دگردیسی اسطوره‌ها در سروده‌های بدر شاکر السیّاب

الموضوعات :

معصومه مهدوی ¹ , سید بابک فرزانه ² , لیلا قاسمی حاجی آبادی ³

1 - دانشجوی زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات
2 - استاد زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات
3 - استادیار زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار

تاريخ الإرسال : 08 السبت , صفر, 1439 تاريخ التأكيد : 21 الإثنين , شوال, 1440 تاريخ الإصدار : 19 السبت , شوال, 1440

الکلمات المفتاحية: اسطوره, سیّاب, دگردیسی, بازآفرینی تلفیقی, مضامین سیاسی ـ اجتماعی,

ملخص المقالة :

باززایی، بازآفرینی و دگردیسی اسطوره، از شیوه‌های استفادۀ شاعران معاصر از اسطوره است؛ بدین معنا که شاعران، متناسب با مقتضیات زمانه و مضامین مد نظر خویش، به تغییر در جزء یا اجزایی از یک اسطوره و دخل و تصرّف در آن می‌پردازند. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، ضمن نشان دادن اسطوره‌های دگردیسی شده و شیوه‌های این دگردیسی در اشعار سیّاب، به بررسی زمینه‌ها و اهدافی می‌پردازد که موجب دگرگونی اسطوره‌ها در سروده‌های این شاعر شده‌اند. با توجّه به پیشگامی سیّاب در شعر آزاد عرب و بهره‌گیری فراوان او از اسطوره‌ها، این بررسی می‌تواند علاوه بر نمایاندن جنبه‌های جدیدی از رویکرد شاعری سیّاب، بخش مهمّی از شیوه‌ها و دلایل دگردیسی اسطوره‌ها را در شعر معاصر عرب نشان دهد. نتایج این پژوهش دخل و تصرّف سیّاب در اسطوره‌ها، انواع گوناگون اسطوره‌ها، اعمّ از ملّی، یونانی و دینی بودن آن‌ها را نشان می‌دهد؛ همچنین افزودن عناصری به اصل اسطوره، تغییر ماهیّت و کارکرد شخصیّت‌های اسطوره‌ای و نیز تغییر در اجزای مختلف اسطوره به‌ویژه در پایان‌بندی آن، از عمده‌ترین شیوه‌های دگردیسی اسطوره‌ها در سروده‌های سیّاب است. انطباق هرچه بیشتر اسطوره‌ها با وضعیّت عصر حاضر، اندیشه‌ها و اغراض شاعر و نیازهای سیاسی ـ اجتماعی را نیز باید از مهم‌ترین اهداف سیّاب در دگردیسی اسطوره‌ها دانست.

المصادر:

کتابنامه

القرآن الکریم.

اسماعیل، عزالدین. بی‌تا. الشعر العربی المعاصر قضایاه و ظواهره الفنیۀ و المعنویۀ.دارالفکر العربی.

اسوار، موسی. 1391. از سرود باران تا مزامیر گل سرخ (پیشگامان شعر امروز عرب). تهران: سخن.

انجیل عیسی مسیح: ترجمۀ تفسیری عهد جدید. 1357. تهران: سازمان ترجمۀ تفسیری کتاب مقدّس.

بیضون، حیدر توفیق. 1991. بدر شاکر السیّاب رائد الشعر العربی الحدیث. بیروت: دارالکتب العلمیه.

جبر شعث، احمد. 2002. الاسطورة فی الشعر الفلسطینی المعاصر. فلسطین: مکتبۀ القادسیۀ للنشر و التوزیع.

حر عاملی، محمّدبن حسن. 1409. وسایل الشیعۀ. ج 3. قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام.

حسن‌پور آلاشتی، حسین و مراد اسماعیلی. 1388. «تحلیل اسطوره‌ها در اشعار سیاوش کسرایی». ادب‌پژوهی. س3. ش 9. صص 106-89.

حلاوی، یوسف. 1994. الاسطورة فی الشعر العربی المعاصر. بیروت: دار الآداب.

دنقل، امل. 1987.الأعمال الشعریّۀ الکاملۀ. القاهرۀ: مکتبۀ مدبولی.   

رجایی، نجمه. 1381. اسطوره‌های رهایی (تحلیل روان‌شناسانة اسطوره در شعر عربی معاصر). مشهد: دانشگاه فردوسی.

رزوق، أسعد. 1959. الاسطورةفی الشعر المعاصر. بیروت: دار الحمراء.

زیدان، جرجی. 1379. تاریخ تمدّن اسلام. ترجمۀ علی جواهرکلام. تهران: امیرکبیر.

