة اولیه و سرچشمة الهام این سرودهها به شمار میآید، اما از آنجا که همواره سخن از تقابل اشعار رسمی و ترانههای عامیانه به میان بوده است أکثرادب غنایی در بسیاری از سرودههای عاشقانة خود به مضامین اصلی اولین ترانههای عاشقانه ساختة ذهن بشر توجه داشته و در واقع این ترانهها مادة اولیه و سرچشمة الهام این سرودهها به شمار میآید، اما از آنجا که همواره سخن از تقابل اشعار رسمی و ترانههای عامیانه به میان بوده است و برخی این نوع شعر را خالی از ارزشهای ادبی دانستهاند، کمتر کسی به این موضوع علاقه نشان داده است. در این جُستار تلاش ما بر این بوده است تا به روشی توصیفی – تحلیلی، پس از بررسی اجمالی دو نوع شعر، به برخی از مضامین مشترک موجود میان آنها اشاره کرده، و با ذکر چند مثال دالّ بر این اشتراکات، از همساناندیشی شاعران آنها در مورد مسائل عاشقانه و نیز بیان عواطف و احساسات شخصی خویش، پرده برداریم. از رهیافت این پژوهش در مییابیم که این ترانههای عاشقانه از ارزش ادبی والایی برخوردار بوده، و بسیاری از مضامین مطرح شده در اشعار برخی شاعران بزرگ در حوزة ادب غنایی با مضامین آنها همخوانی دارد و به نوعی شالوده و مادة اولیة آن به شمار میآید؛ تنها با این تفاوت که آنان مضامین برگرفته را پرورانیده و با بار معنایی متفاوتی عرضه داشتهاند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
80 - معناشناسی مضمون «عشق» در سرودههای میرزادۀ عشقی و نقش آن در بیان مضامین سیاسی- اجتماعی
علی محمّدی فاطمه کولیوندانقلاب مشروطه و وقایعی که به دنبال داشت، تحولی وسیع در سطح جامعۀ ایران به وجود آورد. در نتیجه اشخاص بزرگی در سطوح مختلف، تحت تأثیر این تحولات فعالیت داشتند و برخی نیز آثاری از خود به جای گذاشتند. در عرصۀ ادبیات، شخصیتهای برجستهای همگام با دیگر اقشار جامعه در جهت آن تح أکثرانقلاب مشروطه و وقایعی که به دنبال داشت، تحولی وسیع در سطح جامعۀ ایران به وجود آورد. در نتیجه اشخاص بزرگی در سطوح مختلف، تحت تأثیر این تحولات فعالیت داشتند و برخی نیز آثاری از خود به جای گذاشتند. در عرصۀ ادبیات، شخصیتهای برجستهای همگام با دیگر اقشار جامعه در جهت آن تحول نوین حرکت کردند. میرزادۀ عشقی نیز یکی از کسانی است که پس از کودتای 1229 به مخالفت با خاندان قاجار و استبداد بیرونی و درونی پرداخت. او با انتشار روزنامۀ قرن بیستم مبارزاتش را گسترش داد و سرانجام جانش را بر سر این راه گذاشت. عشقی را میتوان یکی از پیشگامان تجدد در دو سطح سیاست و ادبیات به شمار آورد. در اشعار عشقی مضامین نوینی چون وطنخواهی، بیدادستیزی، اشاره به تجدد و... وجود دارد؛ اما یکی از مضامینی که شاید به اندازۀ مضامین سیاسی- اجتماعی در شعر او، برجسته نباشد، مضمون عشق است. هر چند حجم این اشعار در مقابل اشعار سیاسی او، کمتر است؛ اما از جهاتی همچون: نوستالژی در عشق، نگاه به زن، نوآوری در طرح مضامین عاشقانه و... برجسته است. از سوی دیگر ردپایی از عشق در اشعار سیاسی- اجتماعی عشقی دیده میشود که به نظر میرسد نخستین نواهایی باشد که عشق و سیاست را به یکدیگر پیوند میزند. عشقی تعدادی از اشعار سیاسی- اجتماعی خود را در پیوند با عشق و یا در طرحی عاشقانه و رمانتیک ارائه کرده است. این پیوند میان عشق و سیاست که مانع از ملالت و دلزدگی اشعار سیاسی- اجتماعی او شده، بر تأثیر کلام نیز افزوده است و شعر او را از سرودههای شاعرانی که شعرشان بیشتر شبیه به یک مرامنامۀ سیاسی ـ اجتماعی است، ممتاز کرده است. این پیوند، در اشعار وطنی شاعر برجستهتر از سرودههای دیگر اوست تا جایی که وطن را به عنوان معشوقِ اول عشقی به نمایش میگذارد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
81 - تاملی در زندگی و دیوان اشعار پیرشرفشاه دولایی
یوسف اسماعیل زادهاز پیشینه ی آثار مکتوب به گویش گیلکی، چندان اتلاع دقیقی در دست نیست. بیشتر آثار گیلکی از دوره ی مشروته به بدد نوشته شده است. گویا دانشمندان زیادی در قرون سوم و چهارم هجری به زبان های گیلکی و تبری بر قرآن تفاسیری نوشته اند. در عهد دیالمه نیز ن ر دیلمی متداوی بود و قدیمی أکثراز پیشینه ی آثار مکتوب به گویش گیلکی، چندان اتلاع دقیقی در دست نیست. بیشتر آثار گیلکی از دوره ی مشروته به بدد نوشته شده است. گویا دانشمندان زیادی در قرون سوم و چهارم هجری به زبان های گیلکی و تبری بر قرآن تفاسیری نوشته اند. در عهد دیالمه نیز ن ر دیلمی متداوی بود و قدیمی ترین شاعران گیلکی زبان در عهد آی بویه بوده اند. پیر شرفشاه دولائی، قاسم انوار، قدیمی ترین شاعرانی هستند که به گویش گیلکی شدر سروده اند. پیر شرفشاه دولائی از شاعران قرن هشتم هجری است که در گیلان می زیست. وی دیوانی دارد شامل 821 دوبیتی که تمام آن را به گویش گیلکی سروده است. در باب زندگی و احوای او مطالب مستندی وجود ندارد و زندگی او با افسانه ها آمیخته شده است. دیوان او تا کنون سه بار تصحیح و منتشر شده است. اشدار او آمیخته با مفاهیم و الفاظ عارفانه است که البته می توان مفهوم عاشقانه نیز بر آن حمل کرد. ماجرای عشق پیر شرفشاه به خوری سو، خواهر امیره ساسان گسکری در بین مردم شهرت فراوانی دارد. در این مقاله نخست مدرفی مختصری از پیشینه ی ادبیات گیلکی ارائه گردیده و سپس به بررسی احوای شاعر پرداخته شده است. در بخش دیگر این نوشتار، مفاهیم و مضامین اصلی و اندیشه های شاعر در دیوان او در 29 محور ارائه شده است تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
82 - تصویری از حافظ در دیوان «ناری»
یوسف کرمی چمه سید مرتضی هاشمی غلامحسین شریفیادیبان کُرد همواره شعر فارسی را، به دیدة اعجاب و تحسین مینگریستند و از آن متأثر بودهاند. نمودهای گوناگونِ این تأثیرپذیری را در قالب تضمین، ترجمه، صور خیالِ مشابه و مضامین مشترک میتوان دید و از این میان، شاعران کُرد، بیش از دیگر اشعار، به شعرِ حافظ توجه کردهاند. در ا أکثرادیبان کُرد همواره شعر فارسی را، به دیدة اعجاب و تحسین مینگریستند و از آن متأثر بودهاند. نمودهای گوناگونِ این تأثیرپذیری را در قالب تضمین، ترجمه، صور خیالِ مشابه و مضامین مشترک میتوان دید و از این میان، شاعران کُرد، بیش از دیگر اشعار، به شعرِ حافظ توجه کردهاند. در این مقاله، پس از مقدمهای دربارة تأثیرپذیری ادیبان کُرد از شعر فارسی، به ناری (nâri)، شاعر عارفمسلکی پرداختهایم که در سدههای اخیر میزیسته (ت.1253ش) و دیوان کمحجمش، در ایران و عراق، چاپ شده است و مختصری دربارة زندگی و شعر او و همچنین، دلایلی برای اثبات تأثیرپذیریاش از حافظ آوردهایم. برای این کار، ابتدا به سراغ موضوعات و مضامین و مفاهیم دلخواه دو شاعر رفته و در نهایت، چهار مخمس ناری را بررسی کردهایم که در آنها، غزلیات حافظ را تضمین کرده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
83 - اعتبارسنجی منابع حدیثی در پرتو تحلیل مضامین فراگیر (مطالعه موردی احادیث کتاب کفایة الأثر)
محمد عترت دوست سید مصطفی قهاریاحادیث پیامبر اسلام(ص) یکی از منابع گرانبها و ارزشمند در بیان مبانی دین و تفسیر حقیقی آن است. در این میان، احادیثی که در بیان فضیلت و جایگاه اهلبیت(ع) صادرشده، از ارزش و جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و لازم است با تأمل بیشتری موردمطالعه و تحقیق و بررسی قرار گیرند. بخش أکثراحادیث پیامبر اسلام(ص) یکی از منابع گرانبها و ارزشمند در بیان مبانی دین و تفسیر حقیقی آن است. در این میان، احادیثی که در بیان فضیلت و جایگاه اهلبیت(ع) صادرشده، از ارزش و جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و لازم است با تأمل بیشتری موردمطالعه و تحقیق و بررسی قرار گیرند. بخش عمدهای از این احادیث در کتاب کفایةالاثر فی النصوص علی الائمة الاثنی عشر(ع) تألیف خزاز رازی جمعآوریشده که به دلایلی در طول تاریخ مغفول واقعشده و حتی برخی، احادیث آن را تضعیف کردهاند. در این مقاله تلاش شده بهمنظور اعتبارسنجی متنی و محتوایی احادیث این کتاب، با استفاده از روش تحلیل مضمون به استخراج مضامین و مقوله های کلیدی احادیث این کتاب پرداخته و ضمن استخراج شبکه مضامین آنها، مؤیدات معتبری از منابع حدیثی شیعه و اهل سنت ارائه نماییم. نتایج تحقیق بیانگر استخراج 575 مضمون پایه از 125 حدیث نقلشده در این کتاب است که مجموعه آنها را میتوان در پنج دسته مضامین سازمان دهنده و دو مضمون فراگیر تبیین جایگاه کلی اهلبیت(ع) و معرفی ائمه شاخص دستهبندی نمود. در بخش اول، نام و تعداد و ویژگیهای کلی اهلبیت(ع) معرفیشده و در بخش دوم بهصورت ویژه برخی از خصوصیات و ویژگیهای ائمه شاخص مانند: امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام مهدی(ع) و بهصورت خاص حضرت زهرا(س) معرفیشده است که به دلیل محدودیت حجم مقاله، تنها بخشی از آنها گزارش میشود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
84 - نمود عرفانی شخصیتها و عناصر اسطورهای در غزلیات شمس
خدابخش اسداللهی محرم سعدزادهدر این مقاله به بررسی عناصر اسطوره اعم از شخصیتها، موجودات و نمادهایی که صبغه و نمودی عرفانی در غزلیات شمس داشتهاند، پرداختهایم. البته علاوه بر شخصیتها و نمادهای اسطورهای ملی، شخصیتهای اسطورهای دینی و عرفانی نیز که مولانا آنها را در جهت بیان مفاهیم عرفان أکثردر این مقاله به بررسی عناصر اسطوره اعم از شخصیتها، موجودات و نمادهایی که صبغه و نمودی عرفانی در غزلیات شمس داشتهاند، پرداختهایم. البته علاوه بر شخصیتها و نمادهای اسطورهای ملی، شخصیتهای اسطورهای دینی و عرفانی نیز که مولانا آنها را در جهت بیان مفاهیم عرفانی آورده، مورد بررسی قرار گرفتهاند. عناصر، موجودات و شخصیتهای مورد بررسی در این مقاله عبارتند از رستم، زال، کیقباد، سهراب، اسفندیار، ضحاک، کیکاووس، مانی، کیخسرو، امام علی(ع)، حمزه و نیز موجودات افسانهای همچون کوه قاف، هما، عنقا و سیمرغ. نتیجة حاصل شده از پژوهش این است که مولانا در غزلیات شمس نیز مانند سایر آثارش، برای بیان هر چه بهتر مضامین و مفاهیم عرفانی، از عناصر اسطوره و حماسه استفاده کرده است؛ تا جاییکه پژوهشگران ادبیات عرفانی، غزلیات شمس را نمونة بارز و ارزشمند حماسة عرفانی دانستهاند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
