-
دسترسی آزاد مقاله
1 - آمار کشتگان غزوه بنی‌قُرَیظه: پژوهشی برپایه روش تحلیل اسناد- متن
مهدی ملک محمدی محمد کاظم رحمان ستایشمنابع روایی اسلامی آمارهای گونا گونی از شمار کشتگان یهودیان در غزوه بنی قریظه، عمدتا بین 400 تا 900 تن، ارائه می کنند. به جز اندکی، بیشتر اقوال به صورت مرسل و غیر مسند بیان شده اند. برخی از مورخان و محققان به آمارهای یادشده با دیده تأیید نگریسته، شماری آن را انکار کرد چکیده کاملمنابع روایی اسلامی آمارهای گونا گونی از شمار کشتگان یهودیان در غزوه بنی قریظه، عمدتا بین 400 تا 900 تن، ارائه می کنند. به جز اندکی، بیشتر اقوال به صورت مرسل و غیر مسند بیان شده اند. برخی از مورخان و محققان به آمارهای یادشده با دیده تأیید نگریسته، شماری آن را انکار کرده و گروهی نیز درباره آن سکوت کرده اند. این مقاله برآن است که اقوال یاد شده را نخست تا حد امکان بر پایه روش تحلیل اسناد- متن، تاریخ گذاری کرده، دوره و بستر ظهور آنها را تعیین کند. سپس با بهره گیری از برخی دیگر از روایات مربوط به این جنگ و اطلاعات تاریخی مرتبط همچون شمار قبایل و آمارها را تحلیل و ارزیابی کند. از مجموع بررسی ها می توان دریافت که روایات این آمارها، دست کم پس از آن که اصل کشتار بنی قریظه در بین مسلمانان پذیرفته شد، در نیمه نخست قرن دوم در مناطق متعدد اسلامی همچون مکه، مدینه، کوفه شیوع یافته و کمی بعدتر به شهرهایی همچون بغداد و بصره گسترش یافته‌است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - منابع و سرچشمه های اطلاعات روایی آل زبیر در صدر اسلام ( نحوه دریافت، انتقال و ارائۀ آن ها )
محمدرضا غضنفریآل زبیر از جمله خاندان هایی اند که بعد از اسلام شهرت زیادی کسب کردند و در منابع اسلامی نیز نام زبیر بن عَوّام و خاندان او مکرر ذکر شده است . این امر به نقش آنان در امور نظامی، سیاسی و علمی صدر اسلام اشاره دارد . زبیر بن عَوّام نه تنها به عنوان راوی احادیث پیامبر (ص) بل چکیده کاملآل زبیر از جمله خاندان هایی اند که بعد از اسلام شهرت زیادی کسب کردند و در منابع اسلامی نیز نام زبیر بن عَوّام و خاندان او مکرر ذکر شده است . این امر به نقش آنان در امور نظامی، سیاسی و علمی صدر اسلام اشاره دارد . زبیر بن عَوّام نه تنها به عنوان راوی احادیث پیامبر (ص) بلکه به عنوان یک صحابی نقش مؤثر ی در وقایع صدر اسلام داشته است و همسران ، فرزندان و موالی او آن وقایع و احادیث را از او نقل کرده اند. آثارموجود بیشتر به بُعد سیاسی این خاندان توجه داشتند، در حالی که نقش علمی اینخاندان به رغم دیرپایی و اهمیت آن مغفول مانده است . با توجه به آنچه در منابعمختلف درباره نقل احادیث و روایات آل زبیر آمده ، این مقاله هم به سرچشمه هایاطلاعات آنان می پردازد، و هم به چگونگی کسب احادیث و شیوه روایات آنان و نیز بهنحوه انتقال و ارایه آنها به راویان هم عصر و طبقات بعدتر اشاره دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - نخستین جریان انتقادی حدیث شیعه
محمد فرقان گوهردر میان نگرش‌های گوناگونی که نسبت به حدیث وجود دارد، نگرش انتقادی به معنای نقد متون حدیثی بر اساس معیارهای مشخص در میان شیعه کمتر مورد توجه بوده است. شاید یکی از دلایل آن بی‌اطلاعی از وجود تاریخی این نگرش در دوران ائمه(ع) باشد؛ اما میتوان در میان اصحاب ائمه(ع) نخستین ج چکیده کاملدر میان نگرش‌های گوناگونی که نسبت به حدیث وجود دارد، نگرش انتقادی به معنای نقد متون حدیثی بر اساس معیارهای مشخص در میان شیعه کمتر مورد توجه بوده است. شاید یکی از دلایل آن بی‌اطلاعی از وجود تاریخی این نگرش در دوران ائمه(ع) باشد؛ اما میتوان در میان اصحاب ائمه(ع) نخستین جریان انتقادی را شناسایی کرد که به میراث مکتوب حدیثی با دیده تردید نگریسته‌اند و به پالایش آن دست یازیده‌اند. در این پژوهش برآنیم تا با روش تاریخی- روایی چرایی و چگونگی ظهور این جریان انتقادی حدیث شیعی را تحلیل نماییم و نحوه تعامل این جریان را با روایات بررسی کنیم. شناسایی غالیان و نقش آنان در میراث مکتوب شیعه مهمترین دستاورد این جریان انتقادی به شمار می‌آید که حاصل آن تألیف کتاب‌هایی در نقد راویان و متن، گردآوری احادیث معتبر، ترویج فرهنگ عرضه احادیث و مکتوبات بر ائمه(ع) و قرآن و سنت بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - فرجام شناسی ایرانی در حدیث واره ای پیشگویانه از سده چهارم هجری
محمد احمدی منشدر دوره هایی از تاریخ اسلامی جدا از آیات و احادیث اصیلی که به بیان نظرگاه اسلام درباره فرجام جهان می پردازند، مجموعه بزرگی از ادبیات و احادیث ساختگی فرجام شناسانه در متون اسلامی و ادبیات عامه رواج یافته بود. این ادبیات گسترده، جدا از شناخت باورهای فرجام شناسانه م چکیده کاملدر دوره هایی از تاریخ اسلامی جدا از آیات و احادیث اصیلی که به بیان نظرگاه اسلام درباره فرجام جهان می پردازند، مجموعه بزرگی از ادبیات و احادیث ساختگی فرجام شناسانه در متون اسلامی و ادبیات عامه رواج یافته بود. این ادبیات گسترده، جدا از شناخت باورهای فرجام شناسانه مندرج در آنها، از چشم انداز امتداد برخی انگاره های کهن فرجام شناسانه، پی بردن به دیدگاه کلان تاریخی ای که در پس زمینه آنها نهفته است و نیز دلالت های آنها بر برخی رخدادها و فضای اجتماعی و فرهنگی معاصر نیز در خور توجه هستند. این مقاله به بررسی و تحلیل حدیث واره ای فرجام شناسانه که مقدسی، جغرافی نگار نامدار، در فارس بدان برخورده و آن را نقل نموده، پرداخته‌است. بنابر یافته های این پژوهش، این حدیث واره بازتابی است از برخی گرایش های فرجام شناسانه و در عین حال غیرآخرالزمانی رایج در محیط ایرانی و اسلامی در سده چهارم هجری. این حدیث واره همچنین نماینده آمیزش نوعی آرمان جهان گرایانه و غیرسلطه جویانه و آرمان قومی به معنای ایرانی است که البته با ایدئولوژی شاهنشاهی ایرانی همسویی کامل ندارد. از این رو می توان احتمال داد که جدا از تاریخ نگری عام ایرانی، رگه هایی از نگرش های جهان گرایانه متأثر از جهان بینی های غیرزرتشتی و ناهمسو با ایدئولوژی شاهنشاهی که رنگ و بوی ادبیات اسلامی را به خود گرفته، در این حدیث واره نمود یافته‌است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - تعامل حیات فکری و سیاسی در دوره امویان
پروین ترکمنی آذراندیشمندان در طول تاریخ، نقش مؤثری در حیات سیاسی جوامع داشته اند. به همین جهت حکومتگران با آگاهی از نقش و جایگاه مهم آنان، برای سهولت سلطه بر جامعه و کسب مقبولیت و مشروعیت، تعامل با اندیشمندان و همراه ساختن حیات فکری جامعه را با حکومت ضروری می دانسته اند؛ امّا این تعام چکیده کاملاندیشمندان در طول تاریخ، نقش مؤثری در حیات سیاسی جوامع داشته اند. به همین جهت حکومتگران با آگاهی از نقش و جایگاه مهم آنان، برای سهولت سلطه بر جامعه و کسب مقبولیت و مشروعیت، تعامل با اندیشمندان و همراه ساختن حیات فکری جامعه را با حکومت ضروری می دانسته اند؛ امّا این تعامل دوجانبه همیشه به سود طبقه حاکم نبوده، بلکه گاهی تفکر گروهی از اندیشمندان در مقابله با حکومتگران، موجب تضعیف یا حتی سقوط آنان گردیده است. مقاله حاضر، تعامل حکومتگران اموی و اندیشمندان جامعه را بررسی می کند و چگونگی شکل گیری، هدف و تاثیر گذاری هر یک از گروه های فکری مانند اهل حدیث، مرجئه، جبریون و قدریه را در دوره امویان تبیین می نماید و مدلل می سازد که اندیشمندان جامعه اسلامی درتعامل با خلفای اموی یکسان عمل نکرده اند. چنان که گروهی از اندیشمندان در خدمت خلفای اموی قرار گرفته و به ابزاری برای توجیه حکومت آنان تبدیل شدند، و در مقابل، گروهی دیگر به نقد خلفا و خلافت اموی پرداختند و منشا تغییر و تحولاتی در جامعه اسلامی گردیدند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - حلقه مشترک و پیوند آن با اصطلاحات حدیثی
سیدعلی آقاییدر سندهای احادیث را می شناسند. آنان در حلقه مشترک مدت هاست که محققان غربی پدیدهمطالعات خود از این پدیده تفسیرهای مختلفی عرضه داشته اند و از آن برای تاریخ گذاری احادیث بهرهگرفته اند. مقاله حاضر، در صدد پاسخ به این پرسش است که آیا این پدیده نزد محدثان مسلمان دردوران متق چکیده کاملدر سندهای احادیث را می شناسند. آنان در حلقه مشترک مدت هاست که محققان غربی پدیدهمطالعات خود از این پدیده تفسیرهای مختلفی عرضه داشته اند و از آن برای تاریخ گذاری احادیث بهرهگرفته اند. مقاله حاضر، در صدد پاسخ به این پرسش است که آیا این پدیده نزد محدثان مسلمان دردوران متقدم نیز شناخته بوده است و از میان انبوه اصطلاحات حدیثی که محدثان در تبیین ویژگی هایمختلف احادیث و راویان آنها وضع کرده اند، کدامیک به حلقه مشترک مربوطند. با مرور آثار حدیثیناظر فرد و غریب متقدمان آشکار می شود که پاسخ سؤال نخست مثبت است، و اصطلاحاتی چونبه وجوهی از همین پدیده وضع شده و به کار رفته اند. همچنین نشان داده می شود که اصطلاح حدیثیگرفت. در پایان با بررسی نحوه مواجهه حلقه مشترک را می توان معادل اصطلاح غربی مدار محدثان متقدم با این پدیده، روشن می شود که تفاوت فهم و تفسیر محققان غربی و مسلمان از اینپدیده ریشه در تفاوت رهیافت های آنان به سنجش اعتبار و نقد احادیث دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - تاریخ‌نگاری شیخ عباس قمی: تاملاتی نقادانه در باره نَفَسُ المَهْموم فی مُصیبَةِ سیّدنا الحُسَیْن المَظْلوم
علی اصغر حسین زاده مهران اسماعیلی عباس میرزائینَفَسُ المَهْموم فی مُصیبَةِ سیّدنا الحُسَیْن المَظْلوم از مقتل‌هایی است که بیش از دیگر مقتل‌های نگاشته شده در دوره معاصر با اقبال و توجه جامعه شیعی روبه رو شده است. شیخ عباس قمی (د 1319ش) در نگارش این کتاب از روش محدثان بهره برده و کوشیده اثر خود را با تکیه بر منابعی ک چکیده کاملنَفَسُ المَهْموم فی مُصیبَةِ سیّدنا الحُسَیْن المَظْلوم از مقتل‌هایی است که بیش از دیگر مقتل‌های نگاشته شده در دوره معاصر با اقبال و توجه جامعه شیعی روبه رو شده است. شیخ عباس قمی (د 1319ش) در نگارش این کتاب از روش محدثان بهره برده و کوشیده اثر خود را با تکیه بر منابعی که معتبر شمرده به رشته تحریر درآورد. نفس المهموم گام درخور توجهی در جهت پالایش مقتل، از افزوده‌های دوره قاجاری برداشته، اما به نظر میرسد این فرایند به تولید روایتی واحد و منسجم از رویداد عاشورا منتهی نشده‌است. مهمترین کاستی‌های نَفَسُ المَهْموم این‌هاست: اتکا و ارجاع بیش از حد به برخی از مورخان و محدثان بدون نقادی روایت های ایشان، عدم شناسایی منبع نخست گزارشها، فقدان فرایند راستی‌آزمایی گزارشها، بی‌توجهی به تعارض میان گزارشها، بهره نبردن از علوم دیگر از جمله تاریخ برای ترجیح گزارش‌های متفاوت و نبود انسجام در نتیجه‌گیری و انتخاب گزارش مرجح. در نتیجه خواننده به‌رغم فاصله‌گرفتن از تحریفات دوره‌های متأخر، خود را در میان گزارش های متعدد و متعارض، رها شده و سرگردان می‌یابد و رأی مشخصی از سوی محدث قمی دریافت نمی‌کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - تطبیق سیاست جنایی حقوق جزای اسلام و ایران در جرایم مالی کارکنان دولت
حمیدرضا صدیق نژاد رحیم اکرامی کرم جانی پورکارکنان و کارگزاران دولتی بعنوان بازوی اجرایی حکومت ممکن است در راستای وظایف شغلی خود مرتکب جرائمی گردند که موجب تضعیف یا سلب اعتماد عمومی نسبت به حکومت ها شود لذا در این پژوهش ضمن بررسی ماهیت این جرائم در پی این مساله هستیم که به تطبیق سیاست جنایی حقوق جزای اسلام و ایر چکیده کاملکارکنان و کارگزاران دولتی بعنوان بازوی اجرایی حکومت ممکن است در راستای وظایف شغلی خود مرتکب جرائمی گردند که موجب تضعیف یا سلب اعتماد عمومی نسبت به حکومت ها شود لذا در این پژوهش ضمن بررسی ماهیت این جرائم در پی این مساله هستیم که به تطبیق سیاست جنایی حقوق جزای اسلام و ایران در جرایم مالی کارکنان دولت بپردازیم.این پژوهش از نظر هدف کاربردی و به لحاظ گردآوری اطلاعات به روش اسنادی و از طریق مطالعه قوانین و منابع معتبر انجام شده و اطلاعات به دست آمده به صورت توصیفی- تحلیلی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است.یک سیاست جنایی مترقی به دنبال به حداقل رساندن پدیده مجرمانه یا در آرمانی ایده آل حذف آن از جامعه هست. تحقق این مهم منوط به بهره گیری از امکانات، ظرفیت ها و ارکان جامعه می باشد و مشارکت موثر و کارآمد جامعه مدنی در این خصوص می تواند تاثیر عظیم و شگرفی در تحقق آن داشته باشد. سیاست جنایی ایران در اقسام تقنینی، قضایی و اجرایی در قبال جرایم خاص کارکنان دولت از نوع سرکوب گری دولتی است. اما سیاست جنایی اسلام که مبتنی بر نگاه دینی و اعتقادی بوده و از قران و احادیث استباط می شود در قبال فساد اداری برخلاف مدلهای سرکوب گرانه که مشارکت جامعه مدنی را برای سرکوب میخواهند در پی بهره گیری از مشارکت و ایفای نقش جامعه مدنی برای بازپروری و اصلاح است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - نقد و بررسی نظریاتی درباره اصحاب اجماع
عبدالجبار زرگوش نسب علی آل بویه علیرضا سلیمیجایگاه اصحاب اجماع در علم الحدیث و فقه براساس عبارت معروف اجتمعت العصابه علی تصحیح مایصح عنهم که توسط رجالی معروف ابوعمرو محمدبن عمرکشی مطرح شده می باشد. نظریاتی توسط علما مانند محدث میرزاحسین نوری، شیخ طوسی، آیت ا... خویی، مهدی کلباسی و دیگران ارائه گردیده است، بعضی مع چکیده کاملجایگاه اصحاب اجماع در علم الحدیث و فقه براساس عبارت معروف اجتمعت العصابه علی تصحیح مایصح عنهم که توسط رجالی معروف ابوعمرو محمدبن عمرکشی مطرح شده می باشد. نظریاتی توسط علما مانند محدث میرزاحسین نوری، شیخ طوسی، آیت ا... خویی، مهدی کلباسی و دیگران ارائه گردیده است، بعضی معتقدند آنچه از طرف اصحاب اجماع رسیده مورد اجماع می باشد؛ یعنی اگر از اول سند تا به اصحاب اجماع صحیح باشد دیگر از اصحاب اجماع تا امام معصوم یقیناً صحیح خواهد بود دسته دیگری معتقدند که خود عبارت به عنوان یکی از الفاظ مدح می تواند به کار گرفت. این نوشتار به بررسی نظریاتی در مورد عبارات اجتمعت العصابه علی تصحیح مایصح عنهم و لایروون و لایرسلون الاعن ثقه می پردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - فراخوان سجده در قیامت از منظر قرآن و عرفان
علی اشرف امامیدر سوره قلم، آیات 42-43یکی از ویژگ یهای قیامت با تعبیر "یوم یکشف عن ساق به تصویرکشیده شده، که کنایه از رفع حجاب عزت است و در پی آن ذلت بندگان با فرمان عمومی برایسجده به نمایش گذاشته میشود. در این جستار با بهره گیری از مبانی عرفانی و تفاسیر روایی شیعهبه چهار پرسش مطرح شد چکیده کاملدر سوره قلم، آیات 42-43یکی از ویژگ یهای قیامت با تعبیر "یوم یکشف عن ساق به تصویرکشیده شده، که کنایه از رفع حجاب عزت است و در پی آن ذلت بندگان با فرمان عمومی برایسجده به نمایش گذاشته میشود. در این جستار با بهره گیری از مبانی عرفانی و تفاسیر روایی شیعهبه چهار پرسش مطرح شده دربارة این فراخوان پاسخ داده شده است: عمومی بودن این فراخوان،فایده و حکمت سجده در قیامت، عدم استطاعت مشرکان، و سجده در پیشگاه چه کسی؟ نگارنده باابن عربی بر مبنای آن پرداخته شده است و نیز اله المعتقد که نظریه - حدیث تحول استفاده ازرا با تجلی حق در صورت کشف عن ساق احادیثی که فریقین ذیل این آیه ذکر کرده اند- تعبیرانسان کامل مرتبط دانسته است. بر طبق حدیث تحول، خداوند در قیامت متناسب با صور اعتقادیتجلی میکند و در قیامت همگان حق را با صورت معهود در دنیاشان می شناسند. اما قیامت عرصةجداسازی اهل توحید از غیر است. از اینرو، تجلی خاصی لازم است که با آن اهل توحید به سجدهدر روایات شیعه محل اجتماع ساق العرش میافتند و دیگران نمیتوانند. با توجه به اینکه تعبیرنور توحید و نور محمدی دانسته شده و برخی روایات کشف ساق را به ولایت امامان (ع) تأویلرا که در حدیث صحیح بخاری آمده یکشف ربنا عن ساقه کردهاند با این ملاک میتوان تعبیرمتشابه دانست و به ظهور ولایت کلیه تأویل کرد و در نهایت سجده در برابر این حقیقت در قیامتمشابه سجده ملائکه در برابر آدم خواهد شد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - بررسی تطبیقی جایگاه مضامین اجتماعی در "مقامات" بدیع الزمان همدانی و "حدیث عیسی بن هشام" محمد مولیحی
محمدرضا لطفی زهرا خسروی ومکانی علی صابریشناخت و تحلیل آثار ادبی و زندگی آفرینندگان آن آثار بدون بررسی و تحلیل جامعه و فرهنگی که در سایه آن نشو و نما یافته اند، میسر نیست. به عبارت دیگر، تحقیق و تدقیق در نحوه معیشت،روابط اجتماعی،باورها،شکست ها و پیروزی ها،دردها و شادی ها و فراز و نشیب های جامعه ای که هنرمند در چکیده کاملشناخت و تحلیل آثار ادبی و زندگی آفرینندگان آن آثار بدون بررسی و تحلیل جامعه و فرهنگی که در سایه آن نشو و نما یافته اند، میسر نیست. به عبارت دیگر، تحقیق و تدقیق در نحوه معیشت،روابط اجتماعی،باورها،شکست ها و پیروزی ها،دردها و شادی ها و فراز و نشیب های جامعه ای که هنرمند در آن زندگی می کند،بررسی دقیق تر و جامع تر زندگی و آثار او را میسر می سازد."مقامات" مهمترین اثر "بدیع‌الزمان همدانی"است که به عربی نوشته شده و نخستین بار به همراه شرح آن در 51 مقامه، در سال ۱۸۸۹ میلادی در بیروت به طبع رسید. ایشان شیوه ای نو در نثرنویسی عربی پدید آورد؛ قهرمان مقامات او ابوالفتح اسکندری هر بار در لباسی ظاهر میشود و در شهرهای مختلف سیاحت کرده و درخصوص مسائل گوناگون چون ادیبی توانا سخن می‌گوید.همین امر موجب شده که او نام شهرهای گوناگون به ویژه شهرهای ایران را بر مقامات خود بگذارد.مقامات برای بدیع‌الزمان به مثابه آوردگاه ادبی است.او داستان را محلی برای نمایش قدرت ادبی خود در بکارگیری عبارات مسجوع همراه با تشبیه،کنایه،استعاره و ضرب‌المثل می بیند.نویسندگانی نیز در دوره ی معاصر از شیوه ی وی پیروی کرده و اندیشه های خود را در قالب "مقامه" بیان کردند که در این میان می توان از چهره های سرشناسی چون محمد مویلحی،ناصیف یازجی،احمد شوقی،محمدتوفیق بکری و حافظ ابراهیم نام برد.این پژوهش که به شیوه ی تطبیقی تحلیلی نگاشته شده، به بررسی تطبیقی مضامین اجتماعی در "مقامات"بدیع الزمان همدانی و "حدیث عیسی بن هشام"محمد مویلحی پرداخته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
12 - درونمایه اشعار حکمی ناصرخسرو و ابوالعتاهیه
فضل الله رضایی اردانی غلامرضا هاتفی مجومردناصرخسرو و ابوالعتاهیه از جمله شاعرانی هستند که حکمت را در مضامین شعری خود جای داده و مفاهیم آن را به شکل والایی پرورانده اند. این دو شاعر بزرگ با بیان این مفاهیم متعالی حکمی، از سردمداران این عرصه به شمار می آیند و با وجود شباهت ها، تفاوت هایی نیز در بیان مضامین حکمی آ چکیده کاملناصرخسرو و ابوالعتاهیه از جمله شاعرانی هستند که حکمت را در مضامین شعری خود جای داده و مفاهیم آن را به شکل والایی پرورانده اند. این دو شاعر بزرگ با بیان این مفاهیم متعالی حکمی، از سردمداران این عرصه به شمار می آیند و با وجود شباهت ها، تفاوت هایی نیز در بیان مضامین حکمی آنها دیده میشود. این پژوهش با بررسی بسامد این مضامین، سعی بر توضیح شباهت ها و تفاوت های موجود در اشعار دو شاعر دارد. نتایج این بررسی نشان می دهد که هر دو شاعر، در پی بیان مفاهیم حکمی و فلسفی در شعرشان بوده اند. اما ناصرخسرو با تکیه بر اصول اخلاقی، اعتقادی و عملی، از این مفاهیم، بهره بیشتری برده است. به نظر می رسد که او به حکم رواج اشعار عربی در آن زمان در میان ایرانیان و بنا بر شیوه های تعلیمی رایج در عصر خود، با اشعار شاعران عرب به ویژه ابوالعتاهیه آشنا بوده و می توان گفت که به نوعی به مضامین و حکمت های شعر وی نظر داشته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
13 - مفاهیم عربی و قرآنی در قصاید ناصرخسرو
نعمت اصفهانی عمران سمیره پورزادبه سبب انس مسلمانان با قرآن کریم و قرائت و احکام قرآن، تأثیر مفاهیم قرآنی را در شعر شاعران وآثار نویسندگان به طور مستقیم و غیر مستقیم به شیوه های گوناگون تلمیح، اقتباس، و اشاره میتوان مشاهده کرد. موضوعی که در آثار شاعران و نویسندگان قرن‌های چهارم و پنجم فزونی می‌یابد و چکیده کاملبه سبب انس مسلمانان با قرآن کریم و قرائت و احکام قرآن، تأثیر مفاهیم قرآنی را در شعر شاعران وآثار نویسندگان به طور مستقیم و غیر مستقیم به شیوه های گوناگون تلمیح، اقتباس، و اشاره میتوان مشاهده کرد. موضوعی که در آثار شاعران و نویسندگان قرن‌های چهارم و پنجم فزونی می‌یابد و اوج این تأثیرپذیری در آثار ناصرخسرو نمایان است. جلوه‌های آیات قرآنی بکار رفته را در اشعار ناصرخسرو نیز با شاهد و مثال مورد بررسی واقع شده است. ژرفا و گستره و فراوانی نفوذ آیات و عبارات قرآنی در ذهن و زبان او در تار و پود اشعارش دیده میشود، و بدین ترتیب وی تسلط خود را در فهم معانی قرآن مجید آشکار می سازد، و عمل به احکام آن را در اشعار دیوان خود مد نظر قرار داده است. او معتقد است که باید باطن قرآن را بر ظاهر آن ترجیح داد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - حدیث نفس در شعر فروغ فرخزاد و نازِک الملائکه
