بررسی مضامین مشترک دیوان غربی – شرقی گوته و آثار سعدی

الموضوعات :

محمود مهرآوران ¹

1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم، قم، ایران.

تاريخ الإرسال : 12 السبت , رجب, 1441 تاريخ التأكيد : 10 الثلاثاء , ربيع الأول, 1442 تاريخ الإصدار : 28 الخميس , جمادى الأولى, 1444

الکلمات المفتاحية: سعدی, مضامین مشترک, ادبیات تطبیقی, گوته, دیوان غربی-شرقی,

ملخص المقالة :

یکی از شکل‌های ادبیات تطبیقی، مقایسۀ متن یا متونی از دو سخنور است تا اشتراکات آن‌ها مشخص شود. گوته ادیب نام‌دار آلمانی در دیوان غربی- شرقی خویش مضمون‌های مشترک فراوانی با سعدی دارد. او علاوه بر تأثیرپذیری فراوان از حافظ، از سعدی شاعر و نویسندۀ بزرگ ادب فارسی نیز بسیار تأثیر پذیرفته است. زیرا از چند قرن پیش از زمان گوته یا نزدیک به زمان او آثاری از ادبیات فارسی و به‌ویژه سعدی به زبان‌های فرنگی ترجمه و باعث آشنایی ادیبان مغرب زمین با آنان شده بود. این مقاله پس از بررسی نحوۀ آشنایی گوته با آثار سعدی و دلایل تأثیرپذیری گوته از وی، به روش توصیفی- تحلیلی شواهد چشم‌گیری از مضامین مشترک بین سعدی و گوته را بررسی و تأثیرپذیری گوته را از سعدی یا قرابت اندیشه‌های آن دو را از دفترهای شعری دیوان غربی-شرقی نشان داده است. این اشتراکات و تأثرات در مضمون، فکر و نوع اندیشه دربارۀ بسیاری از پدیده‌هاست؛ از جمله: ستایش خداوند و اشاره به عدل و تسلط او بر شرق و غرب، آزادی عقیده، دست‌گیری درماندگان، ناتوانی عاشق در کتمان عشق، کوتاهی و زودگذری عمر، غنیمت شمردن فرصت کوتاه عمر، نخوردن غم جهان و سپری کردن دنیا با خوش‌دلی و بی‌اعتنایی به حسد دیگران، خاموشی زبان، تربیت ناپذیری نااهلان.

المصادر:

کتاب‌ها

آربری، آرتور جان (1371) ادبیات کلاسیک فارسی، ترجمۀ اسدالله آزاد، مشهد: آستان قدس رضوی.

حدادی، محمود (1389) دیدار غرب و شرق در هجرت گوته، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

حدادی، محمود (1397) ترجمۀ دیوان غربی - شرقی، تهران: پارسه.

حدیدی، جواد (1373) از سعدی تا آراگون، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

ذکر جمیل سعدی (1369) مجموعه مقالات بزرگداشت سعدی، گردآوری کمیسیون یونسکو، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

زرین کوب، عبدالحسین (1369) نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.

سعدی (1369) گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.

سعدی (1372) بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات خوارزمی.

سعدی (1388) کلیات، براساس نسخۀ محمد علی فروغی، تهران: ماهرنگ.

شفا، شجاع‌الدین (1328) ترجمۀ دیوان شرقی گوته(قطعات منتخب)، تهران: کتابخانۀ سقراط.

صفا، ذبیح الله (1368) تاریخ ادبیات در ایران، جلد 1، تهران: انتشارات فردوس.

صفوی، کوروش (1379) ترجمۀ دیوان غربی – شرقی، تهران: هرمس.

غنیمی هلال، محمد (1373) ادبیات تطبیقی، ترجمه سید مرتضی آیت الله‌زاده شیرازی، تهران: امیرکبیر.

فرهنگ خاورشناسان (1376) گروه مؤلفان و مترجمان، جلد 1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

کفافی، محمد عبدالسلام (1383) ادبیات تطبیقی، ترجمه حسین سیدی، مشهد: به نشر.

گیری، جان (1377) گوته، ترجمۀ خشایار دیهیمی، تهران: کهکشان.

ماسه، هانری (1369) تحقیق دربارۀ سعدی، ترجمۀ غلامحسین یوسفی و محمدحسن مهدوی اردبیلی، تهران: توس.

مقالات

حدادی، محمود. (1382). نگاهی اجمالی به دیوان غربی – شرقی گوته. شناخت، 13(37)، 129-142.

حدادی، محمود. (1385). گوته، ادبیات جهانی و آموزه‌های شرقی. سخن عشق، 10(29)، 42-49.

