حافظ وسید قطب(دراسة فی المضامین الغزلیة المشترکة)
الموضوعات : Contemporary Literature Studiesجهانگیر امیری 1 , محمد فارغی شاد 2
1 - أستاذ مشارک فی اللغة العربیة وآدابها، بجامعة رازی کرمانشاه
2 - ماجستیر فی اللغة العربیة وآدابها، بجامعة رازی کرمانشاه
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
خلّف سید قطب فضلاً عن آثاره الإسلامیّة دیوان شعر یحتلّ الغزل أکبر مساحة منه. أصبح سید قطب مولعاً بغزل حافظ إثر قراءته لترجمة عربیّة لغزله سمّیت بـ أغانی شیراز، أثّرت فی نفسه حتّی النخاع. افتتن بأسلوبه التغزلی ومنهجه العرفانی حتّی اکتسب شعره طابعاً من غزل حافظ واصطبغ بصبغته. فشعر سید قطب بمجمله انعکاس صارخ لغزل حافظ الحافل بالحبّ والحنان والإنسانیّة والمعرفة. هذا ویری سید قطب أنّ لغزل حافظ مکانة مرموقة لدی الأدباء العرب، ذلک لأنّه أعطی الشعر الوجدانی العربی زخماً کبیراً وزاد فیه انتعاشاً وحیویّة یصمد بهما أمام تیارات الفسلفة الجارفة قویّاً شامخاً. وأمّا هذا المقال فهو إجراء دراسة مقارنة بین غزل الشاعرین الإیرانی والمصری وهما حافظ وسید قطب. فإنّه یهدف إلی دراسة تحلیلیّة للمضامین الغزلیّة فی شعر حافظ وسید قطب مسلّطاً الأضواء علی جوانب مشترکة من غزلهما. مهما یکن من أمر فإنّ أسلوبنا فی البحث فی هذا المقال یقوم علی أساس المدرسة الأمریکیّة المتّبعة فی مطالعات الأدب المقارن الجدیدة.
الکتب الفارسیة
آذر، امیر اسماعیل. 1387ش، ادبیات ایران در جهان، چ1، تهران: انتشارات سخن.
حافظ شیرازی، شمسالدین محمد. 1367ش، دیوان اشعار، به تصحیح غنی قزوینی، تهران: فروغ.
دانشپژوه، منوچهر. 1386ش، فرهنگ اصطلاحات عرفانی، چ2، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
رجائی، احمد علی. 1364ش، فرهنگ اشعار حافظ، تهران: انتشارات علمی.
رحیمی، مصطفی. 1371ش، حافظ اندیشه، تهران: نشر نور.
زیبایی، محمدعلی. 1376ش، شرح صد غزل از حافظ، چ1، تهران: نشر پاژنگ.
صدر هاشمی، سید محمد. 1382ش، پیوند فرهنگی و ادبی ایران و عرب؛ مصریان و ادب فارسی، مجموعه مقالات و سخرانیهای سمینار ادبی ایران و عرب، چ1، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران (انتشارات باز).
قیصری، ابراهیم. 1380ش، پرده گلریز(تکرار مضمون در کلام حافظ)، چ1، تهران: انتشارات توس.
کفافی، محمد عبدالسلام. 1382ش، ادبیات تطبیقی، ترجمه حسین سیدی، چ 1، مشهد: به نشر.
محمدی، محمد. 1370ش، درس اللغة والأدب، ط1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
الکتب العربیة
البیّاتی، عبدالوهّاب. 2000م، دیوان، ط2، بیروت: دار العودة.
حمودة، عادل. 1987م، سید قطب من القریة إلی المشنقة، ط1، القاهرة: سینا للنشر.
الخالدی، صلاح عبدالفتّاح. 1989م، نظریّة التصویر الفنی عند سید قطب، ط2، جدة: دار المنار.
الخالدی، صلاح عبدالفتّاح. 1991م، سید قطب؛ من المیلاد إلی الاستشهاد، ط1، دمشق- بیروت: دار القلم- الدار الشامیة.
الدسوقی، عبدالعزیز. 1971م، جماعة أبولو، القاهرة: الهیئة العامة للتألیف والنشر.
سنیر، رووبین. 2002م، رکعتان فی العشق، ط1، بیروت: دار الساقی.
قطب، سید. 1980م، دراساتٌ إسلامیّة، ط5، القاهرة- بیروت: دار الشروق.
قطب، سید. 1983م، کتب وشخصیات، ط3، القاهرة- بیروت: دار الشروق.
قطب، سید. 1992م، دیوان، جَمَعَه محمد حسین عبدالباقی، ط2، المنصورة: دار الوفاء.
محمد حسین، عبدالباقی. 1993م، سید قطب(حیاته وأدبه)، ط2، المنصورة: دار الوفاء.
ندی، طه. 1994م، الأدب المقارن، ط2، بیروت: دار الفکر.
هیکل، أحمد. 1978م، تطوّر الأدب الحدیث فی مصر، القاهرة: دار المعارف.
المقالات
پروینی، خلیل؛ چراغیوش، حسین. 1385ش، «نگاهی به مراحل و ویژگیهای نقد ادبی سید قطب»، مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، شماره1.
