تأثیرپذیری تعلیمی روضه‌الانوار خواجوی کرمانی از مخزن‌الاسرار نظامی گنجوی

الموضوعات :

پروین دخت مشهور ¹ (دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور)
رضا جلیلی ² (دانشگاه آزادد اسلامی نیشابور)

تاريخ الإرسال : 20 الإثنين , شوال, 1437 تاريخ التأكيد : 20 الإثنين , شوال, 1437 تاريخ الإصدار : 25 الأربعاء , شعبان, 1437

الکلمات المفتاحية: نظامی, مضامین تعلیمی, خواجوی کرمانی, مخزن‌الاسرار, روضه‌الانوار,

ملخص المقالة :

نظامی گنجوی در شمار بزرگ‌ترین سرایندگان فارسی‌زبان است. قدرت شاعری او موجب شد بسیاری در اندیشه تتبع و پیروی از شیوه او برآیند. در این بین خواجوی کرمانی یکی از کامیاب‌ترین چهره‌هاست که توانست خمسه‌ای به روش پیر گنجه بسراید. روضه‌الانوار خواجو چنانچه خود او نیز اشاره کرده است به تقلید از مخزن‌الاسرار سروده شده است. این تأثیرپذیری در دو سطح لفظ و محتوا نمود دارد. یکی از مهم‌ترین ابعاد تأثیرپذیری محتوایی در حوزه تعلیم و تربیت جلوه‌گر شده است. بر این اساس آنچه در مقاله حاضر بررسی خواهد شد، نکات تعلیمی ستایشی و نکوهشی مشابهی است که خواجو تحت تأثیر مخزن‌الاسرار نظامی در روضه‌الانوار انعکاس داده است. روش تحقیق نیز توصیفی- تحلیلی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد رویکردهای عمده تعلیمی ستایشی دو شاعر به ترتیب بسامد، بر ستایش موضوعاتی چون خرد و اندیشه، فروتنی و فراموش کردن خود، بخشندگی و کرم، دستگیری از خلق، توسل به خدا و اطاعت از او، توجه به دل، هم‌نشین خوب و خموشی و کم‌گویی تأکید دارد. در ارتباط با دیدگاه‌های تعلیمی نکوهشی نظامی و خواجو هم می‌توان به نکوهش مواردی چون دنیا و متعلقات آن، بی‌عدالتی و ستمکاری، ظاهرپرستی و ریاکاری اشاره کرد که از این بین، بی ارزش دانستن دنیا و وابسته‌های آن پرتکرارترین آموزه در هر دو منظومه بوده است.

المصادر:

- باقری، مهری. (1374). طرز سخن خواجو. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. شماره 154 و 153، ص. ص. 47-15.

2- ثروت، منصور. (1370). گنجینه حکمت در آثار نظامی. تهران: امیرکبیر.

3- جلیلی، رضا و نوروز، مهدی. (1394). مطالعه تطبیقی برخی آموزه‌های تعلیمی دراندرزنامه‌های پهلوی و برزونامه (بخش کهن). پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی. سال 5، شماره 4. ص. ص. 48-31.

4- خان‌محمدی، محمدحسین و همتی، حجت الله. (1394). انعکاس آموزه‌های تعلیمی درخمسه نظامی. پژوهش‌نامه ادبیات تعلیمی دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان، سال 7، شماره 27، ص. ص. 168-143.

5- خواجوی کرمانی، محمد بن علی. (1387). روضه‌الانوار. تصحیح محمود عابدی. تهران: میراث مکتوب.

6- رجایی، فرهنگ. (1371). سیاست و جهان‌داری در اندیشه نظامی گنجوی. مجموعه مقالات فرهنگ؛ ویژه‌نامه نظامی به کوشش ابوالقاسم رادفر. (ص. ص. 190-179). تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

7- رضایی، رقیه و اشرف‌زاده، رضا. (1389). حکمت عملی زنانه در خمسه نظامی. فصلنامه تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد، سال 6، شماره 26، ص. ص. 244-220.

8- قیصری، حشمت و مهری‌نژاد، سیده رقیه. (1394). تأثیرپذیری حافظ از نظامی درآموزه‌های اخلاقی و تعلیمی. پژوهشنامه ادبیات تعلیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، سال 7، شماره 26، ص. ص. 156-129.

9- متینی، جلال. (1377). عدالت از نظر نظامی گنجوی. ایران‌شناسی، سال 6، شماره 1، ص. ص. 87-67.

10- مسگرنژاد، جلیل. (1377). راه کمال در سخن خواجوی کرمانی. متن‌پژوهی ادبی. شماره 4، ص. ص. 33-20.

11- مشرّف، مریم. (1389). جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران. تهران: سخن و دانشگاه شهید بهشتی.

12- میرهاشمی، سید مرتضی. (1370). تأثیرپذیری خواجوی کرمانی از نظامی گنجوی. آشنا، سال 1، شماره 3، ص. ص. 30-26.

13- نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف. (1320).مخزن‌الاسرار. تصحیح حسن وحید دستگردی. تهران: ارمغان.

14- یلمه‌ها، احمدرضا. (1390). بررسی تطبیقی اشعار تعلیمی فردوسی و حافظ. پژوهش‌نامه ادبیات تعلیمی دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان. سال 3، شماره 11، ص. ص. 175-153.

1. Bagheri, Mehri. (1374). The Speech Style of Khajoo. Faculty of Literature and Humanities, 153, 154, pp.15-47.


2. Servat, Mansour. (1370). Treasury of Wisdom in the Works of Nezami. Tehran: Amir Kabir.


3. Jalili, Reza& Nowrouz, Mahdi. (1394). Comparative Study of Some Didactic Teachings in Andarz Name and Borzoo Name. Investigations of Literary Criticism and Stylistics, 4, pp.31-48.


4. Khan Mohammadi, Mohammad Hussein& Hemati, Hojatullah. (1394). Reflection of Didactic Teachings in Five Works of Nezami. The Journal for Didactic Literature in Azad University of Dehaqan, 27, pp.143-168.


5. Khajoo-ye Kermani, Mohammad bin Ali. (1387). Roza al-Anwar. Tehran: Miras-e Maktoob.


6. Rajayee, Farhang. (1371). Politics and World-leading in Thoughts of Nezami. Tehran: Institute for Cultural Studies and Investigations.


7. Rezayee, Roqayyeh& Ashraf Zadeh, Reza. (1389). Practical Wisdom in Five Works of Nezami. Persian Literature in Azad University of Mashhad, 6, pp.220, 244.


8. Qeysari, Heshmat& Mehri Nejad, Sayyed Roqayyeh (1394). Impressions of Hafez from Nezami in Didactic and Ethical Teachings. The Journal for Didactic Literature in Azad University of Dehaqan, 26, pp.129-156.


9. Mesgar Nejad, Jalil. (1377). The Path of Perfection in Words of Khajoo. Literary Text Searching, 4, pp.20-33.


10. Moshref, Maryam. (1389). Inquiries into the Didactic Literature of Iran. Tehran: University of Shahid Beheshti& Sokhan.


11. Mirhashemi, Sayyed Mortadha. (1370). Impressions of Khajoo-ye Kermani from Nezami Ganjavi. Ashena, 3, pp.26-30.


12. Nezami. (1320). Makhzan al-Asrar. Tehran: Armaghan.

 Yalameha, Ahmad Reza. (1390). Comparative Study of the Poetry of Ferdowsi and Hafez. The Journal for didactic Literature in Azad University of Dehaqan, 11, pp.153-175