فریده سلامت نیا سعید خیرخواه برزکی عبدالرضا مدرس زادهفروغ فرخزاد شاعر نوپرداز معاصر ایران و نازک الملائکه شاعر معاصر عرب و از پیشگامان شعر نو در ادبیات عرب، وظیفه انتقال بخش‌های مهمی از مفاهیم شعرهای خویش را به عهده حدیث نفس گذاشته‌اند. این دو شاعر زن که هر دو نماینده مطرح ادبیات زنانه در ایران و عراق هستند، علاوه بر زبان چکیده کاملفروغ فرخزاد شاعر نوپرداز معاصر ایران و نازک الملائکه شاعر معاصر عرب و از پیشگامان شعر نو در ادبیات عرب، وظیفه انتقال بخش‌های مهمی از مفاهیم شعرهای خویش را به عهده حدیث نفس گذاشته‌اند. این دو شاعر زن که هر دو نماینده مطرح ادبیات زنانه در ایران و عراق هستند، علاوه بر زبان و احساس زنانه، روایت‌گر اندیشههای حاکم بر روزگارشان می‌باشند و مسائلی همچون تنهایی و غربت، مردستیزی، مظلومیت زن، بدبینی، مسائل اجتماعی و ... در شعرشان نمود دارد. فروغ و نازک الملائکه برای بیان این افکار و اندیشه‌ها و بیان ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه‌شان به گفت‌وگوی درونی یا حدیث نفس پرداخته‌اند، و سعی کردهاند از این طریق تأثیرگذاری شعرشان را بیشتر کنند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - الشعرا لحر و قصیدة التنر فى ایران والبلاد العربیة
نادر نظام تهرانىإن التأثیر والتأ ثر بین الشعرالعربی والشعر الفارسی کان کبیراً فىالعصرالعباسی و اوائل عصرالانحطاط: ولکنه لم یکن ذا بال فیالعصرالحدیث، و قد رأینا مثل هذا التبادل الثقافی لایبدأ إلا منذ اوائل العقد الأخیر، حیث بدأ افراد بترجمة الشعرالعربی إلى الفارسیة، و آخرون الشعرالفارسی چکیده کاملإن التأثیر والتأ ثر بین الشعرالعربی والشعر الفارسی کان کبیراً فىالعصرالعباسی و اوائل عصرالانحطاط: ولکنه لم یکن ذا بال فیالعصرالحدیث، و قد رأینا مثل هذا التبادل الثقافی لایبدأ إلا منذ اوائل العقد الأخیر، حیث بدأ افراد بترجمة الشعرالعربی إلى الفارسیة، و آخرون الشعرالفارسی إلی لعربیة و شروع الاهتمام المتبادل بین ایران و بلاد العربیة بنتاج القرائح فیهما.و لابد من القول أن النهضة الحدیثة و ظهور الشعر الحر ثم قصیدة النثر قد بدأت فی تاریخ متقارب فی البلاد العربیة و ایران و کان التصور الذی أصاب الشعر فی الشکل والمضمون ینبع من أصالة الأمتین، و إن کان الغرب قد سرّع فى حدوثه. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - واکاوی ماهیت امانت شرعیه از دیدگاه قرآن و حدیث
ابوذر صیادی رضا عباسیان سید محمد هادی مهدویچکیدهدر این تحقیق، مولَفه هایِ ساختاریِ امانتِ شرعیه که عبارتند از اذن شارع به تصرف و احسان متصرف، مورد بررسی قرار می گیرد. در این فرایند، آیه احسان و مفاد احادیث مربوطه، مورد تحلیل قرار می گیرد. اذن شارع به تصرف، قطع نظر از احسانِ واقعیِ متصرف، موجب امانتِ متصرف نیست. چکیده کاملچکیدهدر این تحقیق، مولَفه هایِ ساختاریِ امانتِ شرعیه که عبارتند از اذن شارع به تصرف و احسان متصرف، مورد بررسی قرار می گیرد. در این فرایند، آیه احسان و مفاد احادیث مربوطه، مورد تحلیل قرار می گیرد. اذن شارع به تصرف، قطع نظر از احسانِ واقعیِ متصرف، موجب امانتِ متصرف نیست. اذن شارع مانند اذن مالک به تصرف، قطع نظر از احسان متصرف، تصرفِ غیر را تصرفی ضمانی قرار می دهد. اذن شارع به تصرف در مال غیر همیشه، مسبوق به رضای تقدیری مالک به تصرف است، به تعبیر دیگر اباحه شارع مبتنی بر اباحه مالک است. در این تحقیق، مولَفه هایِ ساختاریِ امانتِ شرعیه که عبارتند از اذن شارع به تصرف و احسان متصرف، مورد بررسی قرار می گیرد. در این فرایند، آیه احسان و مفاد احادیث مربوطه، مورد تحلیل قرار می گیرد. اذن شارع به تصرف، قطع نظر از احسانِ واقعیِ متصرف، موجب امانتِ متصرف نیست. اذن شارع مانند اذن مالک به تصرف، قطع نظر از احسان متصرف، تصرفِ غیر را تصرفی ضمانی قرار می دهد. اذن شارع به تصرف در مال غیر همیشه، مسبوق به رضای تقدیری مالک به تصرف است، به تعبیر دیگر اباحه شارع مبتنی بر اباحه مالک است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
17 - احادیث انبیاء و اسرائیلیات
منصور پهلوان ابراهیم اقبال اکبر توحیدلواحادیث انبیاء الهی عنوان بخشی از روایات معتبر در منابع حدیثی اسلام است ؛ که بازگوکنندهاعتقاد انبیاء الهی، و یا کتب آسمانی پیشین است. این احادیث، که حدوداً هزار حدیث است ، از34 پیامبر نقل شده و بیشتر آنها از دو پیامبر اولوالعزم موسی و عیسی(علیهم االسلام ) روایتنقلها و رو چکیده کاملاحادیث انبیاء الهی عنوان بخشی از روایات معتبر در منابع حدیثی اسلام است ؛ که بازگوکنندهاعتقاد انبیاء الهی، و یا کتب آسمانی پیشین است. این احادیث، که حدوداً هزار حدیث است ، از34 پیامبر نقل شده و بیشتر آنها از دو پیامبر اولوالعزم موسی و عیسی(علیهم االسلام ) روایتنقلها و روایتهایی است که از منابع غیر اسلامی ، و اسرائیلیات شده است. از سوی دیگرغالباً یهودی و مسیحی به منابع اسلامی خصوصاً حدیث و تفسیر راه یافته است. در نگاه اول بهنظر میرسد احادیث انبیاء(علیهمالسلام) عرصه مناسبی برای بروز و ظهور اسرائیلیات باشد ، وتعداد زیادی از آنها به این بخش از منابع حدیثی اسلام راه یافته باشد ، اما با دقت بیش ترنمایان میشود که چنین نیست و تنها شماری محدود از آنها به این نوشت دچار شدهاند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
18 - روش دروزه در تعیین ترتیب نزول سوره های قرآن کریم
امیر احمدنژاد عاطفه محمدزادهتاریخگذاری سوره‌های قرآن، دانشی است که پیرامون تعیین دقیق یا تقریبی تاریخ و ترتیب نزول این واحدهای وحیانی بحث میکند. محمد عزّه دروزه در تفسیر الحدیث با توجه به روش تفسیری و صبغه تاریخی خود، بیشترین تلاش را در این مورد با استفاده از آیات قرآن، فهرست‌های ترتیب نزول و م چکیده کاملتاریخگذاری سوره‌های قرآن، دانشی است که پیرامون تعیین دقیق یا تقریبی تاریخ و ترتیب نزول این واحدهای وحیانی بحث میکند. محمد عزّه دروزه در تفسیر الحدیث با توجه به روش تفسیری و صبغه تاریخی خود، بیشترین تلاش را در این مورد با استفاده از آیات قرآن، فهرست‌های ترتیب نزول و منابع روایی انجام داده است. او با اعتقاد به اصول و مبانی خاص خود که از باورهایش در زمینه علوم قرآنی و مباحث تاریخی به دست آمده، روش‌هایی را در تاریخ‌گذاری قرآن به کار می‌گیرد و به نتایج جدیدی پیرامون زمان وقوع و چگونگی حوادث تاریخ صدر اسلام دست می‌یابد. مهمترین شیوه‌های او را میتوان تحت عناوین اولویت‌بندی در استفاده از منابع تاریخ‌گذاری، مرتب کردن سوره‌ها بر مبنای مطلع آنها، تکیه بر نقاط عطف تاریخی، استناد به شأن نزول آیات، تأمل در سیر تاریخی تشریع احکام و دقت در زمان نزول آیات و سور متشابه طبقه بندی و تحلیل کرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
19 - بررسی تطبیقی مفهوم نسخ از دیدگاه مؤلفان «التفسیر الاثری الجامع» و «التفسیر الحدیث»
محمدرضا حاجی اسماعیلی امیر احمدنژاد عاطفه محمدزادهوقوع نسخ در قرآن را گروهی پذیرفته و گروهی انکار کردهاند. قرآن‌پژوهانی هم که به این رخداد معتقدند، در مصادیق و شماره آیات منسوخه با هم اختلاف دارند. البته محققان معاصر تعداد این آیات را بسیار اندک بر شمرده‌اند؛ در این میان مرحوم محمد هادی معرفت؛ مؤلف کتاب التفسیر الاثری چکیده کاملوقوع نسخ در قرآن را گروهی پذیرفته و گروهی انکار کردهاند. قرآن‌پژوهانی هم که به این رخداد معتقدند، در مصادیق و شماره آیات منسوخه با هم اختلاف دارند. البته محققان معاصر تعداد این آیات را بسیار اندک بر شمرده‌اند؛ در این میان مرحوم محمد هادی معرفت؛ مؤلف کتاب التفسیر الاثری الجامع، نزدیک به بیست آیه را منسوخ دانسته و آنها را در هشت بخش محدود نموده است. از دیگر قرآن‌پژوهان معاصر، محمد عزّه دروزه؛ مؤلف کتاب التفسیر الحدیث است که در اکثر آیات وقوع نسخ را نپذیرفته و به جای آن، حکم سابق را تعدیل یافته به شمار آورده است. وی برای پذیرش یا رد نسخ آیات، به ترتیب نزول، محتوا و سیاق، روایات صحاح، سیره نبوی و سیره خلفای راشدین عنایت داشته و در مواردی نسخ با سنت را نیز باور دارد. نوشتار حاضر با مقایسه دیدگاههای این دو محقق، مبنای نظری آنها را درباره وقوع نسخ در قرآن تبیین کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
20 - شیوه تأثیرپذیری سنایی غزنوی از قرآن، احادیث و اقوال
ماه نظریتجلی قرآن و حدیث در سروده‌های پارسی‌گویانِ سده‌های سوم و چهارم چندان گسترده نبود و دوران اولیه خود را می‌گذراند. مضامین ادبی در آن عصر، بیشتر بر محور مدح و ستایش، عشق، تغزل‌سرایی می‌چرخید تا این که بلوغ و تحول شعر فارسی با سنایی آغاز شد و بازتاب انوار آیات قرآنی، احادی چکیده کاملتجلی قرآن و حدیث در سروده‌های پارسی‌گویانِ سده‌های سوم و چهارم چندان گسترده نبود و دوران اولیه خود را می‌گذراند. مضامین ادبی در آن عصر، بیشتر بر محور مدح و ستایش، عشق، تغزل‌سرایی می‌چرخید تا این که بلوغ و تحول شعر فارسی با سنایی آغاز شد و بازتاب انوار آیات قرآنی، احادیث، معارف دینی، تفکرات عرفانی و معانی دلپذیر را با قداستی ژرف جایگزین ستایش‌های مبالغه‌آمیز گردانید. حکیم سنایی معارف، معانی و احکام دلپذیر آیات و احادیث را با بیانی شیوا به گوش دل و جان رساند. این حرمت و تبرک با استناد و استشهاد از آیات و احادیث در شعر فارسی گسترشی روزافرزون یافت تا سرانجام در سده هفتم و هشتم به ویژه در مثنوی مولانا به اوج خود رسید. در این مقاله بر آن هستیم که اثرپذیری واژگانی، گزاره‌ای، گزارشی، الهامی و بنیادی، تأویلی، تطبیقی، تصویری، چندسویه حدیث را در دیوان سنایی مورد بررسی قرار دهیم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
21 - مطهرات از دیدگاه ائمه و قرآن در فقه امام جعفر صادق(ع)
رحمان مجازی دلفاردبه طور کلی معنا و مفهوم کفر در اصطلاح قرآن و حدیث چندان تفاوتی ندارد. براین اساس، می توان مجموعه معانی واژه کفر را که در احادیث کتاب شریف بحار انوار و در بیش از پنج هزار مورد، با شکل ها و صیغه های گوناگون به کار رفته شده را در پنج گروه دسته بندی کرد: 1. انکار یگانگی خدا چکیده کاملبه طور کلی معنا و مفهوم کفر در اصطلاح قرآن و حدیث چندان تفاوتی ندارد. براین اساس، می توان مجموعه معانی واژه کفر را که در احادیث کتاب شریف بحار انوار و در بیش از پنج هزار مورد، با شکل ها و صیغه های گوناگون به کار رفته شده را در پنج گروه دسته بندی کرد: 1. انکار یگانگی خداوند یا برخی صفات او یا شک در آنها 2. انکار نبوت عامه یا خاصّه 3. انکار معاد یا برخی خصوصیات آن 4. انکار امامت 5. ارتکاب معصیّت. هرچند در این تحقیق تنها اهل کتاب مورد نظر می باشند، اما از آنجا که فقیهان شیعی از کافر بنام یکی از نجاست نام برده و اهل کتاب و مشرکان مشمول این عنوان هستند، لذا آشنایی با مفهوم کفر به ویژه در فرهنگ و حدیث، از ضروریات مقاله حاضر است تا حدود قلمرو موضوع تحقیق روشن شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
22 - نماز اول وقت از منظر قرآن کریم و پیام‌های تربیتی آن
سید رضا موسوی خداداد شمس الدینینماز یکی از مهمترین فرایض الهی است که اهتمام به آن و خواندن آن در اول وقت، سبب بهره‌گیری از برکات نماز و عامل صعود انسان به مراتب والا است. این مقاله سعی دارد تا با استفاده از آیات قرآن، مسأله نماز اول وقت را مورد کنکاش و تحلیل علمی قرار دهد. این تحقیق از لحاظ روش تحقی چکیده کاملنماز یکی از مهمترین فرایض الهی است که اهتمام به آن و خواندن آن در اول وقت، سبب بهره‌گیری از برکات نماز و عامل صعود انسان به مراتب والا است. این مقاله سعی دارد تا با استفاده از آیات قرآن، مسأله نماز اول وقت را مورد کنکاش و تحلیل علمی قرار دهد. این تحقیق از لحاظ روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی است و از نظر روش جمع‌آوری اطلاعات از نوع تحقیقات تئوریک یا نظری و غیر تجربی می‌باشد، و از نظر ماهیت اطلاعات گردآوری‌شده، از نوع تحقیقات کیفی و غیر کمّی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
23 - معناشناسی مرگ جاهلیت در حدیث معرفت امام با تأکید بر آیات قرآنی
حسن شجاع بهاردر هندسه معرفتی شیعیان، شناخت امام، از اهمیتی ویژه برخوردار است. چون معنا و مفهوم امام نزد شیعه، همان انسان کاملی است که واسطه فیض الهی است، و با برقراری ارتباط با امام راستین است که میتوان شناخت صحیحی از خدا و دیگر مبانی اعتقادی کسب نمود. از این جهت است که در حدیث معر چکیده کاملدر هندسه معرفتی شیعیان، شناخت امام، از اهمیتی ویژه برخوردار است. چون معنا و مفهوم امام نزد شیعه، همان انسان کاملی است که واسطه فیض الهی است، و با برقراری ارتباط با امام راستین است که میتوان شناخت صحیحی از خدا و دیگر مبانی اعتقادی کسب نمود. از این جهت است که در حدیث معرفت امام، پیامبر اکرم(ص) فرمودند: اگر کسی بمیرد و امام زمان خویش را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده است. حدیث معرفت امام، از جمله احادیث متواتر و معتبر بین شیعه و اهل سنت است. این حدیث از جهات مختلف مورد توجه نویسندگان قرار گرفته است. اما یک سؤال قابل توجه است که منظور از مرگ جاهلی چیست؟ به نظر نگارنده بی تردید، حدیث معرفت و روایات مشابه، اهمیت و ضرورت امامت و ولایت را بیان می کند و نمی‌توان کسانی را که صرفاً غیر عارف به امام زمانشان هستند، تکفیر نمود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
24 - تأثیر آموزه‌های قرآنی و حدیثی بر تمدن عصر آل بویه و نفوذ آن بر اقدامات عملی عضدالدوله دیلمی
رمضان رضائیمستندات تاریخی بغداد قرن چهار و علاوه بر آن، تحلیل‌هایی که از جانب محدثان و مفسران و مورخان، تمدن پژوهان و فیلسوفان تاریخ و دیگران به دست آمده، حاکی از رشد و گسترش فکری و دینی اسلام در مقایسه با دیگر دوره‌هاست. لذا این پژوهش در نظر دارد بر ارتقای بی نظیر حوزه های گوناگو چکیده کاملمستندات تاریخی بغداد قرن چهار و علاوه بر آن، تحلیل‌هایی که از جانب محدثان و مفسران و مورخان، تمدن پژوهان و فیلسوفان تاریخ و دیگران به دست آمده، حاکی از رشد و گسترش فکری و دینی اسلام در مقایسه با دیگر دوره‌هاست. لذا این پژوهش در نظر دارد بر ارتقای بی نظیر حوزه های گوناگون عمرانی عهد عضدی مانند ساخت اماکن درمانی و فرهنگی، شهرسازی و احیای ویرانی‌ها، توجه به مرمت مشاهد مقدسه، جمع‌آوری حدیث و رشد و گسترش تفاسیر و در نهایت امنیت در این عصر؛ که ریشه قرآنی و حدیثی داشته است؛ با استفاده از منابع و متون اصیل و تحلیل های جانبی، به کشف انگیزه‌های عمرانی این حاکم(عضدالدوله) بپردازد و انگیزه‌هایی که چرایی و چگونگی جهت‌گیری فعالیت‌های او را تا حدودی مشخص کند. به همین دلیل مسأله اصلی این است که تأثیرآموزه‌های قرآنی و حدیثی در شکوفایی و درخشش تفکر شیعی و ایرانی چقدر بوده است؟ پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
25 - چالش‌های اطاعت از شوهر و راهکارهای برون رفت از آن در آیات و روایات
سیدضیاءالدین علیانسب علی فرزینجستار حاضر، موانع و چالش های اطاعت زنان از شوهر و راهکارهای برون رفت از این چالش ها را بر اساس آیات و روایات تبیین کرده است. از آنجایی که تنظیم شیوه زندگی بر اساس سبک زندگی اسلامی، موجب سعادت در دنیا و آخرت می گردد، این پژوهش با استفاده از سبک زندگی اهل بیت(ع) و سیره آن چکیده کاملجستار حاضر، موانع و چالش های اطاعت زنان از شوهر و راهکارهای برون رفت از این چالش ها را بر اساس آیات و روایات تبیین کرده است. از آنجایی که تنظیم شیوه زندگی بر اساس سبک زندگی اسلامی، موجب سعادت در دنیا و آخرت می گردد، این پژوهش با استفاده از سبک زندگی اهل بیت(ع) و سیره آن بزرگواران در خصوص چالش‌های اطاعت از شوهر، دارای اهمیت فراوانی است. هدف این پژوهش، یافتن راهکارهایی برای درمان چالش ها و اختلافات زندگی مشترک همسران می باشد. لزوم احیای سنت و سیره اهل بیت(ع) در خانواده ها، انجام این تحقیق را ضروری می نماید. این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی نوشته شده در نهایت بدین نتیجه رسیده که قرآن و اهل بیت(ع) راهکارهای متنوعی برای برون رفت از آن، مانند محبت و تمکین و تأمین نیازهای جنسی، توجه به ثواب اطاعت و عقاب عدم اطاعت از شوهر، بصیرت افزایی نسبت به حقوق زوجین، تغافل زوجین نسبت به ضعف های هم، حسن ظن، انتخاب همسر شایسته، ارائه کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
26 - منتقدان حدیث شیعه؛ تحلیل موضوع و زمینههای پیدایش آن در ایران معاصر
شهرام داراب پور مهدی مهریزی سیدمحمدعلی ایازی مهرداد عباسیظهور منتقدان حدیث شیعه را میتوان جریانی دانست که در دوره معاصر با شعار بازگشت به قرآن، مبارزه با خرافات و اتحاد مسلمانان و کم رنگ کردن نقش سنّت در هندسه مسائل دینی در ایران شکل گرفت. مطالعه پیش رو بر آن است ضمن معرفی جریان منتقدان حدیث شیعه در دوره معاصر ایران و تفاوت چکیده کاملظهور منتقدان حدیث شیعه را میتوان جریانی دانست که در دوره معاصر با شعار بازگشت به قرآن، مبارزه با خرافات و اتحاد مسلمانان و کم رنگ کردن نقش سنّت در هندسه مسائل دینی در ایران شکل گرفت. مطالعه پیش رو بر آن است ضمن معرفی جریان منتقدان حدیث شیعه در دوره معاصر ایران و تفاوت آن با قرآنیّون، طیف‌ها و گروههای مختلف این جریان فکری را برشمارد. سر آخر به طور مبسوط مهمترین زمینه‌ها و علل پیدایش این جریان فکری که مربوط به گروههای دوم و سوم این جریان در این پژوهش می‌باشد را در دو قسمت زمینههای عام که عبارت‌اند از اصلاحات دینی در یهودیت و مسیحیت، آشنایی با تجدد و تمدن جهان غرب، آشنایی و ارتباط ایرانیان با متفکران نواندیش جهان عرب و زمینههای خاص که عبارت‌اند از تأثیرپذیری منتقدان حدیث شیعه از جریان وهابیت، پیدایش شخصیت‌های روشنفکر و مهجوریّت قرآن می‌باشد را بیان کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
27 - نظرة اجتماعیة لخلط الروایة العراقیة والعنف، روایة "الکافرة " لعلی بدر أنموذجاً
حسن مجیدی زینب جعفرنژادتعتبر روایة "الکافرة " الثانیة عشر من سلسة روایات الکاتب العراقی؛ علی بدر، فقد تطرق بدر الی الظروف السیاسیة والقضایا الاجتماعیة المتأزمة بالعراق فی الوقت الراهن، بحیث استوعب المخاطب معاناة الشعب والمشاکل الاجتماعیة واحداث البلاد . قامت الدراسة فی الکشف عن العنف والهمجیة چکیده کاملتعتبر روایة "الکافرة " الثانیة عشر من سلسة روایات الکاتب العراقی؛ علی بدر، فقد تطرق بدر الی الظروف السیاسیة والقضایا الاجتماعیة المتأزمة بالعراق فی الوقت الراهن، بحیث استوعب المخاطب معاناة الشعب والمشاکل الاجتماعیة واحداث البلاد . قامت الدراسة فی الکشف عن العنف والهمجیة المسیطرة وأثرها البالغ علی الشارع العراقی.. تسعى هذه الدراسة، اعتماداً على المنهج الاجتماعی، إلى دراسة روایة الکافرة حیث تمحورت الروایة علی اندلاع الحرب القائم والارهاب والعنف وإنعدام الأمن وبالتالی علی القضایا الأساسیة فی حیاة الفرد العراقی المغلوب علی امره بدءاً من الخیانة والعدوان والاغتراب والفوضى والتحیز وعدم المساواة بین الجنسین حتی الانتحار، ویبرز الکاتب ظاهرة العنف فی روایته والتعبیر عنها بشتی الطرق. الروایة بشکل عام تبرز الواقع والقضایا الإجتماعیة؛ ویرتکز الکاتب علی الفحص المتعمق لشخصیة الفرد والمجتمع العراقی؛ وهو یعبر عن تفاصیل هذا المجتمع؛ یحدد أوجه القصور والنقص فیه؛ ویذکر أنواع العنف فی الروایة. من وجهة نظر الکاتب لا یمکن أن یتحقق اجتناب العنف والقطرسة إلا إذا کان المجتمع متماسک متکاتف ومنسجم اجتماعیا بحیث ینتقد بشکل خاص الوضع الإجتماعی المحیط به والظروف الإجتماعیة کما أنه ینتقد الحقائق الحالیة للمجتمع العراقی پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
28 - الوحدة العضویة ودراستها فی قصیدة «الطمأنینة» لمیخائیل نعیمة
زینة عرفت‌پور محمد خسروی چیتگرکثر الحدیث عن الوحدة العضویة للقصیدة العربیة فی العصر الحدیث تأثراً بالنقد الأدبی الأوروبی. ولکن هناک الکثیر من الناقدین والباحثین قد ترسخ فی أذهانهم مفهوم ناقص من الوحدة العضویة، فیظنون أن مدلولها هو اقتصار القصیدة علی تجربة واحدة أو عاطفة واحدة ویخلطون فی تطبیقها بین چکیده کاملکثر الحدیث عن الوحدة العضویة للقصیدة العربیة فی العصر الحدیث تأثراً بالنقد الأدبی الأوروبی. ولکن هناک الکثیر من الناقدین والباحثین قد ترسخ فی أذهانهم مفهوم ناقص من الوحدة العضویة، فیظنون أن مدلولها هو اقتصار القصیدة علی تجربة واحدة أو عاطفة واحدة ویخلطون فی تطبیقها بین الوحدة الموضوعیة والوحدة المنطقیة؛ فنحاول فی هذا المقال أن نبین مفهوم الوحدة العضویة والوحدة الموضوعیة والوحدة المنطقیة من خلال آراء النقاد ومدارس الشعر العربی الحدیث، ثم نتطرّق إلی الوحدة العضویة عند میخائیل نعیمة، ومن ثم ندرس الوحدة العضویة وفق المنهج الوصفی- التحلیلی فی قصیدة من میخائیل نعیمة باعتباره أحد أهم الادباء العرب المعاصرین المتمسکین بالوحدة العضویة فی الشعر؛ لنری ما هی العناصر التی استخدمها فی شعره حتی یتجلی بین أجزاءه تماسک عضوی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
29 - ألفاظ النصر فی دیوان العصف المأکول(دراسة لغویة)
