بررسی و تحلیل تطبیقی مضامین زهد در دیوان منسوب به امام حسین(ع) و دیوان حافظ

الموضوعات :

مرتضی براری رئیسی ¹ , حسین تکتبار فیروزجایی ²

1 - عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولایت، ایرانشهر، ایران(مربی).
2 - عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه قم، قم، ایران(استادیار).

تاريخ الإرسال : 30 السبت , ربيع الثاني, 1438 تاريخ التأكيد : 30 السبت , ربيع الثاني, 1438 تاريخ الإصدار : 22 الجمعة , ربيع الثاني, 1438

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

امام حسین(ع) سرور زاهدان و یکی از بزرگ‌ترین شخصیت‌های دینی است که اشعارش از جهت محتوایی بسیار ارزشمند بوده و بیش‌تر مضامین زهدیات ایشان، در دیوان حافظ نیز به چشم می‌خورد. از جمله این مضامین نکوهش دنیا و دنیاپرستی، پرهیز از ثروت‌اندوزی، نکوهش غرور، مرگ‌اندیشی، دوری از فساد و گناه، خضوع و افتادگی، توبه، قناعت و سرکوب هوای نفس است. گفتنی است که زهدیات امام(ع) و حافظ، زبانی ساده داشته و ممتاز به ویژگی‌هایی چون کاربرد الفاظ و مضامین قرآنی، الفاظ ساده و روان و موسیقی دلنشین است. امام(ع) در اشعارشان کم‌تر از صور خیال بهره برده‌اند اما این تصاویر بیانی در شعر حافظ به وفور مشاهده می‌شود. بنابراین به خاطر ارزش محتوایی اشعار امام(ع) و حضور مضامین زاهدانه ایشان در دیوان حافظ و عدم تحقیق در این خصوص، این پژوهش، تلاش می‌کند که با روش توصیفی- تحلیلی، مضامین زهدیات ایشان را در دیوان حافظ مورد بررسی قرار دهد.

المصادر:

قرآن کریم.

ابن اثیر، مبارک بن محمد. 1385، النهایة، به کوشش طاهر احمد زاوی و محمود محمد طناجی، بیروت: دار احیاء الکتبالعربیة.

ابن طاووس، سیّد. 1414ق، اللهوف علی قتلی الطفوف،بی‌جا: دار الأسوة للطباعة والنشر.

اصغری، محمود. 1390، بازشناسی نهضت عاشورا، چاپ اول، به قلم جمعی از نویسندگان، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.

بارا، آنتون. 1383، الحسین فی الفکر المسیحی، قم: فاروس.

دهخدا، علی اکبر.1377، لغتنامه دهخدا، چاپ دوم، تهران: لغت نامه.

جواهری، اسماعیل. 1407 ق، الصحاح فی اللغة، ط4، تصحیح: احمد عبدالغفور عطار، بیروت: دار العلم للملایین.

حافظ، شمس الدین محمد. 1387، دیوان حافظ، چاپ دوم، به کوشش احمد حسینی، تهران: مهر آمین.

حسانی، شراد؛ الزرقانی، فرحان؛ کامل، حیدر. 2006م، دیوان الإمام الحسین، ط1، بیروت: دار و مکتبة الهلال.

خوئی، میرزا حبیب الله. 1385، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، چاپ چهارم، تهران: المکتبةالإسلامیة.

شُبّر، جواد. 1388، أدب الطف أو شعراء الحسین(ع)، ط1، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1380، تازیانه‌های سلوک، چاپ سوم، تهران: آگاه.

الشیرازی، السید حسن.2000م، کلمة الإمام الحسین، ط2، بیروت: دار العلوم.

صافی گلپایگانی، لطف الله. 1367، پرتوی از عظمت حسین،چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

الطبرانی، الإمام. 1992م، مقتل الحسین بن أبی طالب،تحقیق محمد شجاع ضیف الدین، الکویت: دار الأوراد.

العقاد، عباس محمود. 1974م،المجموعةالکاملة لمؤلفات الأستاذ، العبقریات الإسلامیة، عبقریة الإمام علی، الحسین أبو الشهداء، فاطمة الزهراء و الفاطمیون، ط1، بیروت: دار الکتب اللبنانی.

قرشی، باقر شریف. 1380، زندگانی حضرت امام حسین بن علی(ع)، چاپ اول، ترجمه سید حسین محفوظی، جلد اول، قم: بنیاد معارف اسلامی.