85 - بررسی و تحلیل مضامین اجتماعی در رمان "درخت انجیر معابد"
صفورا مصلحی سیداحمد حسینی کازرونی شمس الحاجیه اردلانیبی شک ادبیات مانند آیینه‎ای است که با نگریستن در آن می‎توان به حقایق اجتماعی بسیاری پی‎برد. آثار ادبی هر دوره، اوضاع و احوال اجتماعی و جنبههای مختلف فرهنگ جاری در جامعه را بازتاب می‎دهد، به همین سبب است که ادبیات یکی از بهترین و قابل اطمینان‎ترین اس أکثربی شک ادبیات مانند آیینه‎ای است که با نگریستن در آن می‎توان به حقایق اجتماعی بسیاری پی‎برد. آثار ادبی هر دوره، اوضاع و احوال اجتماعی و جنبههای مختلف فرهنگ جاری در جامعه را بازتاب می‎دهد، به همین سبب است که ادبیات یکی از بهترین و قابل اطمینان‎ترین اسناد شناخت وضعیت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه محسوب می‎شود. جامعه‎شناسی ادبیات یکی از شاخه‎های علوم ادبی است که به بررسی محتوای اثر ادبی و رابطة آن با جامعه می‎پردازد. مقالة حاضر به بررسی و تحلیل مضامین اجتماعی در رمان درخت انجیر معابد می‎پردازد و پس از بیان مقدمه و خلاصة رمان درخت انجیر معابد، به بررسی و تحلیل مضامین اجتماعی غالب در این اثر پرداخته و می‎کوشد مسائلِ اجتماعی نظیرِ: خرافات و باورهای باطل، سیمایِ زن و وضعیت او، معضلات و ناهنجاری‎های اجتماعی و جلوه‎های سیاسی بازتاب داده شدهِ در رمان مذکور را نقد و بررسی کند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
86 - ویژگیهای سبکی دیوان گلشنی بردعی
حسن شعبانی آزاد احمدرضا یلمه هاابراهیم گلشنی بردعی یکی از عارفان بزرگ طریقۀ خلوتیه است که شخصیت ادبی و عرفانی وی در نزد اهل تحقیق و ادب چندان شناخته نیست. گلشنی در عرفان صاحب طریقت خاص بود و مریدان زیادی داشت چنان که طریقۀ گلشنی در سرزمین های عثمانی و مصر، منسوب به اوست. او در سرودن انواع شعر به فارس أکثرابراهیم گلشنی بردعی یکی از عارفان بزرگ طریقۀ خلوتیه است که شخصیت ادبی و عرفانی وی در نزد اهل تحقیق و ادب چندان شناخته نیست. گلشنی در عرفان صاحب طریقت خاص بود و مریدان زیادی داشت چنان که طریقۀ گلشنی در سرزمین های عثمانی و مصر، منسوب به اوست. او در سرودن انواع شعر به فارسی و ترکی دست داشت. نسخۀ خطی دیوان وی که در کتابخانۀ فاتح استانبول به شمارۀ 3866 نگه داری می شود، مشتمل بر اشعاری در قالب قصیده و غزل می باشد. بررسی اشعار دیوان گلشنی نشان می دهد که تأثیر پذیری وی در سبک شعری و مضامین از مولوی تأثیر پذیرفته و از پیروان وی به شمار می آید. مسئله اصلی این پژوهش تعیین مختصّات عمدۀ سبکی در دیوان گلشنی بردعی است. نتایج پژوهش ثابت می کند که در شعر گلشنی بردعی استفاده از لغات کهن فارسی، ابداع ترکیبات نو، تأثیرپذیری گسترده از آیات و احادیث و مضامین عرفانی بسامد بالایی دارد. شعر گلشنی به دلیل وجود واژگان و ترکیبات کهن و تأثیرپذیری از زبان ترکی و عربی شعری دشوار بوده ولی از تعقید و پیچیدگی معنوی بدور است. کاربرد هنری ردیف را نیز می توان به عنوان یکی از ویژگی های بارز شعر وی دانست. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
87 - شرح احوال و بررسی دیوان شعاعی قاجار
یوسف نیک روز زهرا جلیلی حسین عطریانآنچه از گنجینة میراث ادبی مکتوب ما در دسترس است اندک نیست لیکن با تمام کوششهایی که در جهت احیا و شناساندن این آثار صورت پذیرفته، شاعران، نویسندگان و آثاری که هنوز در انزوا قرار دارند، کم نیستند. یکی از شاعران ادب فارسی که در عصر خویش از شاعران توانا و مشهور بوده، محمد أکثرآنچه از گنجینة میراث ادبی مکتوب ما در دسترس است اندک نیست لیکن با تمام کوششهایی که در جهت احیا و شناساندن این آثار صورت پذیرفته، شاعران، نویسندگان و آثاری که هنوز در انزوا قرار دارند، کم نیستند. یکی از شاعران ادب فارسی که در عصر خویش از شاعران توانا و مشهور بوده، محمد حسین بن عیسی دولو بیگلربیگی متخلّص به شعاعی است که در دوره قاجار می زیسته و آثارش جزء دورة بازگشت ادبی است. دیوان شعاعی قاجار شامل مثنوی های مصیبت نامه و مختارنامه، غزلیّات و قالب های دیگر همچون قطعه، قصیده، ترجیع بند، ترکیب بند، رباعی و ... است که در مجموع حدود هفده هزار بیت است. در مثنوی ها از شاهنامه فردوسی و در غزلیّات از سعدی تقلید کرده است. در این مقاله نگارندگان با استفاده از تصاویر دو نسخة این کتاب، یکی متعلّق به کتابخانه ملی با شمارة 970 ف و دیگری متعلّق به کتابخانه ملک با شمارة 4749 ش، به معرفی این نسخ پرداخته و محتوا و مضامین شعری شاعر را بررسی کرده اند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
88 - شگردها و علل و انگیزههای کاربرد مضامین تعلیمی در منظومه های غنایی با تکیه بر منظومۀ نویافتۀ «ناز و نیاز»
احمدرضا یلمه هااشعار تعلیمی یکی از گستردهترین و رایجترین گونههای ادب فارسی است. اشعار و آثار تعلیمی گاهی اثری کاملاً مجزا و مستقل است؛ همانند منظومهها و آثاری که تنها به تعلیم و پند و حکمت و اخلاق میپردازد؛ گاهی نیز مفاهیم و مضامین اخلاقی، حکمی، مذهبی و پندیات بهطور پراکنده در م أکثراشعار تعلیمی یکی از گستردهترین و رایجترین گونههای ادب فارسی است. اشعار و آثار تعلیمی گاهی اثری کاملاً مجزا و مستقل است؛ همانند منظومهها و آثاری که تنها به تعلیم و پند و حکمت و اخلاق میپردازد؛ گاهی نیز مفاهیم و مضامین اخلاقی، حکمی، مذهبی و پندیات بهطور پراکنده در میان آثار دیگر ادبی مانند منظومههای غنایی و حماسی و یا قصاید مدحی به کار میرود؛ در این حالت افزونبر نکاستن از جنبة شاعرانة این آثار، با شور و احساس ویژهای، گیرایی این آثار افزایش مییابد. منظومۀ ناشناختۀ ناز و نیاز یکی از آثاری است که سرشار از آموزههای تعلیمی است. این منظومه از آثار ارزشمند سدۀ یازدهم هجری است و در شمار منظومههای گرانقدر عاشقانۀ فارسی قرار دارد؛ این منظومه تاکنون به چاپ نرسیده است و تنها نسخۀ باقی مانده از آن، نسخهای با شمارۀ 483 در کتابخانۀ U.C.L.A دانشگاه لسآنجلس است. در این اثر، مضامین و معانی تعلیمی و حکمی بسیاری وجود دارد که شاعر، آنها را باتوجهبه زمینۀ انفعالی و ذوقی و با استفاده از شگردهایی مانند ترغیب، انذار، استدلال و... به کار برده است. این موضوع بیانگر حسن توجه شاعر در استوارکردن کلام برپایۀ منطق عقلی و هنری است. نگارنده در این پژوهش میکوشد تا افزونبر معرفی کوتاه منظومۀ ناز و نیاز، چرایی بازتاب مضامین تعلیمی را در این منظومۀ غنایی بررسی کند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
89 - آموزه های تعلیمی ـ اخلاقی در غزلیات حکیم نزاری قُهستانی
پروین رضائیتعلیم و تربیت از دیرباز اهمیت بسیاری داشته است و شاعران و نویسندگان در ضمن آثار خود همواره به این مهم توجه کرده اند. نزاری قهستانی ازجمله شاعرانی است که به اهمیت آموزه های تعلیمی توجه کرده است؛ بهطوریکه غزلیات خود را بسیار به نوع تعلیمی آمیخته است؛ درنتیجه اشعارش سرشا أکثرتعلیم و تربیت از دیرباز اهمیت بسیاری داشته است و شاعران و نویسندگان در ضمن آثار خود همواره به این مهم توجه کرده اند. نزاری قهستانی ازجمله شاعرانی است که به اهمیت آموزه های تعلیمی توجه کرده است؛ بهطوریکه غزلیات خود را بسیار به نوع تعلیمی آمیخته است؛ درنتیجه اشعارش سرشار از مضامین و معانی تعلیمی و حکمی است. نگارنده در این پژوهش بر آن است تا به روش توصیفیـ تحلیلی و با ابزار کتابخانه به بررسی و تحلیل محتواییـآماری آموزه های تعلیمی در غزلیات حکیم نزاری بپردازد. حاصل مطالعه و بررسی این پژوهش نشان می دهد که نزاری در غزلیاتش خوانندگان را به فضایل مهم اخلاقی و انسان ساز مانند صبر، توبه، مهربانی، عفو، خُلق نیک، قناعت و وفای به عهد دعوت می کند و از رذایلی مانند کینه، حرص، مکر و حیله، غرور و عُجب، آزار دیگران، ظلم، حب دنیا و ریا و... برحذر می دارد.واژههای کلیدیتحلیل محتوایی، مضامین تعلیمی، نزاری قهستانی، غزل تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
90 - مستورة کردستانی مهین بانوی شعر و هنر و عرفان
ابوالقاسم رادفراز میان زنان شاعر پارسیگوی تنها تعداد محدودی از آنان علاوه بر داشتن جوهره و توانایی شعری از خط فکری معینی پیروی میکنند. از این روست که این افراد، نامی درخور و سزاوار در تاریخ ادبیات زنان ایران به دست آوردهاند. یکی از برجستهترین این بانوان، بزرگ بانوی شعر و ادب و عرف أکثراز میان زنان شاعر پارسیگوی تنها تعداد محدودی از آنان علاوه بر داشتن جوهره و توانایی شعری از خط فکری معینی پیروی میکنند. از این روست که این افراد، نامی درخور و سزاوار در تاریخ ادبیات زنان ایران به دست آوردهاند. یکی از برجستهترین این بانوان، بزرگ بانوی شعر و ادب و عرفان، ماهشرف خانم، معروف به مستورة کردستانی است. شاعری دارای فضل و کمال و خط و ربط و شعر و انشا. در مدت نزدیک به 90 سال که از درگذشت این بانوی فاضله میگذرد همة آثار وی جز دیوانِ شعر دو هزار بیتی او و تاریخ کردستان، که در شرح حالات و حکمرانی وُلات اردلان از آغاز تأسیس این سلسله تا زمان مؤلف است، از بین رفته است. مستوره، شاعری شیعی و دوستدار اهل بیت، علیهم السّلام، بود که برخی اشعارش در ستایش امیرمؤمنان علی، علیه السّلام، است. وی شاعری پیرو سبک عراقی است و همچون برخی شاعران دورة قاجار، خطّی خوش و زیبا دارد؛ چنان که در زمرة خطّاطان بنام زمانه خویش جای میگیرد. وی با برخی از سخنوران برجستة زمانهاش چون یغمای جندقی و ملّا خضر نالی، شاعر دردآشنا نیز مراوداتی داشته است. مستوره سخنوری خوشذوق، فهیم و مستغرق عوالم عرفانی بود؛ امّا نه بدان معنا که شعرش خالی از مضامین اجتماعی و درگیریهای عصر و زمانهاش باشد. بیان مفاهیم عالی انسانی و مضامین دینی در اشعار او موج میزند؛ به ویژه جلوههای عزاداری سرور شهیدان حسین بن علی، علیهالسّلام، و مدح پیامبر اکرم، صلّی الله علیه و آله و سلّم، و ائمة اطهار، علیهم السّلام، بخصوص امیرالمؤمنین علی، علیه السّلام. از دیگر ویژگیهای شعر مستورة کردستانی رویکرد او به عرفان و مضامین عرفانی است که صبغة خاصّی به شعر او داده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