جهاد یوسف إبراهیم العرجا عباس یداللهی فارسانییتمحور البحث(ألفاظ النصر فی دیوان العصف المأکول) حول دراسة الألفاظ التی استخدمها الشعراء فی هذا الدیوان؛ وهی دراسة لغویة، ومقارنتها بالألفاظ المستخدمة فی القرآن الکریم والتی استخدمها الشاعر العربی القدیم، وانقسمت هذه الألفاظ إلی ألفاظ مستخدمة قدیماً کالنصر والفوز والظفر چکیده کاملیتمحور البحث(ألفاظ النصر فی دیوان العصف المأکول) حول دراسة الألفاظ التی استخدمها الشعراء فی هذا الدیوان؛ وهی دراسة لغویة، ومقارنتها بالألفاظ المستخدمة فی القرآن الکریم والتی استخدمها الشاعر العربی القدیم، وانقسمت هذه الألفاظ إلی ألفاظ مستخدمة قدیماً کالنصر والفوز والظفر وغیرها، وألفاظ استحدثها الشاعر المقاوم لتناسب المعرکة فی العصر الحدیث کالصاروخ والتفجیر والاجتیاح، کما استخدم أسماء أماکن وأشخاص فی معرض الحدیث عن النصر الذی تحقق فی هذه المعرکة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
30 - السیرة الذاتیة وملامحها فی الأدب العربی المعاصر
سیدابراهیم آرمنمرّ النثر العربی خلال تطوره بمراحل مختلفة؛ والأدب العربی بشکل عام کان مهبطا لأجناس أدبیة ظهرت لها فی العصر الحاضر عناصر فنیة.یری قلة من النقاد أن بعض الأجناس الأدبیة نثرا – کالروایة، والمسرحیة، و... - مأخوذة من الغرب بینما إذا أمعنا النظر نجد نماذج منها فی أدبنا ا چکیده کاملمرّ النثر العربی خلال تطوره بمراحل مختلفة؛ والأدب العربی بشکل عام کان مهبطا لأجناس أدبیة ظهرت لها فی العصر الحاضر عناصر فنیة.یری قلة من النقاد أن بعض الأجناس الأدبیة نثرا – کالروایة، والمسرحیة، و... - مأخوذة من الغرب بینما إذا أمعنا النظر نجد نماذج منها فی أدبنا العربی القدیم، وإن کان القدماء لم یعرفوا مصطلحاتها التی نشأت حدیثا، حتی ولو أن الأدباء المعاصرین فی بعض عناصرها تأثروا بالغرب. تعتبر التراجم والسیر من الأجناس النثریة القدیمة فی الآداب العالمیة بشکل عام والأدب العربی بشکل خاص لأنها قدیمة قدم الإنسان، والسیرة الذاتیة شعبة من التراجم والسیر، یقوم مؤلفها بسرد مراحل حیاته الشخصیة بقلمه.یهدف هذا المقال إلی إحصاء الدراسات الموجودة فی هذا المجال کما یتطرق إلی مدلول السیرة الذاتیة لدی الباحثین والنقاد وأخیرا یقدّم أهم ملامح هذا الفن الأدبی وشروطه. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
31 - موتیف البحر والشاطئ فی دیوان ردّ الطلاسم لمحمد جواد الجزایری
نفیسه حاجی رجبی حسن عبدالهیالموتیف(Motif) تعنی فی الأدب، الفکرة الرئیسیة أو الموضوع الذی یتکرر فی النتاج الأدبی أو المفردة المکرّرة أو الحافز والباعث. والموتیفات فی العمل الأدبی تحمل دلالات وایحاءات رمزیة وثیقة الصلة بنفسیة الشاعر وتوجهاته وآرائه. قد ظهرت الموتیفات فی شعر الشاعر العراقی محمد جواد چکیده کاملالموتیف(Motif) تعنی فی الأدب، الفکرة الرئیسیة أو الموضوع الذی یتکرر فی النتاج الأدبی أو المفردة المکرّرة أو الحافز والباعث. والموتیفات فی العمل الأدبی تحمل دلالات وایحاءات رمزیة وثیقة الصلة بنفسیة الشاعر وتوجهاته وآرائه. قد ظهرت الموتیفات فی شعر الشاعر العراقی محمد جواد الجزایری ضمن أشکال ومحاور مختلفة منها المضامین والمفردات والرموز. من أهم موتیفاته الرمزیة التی قد وظّف الجزایری لإبراز المسائل الفلسفیة وتحمل دلالات، موتیف "البحر" و"الشاطئ"وما یتعلّق بهما. فقد وردت هاتان المفردتان فی شعره بکثافة ولقد انزاحت عن معناها الحقیقی لتحمل دلالات ورؤی جدیدة، فللبحر تداعیات وتجلیات کثیرة فی لغة الجزایری التصویریة، فهو رمز الوجود العام الطبیعی المنبسط، وواجب الوجود لذاته وبذاته، وأحیاناً النفس الانسانی، کما یرمز للعالم الجسمانی والدنیا. "الشاطئ" رمز لحدّ وجود عام، وعالم المادة والدنیا، وأیضاً الزمان الماضی والمستقبل، وحدّ الموجودات الخاص الطبیعی وإعتباریة الماهیة. هذه الدراسة التی اعتمدت فی خطتها علی المنهج الوصفی- التحلیلی، ترصد هذه المفردات ودلالاتها فی تجربة الشاعر. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
32 - دراسة أسلوبیة فی قصیدة «البحار والدرویش» لخلیل حاوی
سیداسماعیل حسینی أجداد مقصود بخشش شهرام دلشادتقدم نقد النصوص الأدبیة فی العصر الحدیث وتفرعت منه المدارس والمناهج النقدیة العدیدة، منها المنهج البنیوی والمنهج التفکیکی والمنهج التلقی. لهذه المناهج دور بارز فی تحلیل النصوص الأدبیة إما نصوص قدیمة وإما المعاصرة. إن االبنیویة التی تلیها الأسلوبیة تشتغل بدراسة کیان النص چکیده کاملتقدم نقد النصوص الأدبیة فی العصر الحدیث وتفرعت منه المدارس والمناهج النقدیة العدیدة، منها المنهج البنیوی والمنهج التفکیکی والمنهج التلقی. لهذه المناهج دور بارز فی تحلیل النصوص الأدبیة إما نصوص قدیمة وإما المعاصرة. إن االبنیویة التی تلیها الأسلوبیة تشتغل بدراسة کیان النص الأدبی فی عدة مستویات منها الإیقاعیة، اللغویة، الترکیبیة والبلاغیة أو الدلالیة. تستهدف هذه المقالة أن تحلل قصیدة البحار والدرویش لخلیل حاوی علی أساس تلک المستویات. إن الأبنیة الإیقاعیة والتصویریة واللغویة والترکیبة فی القصیدة تکون فی خدمة مضمونها المزدوج والمتناقض الذی یرید أن یلقیه الشاعر ونشاهد تناغماً قویاً بین تلک المستویات. المنهج المستخدم فی هذه الدراسة هو المنهج الوصفی – التحلیلی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
33 - أثر القرآن الکریم والأحادیث المأثورة عن النبی وآله فی مراثی الإمام الحسین للشریف المرتضی
محمّد إسمعیل زادهعلامة المفسرین وشیخ الأدباء أبوالقاسم علی بن أحمد الحسین (355ق/966م – 436ق/1067م) المشهور بالشریف المرتضی، وذی المجدین، والذی لقّبه الوزیر أبو سعید محمّد بن الحسین بعلم الهدی، کان شاعرا موهوبا فحلا، لکنّه لم یحظ فی الشعر بمثل شهرة أخیه الشریف الرّضی، ولعل مرجع ذلک چکیده کاملعلامة المفسرین وشیخ الأدباء أبوالقاسم علی بن أحمد الحسین (355ق/966م – 436ق/1067م) المشهور بالشریف المرتضی، وذی المجدین، والذی لقّبه الوزیر أبو سعید محمّد بن الحسین بعلم الهدی، کان شاعرا موهوبا فحلا، لکنّه لم یحظ فی الشعر بمثل شهرة أخیه الشریف الرّضی، ولعل مرجع ذلک إلی حسّاده. کانت مناسبة عاشوراء موقفا یعبّر فیه الشریف المرتضی عن أحزانه وآلامه علی استشهاد جدّه الإمام الحسین (ع)، فکان یرثیه ویصف مقتله فی أسی، ویستنهض الهمم لثأره، مثبتا حقّانیته بالقرآن الکریم، والأحادیث المأثورة عن النّبی (ص) وأهل بیته الطاهرین علیهم السلام. وقد بلغ مجموع الأبیات التی قالها فی رثاء الإمام الحسین (ع) 696 بیتا موزعة علی أربع عشرة قصیدة دافع فیها المرتضی عن مبادئ الفکر الشیعی والتزم بالتشیع التزاما حقیقیّا. بعد أن تصفح الباحث دیوانه الضخم وجد ذلک الأثر فی مراثیه للإمام الحسین (ع) وأصحابه الکرام. لیس المرتضی فی مراثیه الحسینیة بمجرّد شاعر بل هو متکلّم، وفقیه، ومحدّث، ومفسّر شیعیّ فلا غرو أن تزدحم فیها الاقتباسات، والتلمیحات، والتّضمینات القرآنیة، والحدیثیة الّتی حاول أن یدرسها راقم هذه السطور. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
34 - الحزن والألم فی شعر إبراهیم ناجی
بهمن هادیلو علی حسین غلامی یلقون آفاجالحزن من الظواهر الشائعة فی قصائد کثیر من شعراء العرب فی العصر الحدیث؛ لمناسبته لطبیعة الظروف الحضاریة التی تمرّ بها الأمة، وغلبة الهزائم علیها، ممّا جعلت ظاهرة الحزن تمثل قیمة تعبیریة واضحة أضافت إلی التجربة الشعریة بعامة آفاقاً جدیدة، زادتها ثراءً وخصباً وإذا کان الحز چکیده کاملالحزن من الظواهر الشائعة فی قصائد کثیر من شعراء العرب فی العصر الحدیث؛ لمناسبته لطبیعة الظروف الحضاریة التی تمرّ بها الأمة، وغلبة الهزائم علیها، ممّا جعلت ظاهرة الحزن تمثل قیمة تعبیریة واضحة أضافت إلی التجربة الشعریة بعامة آفاقاً جدیدة، زادتها ثراءً وخصباً وإذا کان الحزن سمة عامة فی الشعر العربی الحدیث فإنّه فی الشعر الرومانسی اکثر وضوحا. بما أنّ إبراهیم ناجی یعدّ من أعلام الشعراء فی الحزن والألم ومن الشعراء المصریین المجددین. جری مجری الرومانسیة ویرکن شعره إلی الشکوی والأنین ویمتاز بالجدة. وناجی من هولاء الشعراء الذین تتراءی له أشباح الآلام وشعره حافل بتصاویرها کما من خلال دراسة أشعاره نصل إلی أنغام مختلفة فی شعره وهذه النغمات تبین موقفه الأدبی وتأملاته وأحزانه مع تعابیره الخاصة حیث نجد هذه النغمات الحزینة فی شتی المواضع، ومنها الحب وإحساسه المأساوی إلی الحیاة وتارة أخری فی حبه لمصر والموت و...؛ فیجد الشاعر فی هذه الأغانی ما یغذی رومانسیته البکاءة وما یزید شکواه إلتهاباً. هذه المقالة تحاول الترکیز علی مظاهر الحزن والألم فی شعر إبراهیم ناجی وتبیین أسباب هذه المظاهر مع الإشارة إلی مفهوم الحزن فی الأدب العربی، فیقوم هذا البحث علی المنهج الوصفی والتحلیلی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
35 - الرمز وشعراء المقاومة العرب(بلند الحیدری والمقالح وسلیمان العیسی والمیهوبی نماذجاً)
نادر محمدی مجتبی عمرانی پور جهاد فیض الاسلام صادق فتحی دهکردیمن أشهر شعراء المقاومة العرب یکون بلند الحیدری من العراق وسلیمان العیسی من سوریة وعبدالعزیز المقالح من الیمن وعزّالدین المیهوبی من الجزائر. یتطرّق هذا المقال إلی تحلیل الرمزیة فی أدب المقاومة فی العالم العربی، فی شعر هذه الشعراء نماذجاً وأسباب استخدام الرموز فی هذا النو چکیده کاملمن أشهر شعراء المقاومة العرب یکون بلند الحیدری من العراق وسلیمان العیسی من سوریة وعبدالعزیز المقالح من الیمن وعزّالدین المیهوبی من الجزائر. یتطرّق هذا المقال إلی تحلیل الرمزیة فی أدب المقاومة فی العالم العربی، فی شعر هذه الشعراء نماذجاً وأسباب استخدام الرموز فی هذا النوع الأدبی و یعتمد البحث علی المنهج الوصفی- التحلیلی. الرمز والرمزیة من التقنیات الفنیة المستخدمة فی أدب المقاومة ویعبّر بهذه التقنیة عن المعاناة الوطنیة والنفسیة. التعرّف علی الغرب والخوف من الکبت وأخطار الظالمین کالسجن والاغتیال والمنفی وأیضا الرغبة فی التجدّد وتعمیق المعنی وتجسید الإحساسات والمفاهیم ومشارکة المتلقّی فی کشف المعنی، تکون اسباب استخدام الرموز فی أدب المقاومة. تدلّ الرموز فی أدب المقاومة لدی الشعراء العرب علی ما یتعلّق بالاحتلال والثورة علیه ومن أهمه هو الحق والباطل والاحتلال والحریّة والظلم والعدالة والثورة والمقاومة والانتفاضة. تدلّ مفردات العنکبوت والغراب والجراد والذئب علی الغصب والغاصبین وتدلّ مفردات الثعبان والعاصفة والکلب والظلمة والدجی علی الظلم والظالمین وتدلّ مفردات المطر و... علی الثورة وتدلّ الرّبیع و... علی الحریّة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
36 - فاعلیة الصورة الشعریة عند عمر أبوریشة
عباس یداللهیتشکل هذه الدراسة محاولة للوقوف علی أهمّ الصور الشعریة لدی الشاعر السوری المقاوم عمر أبوریشة ومدی فاعلیتها فی التشکیل الفنی للقصیدة العربیة. تعتبر هذه الصور أداة طیعة للتعبیر عن الهواجس والخلجانات والمکنونات النفسیة لدی الشاعر وصورت بشکل عام آماله وطموحاته وما یصوره للشع چکیده کاملتشکل هذه الدراسة محاولة للوقوف علی أهمّ الصور الشعریة لدی الشاعر السوری المقاوم عمر أبوریشة ومدی فاعلیتها فی التشکیل الفنی للقصیدة العربیة. تعتبر هذه الصور أداة طیعة للتعبیر عن الهواجس والخلجانات والمکنونات النفسیة لدی الشاعر وصورت بشکل عام آماله وطموحاته وما یصوره للشعوب المسلمة خاصة الشعب السوری المضطهد. من أکثر الصور الشعریة دوراناً وشیوعاً فی شعره التکرار، التقابل، الأمر والنهی والنداء، اللهمّ إلاّ خرجت هذه الصور عن معناها الحقیقی لتحمل معان ثانویة تنسجم مع طبیعة الشعر الحدیث، فمن هذه الأغراض الثانویة التحریض علی القتال والصمود، الکشف عن وجود الأعداء الزائفة، الذبّ عن الوطن وسیادة الأراضی ورفع المعنویات. أخیراً خلص البحث إلی أنّ هذه الصور هی التی تضفی علی شعره نمطاً من البهاء والطلاوة مما یجعله یتمیز عن المضامین الشعریة الأخری وتنمّ عن رؤیة الشاعر تجاه الأحداث التی أحاطت به. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
37 - مفاهیم الاغتراب والتغریب فی الأدب العربی دراسة بالمقارنة فی الأسباب والتأثیر
حسین شمس آبادی مهدی ممتحنالمفاهیم الاغتراب والتغریب فی الأدب العربی دراسة بالمقارنة فی الأسباب والتأثیرلخص یدرس هذا المقال مفاهیم الاغتراب والغربه فی العمل الأدبی. فی الحقیقة لایزال هذا المصطلح غامضاً، وقلما رأینا یتفق الباحثون علی تحدید مفهومه بل یذهبون مذاهب مختلفة فی تعریفه فلایستطیعون تح چکیده کاملالمفاهیم الاغتراب والتغریب فی الأدب العربی دراسة بالمقارنة فی الأسباب والتأثیرلخص یدرس هذا المقال مفاهیم الاغتراب والغربه فی العمل الأدبی. فی الحقیقة لایزال هذا المصطلح غامضاً، وقلما رأینا یتفق الباحثون علی تحدید مفهومه بل یذهبون مذاهب مختلفة فی تعریفه فلایستطیعون تحدید أنواعه ومصادره ونتائجه السلوکیة علی الأفراد والمجتمع. فالغربة بشکلیها الاغتراب والتغریب أکانت نفسیاً أم مادیاً أو فکریاً قد صحب الإنسان منذ نشأته الأولی علی سطح هذا الکوکب. لکن ما نجده من معنی الغربة فی العصر الجاهلی یختلف کل الاختلاف عما نلحظه فی العصر الحدیث. فالموجد الرئیس لها فی العصر الجاهلی هو الشیب والشیخوخة حیث یقع علی نفس الشاعر ویؤدی إلی ارتداد صدی هذا الصراخ إلى نفسه ثم عرضه فی أدبه؛ أما الوضع فی العصر الحدیث فغیر ما فی الجاهلی من خضوع البلاد العربیة لنفوذ الاستعمار الغربی وسیطرته علیها منذ مطلع القرن السابع عشر المیلادی حیث زاد شیئا فشیئا خطر هذا الاستعمار وآثاره السلبیة وأثّرت الحضارة الغربیة علی مجمل حیاة الأمة العربیة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
38 - دراسة أسلوبیة فی قصیدة "البحار والدرویش" لخلیل حاوی
سید اسماعیل حسینی أجداد مقصود بخشش شهرام دلشادتقدم نقد النصوص الأدبیة فی العصر الحدیث وتفرعت منه المدارس والمناهج النقدیة العدیدة، منها المنهج البنیوی والمنهج التفکیکی والمنهج التلقّی. لهذه المناهج دور بارز فی تحلیل النصوص الأدبیة إما نصوص قدیمة وإما معاصرة. إن البنیویة التی تلیها الأسلوبیة تشتغل بدراسة کیان النص ا چکیده کاملتقدم نقد النصوص الأدبیة فی العصر الحدیث وتفرعت منه المدارس والمناهج النقدیة العدیدة، منها المنهج البنیوی والمنهج التفکیکی والمنهج التلقّی. لهذه المناهج دور بارز فی تحلیل النصوص الأدبیة إما نصوص قدیمة وإما معاصرة. إن البنیویة التی تلیها الأسلوبیة تشتغل بدراسة کیان النص الأدبی فی عدة مستویات منها الإیقاعیة واللغویة والترکبیة والبلاغیة والدلالیة. تستهدف هذه المقالة أن تحلل قصیدة البحار والدرویش لخلیل حاوی علی أساس تلک المستویات. إن الأبنیة الإیقاعیة والتصویریة واللغویة والترکیبة فی القصیدة تکون فی خدمة مضمونها المزدوج والمتناقض الذی یرید أن یلقیه الشاعر ونشاهد تناغماً قویاً بین تلک المستویات. المنهج المستخدم فی هذه الدراسة هو المنهج الوصفی – التحلیلی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
39 - الاغتراب عند نازک الملائکة
مهدی ممتحن حسین شمس آبادیإذا أخذنا مفهوم الاغتراب بمعناه الواسع نجد أنه قد رافق الإنسان منذ القدم، واتضحت خطوطه العامة فی بادئ الأمر من خلال الثنائیات المتمثلة فی الذات والموضوع، والفکر والوجود، والطبیعة والروح، وهذه فی حقیقة جوهرها لیست إلا نتیجة منطقیة لمعادلة سابقة تسمی "وحدة الفکر والوجود" چکیده کاملإذا أخذنا مفهوم الاغتراب بمعناه الواسع نجد أنه قد رافق الإنسان منذ القدم، واتضحت خطوطه العامة فی بادئ الأمر من خلال الثنائیات المتمثلة فی الذات والموضوع، والفکر والوجود، والطبیعة والروح، وهذه فی حقیقة جوهرها لیست إلا نتیجة منطقیة لمعادلة سابقة تسمی "وحدة الفکر والوجود" فإذا أتینا إلی العالم الوسیط، رأیناه یأخذ صبغة دینیة تتمثل "بنظریة الخلق من العدم مصحوبة بالعنایة" ونظریة الخلق من العدم "تعبیر عن القدرة المطلقة" کما أن "العنایة" تشیر إلی تفوق الإنسان، وتمییزه عن سائر المخلوقات ومن هنا انبثقت ثنائیة جدیدة هی "الله والعلم" أسهم الفکر الإسلامی فی بلورة مفهومها إلی حد کبیر. وإذا ما ذهبنا نبحث عن أبعاد تجربة الاغتراب عند نازک الملائکة من خلال سیرة الحیاة، والکتابات النثریة والشعریة علی مدی أکثر من ثلث قرن من الزمان، نجد أن نازک الملائکة قد مرت بعدة أنواع من الاغتراب کل له طبیعته الخاصة وصفاته المتیزة، وفقا للمرحلة الفنیة التی کانت تجتازها الشاعرة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
40 - ملامح الحکمة فی الشعر الجاهلی والشعر الحدیث
رحیمه چولانیان جعفر عموریالحکمة خلاصة تجربة ومعاناة ونظرة إلی الکون والمجتمع، یطلقها صاحبها بکلام موجز ودقیق لیعبّر عن حقیقة أو رأی أو مبدأ، یوجّه إلی الأجیال الصّاعدة للاتعّاظ والإرشاد، وشروطها أن تکون عامّة وشاملة، ولکی یکتب لها الخلود یجب أن تنطبق علی کلّ الناس فی کلّ زمان ومکان، والحکمة موج چکیده کاملالحکمة خلاصة تجربة ومعاناة ونظرة إلی الکون والمجتمع، یطلقها صاحبها بکلام موجز ودقیق لیعبّر عن حقیقة أو رأی أو مبدأ، یوجّه إلی الأجیال الصّاعدة للاتعّاظ والإرشاد، وشروطها أن تکون عامّة وشاملة، ولکی یکتب لها الخلود یجب أن تنطبق علی کلّ الناس فی کلّ زمان ومکان، والحکمة موجودة فی الشّعر العربیّ منذ نشأته وعلی مرّ العصور الأدبیة إلی عصرنا الحاضر والنّاس یحتاجون إلی مَن یرشدهم، ویستخلص لهم عبر الزمان، فالشّعراء الحکماء هم السابقون فی إیصال الأفکار إلی الناس بشعرهم. درست هذه الورقة العلمیة معتمدة علی المنهج الوصفی- التحلیلی، ملامح الحکمة فی الشعر الجاهلی والحدیث.تستهدف هذه الدراسة التعرّف علی الحکمة وأقوال الحکیمة فی شعر الجاهلی والحدیث علی أساس المنهج التوصیفی التحلیلی. کانت أشعار الحدیثة فی مجال الحکمة هی سهلة الألفاظ دون التعقید وخیر الکلام کما یقال هو ما ائتلفت ألفاظه وائتلقَت معانیه وکان قریب المأخذِ، بعیدَ المرمی، سلیماً مِن وصمةِ التَّکلّفِ، بریئاً من عشوةِ التَّعسّف، غنیّاً عن مراجعة الفکرة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
41 - لمحة عن ظهور الروایة العربیة و تطورها
محمدهادی مرادی آزاد مونسی قادر قادری رحیم خاکپورظهرت الروایات العربیة الأولی فی سنة 1867 للمیلاد، و کانت منذ نشأتها تحت تأثیر عاملین: الحنین إلی الماضی، و الافتنان بالغرب و الخضوع لهیمنته. فی بدایة القرن العشرین اتّسم عدد من الروایات التی کتبت بمراعاة الذوق الشعبی و الثقافی للعرب، فظهرت مثلاً روایات جورجی زیدان التار چکیده کاملظهرت الروایات العربیة الأولی فی سنة 1867 للمیلاد، و کانت منذ نشأتها تحت تأثیر عاملین: الحنین إلی الماضی، و الافتنان بالغرب و الخضوع لهیمنته. فی بدایة القرن العشرین اتّسم عدد من الروایات التی کتبت بمراعاة الذوق الشعبی و الثقافی للعرب، فظهرت مثلاً روایات جورجی زیدان التاریخیة المشهورة، و خطت الروایة العربیة خطوة جدیدة علی ید أمثال جبران خلیل جبران و أمین الریحانی ثم میخائیل نعیمة؛ و فی عام 1914 صدرت روایة زینب لهیکل و هی التی یعتبرها نقاد الأدب الروائی منعطفاً هاماً فی مسار الروایة العربیة، و فی نفس هذه المرحلة أصبحت المقاییس الغربیة هی السائدة فی کتابة الروایات. ثم إن الروایة العربیة لم تدخل فی الحیز الأهم و المرحلة الکبری من مراحل تطورها إلا فی الستینیات من القرن الماضی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
42 - موقف الإسلام من‌الشعر
مهدی ممتحن عبدالقادر اکرامیقد تحری الفصحاء والبلغاء قدیما و حدیثا فی إبداء اتجاهاتهم الفکریة و تحلیة رؤسهم المخبوءة فی قالب الشعر لما للشعر من جرس و موسیقی تجعله أبلغ تأثیرا علی الفکر والوجدان و أکثر استجابة للحفظ، و أسرع مخامرة للنفس، و أقوی لصوقا بالقلب.و لا ترتبط ظاهرة الشعر بالحضارة، بل کانت چکیده کاملقد تحری الفصحاء والبلغاء قدیما و حدیثا فی إبداء اتجاهاتهم الفکریة و تحلیة رؤسهم المخبوءة فی قالب الشعر لما للشعر من جرس و موسیقی تجعله أبلغ تأثیرا علی الفکر والوجدان و أکثر استجابة للحفظ، و أسرع مخامرة للنفس، و أقوی لصوقا بالقلب.و لا ترتبط ظاهرة الشعر بالحضارة، بل کانت موجودة عند کل الأمم، فالشعوب البدائیة کان لها شعر أیضا، و لکن‌العرب بفطرتهم مطبوعون علی الشعر لبداوتهم و ملاءلمة بیئتهم لتربیة الخیال لأن الشعر فن فیه ذوق و فکر و عاطفة و سمو خیال و إمتاع لنفس فکان‌العرب یبادهون بالشعر و یروونه و یستثیرون به الهمم فی‌الغزوات والحروب، و یستعینون بفحول الشعراء لما جربوا من وقع الشعر و تأثیره فی شحذ الهمم و إثارة الغیرة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
43 - واکاوی مبانی فقهی قرآنیون
مهدی فتحی احمد مرادخانیچکیده قرآنیون با طرح دیدگاه کفایت قرآن و کنار گذاشتن سنت جهت استخراج مسائل فقهی،خود را محدود به قرآن کرده اند . در حالی که بسیاری از احکام فقهی توسط پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم تشریع شده،همچنان که خداوند متعال می فرماید:(وَ مَا ءَاتَئکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا چکیده کاملچکیده قرآنیون با طرح دیدگاه کفایت قرآن و کنار گذاشتن سنت جهت استخراج مسائل فقهی،خود را محدود به قرآن کرده اند . در حالی که بسیاری از احکام فقهی توسط پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم تشریع شده،همچنان که خداوند متعال می فرماید:(وَ مَا ءَاتَئکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نهَئکُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا)آنچه را پیامبر به شما عطا کرد بگیرید و از آنچه شما را نهى کرد، باز ایستید(حشر/ ۷)مسلمانان دستورات او را اجرا نموده و به صدق گفتار او ایمان داشته اند. و سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم را به عنوان یکی از منابع فقهی چراغ راه خود قرار داده اند. اما تفکری که در انکار حجیت حدیث و سنت نبی مکرم اسلام صلی الله علیه وسلم شکل گرفته و به قرآنیون معروف شده اند، معتقدند که در قرآن بر اطاعت از احادیث به وضوح تاکید نشده و احادیث و روایات دارای تناقضاتی است که بدلیل آن تناقضات نمی‌توان رفتار و ایمان دینی و دستورات فقهی وشرعی را بر پایه آنان استوار کرد و آن را به عنوان یک مبنای فقهی پذیرفت و ایشان قرآن را یگانه منبع تشریع می دانند ایشان با استناد به آیة ( تِبْیاناً لِکُلِّ شَی ء) (نحل / 89)(قرآن) بیانگر هر چیز (است)می گویند: قرآن که خود بیان گر همه چیز استو همه دستورات فقهی را می توان از قرآن برداشت کرد .این پژوهش پس از بیان مفهوم فقه و ارائه دیدگاههای فقهی قرآنیان به بررسی و نقد آنها پرداخته و با استعانت از قرآن کریم پاسخی درخور به آنها ارائه می دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
