انواع ادبی و مضامین شعری در منظومه‌های عطار

الموضوعات :

محمدرضا صرفی ¹ , مهسا اسفندیاری ²

1 - - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان
2 -  - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

تاريخ الإرسال : 06 الأحد , ربيع الثاني, 1439 تاريخ التأكيد : 06 الأحد , ربيع الثاني, 1439 تاريخ الإصدار : 16 الإثنين , ذو الحجة, 1431

الکلمات المفتاحية: عطار, اغراض شعری, انواع ادبی, مضامین شعری,

ملخص المقالة :

هر نوع ادبی (literary genre) می تواند حاوی انواع دیگری نیز باشد. شعر عطار در مثنوی‌هایش، علی رغم اینکه جنبة تعلیمی دارد، در درون خود معانی و مضامین گوناگونی را جای داده است. این امر، بررسی این منظومه ها را از منظر انواع ادبی (literary genres) و مضامین شعری موجود در آنها لازم می نماید. با بررسی و مطالعة دقیق چهار منظومة عطار؛ یعنی الهی‌نامه، اسرارنامه، منطق‌الطیر و مصیبت‌نامه در مجموع، بیست و هشت نوع ادبی و مضمون شعری در درون آنها یافت شد که نتیجة کار، آمار دقیق هر یک از انواع و مضامین در هر یک از منظومه ها و نیز بررسی تداخل و آمیختگی این انواع و مضامین در یکدیگر است.

المصادر:

 

1- امیری خراسانی، احمد .(1383). مفاخره در شعر فارسی،‌ چاپ اول، کرمان: دارالهدی.

2- انوشه، حسن .(1376). فرهنگنامة ادب فارسی، چاپ اول، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.

3- براهنی، رضا .(1362). قصه نویسی، چاپ سوم، تهران: نشر نو.

4- بهزادی، حسین .(1378). طنز و طنزپردازی در ایران، چاپ اول، تهران: صدوق.

5- پورنامداریان، تقی .(1367). رمز و داستان‌های رمزی، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.

6- پورنامداریان، تقی .(1382). دیدار با سیمرغ، چاپ سوم،‌ تهران:‌ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

7- تمیم‌داری، احمد .(1379). کتاب ایران (تاریخ ادب پارسی، مکتب‌ها، دوره‌ها، سبک‌ها و انواع ادبی)، چاپ اول، تهران: الهدی.

8- داد، سیما .(1380). فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ چهارم،‌ تهران: مروارید.

9- دهخدا، علی‌اکبر .(1377). لغت‌نامه، زیر نظر دکتر محمدمعین و سید جعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران.

10- دهخدا، علی‌اکبر .(1368). گزیدة امثال و حکم، به کوشش محمد دبیر سیاقی، چاپ پنجم، تهران: تیراژه.

11- ذوالفقاری، حسن .(1388). فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، چاپ اول، تهران: معین.

12- رزمجو، حسین .(1374). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، ‌چاپ سوم، مشهد: آستان قدس رضوی.

13- رستگارفسایی، منصور .(1380). انواع شعر فارسی، چاپ دوم، شیراز: نوید شیراز.

14- ریتر، هلموت .(1377). دریای جان، ترجمة عباس زریاب‌خویی و مهر‌آفاق بایبوردی، چاپ دوم، تهران: الهدی.

15- زرین‌کوب، عبدالحسین .(1383). صدای بال سیمرغ، چاپ چهارم، تهران: سخن.

16- ---------------- .(1382). نقد ادبی، چاپ هفتم، تهران: امیرکبیر.

17- -------------- .(1356). شعر بی‌نقاب، شعر بی دروغ، تهران: جاویدان.

18- -------------- .(1374). آشنایی با نقد ادبی، چاپ سوم، تهران: سخن.

19- --------------- .(1357). ارسطو و فن شعر، چاپ اول، تهران: امیرکبیر.

20- شفیعی کدکنی، محمدرضا .(1372). صور خیال در شعر فارسی، چاپ پنجم، تهران: آگاه.

22- شمیسا، سیروس .(1383). انواع ادبی، چاپ دهم، تهران:‌ فردوس.

23- صفا، ذبیح‌الله .(1381). تاریخ ادبیات در ایران، جلد دوم، چاپ پانزدهم، تهران: فردوس.

24- صفا، ذبیح‌الله .(1363). گنج سخن، جلد دوم،‌ چاپ هفتم، تهران: ققنوس.

25- -------- .(1369). حماسه سرایی در ایران، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر.

26- فروزانفر، بدیع‌الزمان .(1353). شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمدعطار نیشابوری، تهران: کتابفروشی دهخدا.

27- کیانی، حسین .(1371). سوگند در زبان و ادب فارسی، چاپ اول، تهران:‌ دانشگاه تهران.

28- مالکی، هرمز .(1380). راز درون پرده (هرمنوتیک داستان شیخ صنعان)، تهران: شرکت سهامی انتشار.

29- مقدادی، بهرام .(1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی، چاپ اول، تهران: فکر روز.

30- معین، محمد .(1364). فرهنگ فارسی، چاپ هفتم، تهران: امیرکبیر.

31- مؤتمن، زین العابدین .(1346). شعر و ادب فارسی، تهران: بنگاه مطبوعاتی افشاری.

32- میرصادقی، میمنت و جلال میرصادقی .(1377). واژه‌نامة هنر داستان‌نویسی، چاپ اول، تهران: مهناز.

33- میرصادقی، میمنت .(1385). واژه‌نامة هنر شاعری، چاپ سوم، تهران: مهناز.

34- همایی، جلال‌الدین .(1385). فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ بیست و پنجم، تهران: هما.

35- هوارد، می‌یر .(1384). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، مترجم سعید سبزیان مرادآبادی، چاپ اول، تهران: رهنما.

36- یوسفی، غلامحسین .(1379). چشمة روشن، چاپ نهم، تهران: علمی.

 

مقالات

1- زرقانی، سید مهدی .(1388). «طرحی برای طبقه‌بندی انواع ادبی در دورة کلاسیک»، فصل نامة پژوهش‌های ادبی، دانشگاه تربیت مدرس، سال ششم، شمارة بیست و چهارم. 

2-شفیعی کدکنی، محمدرضا .(1352). «انواع ادبی در شعر فارسی»، مجلة خرد و کوشش، دانشگاه شیراز، دورة چهارم، دفتر سوم.

3- صرفی، محمدرضا .(1373). «خواب و خواب‌گزاری در شاهنامه»، مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، شمارة صد و چهل و هفت.

4- معین‌الدینی، فاطمه .(1387). «گونه‌های تک گویی در مثنوی»، فصل‌نامة پژوهش‌های ادبی، دانشگاه تربیت مدرس، سال پنجم، شمارة بیست و یکم.