روان فرهادی، عبدالغفور. (1369). سه و نیم قرن سعدی شناسی در غرب از روی ترجمه‌های گلستان و بوستان. ذکر جمیل سعدی، 175-197.

زمانیان، مهدی. (1395). جایکاه سعدی در دیوان غربی – شرقی گوته. روزنامۀ عصر مردم، سال21، شمارۀ 5750، 10.

فیروزآبادی، سیدسعید. (1386). سعدی وگوته (‏نگاهی به دیوان غربی _شرقی و تاثیرکلام سعدی بر گوته). فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، 1(1)، 77-84.

فیروزآبادی، سیدسعید. (1388). گوته و دو مفهوم ادبیات جهانی و ادبیات تطبیقی. فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، 3(12)، 91-104.

مؤید، حشمت. (1378). گوته در آیینۀ سعدی. ایران شناسی، 11(41)، 36-58.

نکوروح، حسن. (1389). تأثیر غزل حافظ در دیوان غربی- شرقی گوته. ویژه نامه نامه فرهنگستان (ادبیات تطبیقی)، 1(1)، 83-105.

منابع الکترونیکی

Nazari, Morad. (2015). The Persian and Persia in the writings of three prominent German thinkers. (Nietzsche, Hegel, and Goethe (, http://www.moradnazari.com.

Books

Arberry, Arthur John (1992) Persian classical literature, translated by Asadullah Azad, Mashhad: Astan Quds Razavi.

Haddadi, Mahmoud (2008) Meeting of West and East in Goethe's Migration, Tehran: Shahid Beheshti University.

Haddadi, Mahmoud (2017) Translation of the Western-Eastern Court, Tehran: Parse.

Hadidi, Javad (1994) from Saadi to Aragon, Tehran: Academic Publishing Center.

Mention of Jamil Saadi (1990) a collection of essays commemorating Saadi, compiled by the UNESCO Commission, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.

Zarin Koob, Abdul Hossein (1990) Literary Criticism, Tehran: Amir Kabir.

Saadi (1369) Golestan, edited by Gholamhossein Yousefi, Tehran: Khwarazmi.

Saadi (1993) Bostan, edited by Gholamhossein Yousefi, Tehran: Kharazmi Publications.

Saadi (2009) Kliat, based on the version of Mohammad Ali Foroughi, Tehran: Mahrang.

Shafa, Shojauddin (1949) translation of Goethe's Eastern Divan (selected parts), Tehran: Sokrat Library.

Safa, Zabihullah (1989) History of Literature in Iran, Volume 1, Tehran: Ferdous Publications.

Safavi, Korosh (2000) Translation of Divan Gharbi-Sharqi, Tehran: Hermes.

Ghanimi Hilal, Mohammad (1994) Comparative Literature, translated by Seyed Morteza Ayatollahzadeh Shirazi, Tehran: Amir Kabir.

Orientalist Culture (1997) Group of Authors and Translators, Volume 1, Tehran: Research Institute of Humanities and Cultural Studies.

Kafafi, Mohammad Abdussalam (2003) Comparative literature, translated by Hossein Seidi, Mashhad: To be published.

Giri, John (1998) Goethe, translated by Khashayar Dehimi, Tehran: Galax.

Mase, Hanri (1990) Research on Saadi, translated by Gholamhossein Yousefi and Mohammad Hassan Mahdavi Ardabili, Tehran: Tos.

Articles

Haddadi, Mahmoud. (2003). A glimpse of the West-Eastern Divan of Goethe. Cognition, 13(37), 129-142.

Haddadi, Mahmoud. (2006). Goethe, world literature and oriental teachings. Love Speech, 10(29), 42-49.

Rovan Farhadi, Abdul Ghafoor. (1369). Three and a half centuries of Saadiology in the West based on Golestan and Bostan translations. Mention of Jamil Saadi, 175-197.

Zamanian, Mehdi. (2015). Saadi's place in the Western-Eastern Divan of Goethe. Asr Mardom newspaper, year 21, number 5750, 10.

Firouzabadi, Seyed Saeed. (2007). Saadi and Goethe (a look at the Western-Eastern Divan and the impact of Saadi's words on Goethe). Comparative Literature Studies Quarterly, 1(1), 77-84.

Firouzabadi, Seyed Saeed. (2009). Goethe and two concepts of world literature and comparative literature. Comparative Literature Studies Quarterly, 3(12), 91-104.

Moayed, Heshmat. (1999). Goethe in Saadi's mirror. Iranology, 11(41), 36-58.

Nikoruh, Hassan. (2010). The influence of Hafez's sonnet in Goethe's Western-Eastern Divan. Special Issue of Farhangistan (Comparative Literature), 1(1), 83-105.