44 - تجلّی قرآن و حدیث در سعادت نامۀ شیخ محمود شبستری
حمید عدالت فر سید محسن ساجدی راد محمدعلی آتش سوداقرآن، نوری است از نور النوّر به پیامبر گرامی اسلام به واسطۀ جبرییل امین نازل شده است. این کتاب آسمانی چارچوب و اساس دین اسلام را تشکیل می دهد، لذا نخستین کتاب و راهنمای اصلی مسلمین است. قرآن و حدیث پیامبر و ائمۀ اطهار، فرقان و جان مایۀ فرهنگ مسلمانان بوده و در زندگی آنا چکیده کاملقرآن، نوری است از نور النوّر به پیامبر گرامی اسلام به واسطۀ جبرییل امین نازل شده است. این کتاب آسمانی چارچوب و اساس دین اسلام را تشکیل می دهد، لذا نخستین کتاب و راهنمای اصلی مسلمین است. قرآن و حدیث پیامبر و ائمۀ اطهار، فرقان و جان مایۀ فرهنگ مسلمانان بوده و در زندگی آنان راه جُسته است. آثار ادبی و هنری و عرفانی مسلمانان با استناد به قرآن و احادیث نبوی، سندیت پیدا می کند. ادبیات و زبان فارسی نیز از آن بهره مند گردیده است. از جمله آثار ادبی و عرفانی، کتاب سعادت نامه شیخ الاسلام شیخ محمود شبستری، فقیه و عارف برجستۀ سدۀ هشتم هجری را می توان نام برد. این منظومه دارای سه هزار بیت و هشت باب در قالب مثنوی و در وزن خفیف حدیقه الحقیقه سنائی سروده شده است که هر باب دارای فصل ها و حکایات و تمثیلات می باشد. این منظومه دربارۀ معرفت ذات واجب الوجود و صفات و اسما و افعال خداوند است. این مقاله به روش (توصیفی- تحلیلی) می کوشد تا تاثیر بلاغی از شگرهای ادبی و اثرپذیری واژگانی را در بهره مندی از آیات قرآن و احادیث نشان دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
45 - تراسل حواس در اشعار ابن فارض
فرهاد دیوسالاردر فایل اصل مقاله موجود است.در فایل اصل مقاله موجود است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
46 - احادیث تاریخ گزینده حمدالله مستوفی و مناسبت بیان آن ها
علی ذاکریدر فایل اصل مقاله موجود است.در فایل اصل مقاله موجود است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
47 - مقاربة أسلوبیة فی قصیدة "مَلحَمَة الصُّمُود" لسمیر العُمَری
عباس یداللهی فارسانیتُعَدُّ الأسلوبیة من المناهج النقدیة واللسانیة التی تتناول دراسة النصوص الشعریة فی شتی المستویات کالفونیمات، والإیقاع والحقول الدلالیة والصور الشعریة للعثور علی الدلالات ورصد الملامح الأسلوبیة فی النصّ، فهی طریقة الشاعر فی تشکیل المادة اللغویة. یستهدف البحث دراسة السمات چکیده کاملتُعَدُّ الأسلوبیة من المناهج النقدیة واللسانیة التی تتناول دراسة النصوص الشعریة فی شتی المستویات کالفونیمات، والإیقاع والحقول الدلالیة والصور الشعریة للعثور علی الدلالات ورصد الملامح الأسلوبیة فی النصّ، فهی طریقة الشاعر فی تشکیل المادة اللغویة. یستهدف البحث دراسة السمات الأسلوبیة فی شعر الشاعر الفلسطینی الحدیث - سمیر العُمَری- عبر قصیدته "ملحمة الصمود". تمّ إعداد هذا البحث وفق المنهج الأسلوبی ثمّ الوصفی التحلیلی للعثور علی نماذج الصور الأسلوبیة فی القصیدة والإبانة عن قصدیة الشاعر فی توظیفها. حاول الشاعر عبر توظیف هذه الصور الأسلوبیة إضفاء نمط من أنماط الجمال والتأثیر علی بنیة القصیدة الحدیثة. وأخیرًا خلص البحث إلی أنّ الشاعر أراد من خلال استخدام هذه الأنماط الأسلوبیة التعبیر عن العواطف والمشاعر المکبوتة التی ترأسها القضیة الفلسطینیة لیجعلها قضیة إنسانیة تشمل کلّ أبناء البشر علی مرّ العصور. من أهمّ المظاهر الأسلوبیة المدروسة فی هذا البحث المستوی الصوتی والإیقاعی والترکیبی والدلالی والصورة الشعریة. تُعَدُّ الأسلوبیة من المناهج النقدیة واللسانیة التی تتناول دراسة النصوص الشعریة فی شتی المستویات کالفونیمات، والإیقاع والحقول الدلالیة والصور الشعریة للعثور علی الدلالات ورصد الملامح الأسلوبیة فی النصّ، فهی طریقة الشاعر فی تشکیل المادة اللغویة. یستهدف البحث دراسة السمات الأسلوبیة فی شعر الشاعر الفلسطینی الحدیث - سمیر العُمَری- عبر قصیدته "ملحمة الصمود". تمّ إعداد هذا البحث وفق المنهج الأسلوبی ثمّ الوصفی التحلیلی للعثور علی نماذج الصور الأسلوبیة فی القصیدة والإبانة عن قصدیة الشاعر فی توظیفها. حاول الشاعر عبر توظیف هذه الصور الأسلوبیة إضفاء نمط من أنماط الجمال والتأثیر علی بنیة القصیدة الحدیثة. وأخیرًا خلص البحث إلی أنّ الشاعر أراد من خلال استخدام هذه الأنماط الأسلوبیة التعبیر عن العواطف والمشاعر المکبوتة التی ترأسها القضیة الفلسطینیة لیجعلها قضیة إنسانیة تشمل کلّ أبناء البشر علی مرّ العصور. من أهمّ المظاهر الأسلوبیة المدروسة فی هذا البحث المستوی الصوتی والإیقاعی والترکیبی والدلالی والصورة الشعریة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
48 - البدایة وعلاقتها بالتشکیل السردی فی روایة عندما تشیخ الذئاب لجمال ناجی
رضا ناظمیان مجید بیاتیإن افتتاح الروایة بوابة للولوج إلى عالم الروایة، فذلک قد یجعل بعض الروائیین ینسحبون عن کتابة الروایة، حیث إن التمهید الروائی یعتبر من أصعب الشؤون السردیة. فهو یجذب القارئ إلى عالم الروایة إذا کان أخّاذاً ومثیراً. إذن فللمشهد الأول للروایة دور کبیر فی تشجیع القارئ وتواصل چکیده کاملإن افتتاح الروایة بوابة للولوج إلى عالم الروایة، فذلک قد یجعل بعض الروائیین ینسحبون عن کتابة الروایة، حیث إن التمهید الروائی یعتبر من أصعب الشؤون السردیة. فهو یجذب القارئ إلى عالم الروایة إذا کان أخّاذاً ومثیراً. إذن فللمشهد الأول للروایة دور کبیر فی تشجیع القارئ وتواصله مع النص؛ لإنه جسر واصل بین السارد والمتلقی. فتطمح هذه الدراسة إلى تسلیط الضوء على الافتتاح السردی حیث تقوم بدراسته على أساس المشهد الأول والتنقیب عن التقنیات التی وظفها السارد لتمهیدها. فرغم أن دراسة الافتتاح السردی أخذت حیزاً واسعاً من الدراسات الحدیثة عن الروایة ولکن هذا المضمار یتطلب جهداً أکثر للکشف عن أهمیة الافتتاح فی الروایة والتکریس على مکوناته. فالافتتاح السردی فی "روایة عندما تشیخ الذئاب" یتمتع بطاقات کامنة تهیب بنا إلى الترکیز علیه. فتکمن أهمیة هذه الدراسة فی أنها تحاول التطرق إلى الافتتاح الروائی ومکوناته فی هذه الروایة ثم الکشف عن مدى ارتباطه بکل الروایة ککیان متشابک وتشکیل سردی من المنظور البنیوی. إذن فتعنی الدراسة بالمشهد الأول من الافتتاح وتشدّ الانتباه إلى العلاقة بینه وبین الروایة بأسلوب توصیفی تارة ونقدی تحلیلی تارة أخرى. فتخلص الدراسة إلى أن السارد فی هذه الروایة استخدم التقنیات التی تسیطر على الروایة الحدیثة ویجعل الشخصیات فی ذروة الاهتمام لتمثیل عالم ملیئ بالمفارقات ووظف تقنیة تعدد الأصوات للابتعاد عن الرتابة فی الروایة التقلیدیة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
49 - تحلیل مقطوعتین غزلیتین للشاعرین عالمی درابجردی وسعدی الشیرازی على أساس النقد الشکلانی
اعظم بازگیر الوار محمود طاووسی مریم امیرارجمند فاطمه امامیلطالما قامت مدارس النقد الأدبی بدراسة نصوص أدبیة ونقدیة لمثل هذه الأعمال. حیث أنشأت فی القرن العشرین مدرسة تسمى الشکلیة أو الشکلانیة وعرفت فیما بعد بالنقد الأدبی الحدیث. کانت الدراسة النقدیة للعمل الأدبی فی هذه المدرسة ترکّز فقط على الشکل والأغراض البنیویة وتقوم على الم چکیده کامللطالما قامت مدارس النقد الأدبی بدراسة نصوص أدبیة ونقدیة لمثل هذه الأعمال. حیث أنشأت فی القرن العشرین مدرسة تسمى الشکلیة أو الشکلانیة وعرفت فیما بعد بالنقد الأدبی الحدیث. کانت الدراسة النقدیة للعمل الأدبی فی هذه المدرسة ترکّز فقط على الشکل والأغراض البنیویة وتقوم على المقاربات اللغویة. فی هذه المقالة یقوم الباحثون بدراسة مقارنة بین مقطوعة غزلیة لسعدی (690هـ) ومقطوعة غزلیة أخرى لمیرزا سهراب درابجردی الملقب بعالمی (975هـ) بمنهج وصفی تحلیلی على أساس النقد الشکلی. واستنتج الباحثون بعد دراسة کل من المقطوعتین الغزلیتین والمصادر المتعلقة بالنقد الشکلی، أن الألفاظ المستخدمة بالشحنة العاطفیة السلبیة والموسیقى (الخارجیة والداخلیة والجانبیة) وکذلک الصناعات البدیعیة والتعبیریة فی النص الشعری، لعبت دوراً هامّاً فی تقدیم المعنى والمحتوى المقصود لدى سعدی وعالمی على النحو الذی أراد الشاعران إیصاله إلى الجمهور. ویبدو أن عالمی درابجردی أخذ بأسلوب سعدی ولغته فی مقطوعته الغزلیة وقد تأثر بشکل وبنیة مقطوعة سعدی ونجح فی تصویر المعنى وهو الحزن وهجر الحبیب بالشکل المطلوب. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
50 - دلالات الألوان فی شعر یحیی السماوی
مرضیة آباد رسول بلاوییمثل اللون ملمحا جمالیا فی الشعر ویُعدُّ عنصرا مهما من عناصر البناء الفنی، بما یحمل من دلالات ذات علاقة مباشرة بالرؤیة الفنیة، ففی معظم الأحیان لایرد اللون فیما وصف له، بل یکشف عن إحساس الشاعر؛ فهو مبعث للحیویة والنشاط والراحة والاطمئنان، ورمز للمشاعر المختلفة من حزن وس چکیده کاملیمثل اللون ملمحا جمالیا فی الشعر ویُعدُّ عنصرا مهما من عناصر البناء الفنی، بما یحمل من دلالات ذات علاقة مباشرة بالرؤیة الفنیة، ففی معظم الأحیان لایرد اللون فیما وصف له، بل یکشف عن إحساس الشاعر؛ فهو مبعث للحیویة والنشاط والراحة والاطمئنان، ورمز للمشاعر المختلفة من حزن وسرور. اللون من أهم ظواهر الطبیعة وأجملها، ومن أهم العناصر التی تشّکل الصورة الفنیة، لما یشتمل علیه من الدلالات الفنیة والنفسیة والاجتماعیة والرمزیة. لذلک ینبغی دراسة اللون فی الشعر من خلال ربطه بسیاق النص الشعری، فالسیاق الشعری هو الذی یحدد وظیفته وفاعلیته. یتناول هذا البحث دراسة الألوان ودلالاتها فی شعر الشاعر العراقی یحیی السماوی دراسة دلالیة أسلوبیة، ویهدف إلى إحصاء الظواهر اللونیة فی شعره وإبرازها؛ وقد اعتمد البحث منهج التحلیل والوصف والإحصاء فی تناول الألفاظ اللونیة. فالسماوی من الشعراء المعاصرین الذین قاموا بتوظیف الألوان الرمزیة علی مستوی وسیع. وتشیر نتائج هذا البحث إلی أنّ الشاعر اعتمد فی استخدامه للون علی ألوان بعینها، وهی علی الترتیب حسب قوة ظهورها لدیه: الأخضر والأبیض والأسود والأحمر والأصفر والأزرق. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
51 - تعلیم اللّغة العربیّة فی إیران (دراسة نقدیة فی أهدافها ومناهجها)
محمّد نبی أحمدی علی سلیمیإنّ مناهج تعلیم اللغة لاتکون من العلوم والفنون المتوطّنة ضرورة. ولهذا فمن الضروری الاستفادة من المناهج العالمیة الجدیدة لتعلیمها، وإنّ الأسالیب القدیمة تحتاج إلی التصلیح، والتحسین، والتحدیث علی مرّ الزمن. علی سبیل المثال إنّ تعلیم اللّغة الثانیة علی أساس المناهج المنسوخ چکیده کاملإنّ مناهج تعلیم اللغة لاتکون من العلوم والفنون المتوطّنة ضرورة. ولهذا فمن الضروری الاستفادة من المناهج العالمیة الجدیدة لتعلیمها، وإنّ الأسالیب القدیمة تحتاج إلی التصلیح، والتحسین، والتحدیث علی مرّ الزمن. علی سبیل المثال إنّ تعلیم اللّغة الثانیة علی أساس المناهج المنسوخة مثل: "الترجمة والنحو" أقصیت منذ سنوات فی العالم؛ لکنّها کانت ولاتزال تسود علی نظامنا التعلیمی فی إیران. ورغم أنّنا أدرکنا بأنّ هذه الأسالیب لاتلبّی حاجاتنا فی التعلیم لکنّنا نستخدمها ولانغیّرها. فمن الضروری أن یبنی تعلیم اللّغة علی أساس توفّر شروط، منها أنّ أسلوب التعلیم لایکون ثابتاً ومن الممکن أن نغیّره بالتدرّج مع تطوّر التقنیّات التعلیمیّة ووسائطها وفق مناهجها الجدیدة فی العالم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
52 - دراسة صَدی المقاومة فی شعرعدنان الصائغ
حامد صدقی سیدعدنان اشکوری صغری فلاحتی صبری جلیلیانیعدّ أدب المقاومة مظهراً للضمیر الیقظ المتصدّی لتعسّف الأعداء والمطالب بإعادة الحقوق الإنسانیة المغتصبة، وردَّ فعلٍ جماعی أمام هیمنة الظالمین، سواء کانوا من داخل البلاد أو خارجها. لقد شهد العراق فی العقود الأخیرة سنوات سوداء استفحلت فیها سیاسة الرعب، والکبت، والتنکیل، و چکیده کاملیعدّ أدب المقاومة مظهراً للضمیر الیقظ المتصدّی لتعسّف الأعداء والمطالب بإعادة الحقوق الإنسانیة المغتصبة، وردَّ فعلٍ جماعی أمام هیمنة الظالمین، سواء کانوا من داخل البلاد أو خارجها. لقد شهد العراق فی العقود الأخیرة سنوات سوداء استفحلت فیها سیاسة الرعب، والکبت، والتنکیل، ورزح تحت وطأة حروب طاحنة أذکى نیرانها النظام البعثی البائد، هذا بالإضافة إلى الهجوم الأمیرکی الغاشم والعقوبات العالمیة المفروضة التی لم تثقل إلّاکاهل الشعب العراقی البائس، ممّا مهّد لظهورأدب المقاومة وبروز شعراء مناضلین عراقیین فی العراق والمنفى. ومن هؤلاء، الشاعر المعاصر عدنان الصائغ (ولد 1955م). حیث تتکوّن مادّته الشعریة من: صرخات الاعتراض تجاه الظلم البعثی والاحتلال الأمیرکی وغطرسة قوى الاستکبار العالمی، ونداءات التضامن مع الحرکات الشعبیة، والدفاع عن الشعب الفلسطینی المظلوم. وهذا المقال هوعبارة عن محاولة لاستجلاء مظاهر المقاومة فی شعر الصائغ ضمن أسالیبه البیانیة وذلک فی إطار وصفی- تحلیلی. حیث نراه یوظّف شتى الأسالیب من أجل البوح بما تجود به قریحته الشعریة، ومن تلک الأسالیب: استدعاء الحوادث الدینیة والتاریخیة، واستخدام قناع بعض الشخصیات التاریخیة، والقصائد القصصیة، وعنصر الحوار، والفکاهة والسخریة والرموز الطبیعیة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
53 - مظاهر المفارقة فی قصیدة "لمن نغنّی؟!" لأحمد عبدالمعطی حجازی
رقیة رستم پورملکی إنسیة خزعلی مریم غلامیإنّ المفارقة هی لغة اتصال سرّی بین الکاتب والقارئ، ومن جمالیاتها هی: الإیجاز والتغریب وازدواجیة المعنی، وهی من أفضل وسائل التعبیر بأسلوب غیر مباشر، لإصلاح مثالب المجتمع؛ أمّا البحث فتناول المفارقة لغةً واصطلاحًا معتمدًا علی أهمّ المؤلفات فی المفارقة، یلی ذلک عناصر المفا چکیده کاملإنّ المفارقة هی لغة اتصال سرّی بین الکاتب والقارئ، ومن جمالیاتها هی: الإیجاز والتغریب وازدواجیة المعنی، وهی من أفضل وسائل التعبیر بأسلوب غیر مباشر، لإصلاح مثالب المجتمع؛ أمّا البحث فتناول المفارقة لغةً واصطلاحًا معتمدًا علی أهمّ المؤلفات فی المفارقة، یلی ذلک عناصر المفارقة وأهدافها، مرکزا علی دراسة تجلیات المفارقة فی قصیدة "لمن نغنّی؟!" للشاعر المصری المعاصر أحمد عبدالمعطی حجازی. (1950-) والبحث اعتمد على المنهج الوصفی - التحلیلی، ویبرز ذلک من خلال تتبع أجزاء المفارقة وعناصرها، وتحلیل تجلیات المفارقة فی القصیدة المختارة وهی "لمن نغنّی؟!"، ومحاولة استنطاقها لبیان الدور الذی أدّته فی تجربة الشاعر. توصل البحث إلى أنّ القصیدة المدروسة هی کمسرحیة تعتمد فیها المفارقة علی الغموض، واتّسم صاحبها بالسذاجة والغفلة أحیانا؛ إنّ الشاعر استخدم شتّی أنواع المفارقة من اللفظیة، والدرامیة، والنغمیة کأسلوب غیر مباشر؛ لإظهار الظروف السائدة فی مسقط رأسه مصر الّتی کبت فیها صوت الحریة، متمنیا إصلاح المجتمع. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
54 - نازک الملائکة وإبداعاتها الشعریة؛ رؤی نقدیة
حسین شمس آبادی مهدی ممتحنیتطرق هذا المقال إلی الشاعرة العراقیة نازک الملائکة التی لها دور أساسی وهامّ فی الشعر العربی الحدیث ما بین الأربعینات والستّینات من القرن الماضی؛ المرأة التی دخلت معرکة أدبیة یخوضها الرجال وقامت بالإبداع، فظهرت کمبدعة فی مجال الشعر. هی تتعلق بالمذهب الرومانسی الذی یقوم چکیده کاملیتطرق هذا المقال إلی الشاعرة العراقیة نازک الملائکة التی لها دور أساسی وهامّ فی الشعر العربی الحدیث ما بین الأربعینات والستّینات من القرن الماضی؛ المرأة التی دخلت معرکة أدبیة یخوضها الرجال وقامت بالإبداع، فظهرت کمبدعة فی مجال الشعر. هی تتعلق بالمذهب الرومانسی الذی یقوم أساسه علی الإبداع دون التقلید وإنها من ممثلی المذهب الرومانسی فی العراق، التی استطاعت أن تبلغ الرومنسیة إلی ذروتها فی العراق مع أنها دخلت العراق متأخرة بالنسبة إلی البلاد العربیة الأخری. کانت نازک الملائکة من روّاد التطوّر الشعری؛ التطوّر الذی عمّ أقطار العالم. وهی من أفضل شاعرات الوطن العربی، لأنهّا شاعرة الإبداع والتجدید وناقدة فی قضایا الشعر العربی. وهی عاشت فی عزلة عن بیئتها الثقافی وکانت أسیرة عالمها العائلی المحافظ بسبب أنها نشأت فی مجتمع لم یکن فی إمکان المرأة أن تبدی آراءها ولم تکن تقدر علی أن تحضر النوادی والجماعات الأدبیة وقبول هذه القضیة أن المرأة تختلط بالرجل فی الأماکن المختلفة والأسواق کان صعبا علی الرأی العام فی المجتمع. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
55 - النیرفانا فی الغزل العذری علی أساس النقد النفسی الحدیث (أبوبکر محمد بن داود الإصفهانی نموذجاً)
روح الله صیادی نژاد فائزة پسندیکان الغزل العذری حیّاً فی العصر العباسی رغم وجود الشعراء الذین ارتفعوا عن الحس المادی وعاشوا فی حبّهم معیشة طاهرةً نقیةً وعلی رأسهم محمد بن داود الإصفهانی المعروف بالظاهری. فهو نتاج تربیة إسلامیة صافیة امتزجت فیه التعالیم الدینیة بروح إنسانیة فنتجت عنها هذه العفة و"النی چکیده کاملکان الغزل العذری حیّاً فی العصر العباسی رغم وجود الشعراء الذین ارتفعوا عن الحس المادی وعاشوا فی حبّهم معیشة طاهرةً نقیةً وعلی رأسهم محمد بن داود الإصفهانی المعروف بالظاهری. فهو نتاج تربیة إسلامیة صافیة امتزجت فیه التعالیم الدینیة بروح إنسانیة فنتجت عنها هذه العفة و"النیرفانا" من أهم میزاته ویمثل انعطافاً واضحاً فی تیار الشعر العربی، لأنّه وضع غرضاً شعریاً متمیزاً وکان حافظاً لأسالیب الشعر الموروثة، کما تأثّر بالحضارة الإسلامیة والثقافات الأخری آنذاک. سعت هذه الدراسة أن تبرز بعض معالم التربیة الروحیة المشترکة عند البوذیة والإسلام وأهمیة الحیاة الروحیة ومکانتها عند الدیانتین؛ وتدور حول وسائل العملیة لتحقیقها ثمّ أسالیبها لتجرد النفس عن رغباتها وتحقیق الوصول إلی الذات الإلهیة. ومن أهم عناصرها الموت، الألم، تعطیل الإرادة، الصراع النفسی والمازوشیة. هذا والمنهج الذی التزمناه فی بحثنا توصیفیاً تحلیلیاً ویعتمد علی مناهج الداراسات الحدیثة فی النقد النفسی الحدیث ویمکن معرفة الأجواء الأدبیة المسیطرة علی العصر العباسی من خلال النقد النفسی لأشعار الإصفهانی کما سلکنا فی هذا البحث مسلک النقد والتفنید. إذن دراسة دقیقة لأشعاره تُوضِح قیمة هذا الشعر من الناحیة الفنیة واتجاهه العفیف فی معالجة هذا الجانب الشعری المتمیز. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
56 - الترمیز فی الشعر الفلسطینی المقاوم؛ مجموعة العصف المأکول الشعریة أنموذجا
عباس یداللهی فارسانییستهدف البحث دراسة ظاهرة الترمیز بمستویاته المختلفة فی الشعر الفلسطینی المقاوم. یحاول أدب المقاومة إزالة الستار عن وجه العدو الغاشم والکشف عن خباثته واضطغانه ضد الشعوب المضطهدة. ومن هنا یسعی بکل ما لدیه من الإمکانیات والطاقات اللغویة التعبیر عمّا ألمّ بالشعوب من مؤامرات چکیده کاملیستهدف البحث دراسة ظاهرة الترمیز بمستویاته المختلفة فی الشعر الفلسطینی المقاوم. یحاول أدب المقاومة إزالة الستار عن وجه العدو الغاشم والکشف عن خباثته واضطغانه ضد الشعوب المضطهدة. ومن هنا یسعی بکل ما لدیه من الإمکانیات والطاقات اللغویة التعبیر عمّا ألمّ بالشعوب من مؤامرات ودسائس. فالتجأ إلی لغة الترمیز والإبانة غیر المباشرة خوف التعذیب والنکال.استخدم الشاعر الفلسطینی تقنیة الترمیز کأداة ناجعة للتعبیر عن المواقف الفکریة والمشاعر والأحاسیس المکبوتة وتصویر ما حلّ بالبلد من تعسف الکیان الصهیونی وما قام به من مؤامرات وممارسات إجرامیة بحقّ الشعب المضطهد. تمّ إعداد هذا البحث وفق المنهج الوصفی التحلیلی معتمدًا فیه علی المصادر الأدبیة فی مجال الشعر الفلسطینی الحدیث خاصة المدونة الشعریة المسماة ﺑ"العصف المأکول" بأسرها التی تشتمل فی طیاتها علی عدد غیر قلیل من المقطوعات الشعریة المختلفة التی حاول الشعراء الفلسطینیون من خلالها تصویر المأساة الفلسطینیة والإفصاح عمّا ألمّ بهذا الشعب من ممارسات عدوانیة ومجازر بشعة. استخدم الشعراء تقنیة الترمیز کأداة طیعة للتعبیر عما خامرهم من أحاسیس ومشاعر داخلیة وما انتابهم من مشاعر حزینة ومؤلمة.من ثمّ تنوعت وتشعبت مصادر الرمز لدیهم من التاریخیة، والدینیة، والطبیعیة، والأدبیة. أخیرًا خلص البحث إلی أنّ عملیة الترمیز فی هذه المدوّنة الشعریة تنطوی علی أغراض أساسیة وهامّة، منها التأثیر فی المتلقّی وإثارة مشاعره وخلق الوجدان المشترک تجاه المحاور الواردة فی خارطة النصّ الشعری. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