91 - بررسی اندیشههای اخلاقی و تعلیمی در شعر اجتماعی عصر مشروطیت
سید احمد حسینی کازرونیدر تاریخ ایران حوادث بسیاری منجر به شکلگیری مشروطه شد. پیدایش مشروطه نیز به نوبة خود در تغییر روند ادبیات و مفاهیم و مضامین آن بسیار تأثیرگذار بود. این تغییرات در حوزة موضوع و مضمون و اندیشه صورت گرفت و باعث شد مضامین اخلاقی و تعلیمی همچون دادگری، وطنخواهی و انسانگرا أکثردر تاریخ ایران حوادث بسیاری منجر به شکلگیری مشروطه شد. پیدایش مشروطه نیز به نوبة خود در تغییر روند ادبیات و مفاهیم و مضامین آن بسیار تأثیرگذار بود. این تغییرات در حوزة موضوع و مضمون و اندیشه صورت گرفت و باعث شد مضامین اخلاقی و تعلیمی همچون دادگری، وطنخواهی و انسانگرایی در شعر به گونهای متفاوت از ادوار قبل مطرح شود. با طرح این مضامین، شعر و نثر این دوره آیینة تمام نمای حقایق و بیان محرومیت ها و ستمکشیهای مردم شد؛ به طوری که میتوان گفت در هیچ دورهای شعر تا این حد بین مردم راه پیدا نکرد. بیان مستقیم آموزههای اخلاقی و اجتماعی در شعر این دوره متفاوت و اثرگذار است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
92 - بررسی و تحلیل بنیانهای تعلیمی در رباعیات سعدی
حمزه اکبری زاده نعمت اصفهانی عمران حمید طبسیبسامد بسیار چند مضمون اخلاقی در متن، بیانگر بنیانهای تعلیمی در تفکّر نویسندۀ آن است. بنیانهای تعلیمی در قالبهای ادبی منسجم و کوتاه مانند رباعی نمایانتر است؛ زیرا شاعر میکوشد با مختصرترین فرم اندیشگانی، برای تأثیرگذاری بیشتر، تفکّرات پندآموز خود را به تصویر بکشد. سع أکثربسامد بسیار چند مضمون اخلاقی در متن، بیانگر بنیانهای تعلیمی در تفکّر نویسندۀ آن است. بنیانهای تعلیمی در قالبهای ادبی منسجم و کوتاه مانند رباعی نمایانتر است؛ زیرا شاعر میکوشد با مختصرترین فرم اندیشگانی، برای تأثیرگذاری بیشتر، تفکّرات پندآموز خود را به تصویر بکشد. سعدی از شاعران جامعالاطرافی است که در قالبهای متعدد شعری ازجمله رباعیات، دغدغههای تعلیمیاش را بیان کرده است. این دغدغهها و بنیانهای تعلیمی در رباعیات سعدی، بهدلیل ایجاز و اختصار فرمی و ساختاری نسبتبه دیگر آثار وی نمود بارزتری دارد. این پژوهش از این نظر اهمیت و ضرورت دارد که در پژوهشهای ادبی کمتر به تحلیل رباعیات تعلیمی سعدی پرداخته شده است؛ نیز رباعیاتْ ظرفیّت ویژهای برای دستیابی به بنیانهای تعلیمی سعدی دارد؛ بر این اساس در این مقاله تلاش شده است با روشی توصیفی و تحلیلی، بنیانهای تعلیمی رباعیات سعدی بررسی شود که البته تا بهحال واکاوی نشده است. مضامین متعددی ازجمله مرگ، بیاعتباری دنیا، عشق، جبر، اختیار، عدالت و اخلاقیات (تذکرات خاص رفتاری)، ژرفساخت تعلیمی رباعیات سعدی را تشکیل میدهد. فهم و درک این مضامین تعلیمی نیازمند طبقهبندی و نگاهی تبارشناسانه است تا بتوان به خاستگاه فکری و عقیدتی شاعر دست یافت. یافتههای پژوهش نشان میدهد که بنیانهای تعلیمی در رباعیات سعدی، متأثّر از اندیشههای فقهی و کلامی دوران خود و اندیشههای فلسفی ایران باستان بوده و شاعر بنابر اوضاع نابسامان اجتماعی عصر خود به سرودن رباعیات پندآمیز و تعلیمی پرداخته است تا بتواند مجموعهای از کنشهای نیک اخلاقی را به مخاطب تعلیم دهد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
93 - ضربالمثل در ادب فارسی و عربی، پیشینه و مضامین مشترک
محمد امیریمثل در گستره ادبیات از نقش و جایگاه والایی برخوردار است؛ به طوری که ارزش و اهمیت علمی و تاریخی آن از کتیبهها و سنگنوشتهها کمتر نیست. در زندگی تمامی اقشار جامعه، اعم از عامی، تحصیلکرده، فرهیخته و... مثل کاربرد ممتازی دارد و چه بسا جملة کوتاهی که ضربالمثلی یا حکمتی به أکثرمثل در گستره ادبیات از نقش و جایگاه والایی برخوردار است؛ به طوری که ارزش و اهمیت علمی و تاریخی آن از کتیبهها و سنگنوشتهها کمتر نیست. در زندگی تمامی اقشار جامعه، اعم از عامی، تحصیلکرده، فرهیخته و... مثل کاربرد ممتازی دارد و چه بسا جملة کوتاهی که ضربالمثلی یا حکمتی به ارث رسیده از گذشتگان است، کار ساعتها سخن گفتن، دلیل آوردن و استدلال کردن و بحث کردن را انجام داده است. تاریخ امثال و حکم در زبان عربی به دوره جاهلیت بر میگردد و در زبان فارسی نمیتوان تاریخ دقیقی برای پیدایش آن ذکر کرد. مفاهیم و مضامین در ضربالمثلهای عربی و فارسی بسیار زیاد است که این مشابهت بیشتر معنوی و در بعضی از موارد لفظی است. پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل مثل، معانی لغوی و اصطلاحی آن، ویژگیهای لفظی، معانی بیان و سپس به پیشینة امثال در عربی و فارسی و تاریخچة گردآوری امثال عربی خواهد پرداخت و در انتهای پژوهش، مفاهیم و مضامین مشترک مثلها در فارسی و عربی را با ذکر نمونه مثالها بررسی خواهد کرد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
94 - نگاهی به برخی آموزههای اخلاقی- تعلیمی شهریار
تورج عقدایی حسین آریانشهریار، شاعری اخلاق گراست که در تبیین مضامین اخلاقی و تعلیمی در اشعار خود با مهارت و ملاحت تمام عمل کرده است. اگر چه در این مقال، مجال نشان دادن ادبیت کار شهریار نیست اما خواننده با ذوق درخواهد یافت که این شاعر زبردست، آموختن و لذت بخشیدن را دو عنصر متقابل و متعامل ادب أکثرشهریار، شاعری اخلاق گراست که در تبیین مضامین اخلاقی و تعلیمی در اشعار خود با مهارت و ملاحت تمام عمل کرده است. اگر چه در این مقال، مجال نشان دادن ادبیت کار شهریار نیست اما خواننده با ذوق درخواهد یافت که این شاعر زبردست، آموختن و لذت بخشیدن را دو عنصر متقابل و متعامل ادبیات میداند و خود نیز ادبیات را در خدمت اندیشههایش قرار میدهد. بررسی اشعار شهریار نشان میدهد که وی به تعلیم مخاطب خود بسیار اهتمام ورزیده است. مهمترین مضامین تربیتی مورد توجه وی عبارتند از: مبارزه با هوای نفس، پرهیز از دنیاپرستی، مهرورزی و ترک خصومت، شرم، شکیبایی، ادب، سخاوت، قناعت، ترک آزمندی، فروتنی و نوعدوستی. در این پژوهش نگارندگان میکوشند به بررسی و تحلیل مضامین تربیتی به کار رفته در آثار شهریار بپردازند و ویژگیهای بارز آن ها را تبیین نمایند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
95 - آموزههای تعلیمی در قطعات ابنایمین
شهریار حسن زادهیکی از ویژگیهای اصلی ادبیات فارسی تجلی اندیشهها و کردارهای تعلیمی است که بخش گستردهای را به خود اختصاص داده است. از رسالتهای فکری شاعران در این حوزه، بازتاب تجربههای ملموس و بیان هنرمندانة موضوعاتی است که راه روشن را در مسیر پیشرفت انسانی قرار میدهد. گفتنی است ابن أکثریکی از ویژگیهای اصلی ادبیات فارسی تجلی اندیشهها و کردارهای تعلیمی است که بخش گستردهای را به خود اختصاص داده است. از رسالتهای فکری شاعران در این حوزه، بازتاب تجربههای ملموس و بیان هنرمندانة موضوعاتی است که راه روشن را در مسیر پیشرفت انسانی قرار میدهد. گفتنی است ابنایمین در میان سرایندگان دورة مغول، در دیوان خود بهویژه در قطعات دلانگیزش، افق روشنی را پیش رو دارد. اشعار سرشار از نکتههای اخلاقی و حکمت و پندش بیانگر علاقه و توجه او به ادب تعلیمی است. سفارش به خردورزی، پند و اندرز، نیکی و بدی، قناعت، فقر و آزادگی، صبر و شکیبایی، طنز و انتقاد و نکوهش انسانهای یاوهگو... با بزرگمنشی و مبادی فکری و اخلاقی ابنایمین پیوستگی کامل دارد. بخشی از این اندیشههای تعلیمی برخاسته از شرایط زمانی و اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی شاعر در قرن هشتم است که با غلبة دورة سیاه مغول بهطور طبیعی آشکار میشود؛ بخشی نیز نتیجة دنیای آرمانی است که در قالب آرزوهای شاعر برای هدایت نسلهای بعدی در جامعه شکل گرفته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
96 - تحلیل مضامین آموزشی، تربیتی و عاطفی اشعار کودک ناصر کشاورز
فرزانه فرازمند محمود صادق زاده هادی حیدری نیاناصر کشاورز از شاعران نامدار شعر کودک معاصر است. هدف اصلی این پژوهش، تبیین مضامین برجسته و پربسامد در اشعار کودکانة این شاعر است؛ ازاینرو، مهمترین مضمونها، درونمایهها و پیامهای اشعار کودک کشاورز در قالب رویکرد کیفی پژوهش و با استفاده از روش تحلیل مضمون بهشیوۀ توص أکثرناصر کشاورز از شاعران نامدار شعر کودک معاصر است. هدف اصلی این پژوهش، تبیین مضامین برجسته و پربسامد در اشعار کودکانة این شاعر است؛ ازاینرو، مهمترین مضمونها، درونمایهها و پیامهای اشعار کودک کشاورز در قالب رویکرد کیفی پژوهش و با استفاده از روش تحلیل مضمون بهشیوۀ توصیفی و تحلیل استقرایی بررسی و ارزیابی میشود. جامعۀ آماری و محدودۀ پژوهش حاضر اشعار کودک ناصر کشاورز بوده است. از میان کتابهای پرشمار شاعر، یازده شعر برای نمونه انتخاب شد. ملاک تعیین حجم نمونه، رسیدن به اشباع نظری بوده است. تحلیل دادهها با استفاده از کدگذاری استرلینگ (۲۰۰۶) انجام شده است. یافتههای پژوهش بیانگر این است که ناصر کشاورز چهار مضمون سازماندهنده را در اشعار کودک خود مطرح کرده است. این چهار مضمون در مسیر روششناختی پژوهش حاضر و از ترکیب و تلخیض پنجاه و سه مضمون پایه به دست آمد. میتوان گفت کشاورز یکی از شاعران موفق معاصر ایران است که حالت روایی و سیر داستانی را در آثار خود حفظ کرده است. او توانایی خود را در سرودن شعر کودک و در آمیختن زبان کودکانه با دنیای کودکی و عالم تخیل نشان داده است. اصلیترین مضامین اشعار ناصر کشاورز شامل آموزشی و تربیتی، موضوعات لذتبخش و سرگرمکننده، طبیعتگرایی، احساسی و عاطفی است. در این میان، مضمونهای احساسی و عاطفی، مهمترین و برجستهترین مضمون اشعار کودکانة ناصر کشاورز است که بیشتر با عنصر خیال ترکیب شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
