بازتاب مضامین عرفانی و اخلاقی در حدائق‌الانوار محمدصادق قومشمی
الموضوعات : عرفان اسلامی
مهین فرحمند
1
(
دانشجوی دکتری تخصصی زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.
)
سیدمحمود سیدصادقی
2
(
استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.نویسندۀ مسئول:
m.seydsadeghi@iaubushehr.ac.ir
)
شمس‌الحاجیه اردلانی
3
(
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.
)
الکلمات المفتاحية: اخلاق, ethical, مضامین عرفانی, Mystical, Humorous, حدائق‌الانوار, قومشمی, Ghomashmi,
ملخص المقالة :
نسخۀ خطی حدائق الانوار، رسالۀ مفصّلی است در عرفان و توحید. با نثری ساده و مرسل که مؤلف در فصل اول مقدّمه، شرح‌حال خودش را ذکرنموده است. نویسنده، کتابش را در هشت حدیقه و هر حدیقه در چند گلزار و شجره تنظیم کرده و در آن اشعار و حکایات زیادی از شاعران و نویسندگان دیگر آورده است. حکایت‌های حدائق الانوار، نمونه‌ای از ادبیّات داستانی در متون نثر عرفانی فارسی است. نویسنده، در این کتاب مضامین تعلیمی، اخلاقی و عرفانی را به بهترین شکل بیان نموده است. در این مقاله برآنیم تا برجسته‌ترین آموزه‌های عرفانی و اخلاقی قومشمی از جمله طلب، عشق، معرفت، توحید، فقر و فنا، مبارزه با نفس، نکوهش دنیا و دنیاپرستان، ریاضت، یقین، قرب، انسان کامل و ...را بنمایانیم. بررسی‌ها نشان می‌دهد که قومشمی در حدائق الانوار، برای تبیین موضوعات عرفانی، به استفاده از اساطیر مختلف ملی و مذهبی دست‌زده است. بیشترین توجّه نویسنده، به اساطیر مذهبی بعد از اسلام است که در این بین، شخصیّت‌هایی چون پیامبر(ص) و امام علی(ع) و امام زمان(عج) بن‌مایۀ اصلی نوشتۀ او را تشکیل می‌دهند. اساطیر دینی قبل از اسلام، در درجۀ دوم استفاده قراردارند و اساطیر ملی با فاصله‌ای کم در درجۀ سوم اهمیّت قرارمی‌گیرند. قومشمی از اساطیر ملی نیز برای تبیین مفاهیم مذهبی و عرفانی بهره جسته است. وی گاه برای برجسته‌تر کردن مفاهیم عرفانی، به بازگویی اساطیر گذشته پرداخته است.
_||_