57 - دراسة نقدیة تحلیلیة فی مآخذ مارون عبّود علی شعر عباس محمود العقّاد
جمال طالبیعباس محمود العقّاد ناقد، شاعر، وموسوعیّ کبیر خلّف لنا تراثاً قیّماً علی ساحات اجتماعیة، وسیاسیة، ودینیة، وأدبیة. إنّه لم یتخلّف عن میدان النقد والشعر فصدر منه ما یقارب من عشرة دواوین شعریة، لکنّ شعره أُثیرت حوله معارک نقدیّة حامیة الوطیس أدّت إلی انقسام النقّاد إلی ثلاث چکیده کاملعباس محمود العقّاد ناقد، شاعر، وموسوعیّ کبیر خلّف لنا تراثاً قیّماً علی ساحات اجتماعیة، وسیاسیة، ودینیة، وأدبیة. إنّه لم یتخلّف عن میدان النقد والشعر فصدر منه ما یقارب من عشرة دواوین شعریة، لکنّ شعره أُثیرت حوله معارک نقدیّة حامیة الوطیس أدّت إلی انقسام النقّاد إلی ثلاثة تیّارات: التّیّار المؤیّد، والتّیار الرافض، والتّیار الذی سار فی اتّجاه موضوعیّ علمیّ. یمثّل مارون عبّود الناقد اللبنانی الشّهیر الاتّجاه الذی یرفض شعر العقّاد رفضاً باتّاً منکراً شاعریّته فهو یری شعره باعثاً للسخریة والهزء. إنّ الإنسان عندما یقرأ آراء عبّود یحسّ منذ البدایة أنّها خلت من الروح العلمیّ والموضوعیّ، وأنّ عبّود وقع فی شباک التکتّلات النقدیة السائدة فی النقد الأدبی العربی فی القرن العشرین عندما یقول: لا أقابله بناجی، وأبی شادی، وطه، والصیرفی، والخفیف، وبشر فارس، وصالح جودت، ومبارک، وکلّ من یقول شعراً بمصر، فکلّ هؤلاء حتّی زکی مبارک خیر منه. فمن هذا المنطلق رأینا من الضرورة أن نقوم بدراسة آرائه برؤیة نقدیة محایدة فنکشف حقیقة شعره خاصّة فی دواوینه "هدیة الکروان" ، و"عابر السّبیل" و"وحی الأربعین" التی تمتاز بالتجدید والموضوعیة ووحدة القصیدة. وأهمّ نتیجة حصلت لنا أنّ عبّود رغم أنّه کان مصیباً فی بعض جوانب نقده، إلّا أنّه ابتعد عن الحقیقة والموضوعیة فی قسم کبیر من آرائه فجری وراء أغراضه الفردیة. لأنّ التنافس بین مصر و لبنان فی ساحة الأدب والنقد فی بدایات القرن العشرین دفع النقّاد إلی خوض معارک نقدیة سادت العصبیة واللامنهجیة علی قسم کبیر منها. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
58 - النقد الأدبی العربی المعاصر وتأثره بالمناهج الغربیة "دراسة وتحلیل"
حسن مجیدی سیدمحمد أحمدنیاالنقد الأدبی من أبرز مظاهر الأدب العربی المعاصر وهذه الظاهرة فی العصر الحدیث تأثر بمباحث النقد الغربی بسبب اتصال العرب بالآداب الغربیة. تأثر النقد العربی عن الغرب بسبب مؤثرات کالنقد المقارن والمدارس النقدیة کمدرسة الدیوان ورجالها. والعرب - رغم هذه التأثیرات التی تعتبر ل چکیده کاملالنقد الأدبی من أبرز مظاهر الأدب العربی المعاصر وهذه الظاهرة فی العصر الحدیث تأثر بمباحث النقد الغربی بسبب اتصال العرب بالآداب الغربیة. تأثر النقد العربی عن الغرب بسبب مؤثرات کالنقد المقارن والمدارس النقدیة کمدرسة الدیوان ورجالها. والعرب - رغم هذه التأثیرات التی تعتبر لازما للمجتمع المثقف والنشیط ولابد منها - لم ینس التراث العربی فی هذه التیارات النقدیة، ولم ینفصل عن الأصالة والقدیم تماما. نعالج فی هذا المقال بشکل وصفی ومکتبی المؤثرات الأجنبیة علی النقد الأدبی العربی المعاصر. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
59 - مناظره با ابلیس در ادب عرفانی
علی اکبر افراسیاب پور فرشته سعدی فریبا میربلوک بزرگیابلیس در متون نظم و نثر فارسی هم مطرح گردیده است و گفتگو یا مناظره با ابلیس به گونه‌ای اختصاصی در ادبیات عرفانی قابل شناسایی است. عارفان با الگو گرفتن از قرآن کریم و دیگر کتاب‌های آسمانی، در قالب حکایات و مجادله‌هایی که بین ابلیس و پیامبران و یا عارفان ترسیم نموده‌اند ک چکیده کاملابلیس در متون نظم و نثر فارسی هم مطرح گردیده است و گفتگو یا مناظره با ابلیس به گونه‌ای اختصاصی در ادبیات عرفانی قابل شناسایی است. عارفان با الگو گرفتن از قرآن کریم و دیگر کتاب‌های آسمانی، در قالب حکایات و مجادله‌هایی که بین ابلیس و پیامبران و یا عارفان ترسیم نموده‌اند که در ضمن آن به پرسش و اشکال‌هاییعقیدتی هم پاسخ داده‌اندجنبۀبرجسته‌ای از ادبیات تعلیمی را به نمایش گذاشته‌اند و ابلیس در اغلب مناظرات تلاش دارد که عمل خود را توجیه کند و خود را عاشق راستین معرفی نماید. برخی ابلیس را مظهر اخلاق ناپسندی چون تکبر و غرور و تند خویی و نمادی برای قهر الهی دانسته‌اند، از طرفی چون خداوند را احسن الخالقین می‌دانسته‌اند که همه چیز را حکیمانه و خیرخواهانه آفریده است، برای خلقت ابلیس هم حکمت‌هایی سودمند جستجو نموده‌اند که ناآشنایان گمان کردهاند از ابلیس دفاع شده است، چنانکه او را کارگزار الهی برای آزمایش انسانها خوانده‌اند. در اینجا مناظره با ابلیس در پنج شیوۀ مناظره با خداوند، انبیا، عرفا، باخود و افراد ناشناس بررسی گردیده است و نمونه‌های آن از ادبیات عرفانی استخراج شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
60 - رویکردِ تأویل گرایانة عرفا به قرآن و احادیث
محمود حاجی محمدی قدمعلی سرامیعرفان اسلامى با قرآن و حدیث، پیوندی تنگاتنگ و ناگسستنى دارد. قرآن، نسخة گوهرین و روشمند رستگاری انسانهاست که افزون بر سویههای آیینی و دینى، از متنى پرمایة ادبى و هنرى برخوردار است، و همة ویژگیهای یک اثر هنرى را به لحاظ ساختار و درونمایه، دارد. صوفیه در قرآن و حدیث د چکیده کاملعرفان اسلامى با قرآن و حدیث، پیوندی تنگاتنگ و ناگسستنى دارد. قرآن، نسخة گوهرین و روشمند رستگاری انسانهاست که افزون بر سویههای آیینی و دینى، از متنى پرمایة ادبى و هنرى برخوردار است، و همة ویژگیهای یک اثر هنرى را به لحاظ ساختار و درونمایه، دارد. صوفیه در قرآن و حدیث دستاویزهایی یافتهاند، تا از آن رشتهیی که انسانِ فناپذیر را با خداوند پیوند میدهد؛ نشان دهند. لذا از آنسوی که موضوع سخنانانشان، در نگرشِ همگانی، ناشناخته و مفاهیم رازآلودِ بیمرز و به رمز است، بر این باورند که قرآن، فراتر از روساختِ جمله و روخوانی، باید فهمیده شود. پس معانى نهفته در آن، فرامادّى و ژرفاند، و هنگامی به نیکی دریافت مىشوند که با شهود و یا از راه تجلّى، درک شوند. این نگرش زمینهساز گرایش به تفسیر و تأویل براى دستیابى بهگونهای از نهانشناسی دربارة حقایقِ هستى شده، که آنان را به برداشتهاى تازه و دریافتهای نوینی از آیات و روایات، رهنمون ساخته و شیوهای خاص و متفاوتی از تفسیر و تأویل قرآن، پدید آورده است. با توجّه به گستردگی مفاهیم قرآنی و احادیث، و پیوند و درآمیختگی آن با اندیشههای عرفانی این مقاله با بررسی اجمالی این پیوند، رویکرد تأویلگرایانة عرفا را از آیات و روایات بازنموده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
61 - اندیشههای عرفانی شهید مطهّری در پیوند قرآن، حدیث و شعر فارسی
علی عین علیلوآثار استاد شهید مطهّری مشحون از آیات و احادیثی است که نویسنده گاهی برای اثبات مدعای خود از آنها بهره جسته و زمانی به تفسیر و شرح‌شان پرداخته است. مجموع آثار شهید در پنجاه و نه عنوان تنظیم شده است. بسیاری از این آثار مجموعه سخنرانی‌های استاد می‌باشد که توسط مؤسسسّه نشر چکیده کاملآثار استاد شهید مطهّری مشحون از آیات و احادیثی است که نویسنده گاهی برای اثبات مدعای خود از آنها بهره جسته و زمانی به تفسیر و شرح‌شان پرداخته است. مجموع آثار شهید در پنجاه و نه عنوان تنظیم شده است. بسیاری از این آثار مجموعه سخنرانی‌های استاد می‌باشد که توسط مؤسسسّه نشر آثار آن مرحوم به صورت مکتوب در آمده است. خطابی بودن بسیاری از این آثار نشان دهنده وسعت اطلاعات قرآنی و روائی نویسنده می‌باشد و این تبحر فوق العاده تأثیرگذاری کلام را مضاعف کرده است.افزون بر این، استاد مطهّری از اشعار زیادی نیز در آثارش استفاد کرده و این امر در خیلی از موارد توأم با استشهادات قرآنی یا مأثورات معصومین – علیهم السلام – می‌باشد. نگارنده با توجه به این ویژگی منحصری که در این آثار بود، تصمیم به نگارش مقاله‌ای کرد تا در پیوند آیات، احادیث و اشعار، از یک سو آیات و احادیثی را که استاد در مباحث مختلف فلسفی، کلامی، عرفانی و اخلاقی به کار برده معرفی کند و از دیگر سو وسعت این معانی بلند را در کلام شاعران اندیشمند فارسی زبان نشان دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
62 - روش‌شناسی کاربست احادیث نبوی در آثار عرفانی هفت قرن نخست
محمد رجاء صاحبدل محمدجواد شمس شهرام پازوکیحدیث نزد عارفان و صوفیان، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چنانکه در تبیین چارچوب‌های فکری خود هم به صورت تالی‌تلو آیات قرآن و هم به صورت مستقل آمده‌اند. کاربست بیش‌از ده‌هزار حدیث و شِبه حدیث مؤید همین کارکرد و جایگاه است. این در حالی است که در بخشی از این کاربست‌ها، گاه چکیده کاملحدیث نزد عارفان و صوفیان، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چنانکه در تبیین چارچوب‌های فکری خود هم به صورت تالی‌تلو آیات قرآن و هم به صورت مستقل آمده‌اند. کاربست بیش‌از ده‌هزار حدیث و شِبه حدیث مؤید همین کارکرد و جایگاه است. این در حالی است که در بخشی از این کاربست‌ها، گاه با یک نظام منسجم و مدوّن مواجه می‌شویم و در بخش دیگر، که از نظر کمّی بیشتر است، هیچ و ترتیب و آداب ظاهری لحاظ نشده است و صرفاً کارکرد معنایی حدیث مدنظر قرارگرفته است. عارفان و صوفیان، اگر آشنا به حدیث و حتی فراتر از آن، از جملۀ محدّثان باشند، به دلیل جهان‌بینی و روش خاصشان، تلقّی و کاربستی منحصربه خود دارند. این انحصار در روش به معنای وجود رویکرد واحد در مواجهه با حدیث نیست؛ چنانکه گروهی از ایشان نقل حدیث را مشروط به تحقق اموری مانند تزکیه نفس کردهاند و گروهی دیگر سختگیرانه قائل شدهاند هیچ گونه نقل حدیثی ممکن نیست. در این مقاله با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای، به بررسی کمّی و کیفی احادیث به کاررفته در اهمّ آثار منثور عرفانی هفت قرن نخست پرداخته شده‌است. اینکه استناد به روایات درطی هفت قرن روبه فزونی گذاشته است و عرفا و صوفیه، بیش از آنکه درصدد تبیین روش‌شناسی خود در تلقی و مواجهه با حدیث باشند، با نظر به کارکرد اثبات‌گرایانه حدیث نبوی در تثبیت تعالیم و اهدافشان از آن ها بهره برده‌اند از مهمترین نتایج مقاله حاضر است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
63 - نقش خودکفایی و استقلال در عزّت اجتماعی از منظر دین و عرفان
محمد اعرجی محمد علی آذر شب اکرم دیانیهدف از این پژوهش، بررسی نقش خودکفایی در عزّت اجتماعی از منظر دین وعرفان می باشد. این پژوهش در ردیف پژوهش های بنیادی و نظری بوده و از نوع پژوهش کیفی می باشد. برای این منظور ابتدا به مطالعه و مرور ادبیات موضوع و پژوهش های پیشین پرداخته شد. اسناد و مدارک مرتبط و متون اسلام چکیده کاملهدف از این پژوهش، بررسی نقش خودکفایی در عزّت اجتماعی از منظر دین وعرفان می باشد. این پژوهش در ردیف پژوهش های بنیادی و نظری بوده و از نوع پژوهش کیفی می باشد. برای این منظور ابتدا به مطالعه و مرور ادبیات موضوع و پژوهش های پیشین پرداخته شد. اسناد و مدارک مرتبط و متون اسلامی مطالعه، تلخیص و واکاوی گردید. پس از تلخیص و واکاوی به کسب شواهد بیشتری مبنی بر نقش خودکفایی در عزّت اجتماعی از دیدگاه های دینی و عرفانی پرداخته شد و در ادامه به تحلیل مضمون آیات و احادیث و مکتوبات عرفانی در این زمینه پرداخته شده است. پس از تعریف عزّت اجتماعی و تحلیل نظریه ها درباب ارتباط عرفان وسیاست آن را از دین و نظریه های عرفانی بیان کرده و به تبع آن خودکفایی و استقلال و دیدگاه مربوطه در این مورد را مطرح و از عوامل و پیامدهای خودکفایی و استقلال اقتصادی در جهت اهمیت چندجانبه بودن این عناصر و نقش آن ها در عزّت اجتماعی بحث شده است. راه دستیابی به خودکفایی که چیزی نیست جز کار و اشتغال زایی برای نیروی جوان و فعال جامعه و در راستای دیگر خودکفایی استقلال نظامی و علمی و یکی از دیگری با اهمیت تر و بانفوذتر است ارائه و این نتیجه حاصل شد که اصولاً خودکفایی و استقلال سیاسی منطبق بر نظریه های عرفانی و منابع دینی می باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
64 - تبیین نقش و جایگاه علمی عایشه بنت ابوبکر در حوزه علوم قرآن و حدیث براساس روایات و منابع تاریخی
افتخار قاسم زادهبا ظهور اسلام و آمدن رسول خدا (ص)، انقلاب فرهنگی و علمی در جامعه ی آن زمان رخ داد و در سایه ی این تحولات علوم مختلفی به وجود آمد، علومی که به دین و قرآن مرتبط بود، یکی از این علوم، علم حدیث بود که به شرح و تبیین آیات قرآن می پرداخت. شخصیت های زیادی به ویژه صحابه ی رسول چکیده کاملبا ظهور اسلام و آمدن رسول خدا (ص)، انقلاب فرهنگی و علمی در جامعه ی آن زمان رخ داد و در سایه ی این تحولات علوم مختلفی به وجود آمد، علومی که به دین و قرآن مرتبط بود، یکی از این علوم، علم حدیث بود که به شرح و تبیین آیات قرآن می پرداخت. شخصیت های زیادی به ویژه صحابه ی رسول خدا (ص) در نقل و رواج احادیث و سنت نبوی بیش از دیگران اثرگذار بودند که از میان این شخصیت ها و چهره های تاریخی، عایشه، همسر پیامبر اکرم (ص) و نیز صحابه ی ایشان، نقش بسزایی را ایفا کرد، به طوری که وی نه تنها در زمان حیات آن حضرت، حضوری چشمگیر داشته، بلکه بعد از رحلت آن بزرگوار نیز از چهره های فعال و در زمینه های مختلف سیاسی و کلامی و حدیثی و علمی از سرشناسان بوده است. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی-تحلیلی و با اتکا به منابع کتابخانه ای-اسنادی و با بهره گیری از روایات و منابع تاریخی بر آن است تا به نقش و تأثیراتی را که عایشه در علوم قرآن و حدیث داشته است، بپردازد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که عایشه بنت ابوبکر علاوه بر جایگاه اجتماعی و سیاسی ای که در عصر خود داشت، در حوزه ی دانش های متنوعی که به قرآن مربوط می شود نیز در قیاس با دیگر بانوان صدر اسلام حضوری قابل توجه دارد. وی روایات بسیاری از رسول اکرم (ص) نقل کرده و در شمار مکثرین حدیث قرار گرفته است؛ چنانکه در روایات متعدد آمده است بعد از رحلت پیامبر (ص) ایشان مرجع علمی مرد و زن و پیر و جوان و عالم و عموم شد، به طوری که اگر دیگران در مورد مسائل با مشکلی روبرو می شدند به وی مراجعه می کردند و علم مربوط به آن را نزد ایشان می یافتند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
65 - شکل گیری شخصیت عقلانی زنان از منظر قرآن و حدیث
زهرا رزاززاده محمدرضا حاجی اسماعیلی مهدی مطیعهدف پژوهش حاضر بررسی شکل گیری شخصیت عقلانی زنان از منظر قرآن و حدیث است.جامعه پژوهش، آیات وحیانی و تحلیل روایات اسلامی می باشد. نمونه پژوهش آیات قرآنی مرتبط با موضوع تربیت و عقل زنان بوده که بعد از واکاوی به بررسی شکل گیری شخصیت عقلانی زنان از منظر قرآن و حدیث پرداخته ا چکیده کاملهدف پژوهش حاضر بررسی شکل گیری شخصیت عقلانی زنان از منظر قرآن و حدیث است.جامعه پژوهش، آیات وحیانی و تحلیل روایات اسلامی می باشد. نمونه پژوهش آیات قرآنی مرتبط با موضوع تربیت و عقل زنان بوده که بعد از واکاوی به بررسی شکل گیری شخصیت عقلانی زنان از منظر قرآن و حدیث پرداخته است. برای گردآوری اطلاعات از روش اسنادی و کتابخانه ای استفاده شد. بر اساس اطلاعات جمع آوری شده ،آیات و روایات مربوط به تربیت عقلانی زنان بررسی و تحلیل شد. نتایج حاصل از مطالعه در آیات وحیانی قرآن و روایات اسلامی نشان داد که، ویژگیهای بارز زنان از قبیل ویژگی های جسمی، روحی و روانی که وظایف فردی و اجتماعی متفاوتی را در زندگی آینده آنان ترسیم می‌نماید، ناشی از تربیت عقلانی زنان می باشد و این تربیت عقلانی ،در شکل گیری شخصیت عقلانی آنها مؤثر است. پرورش ذهن و فکر و خرد زنان این فایده را داراست که اولا ابعاد وجودی او رشد و پرورش می یابد. وثانیا وسعت فکر و ترقی، او به جهت تربیت نسل، سبب پیشرفت جامعه خواهد شد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
66 - جایگاه، اعتبار و روش شناسی کتاب المدونة الکبرى ابی غانم خراسانی در فقه اباضی
مهدی ستوده کویری آرانی حسین خوشدل مفرد محمد ناصحیآثار فقهی اباضیه _ فرقه ای منشعب شده از پیکره خوارج که تاکنون به حیات سیاسی و عقیدتی خود ادامه داده _ نه تنها در مطالعه تاریخ این فرقه از اهمیت برخوردار است، بلکه در مطالعات فقه پژوهی تاریخ اسلام به ویژه در نواحی شبه جزیره و شمال آفریقا در خور توجهند. در میان مولفان آثا چکیده کاملآثار فقهی اباضیه _ فرقه ای منشعب شده از پیکره خوارج که تاکنون به حیات سیاسی و عقیدتی خود ادامه داده _ نه تنها در مطالعه تاریخ این فرقه از اهمیت برخوردار است، بلکه در مطالعات فقه پژوهی تاریخ اسلام به ویژه در نواحی شبه جزیره و شمال آفریقا در خور توجهند. در میان مولفان آثار اباضی، بشر بن غانم (ابوغانم خراسانی) از جایگاه برجسته ای برخوردار است. در این مقاله به اعتبار سنجی المدونة الکبرى ابوغانم و بررسی وثاقت مولف و روش او پرداخته شده است و مهمترین سوال تحقیق جایگاه و اعتبار این کتاب نزد محدثین و فقهاست. نتیجه به دست آمده آن است که اثبات جعلی و بی اساس بودن المدونة الکبرى که برخی علمای غیر اباضی به آن قائل شده اند، دشوار است و علمای اباضی بر اصالت و صحت روایات آن اجماع دارند. از نقاط قوت المدونة الکبرى دقت در نقل احادیث، مطالعات تطبیقی و فقه مقارن و بیان مباحث فقهی در قالب پرسش و پاسخ است؛ ولی به هم ریختگی هایی نظیر اختلاط حدیث با اقوال بزرگان و همچنین درج روایات غیر مرتبط به موضوع هر باب و مرسل و منقطع بودن روایات، ضعف این کتاب شمرده می شود. این احتمال وجود دارد که به علت عدم تدوین کتاب توسط خود ابوغانم این ضعف ها به کتاب راه یافته باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
67 - مقایسه اثربخشی روش‌های تدریس مبتنی بر کارپوشه و روش سنتی (سخنرانی) بر یادگیری درس آموزه‌های روانشناختی در قرآن و حدیث در دانشجویان
سیده اسماء حسینی محمد رحیم جعفرزادههدف اصلی پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی روش‌های تدریس مبتنی بر کارپوشه و روش سنتی (سخنرانی) بر یادگیری درس آموزه‌های روانشناختی در قرآن و حدیث در دانشجویان بوده است. پژوهش حاضر به روش شبه‌تجربی انجام شد و از طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروههای تصادفی استفاده کرد. جامعه پژوهش چکیده کاملهدف اصلی پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی روش‌های تدریس مبتنی بر کارپوشه و روش سنتی (سخنرانی) بر یادگیری درس آموزه‌های روانشناختی در قرآن و حدیث در دانشجویان بوده است. پژوهش حاضر به روش شبه‌تجربی انجام شد و از طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروههای تصادفی استفاده کرد. جامعه پژوهش را کلیه دانشجویان رشته روان‌شناسی در تهران که در سال تحصیلی 139۸-139۷ مشغول به تحصیل بودند، تشکیل دادند. تعداد ۸۲ (۴۱ نفر در هر کلاس) از دانشجویان در دو کلاس آموزشی تدریس مبتنی بر کارپوشه و روش سخنرانی، محتوای آموزشی یکسانی را فراگرفتند. قبل از شروع آموزش‌ها و بعد از اتمام آخرین جلسه، آزمون محقق‌ساخته یکسانی از هر دو گروه به عمل آمده و داده‌ها با استفاده آزمون کواریانس یک‌راهه (با استفاده از SPSS20) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین یادگیری دانشجویان تفاوت معناداری وجود دارد. با توجه به میانگین بالاتر دانشجویان آموزش‌دیده به روش تدریس مبتنی بر کارپوشه، میتوان ادعا نمود که روش مبتنی بر کارپوشه بیش از روش تدریس سخنرانی به ارتقاء عملکرد دانشجویان کمک میکند و می‌تواند به عنوان روشی اثربخش در تدریس درس آموزه‌های روانشناختی در قرآن و حدیث مورد استفاده قرار گیرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
68 - ارایه چارچوب نظری مدیریت منابع انسانی از دیدگاه علوم قرآن و حدیث
عیسی امیری محسن زارعی جلیانی مختار رنجبرمدیریت منابع انسانی اثربخش برای موفقیت هر سازمانی حیاتی است. بسیاری از مسائل مدیریت منابع انسانی ریشه در دین دارد و اثرات مذهب بر رویه های منابع انسانی بسیار با اهمیت هستند. با توجه به نگرش جامع دین اسلام به همة امور زندگی انسان، هدف پژوهش مقایسه تطبیقی مدیریت منابع انس چکیده کاملمدیریت منابع انسانی اثربخش برای موفقیت هر سازمانی حیاتی است. بسیاری از مسائل مدیریت منابع انسانی ریشه در دین دارد و اثرات مذهب بر رویه های منابع انسانی بسیار با اهمیت هستند. با توجه به نگرش جامع دین اسلام به همة امور زندگی انسان، هدف پژوهش مقایسه تطبیقی مدیریت منابع انسانی از دیدگاه علوم قرآن و حدیث و نظریه های مدیریتی معاصرو ارایه چارچوب نظری مناسب برای مدیریت منابع انسانی بر اساس دیدگاه علوم قرآن و حدیث می باشد. روش پژوهش از بعد هدف کاربردی و از بعد روش تحلیل محتوای قیاسی است. جامعه آماری پژوهش شامل منابع مرتبط با مدیریت منابع انسانی از دیدگاه علوم قرآن و حدیث و نظریه پردازان معاصر بوده که بر اساس روش نمونه گیری هدفمند و مطالعه انتقادی مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که با وجود مشابهت چارچوب و کارکردهای مدیریت منابع انسانی از دیدگاه علوم قرآن و حدیث با نظریات مدیریتی معاصر، ولی از بعد ساختاری، زمینه ای و رفتاری تفاوت های اساسی دارند و ضرورت توجه به پیش زمینه های ارزشی و هنجاری افراد در تدوین و پیاده سازی راهبردهای مدیریت منابع انسانی وجود دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