97 - علل و انگیزه های کاربردی مضامین تعلیمی مبتنی بر سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی در مثنوی معنوی
فرزانه آباد شبنم حاتم پور فرزانه سرخی فریدون طهماسبیمبانی اعتقادی، ارزش ها، نظام باورها و شیوه های حکومتی در هر جامعه، سبک زندگی معینی را تعیین می کند. درواقع هر جامعه برای شکل گیری و رشد اجتماعی خود، نیازمند بهره گیری از الگوهای متعدد رفتاری و کنشی در سطوح مختلف است. توجه به سبک زندگی به اقتضای اسلامی بودن جامعۀ ایرانی أکثرمبانی اعتقادی، ارزش ها، نظام باورها و شیوه های حکومتی در هر جامعه، سبک زندگی معینی را تعیین می کند. درواقع هر جامعه برای شکل گیری و رشد اجتماعی خود، نیازمند بهره گیری از الگوهای متعدد رفتاری و کنشی در سطوح مختلف است. توجه به سبک زندگی به اقتضای اسلامی بودن جامعۀ ایرانی یکی از ضروریات است که در جامعۀ ایرانی به آن توجه بسیاری شده است. بر این اساس، مثنوی مولوی ـ که نقش مهمی در ادبیات تعلیمی و اخلاقی دارد ـ در شکل دادن به نوعی از سبک زندگیِ متناسب با مقوله های فرهنگی و خاص جامعۀ اسلامی ایرانی تأثیرگذار بوده است. بر همین مبنا، ساختار اصلی این مقاله با رویکرد تحلیل این موضوع با دو هدف عمده دنبال می شود: 1) علل و انگیزه های کاربردی مضامین تعلیمی مولانا در مثنوی به چه شیوه هایی بیان شده است؟ 2) گستردگی این مضامین در مثنوی در چه حدی بوده است؟ برای دستیابی به این دو مقصود، اشعار مولانا در شش دفتر مثنوی بررسی شد. بر همین اساس به بررسی و تحلیل مطالبی دربارة علل و انگیزه های کاربردی مضامین تعلیمی در مثنوی پرداخته شد که می تواند در سبک زندگی اسلامی مؤثر باشد. در این تحقیق که رویکردی توصیفی ـ تحلیلی دارد، ضمن تبین علل و انگیزه های کاربرد تعلیمی مولانا در مثنوی سعی شده است به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که مولانا تا چه میزان از روش ها و شیوه های تنبیه، تبشیر، انذار، تذکار، تمثیل و مانند آن بهره برده است؟. مهم ترین نتیجه آن شد که مولانا در مثنوی برای هدایت انسان ها به سوی کمال انسانی، از روش تبشیر و تنبیه بیشتر بهره برده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
98 - بررسی و تحلیل شیوههای اقتباس شاعران معاصر از ضربالمثلهای اشعار حافظ
آرمینه کاظمی سنگدهی احمد گلی ناصر علیزاده خیاطضربالمثلها آینة فرهنگعامه هستند که سینهبهسینه از نسلی به نسل دیگر انتقال مییابند و میتوان با بررسی آنها به شیوة تفکر و روح عامة یک سرزمین دست یافت. مضامین تعلیمی ضربالمثلها بر عوام و خواص جامعه تأثیری بسزا دارد و شاید همین یکی از عوامل مهم ماندگاری آن طی قرون أکثرضربالمثلها آینة فرهنگعامه هستند که سینهبهسینه از نسلی به نسل دیگر انتقال مییابند و میتوان با بررسی آنها به شیوة تفکر و روح عامة یک سرزمین دست یافت. مضامین تعلیمی ضربالمثلها بر عوام و خواص جامعه تأثیری بسزا دارد و شاید همین یکی از عوامل مهم ماندگاری آن طی قرون متمادی باشد. غزلیات حافظ سرشار از تمثیلات است. ایجاز زبان اشعار او سبب شده است مقبول طبع مردم صاحبنظر شود و هفت سده، در اذهان و زبان این مرزوبوم باقی بماند. در شعر معاصر چه از نوع نیمایی باشد یا غزل معاصر، الگوبرداری از زبان و اندیشة حافظ دیده میشود. در این پژوهش با مطالعة آثار هجده شاعر معاصر، انواع تأثیرپذیری و اقتباس از ضربالمثلهای غزلیات حافظ در اشعار آنان، کشف و استخراج شده است؛ نیز وامگیری صریح و غیرصریح از 110 ضربالمثل غزلیات حافظ در اشعار آنان دیده میشود. نتایج بهدستآمده نشان میدهد که مضامین اندرزگونه، توصیههای شاعرانه، تشویق، نهی و تحذیر ضربالمثلهای دیوان حافظ در شعر معاصر بازآفرینی شده است. شاعر معاصر چه در محور فرم و صورت و چه از جنبة مضمون و محتوا، گاه بهصورت نقلقولی شاعرانه برای بیان تأثرات و گاه بهمنظور نقد شرایط روزگار، از آموزههای نهفته در محتوای ضربالمثلهای اشعار خواجه وام میگیرد و میکوشد با افزودن و یا اندک تغییراتی در واژگان، تمثیلات اشعار او را بازآفرینی کند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
99 - مضامین اخلاقی و تعلیمی مشترک در شعر زهیر و سعدی
محبوبه مسلمی زاده مهدی ممتحنزهیر بن ابی سلمی ربیعه بن رباح المزنی، در عصر جاهلی، حکیمالشّعراء و در میان ائمّۀ عرب، افضل شاعران بود. او در مدیح و حکمت برجسته بود و وظیفۀ شعر را تعلیم و هدایتگری میدانست. زهیر عمر خود را در دلسوزی و پند و اندرز و حقگویی و خیرخواهی گذراند و در اشعارش مفاهیم تعلیمی أکثرزهیر بن ابی سلمی ربیعه بن رباح المزنی، در عصر جاهلی، حکیمالشّعراء و در میان ائمّۀ عرب، افضل شاعران بود. او در مدیح و حکمت برجسته بود و وظیفۀ شعر را تعلیم و هدایتگری میدانست. زهیر عمر خود را در دلسوزی و پند و اندرز و حقگویی و خیرخواهی گذراند و در اشعارش مفاهیم تعلیمی و اخلاقی بهویژه در معانی نکوهش و زهد سخت آشکار است. زهیر با تأثیر از محیط زندگی و شخصیت خود، برترین معیارهای اخلاقی و انسانی را خلق کرده و پرده از رایجترین رذایل برداشته و انسانها را از انجام آن منع کرده است. عظمت مقام سعدی، شاعر نامدار قرن هفتم هجری، در شعر و نثر و اخلاق و حکم آشکار است. سعدی به دلیل انس فراوان با شعر و شاعران عرب و برخورداری از محیط عربی در پی درنگ طولانی در آن سرزمینها، چنان تأثیر پذیرفت که از راه شعر او، شعر فارسی نیز متأثّر شد. این مقاله با بررسی دیوان اشعار زهیر بن ابی سلمی، برخی محاسن و معایب اخلاقی متذکّر در شعر او را تبیین و اشتراکات تعلیمی و مضمونی آن را با شعر سعدی در بخش مواعظ و غزلیّات تحلیل کرده است. یافتههای این پژوهش، دربردارندۀ آراء مشترک اخلاقی و اجتماعی و ارشادات این دو شاعر است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
100 - بررسی مضامین عیّاری، جوانمردی و تعلیمی در رمان شمس و طغرا
محمد مجوزی سمیه شاهگلیشمسوطغرا یکی از متون پهلوانی و تعلیمی است که در عصر مشروطه نگارش یافته است. در این کتاب، اشاره به خصلتهای عیّاری و توصیف قهرمان داستان با این ویژگیها در دورۀ استبدادزده و به دور از اخلاق عصر حاکمیت ایلخانان مغول، قابل ملاحظه و اهمیت است .عیّاران یکی از گروههای اثرگذا أکثرشمسوطغرا یکی از متون پهلوانی و تعلیمی است که در عصر مشروطه نگارش یافته است. در این کتاب، اشاره به خصلتهای عیّاری و توصیف قهرمان داستان با این ویژگیها در دورۀ استبدادزده و به دور از اخلاق عصر حاکمیت ایلخانان مغول، قابل ملاحظه و اهمیت است .عیّاران یکی از گروههای اثرگذار در ایران هستند که فضای خفقان جامعۀ ایرانی و فقر و محرومیت، عامل بنیادی در پیدایش آنها بوده است. عیّاران بهعنوان طبقهای از مردم چنان اهمیت داشتند که نویسندگان متون ادبی، شرح وقایع و نحوۀ زندگی آنان را در آثار خویش انعکاس دادهاند .در حقیقت، روشنگری و بازنمایی ارتباط کهن عیّاری و جوانمردی با متون تاریخیحماسی و نمایاندن آموزههای اخلاقی این جمعیت میتواند گامی نو و جهتساز در شناخت هرچه بیشتر آنها باشد. پژوهش حاضر بهصورت توصیفیـ تحلیلی و با هدف بررسی مضامین عیّاری و جوانمردی و انعکاس آن در داستان شمس و طغرا صورت گرفته است. در ادامه، نویسندگان به دنبال پاسخ به این پرسش هستند که مضامین عیّاری به چه میزان و چگونه در این اثر بازتاب یافته است؟ نتایج پژوهش نشان میدهد که مضامین عیّاری و جوانمردی در این کتاب بهخوبی انعکاس یافته که این امر نشان از اهمیت این خصایص اخلاقی پسندیده و آمیختن آن با خصلتهای دینی و اسلامی در جامعۀ ایرانی است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
101 - علل و انگیزه های کاربرد مضامین تعلیمی در منظومۀ رامایانا بازسرودۀ ملامسیح پانیپتی
فیروزه ملک پور مهدی نوریانشاعران فارسیزبان در شبهقارة هند نیز همانند ایران، آثاری گرانسنگ و پرمحتوا از خود بر جای گذاشتهاند. یکی از این آثار ارزشمند، منظومۀ حماسی رامایانا بازسرودۀ ملامسیح پانیپتی است. این منظومه یکی از آثار نفیس متعلق به سدۀ یازدهم هجری است که روایتگر عشق دو دلداده به نام أکثرشاعران فارسیزبان در شبهقارة هند نیز همانند ایران، آثاری گرانسنگ و پرمحتوا از خود بر جای گذاشتهاند. یکی از این آثار ارزشمند، منظومۀ حماسی رامایانا بازسرودۀ ملامسیح پانیپتی است. این منظومه یکی از آثار نفیس متعلق به سدۀ یازدهم هجری است که روایتگر عشق دو دلداده به نامهای رام و سیتا است. این منظومه سرشار از عاطفه و صورخیال شاعرانه است؛ به همین سبب میتوان آن را در ذیل منظومههای غنایی جای داد. در متون تاریخ ادبیات، رامایانا یکی از آثار حماسی هندوستان معرفی شده است؛ اما برخورداری از مضامین عاشقانه و نبودِ عناصر سازندۀ حماسه در این اثر سبب شده است که رامایانای ملامسیح تاحدّ تأملبرانگیزی از زمرۀ آثار حماسی خارج شود. علاوهبر آن، مفاهیم و مضامین تعلیمی نیز در این اثر بسامد بالایی دارد و تاکنون پژوهشی بهطور ویژه مضامین تعلیمی را در منظومۀ رامایانای ملامسیح پانیپتی بررسی نکرده است؛ ازاینرو نگارندگان این مقاله بر آن شدند تا در مقالۀ حاضر با استفاده از روش اسنادی ـ کتابخانهای و خوانش بیتبهبیت اثر یادشده، ضمن تحلیل مضامین تعلیمی این منظومه، به چرایی بازتاب این قبیل مضامین در آن بپردازند. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که در این منظومه، مضامین و معانی تعلیمی و حکمی فراوانی وجود دارد که شاعر آنها را به اقتضای زمینۀ انفعالی و ذوقی به کار برده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
102 - انواع ادبی و مضامین شعری در منظومههای عطار