راثی، محسن. زمستان 1388ش، «مضامین مشترک میان ابن فارض و حافظ»، پژوهشنامه علوم انسانی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، شماره 3/63.
زانوس، احمد پاشا. بهار1390ش، «عبدالوهاب البیاتی و حافظ شیرازی»، فصلنامه لسان مبین (پژوهش ادب عربی)، دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره) قزوین، سال دوم، دوره جدید، شماره3.
سرباز، حسن. 1431ق، «سید قطب وتراثه الأدبی والنقدی»، مجلة اللغة العربیة وآدابها، جامعة طهران(فردیس قم)، السنة السادسة، العدد العاشر.
میرقادری، فضلالله. 1384ش، «بررسی تطبیقی ویژگیهای عشق در شعر حافظ شیرازی و ابن فارض مصری»، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره بیست و دوم، ش3، پیاپی 44.
_||_
Azar, Amir Ismail (2008), Iranian Literature in the World, Q1, Tehran, Sokhan Publishing.
Al-Bayati, Abdul Wahhab (2000), Divan 2, Beirut, Dar al-Awdah.
Parvin, Khalil, Cheraghlyoush, Hossein (2006), "A Review of the Steps and Features of Literary Criticism of Seyyed Ghotb", Iranian Journal of Arabic Language and Literature, No. 1.
Hafez Shirazi, Shams-al-Din Mohammad (1988); Divan of Poems, Correction: Gh. Ghazvini, Tehran, Forough.
Hamoud, Adel (1987), Sayyid Qutb ib al-Qur'ay al-Mishug, Taha 1, Al-Qahir, Sina publishing.
Al-Khalidi, Salah Abdel Fattah (1989); Theory of the Photography of Al-Qaeda (2nd). Branch: Daralmanar.
Al-Khalidi, Salah Abdel Fattah (1991); Seyyed Qutb; Elmilad, Ali Elshonhad, T. 1. Damascus-Beirut: Dar al-Halam - Al-Dār al-Shamī.
Danesh Pajooh, Manouchehr (2007), Mystical Expression Dictionary, Q2, Tehran, Farzan Rooz Publication.
Al-Dusiqi, Abdul Aziz (1971), Jama''a Abu'lu, Al-Qaharat, The Divine Religion.
Rati, Mohsen (Winter 2009), "Common Topics Between Ibn Farez and Hafez", Journal of Humanities, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Beheshti University, No. 63/63.
Rajaei, Ahmad Ali (1364 AD), Hafez Poetry Culture, Tehran, Scientific Publishing.
Rahimi, Mostafa (1992), Hafez Andisheh, Tehran, Noor Noor.
Zanous, Ahmad Pasha (spring 2011), "Abdolvahab al-Bayati and Hafiz Shirazi", L.Mobin Journal (Arabic Literature Research), Imam Khomeini International University, Qazvin, second year, New Year, No. 3.
Beauty, Mohammad Ali (1997), Description of Hundred Ghazals from Hafez, Q1, Tehran, Pajang Publishing.
Sabaz, Hassan (1431 AH), "Sayyid Qutb and the Holy Trinity", the magazine "The Lights of the Arabic" and "The Foundations", the community of Tehran (Fardis Qom), Al-Sannat al-Sada's'a,'Aludd al-Ashir '.
Sanir, Roubin (2002), Rakhatan Fi Al-Aqsa, 1, Beirut, Dar al-Kaqi.
Sadr Hashemi, Seyyed Mohammad (2003), Iranian and Arabic Cultural and Literary Connection "Persian Egyptians and Literature", Proceedings of the Iranian and Arab Literary Seminar, Tehran, Q1, Center for the Recognition of Islam and Iran (Publication) .
Qutb, Seyyed (1992), Divan, Friday: Abdol Baghi Mohammad Hossein, T. 2, Al Mansour, Daruloofa.
Qutb, Seyyed (1983), Books and Characters, Tue 3, Al-Qaharah-Beirut, Darleshrouh.
Qutb, Seyyed (1980), Islam lesson, P5, Alqahrh BEIRUT: Daralsharq.
Qaysari, Abraham (2001), Grizzly Concert (Repetition in Hafez's Word), Ch 1, Tehran, Toos Publishing.
Payamfi, Mohammad Abdul Salam (1382 AD), Comparative literature, translated by Hossein Seydi, Ch 1, Mashhad, to the publication.
Mohammad Hussein, Abdul Baghi (1993), Sayyid Qutb (Hayatah and Saadab), T. 2, Al-Mansourah, Darulovfa.
Mohammadi, Mohammad (1991), Lesson of Allah's Words, 1, Tehran, Tehran University Press.
Mirghadri, Fazlullah (2005), "A Comparative Study of Love Characters in the Poems of Hafez Shirazi and Ibn Farz-e-Masri", Journal of Social Sciences and Humanities, Shiraz University, Volume 22, Issue 44.
Nadi, Taha (1994), Al-Udab al-Muqarran, T. 2, Beirut, Dar al-Fakr.
Hickl, Ahmed (1978); Towat al-Hadith al-Egyptian, al-Qaharah, thesis.