سلیمی، علی و پیمان صالحی. 1390. «بررسی تطبیقی اسطورۀ سندباد در شعر بدر شاکر السیّاب و خلیل حاوی»، مجلّۀ زبان و ادبیّات عربی (مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد). س3. ش 4. صص 93-77.

السیّاب، بدر شاکر. 2005. دیوان، ج2. بیروت: دار العودة.

شفیعی کدکنی، محمّدرضا. 1380. شعر معاصر عرب. تهران: سخن.

شوالیه، ژان و آلن گِربران. 1382. فرهنگ نمادها. تحقیق و ترجمة سودابه فضایلی. ج3. تهران: جیحون.

ـــــــــــــــــــــــ . 1384. فرهنگ نمادها. تحقیق و ترجمة سودابه فضایلی. ج 1. تهران: جیحون.

صفایی، علی و علیرضا قاسمی. 1394. «تحلیل تطبیقی شعر مرد مصلوب احمد شاملو و المسیح بعد الصلب بدر شاکر السیّاب»، پژوهش‌های ادبیّات تطبیقی. س3. ش2. صص 98-71.

الضاوی، احمد عرفات. 1384. کارکرد سنّت در شعر معاصر عرب. ترجمۀ سیّدحسین سیّدی. مشهد: دانشگاه فردوسی.

طسوجی، عبداللطیف. 1395. هزار و یک شب. ج 3. تهران: آتیسا.

عبّاس، إحسان. 1978. اتجاهات الشعر العربی المعاصر. الکویت: المجلس الوطنی للثقافه و الفنون و الآداب.

عرب، عبّاس. 1383. ادونیس در عرصۀ شعر و نقد معاصر عرب. مشهد: دانشگاه فردوسی.

علی التوتر، عبدالرضا. 1985. القناع فی الشعر العربی المعاصر. بغداد: مرحلها الرواد.

الفاخوری، حنّا. 1986. الجامع فی تاریخ الادب العربی. بیروت: دار الجیل.

فرزانه، سیّد بابک و علی علی‌محمّدی. 1391. «اسطوره در شعر أدونیس و شاملو». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س8. ش29. صص 40-19.

فریزر، جیمز. 1386. شاخۀ زرّین. ترجمۀ کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.

گری، جان. 1378. اساطیر خاور نزدیک (بین‌النهرین). ترجمۀ باجلان فرّخی. تهران: اساطیر.

گریمال، پیر. 1378. فرهنگ اساطیر یونان و رم. ترجمۀ احمد به‌منش. ج2. تهران: امیرکبیر.

المقالح، عبدالعزیز. 1983. المجموعۀ الکاملۀ. بیروت: دار العودۀ.

همیلتون، ادیت. 1376. سیری در اساطیر یونان و رم. ترجمۀ عبدالحسین شریفیان. تهران: اساطیر.

 

English sources

Homer. (1996). The Odyssey. Tr. by Robert Fagles. New York: Penguin Books.

Al-Ma’ānī, Raghad Adnān Suleiman. (2012). “T.S. Eliot’s influence and Badr Šākir Al-Sayyāb’s Individual Talent in A City Without Rain”, International Journal of Arts and Commerce. Vol. 1, No. 2. Pp. 78-89.

Neimneh. Šādī and Zainab Al-Qaisi. (2015). “The Poetry of B.S. Al-Sayyāb: Myth and the Influence of T.S. Eliot”, International Review of Social Sciences and Humanities. Vol. 9. No. 1. Pp. 178-192.

 

References

Holy Qurān.

Abbās, Ehsān. (1978/1357SH). Tendencies of Contemporary Arabic Poems. Koveyt: Al-majles al-vatanī lelsaqāfat and al-fonūn and al-ādāb.

Alī Al-tawtar, Abd-ol-Rezā. (1985/1364SH). Masked in contemporary Arabic poetry. Baqdād: Marhalhā al-ravād.

Arab, Abbās. (2004/1383SH). Adonīs dar arse-ye še’r va naqd-e mo’āser-e arab. Mašhad: Ferdowsī University.

Asvār, Mūsā. (2012/1391SH). Az sorūd-e barān tā mazāmīr-e gol-e sorx. Tehrān: Soxan.

Boyzone, heydar towfīq. (1991/1370SH). Badr Šāker Al-sayyāb: Pioneer of New Arabic Poetry. Beirūt: Dār al-ketāb al-’elmīya.

Chevalier, Jean & Alain Gheerbrant. (2005/1384SH). Farhang-e Namād-hā (Dictionary of Symbols). Tr. by Sūdābe Fazāyelī. 1^st Vol. Tehrān: Jeyhūn.