محمدرضا صرفی مهسا اسفندیاریهر نوع ادبی (literary genre) می تواند حاوی انواع دیگری نیز باشد. شعر عطار در مثنویهایش، علی رغم اینکه جنبة تعلیمی دارد، در درون خود معانی و مضامین گوناگونی را جای داده است. این امر، بررسی این منظومه ها را از منظر انواع ادبی (literary genres) و مضامین شعری موجود در آنها أکثرهر نوع ادبی (literary genre) می تواند حاوی انواع دیگری نیز باشد. شعر عطار در مثنویهایش، علی رغم اینکه جنبة تعلیمی دارد، در درون خود معانی و مضامین گوناگونی را جای داده است. این امر، بررسی این منظومه ها را از منظر انواع ادبی (literary genres) و مضامین شعری موجود در آنها لازم می نماید. با بررسی و مطالعة دقیق چهار منظومة عطار؛ یعنی الهینامه، اسرارنامه، منطقالطیر و مصیبتنامه در مجموع، بیست و هشت نوع ادبی و مضمون شعری در درون آنها یافت شد که نتیجة کار، آمار دقیق هر یک از انواع و مضامین در هر یک از منظومه ها و نیز بررسی تداخل و آمیختگی این انواع و مضامین در یکدیگر است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
103 - بررسی آموزههای تعلیمی رسالۀ انیسالطالبین محمد بن محمود فارس
الهه صادقی قربانعلی ابراهیمی مهرداد چترایی عزیزآبادیمتون و اشعار تعلیمی یکی از گستردهترین و رایجترین ژانرهای ادب فارسی است که گاه بهصورت اثری کاملاً مستقل است. رسالۀ انیس الطالبین محمد بن محمود فارس، از جمله آثار مشحون از آموزههای تعلیمی است. این رساله که یکی از آثار نفیس متعلق به سدۀ یازدهم هجری است و در شمار متون أکثرمتون و اشعار تعلیمی یکی از گستردهترین و رایجترین ژانرهای ادب فارسی است که گاه بهصورت اثری کاملاً مستقل است. رسالۀ انیس الطالبین محمد بن محمود فارس، از جمله آثار مشحون از آموزههای تعلیمی است. این رساله که یکی از آثار نفیس متعلق به سدۀ یازدهم هجری است و در شمار متون ارزشمند اخلاقیـ حکمی فارسی جای دارد، تاکنون گمنام مانده است. این رساله مشحون از مضامین و معانی تعلیمی و حکمی فراوانی است که نویسنده، آن را بهاقتضای زمینۀ انفعالی و ذوقی به کار برده است. نگارندگان در این پژوهش بر آناند تا ضمن معرفی اجمالی رسالۀ انیس الطالبین، تأثیر آموزههای اخلاقی بهکاررفته در این رساله را در ذهن و درون مخاطب بررسی کنند. نتایج پژوهش حاکی از این است که نویسنده فردی آگاه بوده که با اصول روانشناختی آشنایی داشته و بهاقتضای موقعیت از شگردهای مختلف تشویق، ترغیب، حکایت و تمثیل و استدلال و... بهره گرفته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
104 - تأثیرپذیری تعلیمی روضهالانوار خواجوی کرمانی از مخزنالاسرار نظامی گنجوی
پروین دخت مشهور رضا جلیلینظامی گنجوی در شمار بزرگترین سرایندگان فارسیزبان است. قدرت شاعری او موجب شد بسیاری در اندیشه تتبع و پیروی از شیوه او برآیند. در این بین خواجوی کرمانی یکی از کامیابترین چهرههاست که توانست خمسهای به روش پیر گنجه بسراید. روضهالانوار خواجو چنانچه خود او نیز اشاره کرده أکثرنظامی گنجوی در شمار بزرگترین سرایندگان فارسیزبان است. قدرت شاعری او موجب شد بسیاری در اندیشه تتبع و پیروی از شیوه او برآیند. در این بین خواجوی کرمانی یکی از کامیابترین چهرههاست که توانست خمسهای به روش پیر گنجه بسراید. روضهالانوار خواجو چنانچه خود او نیز اشاره کرده است به تقلید از مخزنالاسرار سروده شده است. این تأثیرپذیری در دو سطح لفظ و محتوا نمود دارد. یکی از مهمترین ابعاد تأثیرپذیری محتوایی در حوزه تعلیم و تربیت جلوهگر شده است. بر این اساس آنچه در مقاله حاضر بررسی خواهد شد، نکات تعلیمی ستایشی و نکوهشی مشابهی است که خواجو تحت تأثیر مخزنالاسرار نظامی در روضهالانوار انعکاس داده است. روش تحقیق نیز توصیفی- تحلیلی است. بررسیها نشان میدهد رویکردهای عمده تعلیمی ستایشی دو شاعر به ترتیب بسامد، بر ستایش موضوعاتی چون خرد و اندیشه، فروتنی و فراموش کردن خود، بخشندگی و کرم، دستگیری از خلق، توسل به خدا و اطاعت از او، توجه به دل، همنشین خوب و خموشی و کمگویی تأکید دارد. در ارتباط با دیدگاههای تعلیمی نکوهشی نظامی و خواجو هم میتوان به نکوهش مواردی چون دنیا و متعلقات آن، بیعدالتی و ستمکاری، ظاهرپرستی و ریاکاری اشاره کرد که از این بین، بی ارزش دانستن دنیا و وابستههای آن پرتکرارترین آموزه در هر دو منظومه بوده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
105 - چندگانگی و چندگونگی مضمون در دیوان سعیدا نقشبندی یزدی
محمدرضا نجاریان فاطمه بهاریفرادبیات تعلیمی یکی از مهمترین و قدیمیترین انواع ادبی است که هدف اصلی آن آموزش است. این اصطلاح از بدو پیدایش به دو معنای خاص و عام به کار رفته است: 1- ادبیات تعلیمی در معنای خاص خود شامل دستورالعملهایی است که به آموزش یک فن یا هنر خاص اختصاص دارد؛ از جمله: نصابالصبیا أکثرادبیات تعلیمی یکی از مهمترین و قدیمیترین انواع ادبی است که هدف اصلی آن آموزش است. این اصطلاح از بدو پیدایش به دو معنای خاص و عام به کار رفته است: 1- ادبیات تعلیمی در معنای خاص خود شامل دستورالعملهایی است که به آموزش یک فن یا هنر خاص اختصاص دارد؛ از جمله: نصابالصبیان ابونصر فراهی در لغت، دانشنامه میسری در داروشناسی و طب. 2- در معنای عام به آثاری گفته میشود که موضوع آن مسائل اخلاقی، عرفانی، مذهبی، اجتماعی، پند و اندرز، حکمت و امثالهم است. در بین اشعار سعیدا نقشبندی یزدی، شاعر قرن یازدهم هجری قمری و معاصر شاه سلیمان صفوی(1077-1105هـ.ق)، مضامین پیچیده و تعبیرات بیسابقه، مضمونآفرینی، لطایفی از سلوک و عرفان، دعوت به زهد و عزلت و فراغت از دنیای دون، نشانههایی از عشق و معرفت باطنی، احساسات و عواطف شخصی و گاه نقدهای اجتماعی و سیاسی و پندهای اخلاقی برای رهایی از آشوبها و گرفتاریهای دنیا، طنز، و.... به چشم میخورد. در این مقاله به شش مضمون شاخص در دیوان او همچون مضامین اخلاقی، جبر و اختیار، مضامین سیاسی - اجتماعی، فرهنگ مردم(folklore)، طنز و مضامین عرفانی پرداخته میشود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
106 - بازنمایی مضامین اخلاقی و تعلیمی در پنجگنج عماد فقیه کرمانی
فرشاد اسکندری شرفی وحید مبارکادبیات تعلیمی از کهنترین و رایجترین گونههای ادبی جهان است که آموزههایی اخلاقی و عقلانی را به مخاطب ارائه میکند تا با کاربست آنها در زندگی، به سعادتمندی و نیکبختی برسد. ادبیات فارسی از دیرباز، جلوگاه نابترین و نغزترین معانی و مضامین اخلاقی و تعلیمی بوده و در هر أکثرادبیات تعلیمی از کهنترین و رایجترین گونههای ادبی جهان است که آموزههایی اخلاقی و عقلانی را به مخاطب ارائه میکند تا با کاربست آنها در زندگی، به سعادتمندی و نیکبختی برسد. ادبیات فارسی از دیرباز، جلوگاه نابترین و نغزترین معانی و مضامین اخلاقی و تعلیمی بوده و در هر دوره، بخش انبوهی از شعر فارسی به پند و حکمت و موعظه اختصاص داشته است. عماد فقیه کرمانی از شاعران پارسیگوی قرن هشتم هجری است که در سرودن انواع شعر چون غزل و قصیده و مثنوی تبحری تمام داشته و شعرش با مبانی تصوف و اندیشهها و آموزههای عرفانی درآمیخته است. در این پژوهش با روشی توصیفیتحلیلی و با بهرهگیری از منابع کتابخانهای، آموزهای اخلاقی و تعلیمی در پنج گنج عماد فقیه کرمانی بررسی شده است تا جایگاه و ارزش اخلاق و تعلیم در شعر او مشخص شود و همچنین گوشهای از مقام ادبی این شاعر آشکار گردد. دستاورد پژوهش نشان میدهد که در مثنویهای عماد فقیه کرمانی، موضوعهای اخلاقی و تعلیمی که تلفیقیافته از اندرزهای کهن و آموزههای عرفانی و صوفیانه است، بازتابی گسترده دارد. مواعظ سیاسی و حکومتی، عبادت و بندگی خدا، ناپایداری و بیاعتباری دنیا، گشادهدستی و سخاوت، علم و علمآموزی، رازداری، کمآزاری و... از مهمترین و پربسامدترین مسائل اخلاقی و تعلیمی در پنج گنج عماد فقیه است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
107 - مضامین اخلاقی در بوستان و مقایسة آن با نهجالبلاغه
فریدون طهماسبیبوستان سعدی مثنوی اجتماعی ارزشمندی است که شاعر در آن دنیا را آنگونه که باید باشد به تصویر کشیده است و مضامین اخلاقی انسانسازی در آن مطرح شده که عمل به آنها فرد را به سعادت میرساند و او را برای حضور در جامعة آرمانی آماده میکند. سعدی آرمانشهر خود را به تأثیر از دستوره أکثربوستان سعدی مثنوی اجتماعی ارزشمندی است که شاعر در آن دنیا را آنگونه که باید باشد به تصویر کشیده است و مضامین اخلاقی انسانسازی در آن مطرح شده که عمل به آنها فرد را به سعادت میرساند و او را برای حضور در جامعة آرمانی آماده میکند. سعدی آرمانشهر خود را به تأثیر از دستورهای انسانساز اسلام طراحی نموده است که در این بیان قرآن کریم و به تبع آن نهجالبلاغة امامعلی(ع) کاملترین الگوها و سرمشقهای او بوده است. نهجالبلاغه که آن را دون کلام خالق و فوقکلام مخلوق نامیدهاند و به اخالقرآن معروف است،در شعر و نثر فارسی تأثیر فراوانی از نظر لفظ و محتوا به جا گذاشته است. سعدی از جمله شعرا و نویسندگانی است که در جایجای آثارش از این اثر کامل تأثیر پذیرفته است که فراوانی این تأثیرپذیری محقق را شگفتزده مینماید. این مقاله بر آن است که برخی از مضامین اخلاقی و تعلیمی بوستان سعدی را که شیخ اجل برای پیریزی آرمانشهر خود بر آن تأکید ورزیده، بررسی نماید و آنها را با همان مضامین در نهجالبلاغه امام علی(ع) مقایسه کند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
108 - تحلیل مضامین سیاسی بیانیه گام دوم انقلاب