69 - مقایسه تطبیقی مدیریت منابع انسانی از دیدگاه علوم قرآن و حدیث و نظریه های مدیریتی معاصر
عیسی امیری محسن زارعی جلیانی مختار رنجبرمدیریت منابع انسانی اثربخش برای موفقیت هر سازمانی حیاتی است. بسیاری از مسائل مدیریت منابع انسانی ریشه در دین دارد و اثرات مذهب بر رویه های منابع انسانی بسیار با اهمیت هستند. با توجه به نگرش جامع دین اسلام به همة امور زندگی انسان، هدف پژوهش مقایسه تطبیقی مدیریت منابع انس چکیده کاملمدیریت منابع انسانی اثربخش برای موفقیت هر سازمانی حیاتی است. بسیاری از مسائل مدیریت منابع انسانی ریشه در دین دارد و اثرات مذهب بر رویه های منابع انسانی بسیار با اهمیت هستند. با توجه به نگرش جامع دین اسلام به همة امور زندگی انسان، هدف پژوهش مقایسه تطبیقی مدیریت منابع انسانی از دیدگاه علوم قرآن و حدیث و نظریه های مدیریتی معاصر می باشد. روش پژوهش از بعد هدف کاربردی و از بعد روش تحلیل محتوای قیاسی است. جامعه آماری پژوهش شامل منابع مرتبط با مدیریت منابع انسانی از دیدگاه علوم قرآن و حدیث و نظریه پردازان معاصر بوده که بر اساس روش نمونه گیری هدفمند و مطالعه انتقادی مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که با وجود مشابهت چارچوب و کارکردهای مدیریت منابع انسانی از دیدگاه علوم قرآن و حدیث با نظریات مدیریتی معاصر، ولی از بعد ساختاری، زمینه ای و رفتاری تفاوت های اساسی دارند و ضرورت توجه به پیش زمینه های ارزشی و هنجاری افراد در تدوین و پیاده سازی راهبردهای مدیریت منابع انسانی وجود دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
70 - سیر تاریخی حدیث عرفانی «کنت کنزا مخفیا» در منابع عارفان مسلمان
جلال یوسفی عنایت علی حسین احتشامی محمد رضا فریدونییکی از کاستی‌های موجود در حدیث شناسی، فقدان اطلاعات کافی از سیر تاریخی احادیث است. وقوف بر شواهد تاریخی احادیث به ارزیابی اعتبار احادیث کمک شایانی میکند. اهل عرفان در پرداختن به حدیث، مبانی خاص خود را دارند. اختلاف مبنای ایشان با علمای حدیث موجب گردیده گاهی اهل عرفان ب چکیده کاملیکی از کاستی‌های موجود در حدیث شناسی، فقدان اطلاعات کافی از سیر تاریخی احادیث است. وقوف بر شواهد تاریخی احادیث به ارزیابی اعتبار احادیث کمک شایانی میکند. اهل عرفان در پرداختن به حدیث، مبانی خاص خود را دارند. اختلاف مبنای ایشان با علمای حدیث موجب گردیده گاهی اهل عرفان به جعل و تحریف احادیث منسوب شوند. به نظر میرسد تجزیه و تحلیل سیر تاریخی احادیث مورد اهتمام اهل عرفان با روش-های دقیق علمی راهگشای فهم مبانی و قواعد ایشان در مواجهه با احادیث است. این تحقیق به بررسی سیر تاریخی حدیث کنت کنزا مخفیا در 110 منبع عرفانی پرداخته است. تلاش شده است تاریخ بکارگیری و فراوانی این حدیث با بهره گیری از روش‌های علمی و نوین مورد تحلیل کمی و کیفی قرار گیرد. یافته‌های تحقیق نشان میدهد در مقاطع مختلف تاریخی این حدیث مورد توجه اهل عرفان بوده است. این اطلاعات می‌تواند در بررسی اعتبار سند حدیث کنز راهگشا باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
71 - تحلیل انتقادی بر آثار و نتایجِ منعِ تدوینِ حدیث نبوی در صدر اسلام
مرتضی دارابی یداله ملکی جعفر تاباناهل سنّت بر این باورند که اساس منعِ نگارشِ حدیث از ناحیه‌ی رسول اکرم(ص) مطرح و ابلاغ شده است، به چند روایت در منابع خود استناد نموده‌اند؛ غافل از این که این روایات با ضعف سند مواجه هستند و همچنین اضطراب در متن و تعارض آنها با احادیث دیگر، باعث شده از اعتبار و قوّت آن‌ه چکیده کاملاهل سنّت بر این باورند که اساس منعِ نگارشِ حدیث از ناحیه‌ی رسول اکرم(ص) مطرح و ابلاغ شده است، به چند روایت در منابع خود استناد نموده‌اند؛ غافل از این که این روایات با ضعف سند مواجه هستند و همچنین اضطراب در متن و تعارض آنها با احادیث دیگر، باعث شده از اعتبار و قوّت آنها بکاهد. هدف این پژوهش، بررسی آثارِ منعِ نگارش پس از پیامبر اسلام (ص) در صدر اسلام است . لذا در آن با روش توصیفی – تحلیلی به نتایج منع و سلب مرجعیّت ائمه به صورت اسنادی تحلیلی پرداخته شده است. هموار شدن راه جعل حدیث و گسترش دروغ و فراموشی سیره‌ی پیامبر(ص)، تباه شدن حجم انبوهی از احادیث پیامبر(ص)، انتشار دادن اسرائیلیات و تحریف در دین، ایجاد زمینه برای تفسیر به رأی و اختلاف مسلمین و نقل به معنا از جمله مواردی است که آثار زیان بارر بر فهم حدیث بر جای گذاشت . وخیم‌ترین پیامد منع نگارش، ایجاد ِزمینه‌ی مساعد برای جعل احادیث و رواج اکاذیب زیاد به نام رسول خدا(ص) در سایه‌ی منزوی کردن اهل بیت پیامبر(ص) است. در حالی که در قرآن و سنّت بر عصمت و علم ایشان تأکید شده و رسول خدا (ص) در حدیث غدیر و حدیث ثقلین و روایات ، مسلمین را بعد از خود به اهل بیت ارجاع داده بودند، عملاً با خانه نشین شدن و انزوای اهل بیت، قاطبه‌ی جامعه ی مسلمین در طول سالیان بعد از وفات پیامبر(ص) از ایشان که منبع و سرچشمه ی علوم نبویّ و مشرِف به کلام وحی بودند شدند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
72 - تحلیل کمی و کیفی سیر تاریخی احادیث مورد توجه عارفان مسلمان
جلال یوسفی عنایت علی حسین احتشامی محمد رضا فریدونییکی از کاستی های موجود در مبحث حدیث و روایت، کمبود اطلاعات کافی از سیر تاریخی احادیث است. آگاهی بر شواهد تاریخی احادیث و این که حدیث در قرون اولیه در منابع اسلامی وجود داشته است یا خیر می تواند به ارزیابی اعتبار احادیث کمک کند. مسلک های مختلف اسلامی اهتمام ویژه ای به اح چکیده کاملیکی از کاستی های موجود در مبحث حدیث و روایت، کمبود اطلاعات کافی از سیر تاریخی احادیث است. آگاهی بر شواهد تاریخی احادیث و این که حدیث در قرون اولیه در منابع اسلامی وجود داشته است یا خیر می تواند به ارزیابی اعتبار احادیث کمک کند. مسلک های مختلف اسلامی اهتمام ویژه ای به احادیث معصومین (ع) نشان داده اند. از جمله اهل عرفان نیز به این مهم پرداخته اند و در آثار خود ضمن اشاره به احادیث معصومین (ع) مبانی خود را بر این پایه بنا نهاده اند. عارفان مسلمان در پرداختن به حدیث، مبانی خاص خود را دارند. اختلاف مبنای ایشان با سایر مسلک های اسلامی موجب گردیده است گاهی اهل عرفان به جعل و تحریف احادیث منسوب شوند. توجه به سیر تاریخی احادیث مورد اهتمام اهل عرفان با روش های علمی می تواند راهگشای فهم قواعد و مبانی ایشان در برخورد با احادیث باشد. این تحقیق به بررسی سیر تاریخی هفت حدیث مورد اهتمام عارفان مسلمان در یکصد و ده منبع عرفانی پرداخته است. تلاش شده است سیر تاریخی و فراوانی این احادیث با بهره گیری از روش های تحقیق نوین مورد تحلیل کمی و کیفی قرار گیرد. یافته های تحقیق نشان می دهد برخی احادیث عرفانی در قرون اولیه کم شمار و نادر بوده اند و در قرون اخیر مورد اقبال اهل عرفان قرار گرفته است. اما برخی از احادیث از صدر اسلام در آثار عرفانی ظهور داشته و دارند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
73 - بررسی حوزه حدیثی شیعه ی بغداد در سه سده نخستین
دکترعباسعلی تفضلی طاهره رحیم پور ازغدیچکیده: بغداد یکی از برجسته ترین مراکز علمی جهان اسلام در شرق در گسترش فقه، حدیث، و کلام بود و عالمان شیعی بسیاری به خود دیده در برخی از رشته ها چون حدیث با مراکز علمی پیش از خود مانند حوزه حدیثی قم رقابت می کرد. در حوزه حدیثی بغداد حضور بزرگانی چون هشام بن حکم و چکیده کاملچکیده: بغداد یکی از برجسته ترین مراکز علمی جهان اسلام در شرق در گسترش فقه، حدیث، و کلام بود و عالمان شیعی بسیاری به خود دیده در برخی از رشته ها چون حدیث با مراکز علمی پیش از خود مانند حوزه حدیثی قم رقابت می کرد. در حوزه حدیثی بغداد حضور بزرگانی چون هشام بن حکم و یونس بن عبدالرحمن با گرایش خردگرایی و مناظرات متکلمین امامیه با معتزله بر شکل گیری مکتب علمی آن شهرموثر بود و این مکتب حدیثی را از حوزه ی حدیثی شیعه در قم با گرایش اخباریگری ممتاز کرد واژگان کلیدی: حدیث، شیعه، بغداد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
74 - پیدایش نهاد نقابت و عوامل سیاسی، دینی و فرهنگی آن در اسلام
دکتر سید حسن قریشی سارا زمانی رنجبر گرمرودیچکیده برخی نهادها و تشکیلات شکل گرفته در تاریخ اسلام، به عنوان یکی از عناصرتمدنی به حکم ضرورت های اجتماعی و فرهنگی پدید آمده اند؛ نهاد نقابت یا تشکیلات سرپرستی گروهی خاص(علویان)یکی از این سازمان ها است که با همین انگیزه یاد شده، به وجود آمده است. نقابت، در ایام جا چکیده کاملچکیده برخی نهادها و تشکیلات شکل گرفته در تاریخ اسلام، به عنوان یکی از عناصرتمدنی به حکم ضرورت های اجتماعی و فرهنگی پدید آمده اند؛ نهاد نقابت یا تشکیلات سرپرستی گروهی خاص(علویان)یکی از این سازمان ها است که با همین انگیزه یاد شده، به وجود آمده است. نقابت، در ایام جاهلیت، موقعیتی بود که در خصوص حفظ اخبار مربوط به اقوام و قبایل، چگونگی رشد، گسترش و تعاملات اجتماعی آنان، به ویژه حفظ نسب اعضای آن می کوشید و از هرگونه حقوق مادی و معنوی آنها محافظت می کرد. این نهاد، پس از اسلام نیز با همان رویکرد قبلی و البته در قالبی نو، به حیات خود ادامه داد و تابع عوامل سیاسی، دینی و فرهنگی بود.آنچه موجب تداوم این نهاد(نقابت)در جامعه اسلامی شد، حفظ حرمت خاندان پیامبر(ص)بود.به باور تمامی مسلمانان، متون دینی(قرآن، حدیث و سیره نبوی)، برضرورت علاقه مندی و حرمت نهادن نسبت به اهل بیت پیامبر(ص)تاکید فراوان دارد و رسیدگی به امور آنان و دیگر موارد، در پرتو سازمانی به نام نقابت، قابل تحقق بود. با این اوصاف، تقویت نهاد نقابت از سوی کارگزاران حکومتی، نه تنها انگیزه دینی، حفظ هویت و جایگاه خاندان پیامبر(ص)بود، بلکه انگیزه های سیاسی مانند:اشراف و نظارت بر عملکرد و کنترل آنان در عرصه های مختلف اجتماعی و نیز انگیزه های فرهنگی مانند:کارکرد، تشکیلات و حفظ جایگاه سیاسی و شرعی آن نیز ارزشمند بود. واژگان کلیدی:نهاد نقابت، عوامل سیاسی، عوامل دینی، عوامل فرهنگی، قرآن، حدیث و سیره نبوی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
75 - نقش متوکل عباسی در مخالفت با جریانهای کلامی خرد گرای اسلامی
حمیدرضا عاقلی نژاد بمانعلی دهقان منگابادیچکیده: خلافت عباسی در دوره المتوکل علی الله تلاش داشت بار دیگر به عنوان رهبر سیاسیمذهبی جامعه اسلامی عرض اندام کند بنابر این به کمک اهل حدیث وترکان و با تایید ایشان به سرکوبی شیعیان و معتزله و تحت فشار قرار دادن ایشان نمود . متوکل ضمن احضار امام هادی به سامراء , فرا چکیده کاملچکیده: خلافت عباسی در دوره المتوکل علی الله تلاش داشت بار دیگر به عنوان رهبر سیاسیمذهبی جامعه اسلامی عرض اندام کند بنابر این به کمک اهل حدیث وترکان و با تایید ایشان به سرکوبی شیعیان و معتزله و تحت فشار قرار دادن ایشان نمود . متوکل ضمن احضار امام هادی به سامراء , فرامین تحقیر آمیزی علیه معتزله , شیعیان و اهل ذمه صادر کرده ؛ به اکرام اهل حدیث و بزرگان ایشان پرداخت , همچنین بی اعتمادی به عنصر ایرانی که منجر به ورود ترکان شده بود زمینه ای فراهم کرد تا ترکان سنی مذهب در کنار اهل حدیث و خلافت عباسی همچون حلقه های یک زنجیر بر شیعیان ع معتزله و گروههای پائین دستی اجتماعی فشار وارد کننداین مبارزه تمام عیار با جریان های عقل گرا در دوره متوکل تاثیرات منفی بسیاری بر رشد و شکوفایی تمدن اسلامی داشت . واژگان کلیدی: شیعه , معتزله ,متوکل , اهل حدیث ، خرد گرایان اسلامی پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
76 - علوم حدیث در ربع نیشابور طی چهار سدۀ نخستین اسلامی
مهدی حاجیان مهرناز بهروزی محمد سپهریهدف این مطالعه بررسی وضعیت علم حدیث در ربع نیشابور طی چهار سدۀ نخست اسلامی است؛ گوشه‌ای از قلمرو اسلامی که با برخورداری از موقعیت خاص جغرافیایی و شرایط ایده‌آل زیست محیطی، محل گرد آمدن تعداد زیادی از فقها، عالمان و بزرگان حدیث و حوزۀ شکل‌گیری بخشی از فعالیت‌های بزرگ حدی چکیده کاملهدف این مطالعه بررسی وضعیت علم حدیث در ربع نیشابور طی چهار سدۀ نخست اسلامی است؛ گوشه‌ای از قلمرو اسلامی که با برخورداری از موقعیت خاص جغرافیایی و شرایط ایده‌آل زیست محیطی، محل گرد آمدن تعداد زیادی از فقها، عالمان و بزرگان حدیث و حوزۀ شکل‌گیری بخشی از فعالیت‌های بزرگ حدیثی در سده‌های نخستین اسلامی بود. می‌خواهیم نشان دهیم اعتبار و رونق علم حدیث در نیشابور مرهون عنایت بزرگان دین، نظیر علی بن موسی الرضا (ع) و تصحیح مجموعه‌های حدیثی و روایت‌های معتبر و مستند از جمله حدیث سلسلة الذهب، به همراه فعالیت محدّثان بزرگ و نام آور شیعه و عامی‌مذهب بوده است. چنان که خواهیم دید، در پی تلاش‌های حدیثی محدّثان حوزۀ حدیث نیشابور در گردآوری روایات و یادگیری و آموزش آنها، آثار فراوانی توسط محدّثان بزرگی چون مسلم بن حجاج، فضل بن شاذان و حاکم نیشابوری تدوین گردید. نیز، خواهیم دید اشتهار آثاری مثل صحیح مسلم سبب شد این آثار در نیشابور نیز محوری برای تصنیفات حدیثی جدیدی نظیر کتب مستخرج و مسانید شوند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
77 - نقش غلات در شکل‌گیری روایات سبعة أحرف
محمد عترت دوستاز جملۀ مباحث تخصصی در حوزه علوم و معارف قرآن کریم، نظریه نزول چندگانه قرآن کریم بر مبنای روایات سبعة أحرف است. گذشته از شناسایی زمینه صدور این روایات از پیامبر اکرم (ص)، آنچه در این میان حائز اهمیت بسیار بوده و باعث شده اختلاف‌نظرهای متعددی در میان عالمان شیعه ایجاد شو چکیده کاملاز جملۀ مباحث تخصصی در حوزه علوم و معارف قرآن کریم، نظریه نزول چندگانه قرآن کریم بر مبنای روایات سبعة أحرف است. گذشته از شناسایی زمینه صدور این روایات از پیامبر اکرم (ص)، آنچه در این میان حائز اهمیت بسیار بوده و باعث شده اختلاف‌نظرهای متعددی در میان عالمان شیعه ایجاد شود، وجود روایاتی دالّ بر تأیید این نظریه توسط ائمه صادقین (ع) است. ازآنجاکه این روایات در ظاهر با دیگر روایات ایشان مبنی بر نزول قرآن به حرف واحد مخالفت و تعارض داشته و زمینه طرح بحث از تحریف قرآن در نزد شیعیان را فراهم آورده است، لذا در این پژوهش تلاش شده با استفاده از دو روش نقد سندی و تحلیل تاریخی و توجه به گفتمان حاکم بر عصر ائمه صادقین (ع)، سبب صدور این روایات و ارتباط آن با جریانهای مذهبی ـ اجتماعی صدر اسلام را تبیین نموده و نظر جدیدی در راستای فهم این‌گونه روایات بیان کنیم. توجه به جریان غلات، بررسی انگیزه آنان از طرح مبحث اختلاف قرائات قرآنی و چگونگی مواجهه اهل‌بیت (ع) با این اندیشههای غلط، ازجمله مباحثی است که در این مقاله بدان پرداخته شده. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
78 - قرائات از رویکرد ادبی تا رویکرد حدیثی: مطالعۀ تطبیقی قرائات در معانی القرآن فَرّاء و زَجّاج
الهه شاهپسنددر پژوهش‌های جدید تاریخ قرائات فرضیه‌ای مطرح شده است که مطابق آن، در انتقال از سدۀ سوم به چهارم تغییری در وجهۀ علم قرائات ایجاد شد. قرائات که تا پیش از آن همچون یک قرینۀ ادبی و با کم‌ترین محدودیت نقل و استفاده می‌شد، در ابتدای سدۀ چهارم به استفاده از الگوهای حدیثی متما چکیده کاملدر پژوهش‌های جدید تاریخ قرائات فرضیه‌ای مطرح شده است که مطابق آن، در انتقال از سدۀ سوم به چهارم تغییری در وجهۀ علم قرائات ایجاد شد. قرائات که تا پیش از آن همچون یک قرینۀ ادبی و با کم‌ترین محدودیت نقل و استفاده می‌شد، در ابتدای سدۀ چهارم به استفاده از الگوهای حدیثی متمایل شد، ابزارهای متعددی از حدیث را برای صحت‌سنجی به‌کار بست و چارچوب یک علم نقلی را به خود گرفت. در مطالعۀ پیشِ‌رو یکی از شواهد این تغییر رویکرد را بازخواهیم شناساند. بدین منظور، به مقایسۀ دو اثر با نام معانی القرآن از دو ادیب نامدار، یعنی فَرّاء از اوائل سدۀ سوم و زَجّاج از اوائل سدۀ چهارم می‌پردازیم. چنان که خواهیم دید، فَرّاء که در دورۀ رواج عقل‌گرایی و اثرگرایی معتدل زیسته، علاوه بر استفادۀ معنایی از قرائات، قرائات را به منزلۀ ابزاری برای پیش‌بُردِ مباحث ادبی خود به کار گرفته است. از آن سو، زَجّاج که در زمان غلبۀ اصحاب حدیث می‌زیسته، و خود نیز به همین شیوۀ تفکر وابستگی داشته، قرائت را یک سنت می‌داند و در تمام تعاملات خود با قرائات از این بینش متأثر است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
79 - بازخوانی مفهوم جوامع حدیثی
اکرم حسین زاده سید محسن موسویجامعنگاری جریانی کهن در فرهنگ اسلامی، و کوشش برای بازشناسی جوامع حدیثی از حوزه‌های جدید مطالعه در حوزۀ تاریخ و علوم حدیث است. تعاریف در معرفی جوامع حدیثی متفاوت است؛ به گونه‌ای که هیچ یک از آنها جامع و مانع نیست. کتاب‌ها و مقاله‌های انگشت‌شماردربارۀ جوامع حدیثی تنها به چکیده کاملجامعنگاری جریانی کهن در فرهنگ اسلامی، و کوشش برای بازشناسی جوامع حدیثی از حوزه‌های جدید مطالعه در حوزۀ تاریخ و علوم حدیث است. تعاریف در معرفی جوامع حدیثی متفاوت است؛ به گونه‌ای که هیچ یک از آنها جامع و مانع نیست. کتاب‌ها و مقاله‌های انگشت‌شماردربارۀ جوامع حدیثی تنها به معرفی جوامع مهم حدیثی شیعه و اهل سنت می‌پردازند و به نظر میرسد که در آنها تعریفِ پذیرفتنی یا حتی تصویر واضحی از مفهوم جامع‌نگاری حاصل نشده است. در این مطالعه با مرور سیر تاریخی نگارش‌های جامع حدیثی نزد شیعیان و اهل سنت و تعریف‌های ارائه‌شده در معرفی خصوصیات جوامع حدیثی، ضمن بیان دیدگاه‌ها دربارۀ جوامع حدیثی و نقد کتاب‌هایی که در معرفی آنها تألیف شده است، جامع‌‌ترین تعریف از جامع‌نگاری را بازخواهیم شناخت. چنان که خواهیم دید، تعریف بهینه ناظر به جامعیت در اکثر موضوعات دینی است که قابل انطباق بر برخی کتاب‌های جامع شیعه نیست؛ گرچه در میان شیعیان از زمان پیدایی حدیث تا کنون، جامع‌نگاران بزرگی ظهور کردهاند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
80 - تحریف در روایت «تقتله الفئة الباغیة» از صحیح بخاری
جلال رضایی تیجی سید محسن موسویانگیزههای متعددی برای تحریف روایات در منابع عامۀ مسلمانان وجود داشته و دارد که یکی از آنها حذف لغزش‌های صحابۀ رسول خدا (ص) و مشاجرات بین آنها است. در کتاب صحیح بخاری روایتی وجود دارد که رسول خدا (ص) دربارۀ عمار بن یاسر جملاتی می‌فرمایند و سپس با عبارت تقتله الفئة الب چکیده کاملانگیزههای متعددی برای تحریف روایات در منابع عامۀ مسلمانان وجود داشته و دارد که یکی از آنها حذف لغزش‌های صحابۀ رسول خدا (ص) و مشاجرات بین آنها است. در کتاب صحیح بخاری روایتی وجود دارد که رسول خدا (ص) دربارۀ عمار بن یاسر جملاتی می‌فرمایند و سپس با عبارت تقتله الفئة الباغیة پیش‌گویی می‌کنند که عمار بن یاسر به دست گروهی طغیان‌گر به شهادت میرسد. این عبارت امروزه در برخی از نسخه‌های چاپ شده از کتاب صحیح بخاری دیده نمی‌شود. این نوشتار در صدد پاسخگویی به این سؤالات است که اولاً آیا عبارت مورد‌نظر از همان ابتدا در متن روایت کتاب صحیح بخاری وجود داشته است یا نه؟ و ثانیاً دلیلی بر اثبات تحریف عبارت مورد نظر در برخی از نسخه‌ها وجود دارد؟ طبق بررسی‌های صورت‌گرفته، این عبارت توسط بخاری از متن روایت حذف گردیده، و بعدها در برخی از نسخه‌ها وارد متن کتاب شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
81 - عائشه و روایات صحابه: نخستین نقدهای بیرونی حدیث
یحیی میرحسینی کمال صحرایی اردکانیعائشه همسر پیامبر اکرم (ص) به‌واسطۀ زندگی درازمدت با پیامبر (ص)، نفوذ فراوان در میان صحابه و ملاقات بسیاری از تابعین با وی، در شمار مُکثِرین در حدیث شناخته میشود. او افزون بر روایتگری، در حوزۀ فهم و نقد حدیث نیز ایفای نقش می‌کرد؛ تا بدانجا که در شمار یکی از ناقدان جدی چکیده کاملعائشه همسر پیامبر اکرم (ص) به‌واسطۀ زندگی درازمدت با پیامبر (ص)، نفوذ فراوان در میان صحابه و ملاقات بسیاری از تابعین با وی، در شمار مُکثِرین در حدیث شناخته میشود. او افزون بر روایتگری، در حوزۀ فهم و نقد حدیث نیز ایفای نقش می‌کرد؛ تا بدانجا که در شمار یکی از ناقدان جدی روایات قرار گرفت. عائشه که خود را یکی از آگاه‌‌ترین‌ها به سنت پیامبر (ص) معرفی می‌کرد، به آسیب‌شناسی روایات نیز می‌پرداخت. بخشی از این پالایش‌ها به هویت و کلیت روایات مربوط است که در مباحث نقد متن به آنها نقد بیرونی گویند. این مطالعه با روش توصیفی به تلاش‌های وی در این محور می‌پردازد؛ همان که بعدها در دانش حدیث با اصطلاح جعل و وضع دسته‌بندی شد و در ضمن مباحث علل‌الحدیث جای‌گرفت. نقدها را میتوان با این طبقه‌بندی نشان داد: مقابله با ورود خرافات عربی، تقابل با اساطیر مناطق هم‌جوار، مقابله با استناد دروغین، تصحیح روایتها دربارۀ احکام عبادی و همچنین مخالفت با روایاتی که می‌توانست جایگاه زنان را در جامعه تضعیف کند. نتیجۀ مقاله افزون بر نشان دادن نقش عائشه در نقد حدیث و مقابلۀ گفتاری و عملی با روایاتی که برخی صحابه از دید وی به شکلی نامناسب نقل می‌کردند، می‌تواند نشان‌دهندۀ نخستین قاعده‌ها در حوزۀ نقد روایت باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
82 - رویکرد ابوالمفضل شیبانی به حدیث
