بررسی تطبیقی جایگاه مضامین اجتماعی در "مقامات" بدیع الزمان همدانی و "حدیث عیسی بن هشام" محمد مولیحی
الموضوعات :
محمدرضا لطفی
1
,
زهرا خسروی ومکانی
2
,
علی صابری
3
1 - گروه زبان و ادبیات عربی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران، ایران
2 - گروه زبان و ادبیات عربی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران، ایران
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: محمد مویلحی, مقامات, بررسی تطبیقی مضامین اجتماعی, حدیث عیسی بن هشام, بدیع الزمان همدانی,
ملخص المقالة :
شناخت و تحلیل آثار ادبی و زندگی آفرینندگان آن آثار بدون بررسی و تحلیل جامعه و فرهنگی که در سایه آن نشو و نما یافته اند، میسر نیست. به عبارت دیگر، تحقیق و تدقیق در نحوه معیشت،روابط اجتماعی،باورها،شکست ها و پیروزی ها،دردها و شادی ها و فراز و نشیب های جامعه ای که هنرمند در آن زندگی می کند،بررسی دقیق تر و جامع تر زندگی و آثار او را میسر می سازد."مقامات" مهم‌ترین اثر "بدیع‌الزمان همدانی"است که به عربی نوشته شده و نخستین بار به همراه شرح آن در 51 مقامه، در سال ۱۸۸۹ میلادی در بیروت به طبع رسید. ایشان شیوه ای نو در نثرنویسی عربی پدید آورد؛ قهرمان مقامات او ابوالفتح اسکندری هر بار در لباسی ظاهر می‌شود و در شهرهای مختلف سیاحت کرده و درخصوص مسائل گوناگون چون ادیبی توانا سخن می‌گوید.همین امر موجب شده که او نام شهرهای گوناگون به ویژه شهرهای ایران را بر مقامات خود بگذارد.مقامات برای بدیع‌الزمان به مثابه آوردگاه ادبی است.او داستان را محلی برای نمایش قدرت ادبی خود در بکارگیری عبارات مسجوع همراه با تشبیه،کنایه،استعاره و ضرب‌المثل می بیند.نویسندگانی نیز در دوره ی معاصر از شیوه ی وی پیروی کرده و اندیشه های خود را در قالب "مقامه" بیان کردند که در این میان می توان از چهره های سرشناسی چون محمد مویلحی،ناصیف یازجی،احمد شوقی،محمدتوفیق بکری و حافظ ابراهیم نام برد.این پژوهش که به شیوه ی تطبیقی تحلیلی نگاشته شده، به بررسی تطبیقی مضامین اجتماعی در "مقامات"بدیع الزمان همدانی و "حدیث عیسی بن هشام"محمد مویلحی پرداخته است.
ابراهیمی حریری، فارس (1346). مقامه نویسی در ادبیات فارسی و تأثیر مقامات عربی در آن، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
بهار، محمد تقی (1370). سبک شناسی، ج 3، چاپ 6،امیر کبیر،تهران.
ثعالبی، ابومنصور (1983). یتیمه الدهر،ج 3 ، بیروت، لبنان .
_||_ابراهیمی حریری، فارس (1346). مقامه نویسی در ادبیات فارسی و تأثیر مقامات عربی در آن، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
بهار، محمد تقی (1370). سبک شناسی، ج 3، چاپ 6،امیر کبیر،تهران.
ثعالبی، ابومنصور (1983). یتیمه الدهر،ج 3 ، بیروت، لبنان .
حیدری،مهین ؛حسینجانزاده ،فریبرز ؛شایگان مهر ،محمد ، مقایسه مقامات حمیدی ادیب قرن ششم با مقامات همدانی و حریری ،فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت،سال دوازدهم ،شماره47،پاییز 1397،صص337-361.
خسروی،زهرا( 1384 )تاریخ الادب العربی الحدیث )،چاپ اول ، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران.
خفاجی ،محمد عبدالمنعم (1992 )دراسات فی الادب العربی الحدیث و مدارسه،ط 1،ج 2،دار الجلیل ،بیروت.لبنان
ذکاوتی قراگزلو، علیرضا (1364). بدیع الزمان همدانی و مقامات نویسی، تهران:انتشارات اطلاعات.
ذکاوتی قراگزلو، علیرضا (1375). بدیع الزمان همدانی و مقامات او،دانشنامه جهان اسلام ، ج 2 ،چاپ2 ، تهران.موسسه دائره المعارف.
رادفر،ابوالقاسم،افتخارجوادی،علاءالدین(1365)،فرهنگمقامات حریری،موسسه انتشارات پازینه ، تهران
ضیف، شوقی (1973) ، المقامه ، دارالمعارف ، مصر.
...........(1980 )، الفن و مذاهبه فی النثر العربی ،مکتبه النهضه المصریه،مصر.
...........(1961 )، الادب العربی المعاصر فی مصر. ط 12 ، دارالمعارف،مصر.
عبود،مارون (1971). بدیع الزمان الهمدانی، چاپ سوم،دارالمعارف، مصر.