_________________________________. (2003/1382SH). Farhang-e Namād-hā (Dictionary of Symbols). Tr. by Sūdaābe Fazāyelī. 3^rd Vol. Tehrān: Jeyhūn.

Donqol, Amal. (1987/1366SH). Complete Poetry Work. Qāhere: Maktabat Madbūlī.

Esmā’īl, Ezzeddīn. (n.d). Contemporary Arabic Poem: Technical and Semantic Issues. Qāhere: Dār al-fekr al-arabī.

Al-Fāxūrī, Hannā. (1986/1365SH). History of Arabic Literature. Beirūt: Dār al-jayl.

Farzāne, Seyyed Bābak & Alī Alīmohammadī. (2012/1391SH). “Ostūre dar še’r-e Adonīs va Šāmlū”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehrān Branch. No. 29. Pp. 19-40.

Al-sayyāb, Badr Šāker. (2005/1384SH). Dīvān. 2^nd Vol. Beirūt: Dār al-’awdat.

Al-zāvī, Ahmad Arafāt. (2005/1384SH). Kārkard-e Sonnat dar še’r-e mo’āser-e arab (Heritage Application in the Contemporary Arabic Poetry). Tr. by Seyyed Hossein Seyyedī. Mašhad: Ferdowsī University.

Frazer, James. (2007/1386SH). Šāxe-ye zarrīn (The Golden Bough). Tr. by Kāzem Fīrūzmand. Tehrān: Āgāh.

Enjīl-e ’īsā Masīh: Tarjeme-ye Tafsīrī (Gospel of Jesus Christ: Interpreting translation). (1978/1357SH). Tehrān: agency of Interpreting translation of Holy book.

Gray, John. (1999/1378SH). Asātīr-e xāvar-e nazdīk (Near eastern mythology). Tr. by Mohammad Hossein Bājelān Farroxī. Tehrān: Asātīr.

Grimal, Pierre. (1999/1378SH). Farhang-e asātīr-e yūnān va rūm (Dictionary of Greek and Roman mythology). Tr. by Ahmad Behmaneš. 2 Vols. Tehrān: Amīrkabīr.

Halāwī, Yūsof. (1994/1373SH). Myth in Contemporary Arabic Poetry. Beirūt: Dār al-ādāb.

Hasanpūr Ālāštī, Hossein & Morād Esmā’īlī. (2009/1388SH). “Tahlīl-e ostūre-hā dar aš’ār-e Sīyāvaš Kasrāeī”. Adab-pažūhī. No. 9. Pp. 89-106.

Hemilton, Edith. (1997/1376SH). Seyrī dar asātīr-e yūnān va rūm (A Garlic in Greek and Rome mythology). Tr. by Abdolhossein Šarīfīyān. Tehrān: Asātīr.

Horr-e Āmelī, Mohammad ebn-e Hasan. (1988/1409AH). Vasāyel Aal-šī’a. 3^rd Vol. Qom: Āl al-bayt.

Jabr Ša’s, Ahmad. (2002/1381SH). Myth in Contemporary Palestinian Poetry. Palestīne: Maktabat Al-qādesīyat Lelnašr va Al-towzī’.

Al-Maqāleh, Abdolazīz. (1983/1362SH). Full Set. Beirūt: Dār al-’awdat.

Rajāeī, Najme. (2002/1381SH). Ostūre-hā-ye rahāeī. Mašhad: Ferdowsī University.

Razūq, As’ad (1959/1338SH). Myth in Contemporary Poetry. Beirūt: Dār al-hamrā.

Safāeī, Alī & Alīrezā Qāsemī. (2015/1394SH). “Tahlīl-e Tatbīqī-ye Še’r-e Mard-e Maslūb-e Ahmad Šāmlū va Al-masīh Ba’d al-Salb-e Badr Šāker al-sayyāb”.  Fasl-nāme-ye Pažūheš-hā-ye Adabīyāt-e Tatbīqī. No. 6. Pp. 71-98.

Salīmī, Alī & Peymān Sālehī. (2011/1390SH). “Barresī-ye tatbīqī-ye ostūre-ye Sandbād dar še’r-e Badr Šāker al-sayyāb va Xalīl Hāvī”. Zabān va Adabīyāt-e Arabī. No. 4. Pp. 77-93.

Šafī’ī Kadkanī, Mohammad Rezā. (2001/1380SH). Še’r-e mo’aser-e arab. Tehrān: Soxan.

Tasūjī, Abdollatīf. (2016/1395SH). Hezār-o yek šab. 3^rd Vol. Tehrān: Ātīsā.

Zeydān, Jorj. (2000/1379SH). Tārīx-e Tamaddon-e eslām (History of Islamic Civilization). Tr. by Alī Javāherkalām. Tehrān: Amīrkabīr.