محمد تقی ذاکری نعمت الله صفری فروشانیابوالمفضل شیبانی (د 387ق) محدثی امامی مذهب است که روایات پرشماری از او در منابع مختلف باقی مانده، اما شیوۀ وی در تحمل حدیث تا کنون کمتر کاویده شده است. با همۀ تلاشی که ابوالمفضل برای دریافت و انتقال میراث حدیثی داشته است محدثان و تراجم‌نگاران متقدم شیعه و عامۀ مسلمانان چکیده کاملابوالمفضل شیبانی (د 387ق) محدثی امامی مذهب است که روایات پرشماری از او در منابع مختلف باقی مانده، اما شیوۀ وی در تحمل حدیث تا کنون کمتر کاویده شده است. با همۀ تلاشی که ابوالمفضل برای دریافت و انتقال میراث حدیثی داشته است محدثان و تراجم‌نگاران متقدم شیعه و عامۀ مسلمانان او را به گونه‌های مختلفی از جعل و سرقت در حدیث متهم کردهاند. می‌دانیم او در انتقال میراث حدیثی امامیه و زیدیه تلاش‌های بسیاری نموده، و بسیاری از آثار و روایات مهم شیعی به وساطت وی نقل شده است. اهمیت میراث وی حتی سبب شده است محدثان عامۀ مسلمانان هم از روایات وی چشم‌پوشی ننمایند. براین‌پایه، بررسی رویکرد ابوالمفضل شیبانی به نقل روایات ضروری است. این مطالعه با همین هدف صورت می‌پذیرد. می‌خواهیم با مطالعۀ شواهدی از روایات ابوالمفضل دریابیم آیا برپایۀ روایات خودِ ابوالمفضل میتوان دربارۀ اتهامی که محدثان متوجه وی کردهاند قضاوتی داشت یا نه. نیز، می‌خواهیم بدانیم تصرفات احتمالی وی در روایات از چه نوع و تا چه میزان، و سبب این تصرفاتِ احتمالی چه بوده است؛ آیا احیاناً وی از جریانهای فکری غلات که در زمان حیات وی فعال بودهاند متأثر بود یا تحت تأثیر عوامل دیگر چنین می‌کرد. فرضیۀ این مطالعه آن است که ابوالمفضل با آگاهی از دخل و تصرفات جریانهای رقیب امامیه در نقل احادیث گاه به مقابله‌به‌مثل با آنها پرداخته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
83 - تحولات موضوعات‌نگاری در سده‌های متأخر (سدۀ 10ق تا دورۀ معاصر)
مرتضی سلمان نژاد سید کاظم طباطبایی احمد پاکتچیحدیث به مثابه مهمترین منبع دریافت آموزه‌های دینی پس از قرآن کریم، درگیر آسیب‌های بسیاری از روی عمد و غیرعمد شده است. مقوله وضع همچون جدی‌‌ترین آسیب، بخشی از مباحث علم الحدیث را به خود اختصاص داده است. سنت وضع‌پژوهی بیشتر در فضای اهل سنت به‌طور مداوم از سده 5ق تا دور چکیده کاملحدیث به مثابه مهمترین منبع دریافت آموزه‌های دینی پس از قرآن کریم، درگیر آسیب‌های بسیاری از روی عمد و غیرعمد شده است. مقوله وضع همچون جدی‌‌ترین آسیب، بخشی از مباحث علم الحدیث را به خود اختصاص داده است. سنت وضع‌پژوهی بیشتر در فضای اهل سنت به‌طور مداوم از سده 5ق تا دوره معاصر ادامه داشته است و آثار بسیاری در این خصوص به نگارش درآمده است. کاربست رویکرد تاریخی در تحلیل آنچه به پدیده وضع در سده‌های متأخر مرتبط است، می‌تواند درک جامعی از تحولات رخ داده را نسبت به سده‌های نخستین و میانی نمایان سازد. این مقاله به مطالعه تحولات سبک الموضوعات در سده‌های متأخر با تکیه بر آثار شاخص از سده 10 هجری تا دوره معاصر پرداخته است. ازاین‌رو، در ابتدا زمینههای دوام موضوعات‌نگاری از جمله زمینههای فرهنگی و سیاسی در این سده‌ها مورد بحث قرار گرفته است و در ادامه نیز با یادکرد گفتمان‌های محوری در این دوره اعم از گفتمان نقد احادیث مشهورِ بی‌اصل و گفتمان نقد افراط‌گرایی در وضع‌شناسی، سعی دارد با تکیه بر آثار عالمان دینی در بوم‌های مختلف، ماهیت حدیث موضوع را تبیین سازد. در سده‌های متأخر بنا بر پدید آمدن زمینههای خاص سیاسی و فرهنگی، المقاصد الحسنه سخاوی به مثابه شاخصی از گفتمان سده قبل، جریان‌ساز شد، و آثار با محوریت بررسی احادیث مشهور بی‌اصل به نگارش در آمد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
84 - رویکرد حدیثی اسلام‌پژوه معاصر حاکم عُبَیسان مطیری
مریم ولایتی کبابیانحاکم مطیری، از چهره‌های آکادمیک جهان اسلام با رویکرد سلفی است که در دو حوزۀ مطالعات اسلام و شرق‌شناسی فعالیت دارد، وی دارای تألیفات فراوان است. از آن جا که مطالعه دربارۀ اسلام سیاسی برای وی در درجۀ نخست اولویت قرار دارد، به موازات فعالیت‌های علمی‌اش، بیشتر یک چهرۀ فعال چکیده کاملحاکم مطیری، از چهره‌های آکادمیک جهان اسلام با رویکرد سلفی است که در دو حوزۀ مطالعات اسلام و شرق‌شناسی فعالیت دارد، وی دارای تألیفات فراوان است. از آن جا که مطالعه دربارۀ اسلام سیاسی برای وی در درجۀ نخست اولویت قرار دارد، به موازات فعالیت‌های علمی‌اش، بیشتر یک چهرۀ فعال و شناخته شدۀ سیاسی به شمار می‌آید. وی مسلمانان را به مبانی گفتمان سیاسی اسلام مبتنی بر قرآن، سنت نبوی و سیرۀ خلفای راشدین دعوت میکند و منتقد سرسخت سیاست ورزی‌های حاکمان اسلامی است. موضوعات حدیثی و سیاسی در آثار حاکم به شدت در هم تنیده است و میتوان گفت عمدۀ آراء و اندیشههای سیاسی او مبتنی بر روایات است. او ادعا دارد همواره مقید به ذکر احادیث صحیح و اخبار منقول بوده و به بررسی‌های سندی اهتمام دارد، هرچند منتقدانش بر این باورند که گرایش سیاسی حاکم همچون یک مؤلفۀ تأثیرگذار بر رویکرد حدیثی او و چگونگی استناد وی به روایات عمل، بی‌تأثیر نبوده است. به جز موارد یادشده، بازتاب روشنِ حدیث در آثار حاکم را در موارد مربوط به تفسیر اثری، مصطلح الحدیث منظوم، سنن النبی ِمأثور و پاسخگویی به مستشرقان در موضوع تدوین سنت شاهدیم. استناد گسترده به روایات در همۀ این موارد به وضوح قابل مشاهده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
85 - درآمدی بر پارادایم‌شناسی مطالعات تاریخی قرآن و حدیث با تکیه بر فلسفۀ علوم انسانی
سید محمدهادی گرامی فاطمه طیبی فردپارادایمشناسی مطالعات تاریخی قرآن و حدیث ـ شامل همه کوششهای مربوط به اعتبارسنجی منابع و همینطور فهم متن ـ در فضای آکادمیک بین‌المللی و همینطور ایران رونق و قوتی ندارد و البته، این وضعیت در ایران به مراتب بدتر است. پژوهشگران و دانشجویان این حوزۀ مطالعاتی، عموماً به‌طور چکیده کاملپارادایمشناسی مطالعات تاریخی قرآن و حدیث ـ شامل همه کوششهای مربوط به اعتبارسنجی منابع و همینطور فهم متن ـ در فضای آکادمیک بین‌المللی و همینطور ایران رونق و قوتی ندارد و البته، این وضعیت در ایران به مراتب بدتر است. پژوهشگران و دانشجویان این حوزۀ مطالعاتی، عموماً به‌طور ناخوداگاه و خودکارشده تحت سلطۀ یک پارادایم به پژوهش می‌پردازند. نداشتن این خودآگاهی سبب می‌گردد که با تحول علوم ــ امری که امروزه رشد برق‌آسایی دارد ــ و ایجاد پارادایم‌های نوین، رویکردهای سنتی در قرآن و حدیث دچار چالش شوند و پرسش‌های جدید بدون پاسخ باقی بمانند. بدون شکل‌گیری یک خودآگاهی پارادایمی و همینطور آگاهی از پاردایم‌های نوین و رقیب، بی‌تردید عبور از این چالش‌ها و پاسخ به پرسش‌های جدید میسر نخواهد شد. فلسفه و پارادایم‌شناسی مطالعات تاریخی قرآن و حدیث پیشنهاد یک گرایش مطالعاتی جدید است که می‌تواند چارچوب مستقلی برای بررسی‌های پارادایمی و فلسفی در این حوزه ایجاد کند که براساس آن، فهم و تحلیل پرسش‌ها و دغدغه‌های سنتی و نوین در این زمینه آسان‌تر میشود. این مقاله نشان خواهد داد که به رغم مشکلات جدی که در حوزه پارادایم‌شناسی مطالعات تاریخی قرآن و حدیث ــ به خصوص در ایران ــ وجود دارد، با استفاده از فلسفۀ علوم انسانی ـ اجتماعی میتوان ـ علاوه بر مباحث قبلی همچون شکاکان/ بدبینان در خصوص منابع و تاریخی نگری/ پدیدارشناسی در خصوص فهم متن ـ دوگان‌های پارادایمی جدیدی همچون کل‌گرایی/ فردگرایی، خودآئینی/ همنوع‌گرایی و اثبات‌گرایی/ تفسیرگرایی و... را برای پایه‌ریزی مباحث پارادایم‌شناسی مطالعات تاریخی قرآن و حدیث پیشنهاد داد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
86 - زمینه‌ها و عوامل توسعۀ فقه روایی شیعه در سده‌های 2-4ق
علی مهمان نوازحدیث امامیه در گذر زمان دچار تحولاتی شده است. تغییر اندیشه ایشان از دورۀ اهل بیت و انتقال آن از کوفه به بغداد و سپس قم، با فراز و نشیب‌های گوناگونی همراه بوده است. بوم‌گرایی و جریانهای مؤثر بر هر یک از بوم‌ها از جمله عوامل جهت گیری‌های گوناگون در میان اندیشمندان سده‌ها چکیده کاملحدیث امامیه در گذر زمان دچار تحولاتی شده است. تغییر اندیشه ایشان از دورۀ اهل بیت و انتقال آن از کوفه به بغداد و سپس قم، با فراز و نشیب‌های گوناگونی همراه بوده است. بوم‌گرایی و جریانهای مؤثر بر هر یک از بوم‌ها از جمله عوامل جهت گیری‌های گوناگون در میان اندیشمندان سده‌های نخستین قلمداد می‌گردد. در این مجال کوشیده شده در گذر از رویکردهای حدیثی بوم‌های گوناگون، به ویژگیهای هر منطقه پرداخته و اثرات آن را بر تفاوت نگرش‌های حدیثی و فقهی نشان دهد. چه اینکه جریانهای غالب بر هر یک از بوم‌ها توانسته است بر خطی مشی درایی یا روایی حدیث و به تبع آن گوناگونی آراء فقهی، اثر گذار باشد. ازاین‌رو، با رصد کردن جریانهای غالب در هر منطقه به واکاوی پیوند هر جریان با گفتمان برآمده از مکاتب حدیثی و روایی آن عصر پرداخته و در نهایت اثرات آن بر موضع گیری‌های فقهی واکاویده شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
87 - تاریخ بازداشت غیرقانونی در قرآن و عصر صدور حدیث
سید علی ربانی موسویان علی اصغر عوض پور کوشکبازداشت و حبس از دیرینه تاریخ همواره یکی از مجازات های معمول نسبت به متخلفین از قوانین و مقررات ملل و نحل مختلف بوده است و در کنار آن همیشه بازداشت هایی غیرقانونی- به معنای اعم آن که شامل بازداشت به روش غیرقانونی و بازداشت بی گناهان است - رخ داده و یا امکان حدوث آن بوده چکیده کاملبازداشت و حبس از دیرینه تاریخ همواره یکی از مجازات های معمول نسبت به متخلفین از قوانین و مقررات ملل و نحل مختلف بوده است و در کنار آن همیشه بازداشت هایی غیرقانونی- به معنای اعم آن که شامل بازداشت به روش غیرقانونی و بازداشت بی گناهان است - رخ داده و یا امکان حدوث آن بوده است. از بهترین منابع جهت مطالعه این موضوع در همه دورانها سند قطعی الصدور قرآن کریم است. همچنین برای بررسی این موضوع در عصر صدور حدیث یعنی عصر حضور معصومین از پیامبر اکرم تا آغاز زمان غیبت، تاریخ و منابع روایی است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی به دنبال میزان، کیفیت، مقایسه و جستجوی علل بازداشتهای غیرقانونی عصر مذکور است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که به استثناء دوران حکومت نبی و وصی، اهم بازداشت های غیرقانونی در این دوران آغاز شده و با گذشت زمان رو به فزونی داشته و نسبت به بازداشت مذکور قرآنی در زمان انبیاء گذشته چون یوسف شدت عمل داشته و بیشتر جنبه و علل سیاسی داشته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
88 - تاریخ انگاره اصطلاح صحابه و گونه شناسی رویکردهای مختلف به آن
قاسم بستانی فاطمه مرادی کهنکیتتبّع در اصطلاحات به ویژه اصطلاحات کهن، از مهمترین و دشوارترین موضوعاتی است که بشر با آن روبرو بوده است. اصطلاح صحابه یکی از این اصطلاحات کهن و پرکاربرد در متون دین اسلام است که از صدر اسلام تا کنون مورد اختلاف بوده؛ به گونه‌ای که این موضوع، محلّ نزاع شده و تشخیص مصادی چکیده کاملتتبّع در اصطلاحات به ویژه اصطلاحات کهن، از مهمترین و دشوارترین موضوعاتی است که بشر با آن روبرو بوده است. اصطلاح صحابه یکی از این اصطلاحات کهن و پرکاربرد در متون دین اسلام است که از صدر اسلام تا کنون مورد اختلاف بوده؛ به گونه‌ای که این موضوع، محلّ نزاع شده و تشخیص مصادیق صحابی را نیز با مشکل روبرو کرده است. این پژوهش با کاربست روش تاریخ‌انگاره تلاش کرده تا با دقّت در گزارش‌های تاریخی به بررسی تحوّلات و تطوّرات معنایی اصطلاح صحابه در طول تاریخ اسلام بپردازد. نتایج حاصله نشان میدهد هیچ‌گونه اثر و نشانه‌ای دالّ بر تعریف صحابی یا افرادی که صحابی بر آنان اطلاق میشود، در قرآن یا احادیث وجود ندارد. در تعاریف عرضه شده در طول سده‌های مختلف، بر دو رویکرد تأکید شده که رویکرد غالب، رویکرد محدّثان بوده، امّا تعریف اصولیّون مقدّم بر تعریف محدّثان بوده است. اختلاف در دلالت لغوی صحبه، مقدّم بودن بحث عدالت بر تعریف صحابی و ارائۀ تعریف خاص از صحابی توسط اصولیّون و محدّثان، از عوامل ایجاد اختلاف در تعریف صحابی بودهاند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
89 - مسند ربیع بن حبیب اباضی، استناد و اعتبار سنجی
حسین خوشدل مفرد محمد ناصحی مهدی ستوده کویری آرانییکی از فرق اسلامی که در حیات هزار و سیصد ساله خود اهتمامی ویژه به حدیث داشته فرقه اباضیه است؛ اباضیه فرقه ای منشعب شده از پیکره خوارج است که تاکنون به حیات سیاسی – عقیدتی خود ادامه داده و پیروان متعددی دارد. در میان آثار حدیثی اباضی جایگاه برجسته ربیع بن حبیب اباض چکیده کاملیکی از فرق اسلامی که در حیات هزار و سیصد ساله خود اهتمامی ویژه به حدیث داشته فرقه اباضیه است؛ اباضیه فرقه ای منشعب شده از پیکره خوارج است که تاکنون به حیات سیاسی – عقیدتی خود ادامه داده و پیروان متعددی دارد. در میان آثار حدیثی اباضی جایگاه برجسته ربیع بن حبیب اباضی بر محققان و پژوهشگران آشکار است. روایاتی که از ربیع در کتاب المسند نقل شده طی قرون متمادی به عنوان یکی از منابع اصلی و مورد وثوق در فقه اباضی مطرح بوده است. در این مقاله علاوه بر آشنایی با این فرقه، به اعتبار سنجی "المسند ربیع" در نزد متقدمین و متاخرین و وثاقت مولف و منهج روایی ایشان می پردازیم.نداشتن جامعیت مطالب فقهی، به هم ریختگی هایی نظیر آوردن مطالب کلامی ذیل ابواب و همچنین درج روایات غیر مرتبط به موضوع هر باب و مرسل و منقطع بودن روایات و همچنین تقطیع آنان برای کتابی که به "المسند " شناخته شده، ضعف بزرگی شمرده می شود؛ اثبات جعلی بودن مسند بسیار دشوار است و همچنین به احتمال زیاد، ربیع مدون المسند نبوده بلکه این کار توسط یکی از شاگردان او انجام شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
90 - اعتبارسنجی منابع حدیثی در پرتو تحلیل مضامین فراگیر (مطالعه موردی احادیث کتاب کفایة الأثر)
محمد عترت دوست سید مصطفی قهاریاحادیث پیامبر اسلام(ص) یکی از منابع گران‌بها و ارزشمند در بیان مبانی دین و تفسیر حقیقی آن است. در این میان، احادیثی که در بیان فضیلت و جایگاه اهل‌بیت(ع) صادرشده، از ارزش و جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و لازم است با تأمل بیشتری موردمطالعه و تحقیق و بررسی قرار گیرند. بخش چکیده کاملاحادیث پیامبر اسلام(ص) یکی از منابع گران‌بها و ارزشمند در بیان مبانی دین و تفسیر حقیقی آن است. در این میان، احادیثی که در بیان فضیلت و جایگاه اهل‌بیت(ع) صادرشده، از ارزش و جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و لازم است با تأمل بیشتری موردمطالعه و تحقیق و بررسی قرار گیرند. بخش عمده‌ای از این احادیث در کتاب کفایة‌الاثر فی النصوص علی الائمة الاثنی عشر(ع) تألیف خزاز رازی جمع‌آوری‌شده که به دلایلی در طول تاریخ مغفول واقع‌شده و حتی برخی، احادیث آن را تضعیف کردهاند. در این مقاله تلاش شده به‌منظور اعتبارسنجی متنی و محتوایی احادیث این کتاب، با استفاده از روش تحلیل مضمون به استخراج مضامین و مقوله های کلیدی احادیث این کتاب پرداخته و ضمن استخراج شبکه مضامین آنها، مؤیدات معتبری از منابع حدیثی شیعه و اهل سنت ارائه نماییم. نتایج تحقیق بیانگر استخراج 575 مضمون پایه از 125 حدیث نقل‌شده در این کتاب است که مجموعه آنها را میتوان در پنج دسته مضامین سازمان دهنده و دو مضمون فراگیر تبیین جایگاه کلی اهل‌بیت(ع) و معرفی ائمه شاخص دسته‌بندی نمود. در بخش اول، نام و تعداد و ویژگیهای کلی اهل‌بیت(ع) معرفی‌شده و در بخش دوم به‌صورت ویژه برخی از خصوصیات و ویژگیهای ائمه شاخص مانند: امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام مهدی(ع) و به‌صورت خاص حضرت زهرا(س) معرفی‌شده است که به دلیل محدودیت حجم مقاله، تنها بخشی از آنها گزارش میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
91 - مرکزیت حدیثی اهواز و جایگاه آن در جامع نگاری فقه امامیه در سدة دوم و سوم
مهدی ندائی محمد رضا هدایت پناهمنطقۀ اهواز در سدۀ دوم و سوم، دوران شکوفایی علمی خود را داشته است و توانست مرکز حدیثی توانایی را رقم زند. محدثانی مانند فضالة بن ایوب اهوازی و حسن بن سعید و حسین بن سعید بن حماد اهوازی، خاندان مهزیار اهوازی و حضینی اهوازی از راویان مطرح در این مرکز حدیثی هستند. آنها علا چکیده کاملمنطقۀ اهواز در سدۀ دوم و سوم، دوران شکوفایی علمی خود را داشته است و توانست مرکز حدیثی توانایی را رقم زند. محدثانی مانند فضالة بن ایوب اهوازی و حسن بن سعید و حسین بن سعید بن حماد اهوازی، خاندان مهزیار اهوازی و حضینی اهوازی از راویان مطرح در این مرکز حدیثی هستند. آنها علاوه بر نقش وکلای ائمه اطهار(ع)، حضوری تأثیرگذار در مراکز مهم علمی شیعه را نیز داشته اند. برخی از آنان مانند برادران حماد اهوازی، با تدوین کتب سی گانه فقهی از طهارات تا دیات نقش تعیین کننده ای در تطور جامع نگاری فقه شیعه داشته اند تا آنجا که جامع حدیثی ایشان ملاک و مقیاس تألیفات دیگر محدثان و فقهای شیعه قرار گرفت. از آنجا که این مرکز حدیثی در کتب تاریخ شیعه مغفول مانده است، این نوشتار با تبیین مؤلفه های مرکز حدیثی، در پی آن است تا حوزه علمی اهواز را به عنوان یک مرکز حدیثی شیعه به آزمون بگذارد و نقش آن را در جامع نگاری فقهی بیان نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
92 - منابع مکتوب، طرق تحمل و نقش چندگانۀ راویان در اعتبارسنجی احادیث امامیه
احسان سرخه ایبسیاری بر این باورند که تا سده ها، حافظۀ محدثان مخزن نگهداری احادیث امامیه، و زبان ها سبب انتقال و انتشار آنها بودهاند؛ اما بررسی شواهد تاریخی، گواه آن است که آثار مکتوب، وظیفۀ مهم حراست و انتقال این میراث حدیثی را بر عهده گرفته‌اند. محدثان برای حفظ این آثار و با درخوا چکیده کاملبسیاری بر این باورند که تا سده ها، حافظۀ محدثان مخزن نگهداری احادیث امامیه، و زبان ها سبب انتقال و انتشار آنها بودهاند؛ اما بررسی شواهد تاریخی، گواه آن است که آثار مکتوب، وظیفۀ مهم حراست و انتقال این میراث حدیثی را بر عهده گرفته‌اند. محدثان برای حفظ این آثار و با درخواست طالبان علم، آنها را در اختیار شاگردان و راویان دیگر قرار می دادند. این شیوه از نقل وانتقال، به دلایل گوناگون، مانند اطمینان از برابری نسخه‌های نوپدید با متن اصلی، نیازمند سماع و قرائت بود. در گذر زمان برخی طرق دیگر تحمل حدیث نیز به این دو روش افزوده شد. بیشتر محدثان متعهد بودند برای رعایت شیوۀ استناددهی، در ابتدای احادیثِ برگرفته از آثار حدیثی، راویان منابع، مؤلفان آنها و راویان احادیثِ مندرج در منبع را ذکر کنند. نقش‌های گونه‌گون افراد دخیل در نقل و انتقالِ احادیث، ایجاب میکند که در اعتبارسنجی اخبار به میزان نقش‌آفرینی آنها توجه درخور شود. این نوشتار تلاش میکند با بررسی علل پیدایش طرق تحمل احادیث و سیر تاریخی دگرگونی‌های رخ‌داده در این فرایند، نشان دهد ضروری است در اعتبارسنجی احادیث براساس نقش‌های متنوعِ هر یک از نقش‌آفرینان در نقل‌وانتقال اخبار، ارزش‌گذاری متفاوتی به ایشان داده شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
93 - روش کشف تدلیس و انگیزه‌های آن در مناسبات روایی اسلامی؛ نمونه: روایتگری دارقطنی از جعابی
محمد عافی خراسانی روح الله شهیدیتدلیس یکی از پدیده‌های قابل توجه در فرآیند نقل و انتقال احادیث بوده است که عدم توجه به آن، اعتبارسنجی سندهای حدیثی را دچار خدشه می‌سازد. این پدیده در تاریخ حدیث ریشه‌دار بوده و بسیاری از محدثان در سطوح مختلف، مرتکبِ آن شدهاند. از مسئله‌های مهم در بررسیِ این پدیده، روش چکیده کاملتدلیس یکی از پدیده‌های قابل توجه در فرآیند نقل و انتقال احادیث بوده است که عدم توجه به آن، اعتبارسنجی سندهای حدیثی را دچار خدشه می‌سازد. این پدیده در تاریخ حدیث ریشه‌دار بوده و بسیاری از محدثان در سطوح مختلف، مرتکبِ آن شدهاند. از مسئله‌های مهم در بررسیِ این پدیده، روش کشفِ آن در سندهای حدیثی و همچنین شناختِ انگیزه‌های محدثان از انجام آن است. در این مقاله، با تکیه بر یک نمونۀ عینی به این مهم پرداخته شده است؛ این نمونه تعبیرهای نامتعارفی است که دارقُطنی، برای نام بردن از استادِ خویش محمّد بن عُمَر جعابی ذکر نموده است. با تحلیل موردی تک‌تکِ این تعبیرها، نخست اثبات شد که همۀ آنها در واقع دربارۀ جعابی به کار رفته‌اند؛ سپس نامتعارف بودنِ این تعبیرها دربارۀ جعابی و در نتیجه، تدلیسِ دارقطنی در یادکرد از وی ثابت شد. در پایان، فرضیه‌های گوناگونی در تحلیل انگیزۀ احتمالی دارقطنی از این تدلیس بیان شد که از مهم‌ترینِ آنها، بدگمان شدنِ او نسبت به جعابی در اواخرِ عمرِ وی است، به گونه‌ای که احتمالا با تغییر در روش نام بردن از جعابی، وانمود کرده است که از او زیاد روایت نمی‌کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
94 - تحوّلی تاریخی بر چرایی و چگونگی بازشناسی مصادر حدیثی نخستین مفقود