لیلا کلیج سیدوحید عقیلی حسن خجسته باقرزادهبیانیه گام دوم انقلاب در ابعاد مختلف موضوعات و مسائل گوناگون و مهمی را مورد توجه قرار داده است . یکی از راه کارهای اصلی تحقق این بیانیه و فعال سازی نهادهای سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در این راستا ورود عناصر اصلی و الزامات پنهان و آشکار بیانیه در سیاست گذاری ها و به دنبال آ أکثربیانیه گام دوم انقلاب در ابعاد مختلف موضوعات و مسائل گوناگون و مهمی را مورد توجه قرار داده است . یکی از راه کارهای اصلی تحقق این بیانیه و فعال سازی نهادهای سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در این راستا ورود عناصر اصلی و الزامات پنهان و آشکار بیانیه در سیاست گذاری ها و به دنبال آن برنامه ریزی و اقدام بخش های مختلف درون حاکمیت است .این پژوهش با شناسایی و طبقه بندی مضامین سیاسی موجود در بیانیه گام دوم انقلاب به روش تحلیل مضمون، مولفه های موثر بر حوزه سیاسی کشور را به منظور حرکت در این مسیر شناسایی و ارائه کرده است. بر این اساس ابتدا 40 گزاره کلیدی مرتبط با حوزه سیاسی از متن بیانیه احصا شد ،سپس با بررسی این عبارات ۲۹ مضمون پایه به دست آمد ،پس از تلخیص و دسته بندی مضامین پایه به ۹ مضمون سازمان دهنده و درنهایت 4 مضمون فراگیر حاصل شد. ارتباط بین مضامین فراگیر و سایر مضمون ها در قالب شبکه مضامین ترسیم شد در بخش پایانی نیز 4 مضمون فراگیر کارنامه چهل ساله انقلاب، استکبارستیزی، استقلال و آزادی و عزت مداری مورد بحث و مداقه قرار گرفتند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
109 - شناسایی و اولویت بندی الزامات جهاد تبیین در بیانات مقام معظم رهبری (1368-1400)
محمد کریمی زاده محمد محسنی زهرا لشکریپژوهش حاضر با هدف شناسایی، دستهبندی و معرفی سلسله مراتبِ الزامات جهاد تبیین در بیانات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) انجام شده است. برای دستیابی به این هدف، از روش تحلیل مضمونِ قالب مضامین استفاده شده و دادههای پژوهش، به روش اسنادی گردآوری شده است. این دادهها شامل بیانا أکثرپژوهش حاضر با هدف شناسایی، دستهبندی و معرفی سلسله مراتبِ الزامات جهاد تبیین در بیانات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) انجام شده است. برای دستیابی به این هدف، از روش تحلیل مضمونِ قالب مضامین استفاده شده و دادههای پژوهش، به روش اسنادی گردآوری شده است. این دادهها شامل بیانات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در دیدارهای مختلف ایشان طی سالهای 1368-1400 بوده است که در قالب 40 مفهوم و سپس 28 مضمون شناختی، شناسایی و در شش سطح سلسلهمراتبی شامل: سطح اول (اندیشهورزی و دانشپژوهی و دانشجویی مستمر)، سطح دوم (قدرت تحلیل، آگاهی و فهم کلان، خودسازی، نوآوری، مسئلهشناسی)، سطح سوم (روحیه عملگرایی، عمل صالح، اخلاقگرایی، بیان درست، اقدام به موقع، صبر در کار، همت و عزم راسخ)، سطح چهارم (بصیرت، ایمان به خداوند، شناخت، قانونگرایی، جهتگیری مشخص، امیدواری، اولویتبندی)، سطح پنجم (اعتماد به وعده الهی، شجاعت، صراحت در بیان حق، نگاه واقعبینانه) و سطح ششم (روحیه پایداری، عدم اختلافافکنی، عدم اعتماد به دشمن) دستهبندی شده است. طبق یافتههای بدست آمده، سطوح ششگانهِ الزامات جهاد تبیین، اجزاء و محورهای جدانشدنی این عرصه میباشند که منجر به تحقق، تداوم و اثربخشی جهاد تبیین میشوند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
110 - ارائه الگویی تفسیری/ساختاری از مضامین قراردادهای روانکاوانهی تعاملات فردی حسابرس با شرکاء
حسن سرحدی محمد رضا عبدلی رویا ایریهدف این پژوهش ارائه الگویی تفسیری/ساختاری از مضامینِ قراردادهای روانکاوانهی تعاملات فردی حسابرس با شرکاء بود. در این پژوهش که مبتنی بر روش شناسی کیفی و کمی است، ابتدا ۱۵ نفر از خبرگان دانشگاه در حوزه حسابداری و مالی در بخش فراتحلیل و دلفی مشارکت داشتند تا مولفهها و گز أکثرهدف این پژوهش ارائه الگویی تفسیری/ساختاری از مضامینِ قراردادهای روانکاوانهی تعاملات فردی حسابرس با شرکاء بود. در این پژوهش که مبتنی بر روش شناسی کیفی و کمی است، ابتدا ۱۵ نفر از خبرگان دانشگاه در حوزه حسابداری و مالی در بخش فراتحلیل و دلفی مشارکت داشتند تا مولفهها و گزارههای قراردادهای روانکاوانهی تعاملات فردی حسابرس با شرکاء را از میان ۵۶ پژوهش مشابه اولیهی شناسایی و براساس تکنیک ارزیابی انتقادی آنها را غربال نماید تا ضمن شناسایی مولفه ها، گزارههای پژوهش در قالب چک لیستهای امتیازی مدون گردند تا در گام دوم به منظور رسیدن به کفایت نظری مولفه و گزارههای شناسایی شده، از تحلیل دلفی استفاده شود. در بخش کمی با مشارکت ۲۱ نفر از شرکای حسابرسی که از طریق نمونهگیری همگن-دردسترس انتخاب شده بودند، با استفاده از پرسشنامههای ماتریسی تلاش شد تا گزارههای شناسایی شده در طیفی از تاثیرگذارترین تا کماثرترین مضامین گزارهای لایهبندی شوند. نتایج در بخش تحلیل کیفی از وجود ۲ مولفه اصلی در قالب ۱۱ مضمون گزارهای نهایی مبتنی بر کفایت نظری حکایت دارد و در بخش کمی مشخص شد تقویت اعتمادِمتقابل در ارتباطات بین شریک با حسابرس؛ تقویت فرهنگ اشتراکگذاری تجارب و دانش حسابرسان به منظور ارتقای تعاملات اثربخش و تقویت باورهای حسابرس نسبت به ضوابط و رویههای حرفهای حسابرسی به عنوان تاثیرگذارترین مضامینِ قراردادهای روانکاوانهی تعاملات فردی حسابرس با شرکاء تعیین گردیدند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
111 - سنت علم اشتقاق در کتاب تاریخ وقار شیرازی و انعکاس مضامین قرآنی و عرفانی در آن
حمید خداپرست مهدی فاموری محمدرضا معصومیسنت اشتقاق در شکل کلاسیک آن در بسیاری از متون فارسی قابل ردیابی است. در دورۀ قاجار نیز این سنت در آثار متعدد حضور دارد و از آن جمله در کتاب تاریخ وقار شیرازی موسوم به روزمه خسروان پارسی. موضوع این کتاب، تاریخ باستان ایران بر اساس سنت گذشتگان است. وقار شیرازی در ضمن کتاب أکثرسنت اشتقاق در شکل کلاسیک آن در بسیاری از متون فارسی قابل ردیابی است. در دورۀ قاجار نیز این سنت در آثار متعدد حضور دارد و از آن جمله در کتاب تاریخ وقار شیرازی موسوم به روزمه خسروان پارسی. موضوع این کتاب، تاریخ باستان ایران بر اساس سنت گذشتگان است. وقار شیرازی در ضمن کتاب، به سنت اشتقاق، همانگونه که در سنت قدمایی آمده نظر کرده و به واقع، به تاثیر از متون گذشتگان به نوعی علم فقه اللغۀ عوامانه گراییده است. در این کتاب به بررسی اجمالی تاریخ پادشاهان باستانی ایران بنا به سنت کهن ایرانیان و نقل سخنان و حکمی از ایشان پرداخته است. وقار در ضمن شرح وقایع از جملات و عباراتی استفاده کرده است که ملهم از آیات قرآنی، احادیث و آموزه های عرفانی است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
112 - مطالعهی تحلیلی آرای فضلالرحمان در کتاب مضامین اصلی قرآن
فاطمه علاقه بندی مهرداد عباسیمضامین اصلی قرآن یکی از تألیفات مهم فضلالرحمان در رفع تقابل اسلام و دنیای مدرن است. او در این اثر یادآور میشود که اگر فهم ما از قرآن بر پایهی روح اصلی قرآن یعنی اخلاق قرآنی باشد، پیام و معنای واحد و منسجم قرآن را دریافت خواهیم کرد. این کتاب را میتوان گزارشی منسجم از أکثرمضامین اصلی قرآن یکی از تألیفات مهم فضلالرحمان در رفع تقابل اسلام و دنیای مدرن است. او در این اثر یادآور میشود که اگر فهم ما از قرآن بر پایهی روح اصلی قرآن یعنی اخلاق قرآنی باشد، پیام و معنای واحد و منسجم قرآن را دریافت خواهیم کرد. این کتاب را میتوان گزارشی منسجم از مضامین قرآن با نگاهی جدید تلقی کرد و از این حیث کتابی مهم و ارزشمند است. فضلالرحمان در این کتاب، پس از مقدمهای در بیان دیدگاههای خود نسبت به روش تفسیر مفسران سنتی و اشاره به دیدگاههای غربیان دربارهی قرآن، در هشت فصل به بررسی مضامین مهم قرآن پرداخته است. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سؤال است که مهمترین مطالب و نظریات فضلالرحمان در کتاب مضامین اصلی قرآن چیست و چگونه تحلیل میشود؟ در راستای پاسخ به این سؤال، دستاوردهای این پژوهش از طریق توصیفی – تحلیلی در چهار بخش بررسی میشود: 1- آراء اعتقادی 2- آراء اجتماعی – حقوقی 3- آراء اخلاقی تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
113 - دگردیسی اسطورهها در سرودههای بدر شاکر السیّاب
معصومه مهدوی سید بابک فرزانه لیلا قاسمی حاجی آبادیباززایی، بازآفرینی و دگردیسی اسطوره، از شیوههای استفادۀ شاعران معاصر از اسطوره است؛ بدین معنا که شاعران، متناسب با مقتضیات زمانه و مضامین مد نظر خویش، به تغییر در جزء یا اجزایی از یک اسطوره و دخل و تصرّف در آن میپردازند. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، ض أکثرباززایی، بازآفرینی و دگردیسی اسطوره، از شیوههای استفادۀ شاعران معاصر از اسطوره است؛ بدین معنا که شاعران، متناسب با مقتضیات زمانه و مضامین مد نظر خویش، به تغییر در جزء یا اجزایی از یک اسطوره و دخل و تصرّف در آن میپردازند. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، ضمن نشان دادن اسطورههای دگردیسی شده و شیوههای این دگردیسی در اشعار سیّاب، به بررسی زمینهها و اهدافی میپردازد که موجب دگرگونی اسطورهها در سرودههای این شاعر شدهاند. با توجّه به پیشگامی سیّاب در شعر آزاد عرب و بهرهگیری فراوان او از اسطورهها، این بررسی میتواند علاوه بر نمایاندن جنبههای جدیدی از رویکرد شاعری سیّاب، بخش مهمّی از شیوهها و دلایل دگردیسی اسطورهها را در شعر معاصر عرب نشان دهد. نتایج این پژوهش دخل و تصرّف سیّاب در اسطورهها، انواع گوناگون اسطورهها، اعمّ از ملّی، یونانی و دینی بودن آنها را نشان میدهد؛ همچنین افزودن عناصری به اصل اسطوره، تغییر ماهیّت و کارکرد شخصیّتهای اسطورهای و نیز تغییر در اجزای مختلف اسطوره بهویژه در پایانبندی آن، از عمدهترین شیوههای دگردیسی اسطورهها در سرودههای سیّاب است. انطباق هرچه بیشتر اسطورهها با وضعیّت عصر حاضر، اندیشهها و اغراض شاعر و نیازهای سیاسی ـ اجتماعی را نیز باید از مهمترین اهداف سیّاب در دگردیسی اسطورهها دانست. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
114 - تأثیر شاعران سدههای سوم و چهارم هجری بر حافظ