غنیمی هلال، محمد (1390 )ادبیات تطبیقی(تاریخ و تحول،اثرپذیری واثرگذاری فرهنگ و ادب اسلامی )،ترجمه و تحشیه و تعلیق مرتضی آیت الله زاده شیرازی.امیرکبیر،تهران.
فاتحی نژاد، عنایت الله (1381). بدیع الزمان همدانی، دائره المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، ج 11، تهران.
فرزاد، عبدالحسین (1379). المنهج فی تاریخ الأدب العربی، چاپ سوم، تهران: انتشارات سخن.
فرزاد، عبدالحسین (1386ش). مروری بر داستان نویسی معاصر عرب، مجله سمرقند، شماره 17.
فروخ، عمر (2006) ، الطبعه السابعه، ج 2، بیروت: دارالعلم للملایین.
کک،ویکتور (1971 )،بدیعات الزمان،دارالمشرق،ط2،بیروت.
متز، آدام (1377). تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، ترجمه: علیرضا ذکاوتی، تهران: امیرکبیر.
مویلحی، محمد (1930). حدیث عیسی بن هشام، مصر: مطبقه الهلال.
نورعوض،یوسف (1979 )، فن المقامات بین المشرق و المغرب ،ط1 ،دارالقلم،بیروت
همدانی، بدیع الزمان احمد بن الحسین (1387ش). مقامات، ترجمه:سید حمید طبیبیان، تهران: امیرکبیر.
هیکل، احمد (1994). تطور الادب الحدیث فی مصر، الطبعه السادسه، مصر: دار المعارف.
یاغی، عبدالرحمن (1969). رأی فی المقامات، بیروت: الطبعه الأولی.
References
Abboud, M. (1971) Badie Zaman al-Hamdani, Third edition, Dar al-Maaref, Egypt
Bahar, M.T. (1991) Stylistics, Volume 3, Issue 6, Amir Kabir publication, Tehran
Bahar, M.T. (1991) Stylistics, Volume 3, Issue 6, Amir Kabir publication, Tehran
Coke, V. (1971), Badie Zaman, Dar al-Mashraq, Second edition, Beirut
Ebrahimi Hariri, F. (1968) Essay Writing in Persian Literature and the Influence of Arabic Maqamat on it, Tehran University Press, Tehran
Fatehinejad, E. (2002). Badie Zamani Hamadani, The Great Islamic Encyclopedia, First Edition, Volume 11, Tehran
Farzad, A. (2000) the curriculum in the history of Arabic literature, Third Edition, Sokhan Publications, Tehran
Farzad, A. (2007) A Review of Contemporary Arab Storytelling, Samarkand Magazine, No.17
Farroukh, O. (2006), seventh edition, volum 2, Dar Al-Alam for millions, Beirut.
Heidari,M.Hosseinjanzadeh,F.shayegan Mehr,M,Comparison of MAqamat_e Hamidi ,scholar in the 6th century , with Maqamat _e Hamidi and Hariri,Journal of Comparative Literature Studies of Islamic Azad University of Jiroft Branch,Volume12,No .2,Autumn2018,pp.337-361.
Khosravi, Z. (2005) Modern Arab literature history, First Edition, Islamic Azad University Press, Tehran.
Ghannimi Hilal, M. (2011) Comparative Literature (History and Evolution, Effectiveness of Islamic Culture and Literature), Translated by Morteza Ayatollah Zadeh Shirazi, Amir Kabir publication, Tehran.
Hamadani, Badie Zaman (2008) Maqamat, translated by: Tabibian, H.: Amir Kabir publication, Tehran.
Heikal, A. (1994) the Evolution of Modern Literature in Egypt, Sixth Edition, Dar Al-Maarif, Egypt.
Khafaji, M. (1992) studies in modern Arabic literature and its schools, 1st edition, part 2, Dar Al Jalil publication, Beirut, Lebanon.
........... (1980), Art and its Doctrines in Arabic Prose, Egyptian Renaissance Office, Egypt.
........... (1961), Contemporary Arabic Literature in Egypt, 12th edition, Dar Al-Maarif, Egypt.
Matts, A. (1998) Islamic Civilization in the forth century of Hegira calendar, Translated by: Alireza Zakavati, Amir Kabir publication, Tehran.
Muvilahi, M. (1930). The Hadith of Isa ibn Hasham, Al-Matbagh al-Hilal, Egypt.
Nour Awad, Y. (1979), The Art of Maqamat between the East and the West, 1st edition, Dar Al-Qalam, Beirut.
Radfar, A. Iftikhar Javadi, A. (1986), Hariri's Maqamat, Pazineh Publishing Institute, Tehran.
Thalebi, A. (1983). Orphaned al-Dahir, vol. 3, Beirut, Lebanon.
Yaghi, A. (1969) an opinion on Maqamat, first edition, Beirut.
Zakavati Gharagzloo, A. (1985) Badie Zamani Hamadani and Maqamat Writing, Etelaat Publication, Tehran.
Zakavati Gharagzloo, A. (1996) Badie Zamani Hamadani and His Maqamat, Encyclopedia of the World of Islam, Volume 2, Issue 2, Dar el maaref institute, Tehran.
Zajf, S. (1973), al-Maqamah, encyclopedia, Egypt.