هاشم محمدیحافظ ـ غزلسرای بزرگ تاریخ ـ از شعر پیشینیان بهرة فراوان برده و گاه مضامینی را از آنان اخذ و یا اقتباس نموده است، اما بیشتر مضامین اقتباسشده از دیگران را بهتر از صاحبان اصلی آنها بهتصویر کشیده است. پژوهشگران حافظشناس، پیشینة الفاظ و تعابیر و معانی و مضامین حافظ از دی أکثرحافظ ـ غزلسرای بزرگ تاریخ ـ از شعر پیشینیان بهرة فراوان برده و گاه مضامینی را از آنان اخذ و یا اقتباس نموده است، اما بیشتر مضامین اقتباسشده از دیگران را بهتر از صاحبان اصلی آنها بهتصویر کشیده است. پژوهشگران حافظشناس، پیشینة الفاظ و تعابیر و معانی و مضامین حافظ از دیگران را در ادبیات منظوم و منثور پیش از او، از رودکی گرفته تا عصر خود حافظ و حتی شارحان بعد از وی، مورد تتبع و جستوجو قرار دادهاند، اما از تأثیر شاعران پیش از رودکی و دورههای اول رواج و گسترش زبان و ادبیات فارسی بر حافظ سخنی به میان نیاوردهاند. بهاءالدین خرمشاهی در کتاب ارزشمند حافظنامه، تأثیرپذیری حافظ از بزرگان ادب پارسی از رودکی به بعد تا معاصرین وی، را بررسی کرده و از اینکه شاعر بزرگی چون مولوی چه در مثنوی و چه در غزلهایش تأثیری بر حافظ نداشته است، تعجب میکند و پژوهشگران را به تحقیق در این باره دعوت میکند.در این مقاله تأثیرپذیری حافظ از اشعار شاعران قرن سوم و چهارم هجری، از نظر معانی و مضامین مشابه و نیز ترکیبها و تعابیر همانند و همچنین وزن و قافیه و ردیف و دیگر ظرافتهای شعری، بررسی شده و جلوههای دیگری از هنرمندی این شاعر بزرگ به تصویر کشیده شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
115 - بررسی مهم ترین مضامین مقاومت در اشعار توفیق زیّاد
علی صابری علی فیلیتوفیق زیّاد یکی از شاعران بزرگ ادبیات پایداری فلسطین است کهبااشعار خود فریاد مظلومیت فلسطینیان را به گوش جهانیان رساند.او تمام دیوان خود را وقف مقاومت کرده است.از یک سو بیشترین و شاید مهم¬ترین مضامین مقاومت را می¬توان در دیوان او یافت، و از سویی دیگر می¬توان أکثرتوفیق زیّاد یکی از شاعران بزرگ ادبیات پایداری فلسطین است کهبااشعار خود فریاد مظلومیت فلسطینیان را به گوش جهانیان رساند.او تمام دیوان خود را وقف مقاومت کرده است.از یک سو بیشترین و شاید مهم¬ترین مضامین مقاومت را می¬توان در دیوان او یافت، و از سویی دیگر می¬توان او را ابداع¬گر بسیاری از مضامین مقاومت دانست. بنابراین با بررسی مضامین مهمّی چون استعمارستیزی، حقوق بشر، جهان¬شمولی و برخی دیگر از مفاهیم پایداری که با جلوه¬ی بیشتری در شعر او به چشم می¬خورند، میزان تأثیر زیّاد بر ادبیات مقاومت آشکار میگردد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
116 - مضامین و ساختار های شعر مقاومت در ادب راشد حسین
مختار مجاهد علی صابرییکی از دل مشغولیهای اساسی ادبیات سرزمین فلسطین، توجه به جنبههای مقاومت ملت آن است. در نتیجه ادبیات مقاومت، که از مهمترین سنگرهای فرهنگی ملتهای انقلابی در مقابل تهاجم نظامی، سیاسی و فرهنگی است، در هیچ سرزمینی همانند فلسطین به شکوفایی و رشد کمی و کیفی نرسیده است. راشد أکثریکی از دل مشغولیهای اساسی ادبیات سرزمین فلسطین، توجه به جنبههای مقاومت ملت آن است. در نتیجه ادبیات مقاومت، که از مهمترین سنگرهای فرهنگی ملتهای انقلابی در مقابل تهاجم نظامی، سیاسی و فرهنگی است، در هیچ سرزمینی همانند فلسطین به شکوفایی و رشد کمی و کیفی نرسیده است. راشد حسین، که یکی از شاعرن بنام ادبیات مقاومت در سرزمینهای اشغالی است، میکوشد تا با سلاح قلم و زبان هنر و بهره گیری از شگردهای گوناگون ادبی، در افشای ماهیت رژیم صهیونیستی و دفاع از سرزمین فلسطین، نقش بارزی داشته باشد. دعوت به مبارزه، ترسیم بیدادگری، ستایش آزادی و آزادگی، گشودن افقهای روشن پیروزی، انعکاس مظلومیت فلسطینیان، جان فشانیهای مبارزان فلسطینی برای دست یابی به آزادی و بزرگداشت شهدای این راه، از اصلی ترین دغدغه های شعر راشد حسین بهحساب می آیند. بازگشت به وطن در شعر او امری اجتناب ناپذیر است و لاجرم زندگی ملت فلسطین باید در این مرز و بوم مقدس ادامه یابد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
117 - بررسی تطبیقی مفاهیم تعلیمی انقلاب در اشعار چهار شاعر معاصر انقلاب اسلامی
فرهاد آخوندی غلامعلی زارعشعر انقلاب و مضامین آن، از مهمترین و تأثیرگذارترین آثار ادبیات فارسی ایران معاصر به ویژه در دوران دفاع مقدس به شمار میرود. این ادبیات عمدتاً با درونمایههای مقاومت، دفاع از آرمانهای انقلاب، حس عمیق وطنپرستی، مبارزهخواهی و شهادتطلبی، مخاطبین بسیاری را به خود جلب نمو أکثرشعر انقلاب و مضامین آن، از مهمترین و تأثیرگذارترین آثار ادبیات فارسی ایران معاصر به ویژه در دوران دفاع مقدس به شمار میرود. این ادبیات عمدتاً با درونمایههای مقاومت، دفاع از آرمانهای انقلاب، حس عمیق وطنپرستی، مبارزهخواهی و شهادتطلبی، مخاطبین بسیاری را به خود جلب نمود. نکتة حائز اهمیت آنکه انگیزههای انقلابی درآثار نظم و نثر فارسی مرتبط با جریانات داخلی و درون کشوری نگاشته میشود و ضمن مخاطب قرار دادن دیگر کشورها و جوامع- خصوصاً کشورهایی که به لحاظ تاریخی، فرهنگی و مذهبی قرابت زیادی با ایران دارند، آنان را دعوت به جوشش و خروش میگردند. بر این اساس، مقالة حاضر کوشش نمود تا ضمن بررسی ریشههای شعر انقلاب و مقاومت، به بررسی، تحلیل و طبقهبندی انگیزههای انقلابی موجود در اشعار چهار شاعر انقلاب (سید علی موسوی گرمارودی، طاهره صفّارزاده، قیصر امینپور و حمید سبزواری) بپردازد. فرضیة مقاله تأکیدی است بر این موضوع که انگیزههای تعلیمی با سه زیرمجموعة تعالیم اعتقادی، تعالیم اخلاقی و تعالیم سیاسی مهمترین دلایل سرایش اشعار پساانقلابی در شعر این چهار شاعر بوده است. روش مقالة حاضر تطبیقی است. یافتههای تحقیق نیز نشان دادگرمارودی بیشتر نمایندة تعالیم اعتقادی، صفارزاده نمایندة تعالیم اخلاقی و امینپور و سبزواری بیشتر نمایندگان تعالیم سیاسی هستند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
118 - بررسی و تحلیل مضامین اجتماعی- فرهنگی به تأسی از آموزههای نهجالبلاغه
سیده نسرین موسوی محمدرضا شاد منامنهدف از این پژوهش بررسی و تحلیل مضامین اجتماعی- فرهنگی به تأسی از آموزههای نهجالبلاغه طی پانزده سال گذشته (از سال 1380 تا سال 1395) است. نگارنده در این پژوهش بهدنبال این سؤال است که میزان توجه نویسندگان به مضامین اجتماعی- فرهنگی تا چه حد بوده و به کدام مفاهیم حوزه اجت أکثرهدف از این پژوهش بررسی و تحلیل مضامین اجتماعی- فرهنگی به تأسی از آموزههای نهجالبلاغه طی پانزده سال گذشته (از سال 1380 تا سال 1395) است. نگارنده در این پژوهش بهدنبال این سؤال است که میزان توجه نویسندگان به مضامین اجتماعی- فرهنگی تا چه حد بوده و به کدام مفاهیم حوزه اجتماعی- فرهنگی بیشتر پرداختهاند؛ مقالات نوشته شده در این خصوص بر اساس فهرست مقالات فارسی و کتابشناسی نهجالبلاغه شناسایی، بازیابی و طبقهبندی شد. سپس با استفاده از روش کیفی از نوع تحلیل محتوا، مفاهیم و آموزههای اجتماعی نهجالبلاغه از مقالات استخراج و بعد از استنتاج آماری مفاهیم، یافتههای تحلیلی ارائه شد. یافتههای پژوهش بیانگر این است که از میان مفاهیم استخراج شده مفهوم عدالت، زمامداری، مردمداری و مدارا، حقگرایی، انتقاد اجتماعی و شکوه از مردم، به عنوان مهمترین مضامین اجتماعی- فرهنگی نهجالبلاغه مورد توجه نویسندگان در این بازه زمانی بوده که دلایل کمّی و کیفی توجه به این مفهوم، ارائه شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
119 - تأثیرپذیری جامی در مضامین اخلاقی بهارستان از نهجالبلاغه امام علی(ع)
بتول محبوبی زاده غلامعباس ذاکری غلامرضا ستودهچکیده یکی از آثارادبی قرن نهم، بهارستان جامی است که از متون تعلیمی ادب فارسی به شمار می آید و به تقلید از گلستان سعدی با نثری آمیخته به نظم نگاشته شده است. به دلیل جایگاه ویژۀ اخلاق در دین مبین اسلام و لزوم طرح آن در گسترۀ ادبیّات فارسی، ایجاب نمود که در تحقیق حاضر ض أکثرچکیده یکی از آثارادبی قرن نهم، بهارستان جامی است که از متون تعلیمی ادب فارسی به شمار می آید و به تقلید از گلستان سعدی با نثری آمیخته به نظم نگاشته شده است. به دلیل جایگاه ویژۀ اخلاق در دین مبین اسلام و لزوم طرح آن در گسترۀ ادبیّات فارسی، ایجاب نمود که در تحقیق حاضر ضمن توصیف و تحلیل محتوایی مضامین اخلاقی در بهارستان، با تعمّق در نهجالبلاغه و استنباط از این منبع غنی، تأثیرپذیری جامی در این اثر، از مضامین اخلاقی کلام امام علی(ع) مورد بررسی قرار گیرد. جامی در بهارستان به نمونههای بسیاری از مضامین اخلاقی از قبیل عدالت، قناعت، راستگویی، رازداری، پرهیز از حرص و طمع، حسادت و ... پرداخته است و در بیان این مضمون ها سخن خود را با بار معنایی شبیه به عبارت نهج البلاغه بیان کرده است که نشانگر توجّه جامی به ترویج آموزههای اخلاقی این کتاب و بیان عشق و ارادت و تأسّی به امام علی(ع) دارد. او بیشتر به تبلیغ فضایل اخلاقی میپردازد و سعی در آموزش و رواج اخلاق حمیده با اهتمام به معارف دینی در بین افراد جامعه دارد. توجّه به آموزههای اخلاقی دو اثر و کاربست و تبدیل آنها به رفتار، امری مهمّ تلقّی میشود که خروجی آن انسانی سالم از بعد اخلاقی و داشتن سلامت روانی است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
120 - بررسی تأثّر سبکی تقی دانش از حافظ شیرازی
رجب توحیدیانچکیده تقی دانش یکی از شعرا و فضلا و ارباب قلم اواخر دورة قاجاریّه و اوایل دورة پهلوی است که با تأسّی از سبک شعری شعرای پیشین، بخصوص شعرای اواخر قرن هشتم و اوایل نهم هجری، تحت تأثیر اشعار و عقاید حافظ شیرازی قرار گرفته است. تأثیر پذیری تقی دانش از حافظ را می توان از سه أکثرچکیده تقی دانش یکی از شعرا و فضلا و ارباب قلم اواخر دورة قاجاریّه و اوایل دورة پهلوی است که با تأسّی از سبک شعری شعرای پیشین، بخصوص شعرای اواخر قرن هشتم و اوایل نهم هجری، تحت تأثیر اشعار و عقاید حافظ شیرازی قرار گرفته است. تأثیر پذیری تقی دانش از حافظ را می توان از سه جنبۀ مهمّ سبک شناختی مورد بحث و بررسی قرار داد: 1- اشعاری که شاعر، با تأسّی از سبک شعری شعرای اواخر قرن هشتم و اوایل قرن نهم هجری، اشعار حافظ را از حیث موسیقی بیرونی شعر( وزن و عروض) و موسیقی کناری( قافیه و ردیف) یا سطح آوایی، مورد استقبال قرار داده و به جوابگویی از غزلیات حافظ پرداخته است. 2- اشعاری که شاعر با تأسّی از سبک شعری شعرای اواخر قرن هشتم و اوایل قرن نهم، با وزن و قافیه و ردیفی دیگر و یا در همان وزن و قافیه و ردیف شعر حافظ، به بیان معانی و مضامین و دورن مایه های فکری اشعار حافظ پرداخته است. 3- اشعاری که شاعر با تأسّی از سبک شعری شعرای اواخر قرن هشتم و اوایل قرن نهم، از حیث زبانی و لغوی، از ترکیبات و عبارات و اصطلاحات دیوان حافظ در تقویت افکار و عقاید خود سود برده است. این مقاله به بحث و تحقیق در سه زمینة مورد نظر در دیوان اشعار تقی دانش، همراه با ذکر شواهدی از دیگر شعرا پرداخته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
121 - معرّفی نسخۀ خطّی معارجالخیال
مریم خزائیلی عطا محمد رادمنشچکیده نسخۀ خطّی معارجالخیال، تذکره‎ای منحصر به فرد است، مربوط به روزگار صفویّه. گنجینه‎ای ارزشمند از سخنان پربار و لطیف شعرایی که عواطف و اعتقادات درونی خود را با بیانی بدیع و زیبا به رشتۀ تحریر درآورده‎اند. قالب اشعار این جُنگِ دست‎نویس، رباعی است که أکثرچکیده نسخۀ خطّی معارجالخیال، تذکره‎ای منحصر به فرد است، مربوط به روزگار صفویّه. گنجینه‎ای ارزشمند از سخنان پربار و لطیف شعرایی که عواطف و اعتقادات درونی خود را با بیانی بدیع و زیبا به رشتۀ تحریر درآورده‎اند. قالب اشعار این جُنگِ دست‎نویس، رباعی است که البتّه تعداد اندکی از آن وزن رباعی نداشته و جزء قالب رباعی به حساب نمی‎آیند. جامعِ این جنگ نفیس، میرزا محمّدصالح رضوی از رجال دوران صفوی و نوۀ شاه عبّاس اوّل است. وی در این مجموعه، رباعیّات 367 شاعر معاصر و قبل از خود را گردآوری کرده و کلّ رباعیّات را به ترتیب حروف تهجّی بر اساس تخلّص شعرا نگاشته است. مضامین گوناگونی در این نسخه مشهود است که اکثر آنها مضامین قرآنی است و نشان می‎دهد شاعران برای نمایان کردن مفاهیم مذهبی و اخلاقی مورد نظر خود از قرآن بهره‎ها گرفته‎اند. این اثر شامل موضوعاتی است از قبیل: پروردگار و الطاف بی‎کرانش نسبت به بندگان و نیز سفارش به دوری انسان از دنیاپرستی، طمع، غرور، هوای نفس، گذر عمر، توجّه به مرگ، ستایش بی‎چون و چرای حق‎تعالی و... . در این نسخۀ خطّی گاهی نیز الفاظ و ترکیبات قرآنی در پایان رباعی و یا در لابه لای مصراع‎ها برای تأکید، تفهیم و یا تکمیل آن مضمون، عیناً استفاده شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
122 - مضامین مشترک «حملۀ حیدری» راجی کرمانی و«دیوان» حافظ شیرازی با تکیه بر ساقینامهها
زهرا فرج نژاد فرهنکچکیده ساقینامهسرایی، یکی از دلنشینترین نوع شعر غنایی است که در ادبیّات عرب به خمریّهسرایی معروف است. این گونة ادبی از ادبیّات عرب به عرصۀ شعر فارسی وارد شده و در بستر هنرنمایی شاعران ایرانی قرار گرفته است. در ادب فارسی، ابتدا در عیش و سرمستی ناشی از تأثیر بادة ان أکثرچکیده ساقینامهسرایی، یکی از دلنشینترین نوع شعر غنایی است که در ادبیّات عرب به خمریّهسرایی معروف است. این گونة ادبی از ادبیّات عرب به عرصۀ شعر فارسی وارد شده و در بستر هنرنمایی شاعران ایرانی قرار گرفته است. در ادب فارسی، ابتدا در عیش و سرمستی ناشی از تأثیر بادة انگوری سروده میشد، ولی از قرن ششم هجری به بعد، با بهرهگیری از تجربیّات عرفانی، معنا و مفهومی عرفانی به خود گرفت. این جریان، در ادبیّات فارسی، از رودکی شروع شد و با حافظ، به کمال رسید. از آن پس، بویژه در دورۀ صفوی ساقینامهسرایی و مغنینامهسرایی بر منوال حافظ معمول شد؛ طوریکه علاوه بر توصیف ساقی، مطرب، می و میخانه، تجلّیگاه اهداف سیاسی- اجتماعی و فلسفی شاعران گشت. ملاّ بمانعلی راجی کرمانی، شاعرحماسهسرای مذهبی قرن دوازدهم هجری، در منظومة، حملة حیدری، ساقینامهها و مغنّی نامههای بسیاری دارد که در سرودن آنها به شیوه و سبک شاعرانة حافظ نظر داشته است. ساقینامههای او نیز همچون ساقینامههای حافظ، اغلب متضمّن درونمایههای اجتماعی، مواعظ، نکتههای اخلاقی و حکمی است. هر دو شاعر در ضمن سرودن ساقینامهها، علاوه بر نکوهش زاهدان ریاکار، به اعتنام فرصت و شکایت از روزگار، مدح ممدوح، خواصّ و تأثیر باده و آلات و دستگاههای موسیقی توجّه کردهاند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
123 - صائب، همدم دارالامان خاموشی
رجب توحیدیان عزیزه خان چوبانی اهرنجانیاز جمله مضامین و موضوعاتی که از دیرباز در ادبیات گسترده و پربار تعلیمی ـ عرفانی توجه کافی و وافی بدان ابراز گردیده است، مضمون خاموشی و سخن به مقتضای حال گفتن است. اهمیت و جایگاه خاموشی در پهنة ادب فارسی از گذشته تا حال، به اندازهای بوده است که زندگی و مرگ افراد بشر را أکثراز جمله مضامین و موضوعاتی که از دیرباز در ادبیات گسترده و پربار تعلیمی ـ عرفانی توجه کافی و وافی بدان ابراز گردیده است، مضمون خاموشی و سخن به مقتضای حال گفتن است. اهمیت و جایگاه خاموشی در پهنة ادب فارسی از گذشته تا حال، به اندازهای بوده است که زندگی و مرگ افراد بشر را تعیین کرده، سعادت و شقاوت ابدی را در پی داشته است. شاعر و ادیب پرآوازه سبک هندی (اصفهانی)، صائب تبریزی با تکیه بر افکار و اندیشههای عرفانی مولانا در باب خاموشی و انوع سه گانه آن (زبان خاموش و ضمیر گویا ـ زبان و ضمیر خاموش ـ ضمیر خاموش و زبان گویا) و با بهرهگیری از عناصر خیال شعری از جمله تشبیه تمثیل (اسلوب معادله) و تلمیح در دیوان خود، که بحق اطلاق نام خاموشی نامه بر آن بجا و شایسته مینماید، توانسته است رسالت خود را به عنوان ادیب و معلّمی که همدم دارالامان خاموشی است، نسبت به مردم زمانه خویش و آیندگان، بخوبی و با استادی هر چه تمامتر ادا کرده باشد. نگارنده در این نوشتار به تفحّص در این زمینه همراه با ذکر شواهدی از شاعران دیگر پرداخته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
124 - فرخی کیمیاگر تلفیق شعر و موسیقی
عباس کیمنشاز آن جا که شعر زبان اسرار دل است و مخلوق عاطفههای حسّاس، شاعری نوعی کیمیاگری شناخته شده است در حوزة پیوند الفاظ با موسیقی. در میان سرامدان شعر فارسی، فرّخی نمونة کامل شاعرانی است که در تلفیق مضامین شعر با موسیقی گامهای استوار برداشته است. وی را در حوزة الفاظ به حُسن أکثراز آن جا که شعر زبان اسرار دل است و مخلوق عاطفههای حسّاس، شاعری نوعی کیمیاگری شناخته شده است در حوزة پیوند الفاظ با موسیقی. در میان سرامدان شعر فارسی، فرّخی نمونة کامل شاعرانی است که در تلفیق مضامین شعر با موسیقی گامهای استوار برداشته است. وی را در حوزة الفاظ به حُسن انتخاب کلمات خوش آهنگ، فصیح، رشیق و دلاویز باید ستود. براستی در رعایت تناسب معانی و مضامین و تلفیق آنها با موسیقی کلمات و ترکیبات سخنوری است توانا. چه کلام آهنگین وی در این حوزه از جذّابیّت و دلفریبی ویژهای برخوردار است و این خود برجستگی شعرش را شکل تواند داد و سبک شاعری او را مشخّص تواند کرد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
125 - ابعاد تربیتی فعالیت های فوق برنامه مدارس مبتنی بر سیره امام رضا (ع)
حبیب الله تقی پور سهل آبادیمسئله اساسی پژوهش حاضر از نقد روشهاي سنتی متکی بر منفعل بودن دانش آموزان نشأت گرفته و لذا برای مقابله با ضعف مذکور، با عنایت به سیره تربیتی امام رضا (ع) به شناسایی ابعاد تربیتی مناسب با توجه ظرفیت فعالیت هاي فوق برنامه در مدارس کوشش شده است. چرا که ایده پژوهش حاضر با ت أکثرمسئله اساسی پژوهش حاضر از نقد روشهاي سنتی متکی بر منفعل بودن دانش آموزان نشأت گرفته و لذا برای مقابله با ضعف مذکور، با عنایت به سیره تربیتی امام رضا (ع) به شناسایی ابعاد تربیتی مناسب با توجه ظرفیت فعالیت هاي فوق برنامه در مدارس کوشش شده است. چرا که ایده پژوهش حاضر با تمرکز بر مسئله بهرهمندی از مفاهیم بلند تربیتی معصوم (ع) به ویژه سودمندی اندیشههای تربیتی امام رضا (ع) در امر تربیت فرزندان ایجاد شده است. در این مطالعه از روش پژوهش تحلیل مضمون (تم) استفاده شد. مشارکت کنندگان در پژوهش از جامعه پژوهش (شامل پژوهشگران و اساتید دانشگاهی خبره در حوزه آموزش و پرورش و همچنین اساتید حوزه علمیه متخصص در مبانی سیره رضوی) به صورت هدفمند و به شیوه گلوله برفی به تعداد 17 نفر انتخاب شدند. از خبرگان مذکور مصاحبه نیمه ساختارمند انجام گرفت. در مرحله اول جهت کدگذاری مضامین و مفاهیم از متن به متخصصان حوزه رجوع شد و در مرحله دوم جهت تایید کدهای انتخابی متناسب با فعالیتهای فوق برنامه مدارس از نظرات متخصصان دانشگاهی استفاده شد. طبق یافتههای پژوهش پنج بعد تربیتی منطبق با سیره تربیتی امام رضا (ع) برای فعالیتهای فوق برنامه مدارس شناسایی و ارائه شد: خودسازی، توانایی تصمیمگیری و حل مساله، روابط اجتماعی، رشد شخصیتی، ارتباطات بین فردی. در چارچوب ابعاد مذکور، از طریق مطالعۀ سیرۀ آن حضرت میتوان تعالیم مربوط به اخلاق فردی، اجتماعی و مهارتهای زندگی را در فعالیتهای فوق برنامه مدارس مورد توجه قرار داد. با عنایت به این که هدف تربیت از نظر امام رضا(ع) رشد تمام ابعاد وجودی انسان است و توجه به تمامی ابعاد درونی و محیطی فرد اعم از جامعه و خانواده و فرزندان را شامل میشود، لازم است توجه و عنایت برنامه ریزان و مسئولین آموزش و پرورش برای بهرهبرداری از مفاهیم و اندیشه تربیتی امام رضا (ع) در ساختار فعالیتهای فوق برنامه مدارس، بیشتر شود و ساختاری برای فعالیت های فوق برنامه مدارس با نظر اساتید و خبرگان تهیه گردد که در آن ابعاد تربیتی بر مبنای سیره رضوی (ع) لحاظ شود. تفاصيل المقالة