محمد شریفانی محمد معرفتاز اساسی‌ترین معیارهای اعتبارسنجی حدیث از نگاه پیشینیان، معیارهای منبع‌شناختی و صرفا مراجعه به کتب رجالی بوده است که باعث کنار گذاشتن بسیاری از منابع حدیثی شده است. به دنبال تحوّلی تاریخی، در پی روش‌ها و قرائن جدید جهت شناسایی مصادر حدیثی معتبر هستیم. مهمترین فواید باز چکیده کاملاز اساسی‌ترین معیارهای اعتبارسنجی حدیث از نگاه پیشینیان، معیارهای منبع‌شناختی و صرفا مراجعه به کتب رجالی بوده است که باعث کنار گذاشتن بسیاری از منابع حدیثی شده است. به دنبال تحوّلی تاریخی، در پی روش‌ها و قرائن جدید جهت شناسایی مصادر حدیثی معتبر هستیم. مهمترین فواید بازشناسی مصادر حدیثی نخستین را میتوان شناسایی کتاب‌های مورد اعتماد محدثان قدیم، بررسی کلی روایات و کتاب یک راوی، شناسایی نسخ مختلف و حل تعارض روایات برشمرد. توجه به سند نقلِ مصادر نخستین در منابع رجالی، تکرار سلسلة سند منتهی به صاحب کتاب در منابع حدیثی و همخوانی موضوع روایات با عنوان کتاب مؤلف، از روش‌های تشخیص اخذ حدیث از مصادر مکتوب است. تحلیل‌های مصدرشناختی، به حداقل رساندن گمانه‌زنی‌ها، اجتناب از بیان حدس و احتمالات ضعیف و بیان چگونگی بازشناسی مصادر حدیثی مفقود به کمک ارائه قرائن هفتگانه جهت اثبات وجود یک کتاب به عنوان یک منبع مکتوب، از مهمترین یافته‌ها و دستاوردهای این پژوهش است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
95 - نقد و بررسی حدیثی،تاریخی دیدگاه های مستشرقین درباره ی پیدایش شیعه
نبی الله پورحسرت شیل سر محمد حسین توانایی سره دینی عبدالمجید طالب تاشبر خلاف عقیده و باور رایج شیعیان که معتقدند منشأ وپیدایش تشیّع در عصر پیامبر(صلى الله علیه وآله) وهم زمان با ظهور وپیدایش اسلام بوده است،گروهی ازمستشرقان بر اساس مبانی فکری خویش مذهب تشیّع را یک رویداد تاریخی بعد از رحلت پیامبر(صلى الله علیه وآله) و پدید آمده در جریان س چکیده کاملبر خلاف عقیده و باور رایج شیعیان که معتقدند منشأ وپیدایش تشیّع در عصر پیامبر(صلى الله علیه وآله) وهم زمان با ظهور وپیدایش اسلام بوده است،گروهی ازمستشرقان بر اساس مبانی فکری خویش مذهب تشیّع را یک رویداد تاریخی بعد از رحلت پیامبر(صلى الله علیه وآله) و پدید آمده در جریان سقیفۀ بنی ساعده.و گروهی از آنان نیز تشیّع را ساختۀ ایرانیان وواکنش تند روح ایرانی در برابر تسلّط عرب مسلمان بر ایران می دانند وحتّی دشمنی شیعیان با خلیفۀ دوم را فتح وتسخیر ایران توسط اعراب مسلمان در زمان عمر اعلام می دارند. دستۀدیگری از مستشرقان ضمن این که به منشأ عربی بودن تشیّع اعتراف دارند، ولی به نفوذ فرهنگ ایرانی در این مذهب قایلند و از مذهب تشیّع به عنوان اسلام ایرانی یاد می کنند.(1) در این نوشتار سعی شده است تا با استفاده از آیات قرآن و نهج البلاغه و روایات وشواهد و اسناد تاریخی اثبات نماییم شیعه اصل اسلام وچون خون در رگ های اسلام وظهور وپیدایش آن نیز مربوط به سال سوّم بعثت رسول الله (صلى الله علیه وآله) همزمان وهمگام با شعار(قولوا لا الاه الا الله تفلحوا) می باشد.دراین نوشتار به نقدآثار بعضی از مستشرقان با نگاهی تحلیلی و توصیفی پرداخته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
96 - نقش حدیث در تاریخ نگاری
مرتضی قاسمی حامدحدیث و تاریخ نگاری رابطه‌ای دوسویه با یکدیگر دارند، بهگونهای که هریک از محدثان و مورخان در راستای تکمیل معارف خود، ناگزیر باید به یکدیگر مراجعه نمایند؛ زیرا فهم حدیث بدون تاریخ و فهم تاریخ بدون مراجعه به حدیث امکان پذیر نیست. بررسی منابع این دو علم نیز نشان میدهد که چکیده کاملحدیث و تاریخ نگاری رابطه‌ای دوسویه با یکدیگر دارند، بهگونهای که هریک از محدثان و مورخان در راستای تکمیل معارف خود، ناگزیر باید به یکدیگر مراجعه نمایند؛ زیرا فهم حدیث بدون تاریخ و فهم تاریخ بدون مراجعه به حدیث امکان پذیر نیست. بررسی منابع این دو علم نیز نشان میدهد که میان این دو، رابطه‌ای برقرار است، به طوری که در دوره‌ای محدثان و مورخان یکسان بودهاند. این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی تأثیرات حدیث بر تاریخ در گذر زمان می‌پردازد که تأثیرات آن را بر چهار محور تقسیم کرده است: 1) یکسانی حدیث و تاریخ 2) تبعیت تاریخ از اسلوب حدیث 3) حدیث به عنوان منبعی برای ذکر وقایع تاریخی 4) تاریخ جزئی از منابع حدیثی. بنابراین با ظهور حدیث از سوی پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) و گسترش آن، تاریخ از آن تأثیر پذیرفت، اما به تدریج به دو علم مستقل مبدل شدند و در ادامه، تاریخ نگاری به عنوانی علمی در جرح و تعدیل حدیث به کار گرفته شد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
97 - بررسی تاریخی-محتوایی منابع احادیث پزشکی
الهام اوستادیبرخی بر آنند که دین دخالت تام و انحصاری در عرصه طب دارد و تنها راه رسیدن به دانش پزشکی و درمان بیماران، وحی است و تنها مرجع و منبع، برای بنیان‌نهادن طبّ اسلامی آیات شریف قرآن و احادیث ائمّه هدی است. این نوشتار با روش اسنادی- کتابخانه‌ای ضمن بررسی برخی منابع مستفاد در طب چکیده کاملبرخی بر آنند که دین دخالت تام و انحصاری در عرصه طب دارد و تنها راه رسیدن به دانش پزشکی و درمان بیماران، وحی است و تنها مرجع و منبع، برای بنیان‌نهادن طبّ اسلامی آیات شریف قرآن و احادیث ائمّه هدی است. این نوشتار با روش اسنادی- کتابخانه‌ای ضمن بررسی برخی منابع مستفاد در طب اسلامی؛ بر اساس سیر تاریخی آنها؛ بر آن است تا تحقّق نظریه ابتنای علم پزشکی صرفا بر مبنای روایات را واکاوی نماید. با تحلیل محتوایی-تاریخی منابع به نظر میرسد که اغلب منابع با ضعف سند و یا ضعف محتوا مواجه و از این رو فاقد اعتبارند. بنابراین هر چند استقرای منطقی خصوصاً اگر تام نباشد، قابل اعتماد نیست؛ لیکن این قضیه جزئیه صحیح می‌نماید که بنیان نهادن علمی با عنوان طبّ اسلامی با اتّکای صرف بر آیات و احادیث، امری شایسته و منطقی نبوده و چه بسا آفاتی همچون آسیبِ تفسیر علمی در قرآن را در پی داشته باشد. چرا که بنیان نهادن پایه‌های استوار و متقن دین بر مبنای احادیث ضعیف و موضوع؛ لاجرم به وهن و سستی در مبانی دینی منجر شده و عاملی میشود برای دین‌گریزی افرادی که به واسطه آموزه‌های دینی غلط و احادیث مجعول سلامتی نیافته‌اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
98 - درآمدی بر دانش لایه شناسی متون حدیثی: گونه شناسی، زمینه ها و روش‌ها
محدثه قادری احمد زارع زردینی یحیی میرحسینیمحققان و پژوهشگران عرصه حدیث در کنار روش‌های سنتی برای بازیابی متون اصیل حدیثی و یافتن تحریفات و اضافات وارد شده در روایات، به شیوه های نوین و دقیق تری نیاز دارند. یکی از این روش‌ها، لایه شناسی متون است. در دهه های اخیر به این شیوه به صورت جدی تر نگریسته شده است. لیکن چکیده کاملمحققان و پژوهشگران عرصه حدیث در کنار روش‌های سنتی برای بازیابی متون اصیل حدیثی و یافتن تحریفات و اضافات وارد شده در روایات، به شیوه های نوین و دقیق تری نیاز دارند. یکی از این روش‌ها، لایه شناسی متون است. در دهه های اخیر به این شیوه به صورت جدی تر نگریسته شده است. لیکن جای خالی لایه‌شناسی در حوزه ی علوم حدیث بسیار محسوس است. از این رو جستار حاضر به گونه‌شناسی و بررسی دلایل پیدایش لایه‌های مختلف بر متون روایی پرداخته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی با نگاهی نو به بازخوانی متون روایی در قالب لایه شناسی می پردازد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که دلایل مختلفی از قبیل شرح مزجی متن، دو مؤلفی بودن، مونتاژ شدن باعث ایجاد چندلایگی در متون می شود و توجه به زمان، زبان، مکان و اسلوب بیانی حاکم بر متن در شناسایی لایه های مختلف، می تواند مفید باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
99 - بررسی اصالت کتاب عبید الله بن علی حلبی
مجید معارف امیر رشیدیاز مشهورترین مکتوبات حدیثی شیعه در دوران امام صادق (ع) و هم از کهن‌ترین آثار حدیثی شیعیان متقدم، کتاب عبیدالله بن علی حلبی است که اولین مصنَّف شیعه نام گرفته است. گرچه در وثاقت عبید الله بن علی حلبی معمولا تردید نکرده‌اند، برخی معاصران انتساب این کتاب را به وی محل بحث د چکیده کاملاز مشهورترین مکتوبات حدیثی شیعه در دوران امام صادق (ع) و هم از کهن‌ترین آثار حدیثی شیعیان متقدم، کتاب عبیدالله بن علی حلبی است که اولین مصنَّف شیعه نام گرفته است. گرچه در وثاقت عبید الله بن علی حلبی معمولا تردید نکرده‌اند، برخی معاصران انتساب این کتاب را به وی محل بحث دانسته‌اند. از این منظر، کتابی با تقسیم‌بندی براساس ابواب فقهی، مشتمل بر روایات عبیدالله حلبی و حتی روایات سایر اصحاب ائمه(ع)، تدوین گردیده، و به نام عبیدالله حلبی شهرت یافته، و برای باورپذیرتر ساختن چنین ادعائی، داستان عرضه کتاب حلبی بر امام صادق(ع) و تصدیق ایشان بر صحت کتاب حلبی نیز، نشر داده شده است. در این مطالعه بناست با گردآوری گزارشها در بارۀ شخص عبیدالله حلبی و خاندان و روایات او از یک سو، و تحلیل محتوائی و سندی روایات این اثر از دیگر سو، انتساب کتابی به عبیدالله حلبی مطالعه شود. با توجه به نقل گسترده از عبیدالله حلبی در کتب اربعه و همچنین ضرورت ابهام زدایی از یک نگارش حدیثی کهن، چنین مطالعه‌ای ضروری بهنظر میرسد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
100 - درآمدی بر فلسفۀ حدیث
احمد زارع زردینیدوران معاصر، عصر رواج نظامهای علمی مختلفی با محوریت فلسفۀ کاربردی[1] است، همان که در فرهنگ ایرانی معمولا با تعبیر فلسفۀ مضاف یاد میشود. در یک دسته‌بندی کلان، فلسفه‌های مضاف بر دو سنخند؛ گاه در آنها ترکیب اضافی میان فلسفه با دانش برقرار، و گاه نیز میان فلسفه و واقعیت خا چکیده کاملدوران معاصر، عصر رواج نظامهای علمی مختلفی با محوریت فلسفۀ کاربردی[1] است، همان که در فرهنگ ایرانی معمولا با تعبیر فلسفۀ مضاف یاد میشود. در یک دسته‌بندی کلان، فلسفه‌های مضاف بر دو سنخند؛ گاه در آنها ترکیب اضافی میان فلسفه با دانش برقرار، و گاه نیز میان فلسفه و واقعیت خارجی پیوندی حاصل شده است. هدف از بحث در بارۀ فلسفۀ هر دانش یا واقعیتی، کوشش برای دگرگونی و تکاملبخشی، تعمیق و در نهایت بازآرایی مباحث دانش یا موضوع مورد نظر است. در مطالعۀ حاضر کوشش میشود مبانی نظری برای تأسیس یک نظام فلسفی نوین دنبال شود، نظام فلسفۀ حدیث همچون یک فلسفه در ترکیب اضافی با واقعیت. بدین منظور، نخست به بحث از چیستی فلسفۀ حدیث خواهیم پرداخت و بر اهمیت عنصر گزینشگری در شکل‌گیری روایتها تأکید خواهیم کرد. آن گاه پدیدۀ حدیث را در دو مرحلۀ شکل‌گیری خود یعنی تحقق ذهنی و تحقق زبانی بازخواهیم کاوید. در بحث از تحقق ذهنی حدیث، نقش عوامل روانشناختی، جامعهشناختی، و فهم راوی در آن، و در بحث از تحقق زبانی حدیث هم نقش لهجه‌های منطقه‌ای و طبقاتی، و ویژگیهای فیزیولوژیک زبان را در آن به بحث خواهیم گذاشت. [1]. Applied Philosophy پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
101 - میقات موسی (ع) در قرآن، عهد عتیق و تفاسیر اسلامی
مژگان سرشارمیقات موسی (ع) با خدا از جملۀ حکایات یاد شده در قرآن کریم در بارۀ قوم بنی‌اسرائیل است؛ حکایتی که از یک سو در عهد عتیق نیز با قدری تفاوت بازتاب یافته، و از دیگر سو، در ادبیات تفسیری جهان اسلام به‌تفصیل مورد توجه واقع شده است. مقایسۀ تحلیلیِ میقات موسی (ع) در قرآن، عهد عت چکیده کاملمیقات موسی (ع) با خدا از جملۀ حکایات یاد شده در قرآن کریم در بارۀ قوم بنی‌اسرائیل است؛ حکایتی که از یک سو در عهد عتیق نیز با قدری تفاوت بازتاب یافته، و از دیگر سو، در ادبیات تفسیری جهان اسلام به‌تفصیل مورد توجه واقع شده است. مقایسۀ تحلیلیِ میقات موسی (ع) در قرآن، عهد عتیق، و تفاسیر اسلامی، موضوع این مطالعه است. مباحثی چون شیوۀ طرح بحث قرآن و عهد عتیق در بارۀ دو میقات موسی و تفاوت رویکردهای بازتابیده در این دو متن مقدس، رویدادهای خاص میقات، از جمله مدت زمان اعتکاف، تکلم خدا با موسی، تقاضای رؤیت، اعطای الواح و گزینش هفتاد تن از مشایخ بنی‌اسرائیل، بافت اصلی این مطالعه را تشکیل میدهد. بناست که از رهگذر این مقایسۀ تحلیلی، میزان تأثیر منقولات توراتی را بر برخی از اهم مفسران مسلمان بررسی کنیم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
102 - جریانهای فقهی سدۀ دوم هجری و اثر آنها بر تحول مفهوم سنت
مهدی ایزدی علی مهمان نوازسنت، مفهومی به قِدْمَتِ تاریخ اسلام است و همچون همۀ مفاهیم کهن دیگر، جا دارد پرسیده شود گذشت زمان چه اثری بر تغییر معنای آن داشته است. به نظر میرسد عمدۀ تحولات احتمالی معنای آن در دو سدۀ نخست هجری و به‌ویژه، سدۀ دوم ـ عصر شکل‌گیری علوم اسلامی ـ روی داده، و بعدها معنای چکیده کاملسنت، مفهومی به قِدْمَتِ تاریخ اسلام است و همچون همۀ مفاهیم کهن دیگر، جا دارد پرسیده شود گذشت زمان چه اثری بر تغییر معنای آن داشته است. به نظر میرسد عمدۀ تحولات احتمالی معنای آن در دو سدۀ نخست هجری و به‌ویژه، سدۀ دوم ـ عصر شکل‌گیری علوم اسلامی ـ روی داده، و بعدها معنای این اصطلاح کلیدی در علوم اسلامی مختلف، از پایداری بیشتری برخوردار گردیده است. برای درک بهینۀ این مفهوم لازم است که تحولات آن در دو سدۀ نخست هجری، و هم، رابطۀ میان مفهوم متأخر اصطلاح با مفاهیم پیشین آن کاویده شود؛ همچنان که باید جریانهای اجتماعی مختلفی را شناسایی کرد که چنین تحولاتی را پدید آوردند، یا از آنها حمایت کردند. بدین منظور، بناست که در این مطالعه مفهوم و جایگاه سنت نبوی را در نظام فکری اصحاب اثر، اصحاب حدیث متقدم، اصحاب رأی، و مکتب فکری امام صادق(ع) از رویکرد تاریخ انگاره‌ها[1] بازشناسیم. اثر این مکاتب فکری بر تحول مفهوم سنت از آن رو شایان توجه است که همۀ این مکاتب در سدۀ 2ق و عصر پایه‌گذاری علوم مختلف اسلامی ظهور کردند و مفهوم تثبیت شدۀ سنت که در عصرهای بعد رواج کامل یافت، از کوششهای فکری و تعاملات آنها اثر پذیرفت. [1]. History of Ideas پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
103 - دغدغه‌های بهبودی در تألیف صحیح الکافی و روش او
بهاره مظاهری طهرانیمحمد باقر بهبودی ـ محدّث شیعی و ایرانی معاصر (1307ـ1393ش) ـ چنان که خود می‌گوید پس از 30 سال مطالعۀ مداوم برای شناخت علل حدیث، به انتخاب احادیث صحیح کتب اربعه بر اساس سیرۀ قدما ـ یعنی توجه توأمان به شرایط اعتبار در متن و سندـپرداخته، و حاصل این مطالعه را در سه کتاب صحیح چکیده کاملمحمد باقر بهبودی ـ محدّث شیعی و ایرانی معاصر (1307ـ1393ش) ـ چنان که خود می‌گوید پس از 30 سال مطالعۀ مداوم برای شناخت علل حدیث، به انتخاب احادیث صحیح کتب اربعه بر اساس سیرۀ قدما ـ یعنی توجه توأمان به شرایط اعتبار در متن و سندـپرداخته، و حاصل این مطالعه را در سه کتاب صحیح الکافی، صحیح التهذیب و صحیح الفقیه بازنموده است. این میان، اثر نخست یعنی صحیح کافی بیش از دیگر آثار وی مشهور و بحث برانگیز شده، و هم از جهات مختلفی شایان توجه و ارزیابی است. بر این پایه، بنا ست که در مطالعۀ پیش رو همین اثر بهبودی را بازبینی کنیم تا دریابیم اولا، شیوۀ تنظیم روایات و پدید آوردن ساختار کلی اثر، انگیزه‌های تألیف، و ملاکهای گزینش روایات چه بوده است؛ ثانیا، مؤلف در عمل چه اندازه به این ملاکها پابندی نشان میدهد؛ و ثالثا، منتقدان چه اشکالاتی بر آن وارد کردهاند و احیانا، مؤلف و همفکران وی چه پاسخهایی به این نقدها داده‌اند، یا می‌توانند بدهند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
104 - شیوۀ کلینی در گزینش احادیث کافی
مهدی اکبرنژاد جمال فرزند وحی نجمیه گراوندکتاب کافی از مهمترین جوامعِ حدیث شیعه به شمار می‌رود. شیعیان همواره در طول تاریخ این اثر حدیثی را مجموعه‌ای معتبر از روایات صادقین (ع) تلقی کردهاند. بر این پایه جا دارد اسباب و علل این منزلت و جایگاه مهم برای اثر فوق مطالعه شود. بی‌تردید از مهمترین اسباب و علل این تو چکیده کاملکتاب کافی از مهمترین جوامعِ حدیث شیعه به شمار می‌رود. شیعیان همواره در طول تاریخ این اثر حدیثی را مجموعه‌ای معتبر از روایات صادقین (ع) تلقی کردهاند. بر این پایه جا دارد اسباب و علل این منزلت و جایگاه مهم برای اثر فوق مطالعه شود. بی‌تردید از مهمترین اسباب و علل این توجه گسترده، نحوۀ خاص گزینشی است که مؤلف اثر محمد بن یعقوب کلینی برای فراهم آوردن روایات آن به کار بسته است. بناست که در این مطالعه با مرور نمونه‌هایی از روایات این کتاب و هم، بازخوانی نگرش عالمان متأخرتر به اثر، نحوۀ گزینش کلینی را بازشناسیم و معیارهای او را برای شایان توجه شمردن یک روایت و جای دادنش در مجموعۀ کافی مرور کنیم. همچنین، خواهیم کوشید به این پرسش پاسخ دهیم که در عمل کلینی خود چه اندازه به این معیارها پایبند بوده، و معیارهای گزینش روایات اثر چه اندازه شدت و ضعف پیدا کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
105 - نقش آزمون تجربی، در بررسی صدق برخی احادیث و روایات
کاظم استادیآموزههای دینی، شامل بسیاری از جملات خبری و خبریِ مشرط هستند که مؤمنین و یا غیر مؤمنین را به نتایج یا جزاء‌هایی وعده می‌دهند. از آنجایی که عدم نتیجه عملی صدق این جزاء‌ها، می‌تواند در زندگی روزمره فرد فرد مسلمانان و حتی غیرمسلمانان، اثرگذار باشد و موجب تقویت یا سستی بنیا چکیده کاملآموزههای دینی، شامل بسیاری از جملات خبری و خبریِ مشرط هستند که مؤمنین و یا غیر مؤمنین را به نتایج یا جزاء‌هایی وعده می‌دهند. از آنجایی که عدم نتیجه عملی صدق این جزاء‌ها، می‌تواند در زندگی روزمره فرد فرد مسلمانان و حتی غیرمسلمانان، اثرگذار باشد و موجب تقویت یا سستی بنیان اعتقادات دینی و یا ترویج و تقبیح مذهب شود، لازم است برای رفع این مشکل، این آموزه‌ها را از هر طریقی که امکان دارد، مورد ارزیابی قرار داد. اگر گزاره‌های دینی، قابل تجربه باشند، میتوان و حتی باید آنها را تجربه کرد و اگر در آزمون تجربی، نتوانست صادق باشند، به استنادِ تجربه، صدق آن گزاره را ابطال نمود. بنابراین، تجربه می‌تواند برخی گزاره‌های دینی (حداقل به صورت موردی و با پذیرش قواعدی به صورت کلی) را ابطال و یا اثبات نماید؛ و آموزه‌های دینی را از پلشتی‌ها و خرافات بزداید. به نظر میرسد این راه جدید (یعنی آزمون تجربی)، جدای از بررسی‌های نظری احادیث و روایات، ابزار مناسبی برای بررسی عملی صحت و صدق روایات و احادیث باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
106 - ارزیابی نسبت مفهومِ اصطلاحی امامت در آیه ابتلای ابراهیم(ع) مبتنی بر روایات شیعه
کاظم استادیاز نظر تاریخی، مهمترین مسئله‌ای که پس از پیامبر(ص) مورد بحث و گفت‌وگوی مسلمانان قرار گرفته، مسأله امامت است؛ و اندیشمندان برای اثبات مسأله امامت و جانشینی پیامبر(ص)، به دلایل کلامی، تاریخی و نیز آیات قرآن کریم استشهاد کردهاند، که یکی از مهمترین این آیات، آیه ابتلای ح چکیده کاملاز نظر تاریخی، مهمترین مسئله‌ای که پس از پیامبر(ص) مورد بحث و گفت‌وگوی مسلمانان قرار گرفته، مسأله امامت است؛ و اندیشمندان برای اثبات مسأله امامت و جانشینی پیامبر(ص)، به دلایل کلامی، تاریخی و نیز آیات قرآن کریم استشهاد کردهاند، که یکی از مهمترین این آیات، آیه ابتلای حضرت ابراهیم(ع) یا آیۀ امامت می‌باشد. از سوی دیگر، برای بررسی مسأله امامت، دو روش قابل پیگیری است: 1ـ تبیین مفهوم امامت به وسیله آیات قرآن با مختصات پیشینی در صدر اسلام. 2ـ تبیین مفهوم امامت به وسیله آیات قرآن با مختصات و مفاهیم ایجاد شده متأخر و جدید. بنابراین لازم است تا وضعیت استنادات به آیه ابتلای ابراهیم برای مسأله امامت، در روایات امامیه روشن شود. در پژوهش پیش‌رو، با توجه به این سؤالات: 1ـ ذیل آیه ابتلای ابراهیم، چه تعداد روایت از معصومین(ع) در منابع حدیثی و روایی ذکر شده است؟ 2ـ وضعیت محتوای متنی آنها و تشابه و تکرار روایات ذیل آیه ابتلای ابراهیم چگونه است؟ 3ـ آیا روایات ذیل آیه ابتلای ابراهیم، پیرامون مسأله امامت به معنای رایج امروزی می‌باشد و این مسأله را پشتیبانی میکند؟؛ به روایات ذیل آیه ابتلای ابراهیم پرداخته شده است. در نهایت، روشن گشت که روایات اندکی ذیل آیه 124 بقره موجود هستند؛ که البته بیشتر آنها (جز چند مورد که مشکوک هستند،) اشاره‌ای به مسأله امامت عامه و خاصه مورد نظر ما شیعیانِ معاصر ندارند؛ و به نوعی، روایاتِ تفسیری با موضوعی جدای از اصل امامت می‌باشند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
107 - بینامتنیت قرآن و حدیث در اشعار تعلیمی حافظ شیرازی بر اساس نظریه های ناقدان ادبی
احمد خواجه ایم سیدمحمد علوی مقدم عباس محمدیان مسلم رجبییکی از رموز مانایی و ماندگاری اشعار تعلیمی حافظ، پیوند ناگسستنی آن با آیات و احادیث است. این شاعر زبردست در بهره بردن از این مضامین وحیانی و روایی، چنان استادانه و ماهرانه عمل می کند که عواطف هر خواننده ای را برمی انگیزد و او را به تأمّل در این آموزه های قرآنی- روایی و چکیده کاملیکی از رموز مانایی و ماندگاری اشعار تعلیمی حافظ، پیوند ناگسستنی آن با آیات و احادیث است. این شاعر زبردست در بهره بردن از این مضامین وحیانی و روایی، چنان استادانه و ماهرانه عمل می کند که عواطف هر خواننده ای را برمی انگیزد و او را به تأمّل در این آموزه های قرآنی- روایی وا‌می‌دارد. از آن جا که بینامتنیّت یکی از مهم ترین مباحثی است که توجّه پژوهشگران ساختارگرا و پساساختارگرا را به خود معطوف کرده است و این دستاورد نوین در حوزۀ ادبیات، به بررسی وجوه تشابه و تفارق و نیز تأثیرپذیری یک متن از متون دیگر می پردازد و مقتضی آن است که ادیب از متون قدیمی یا معاصر خود آگاهی لازم را داشته باشد تا بتواند از آن متون در اثر خود بهره گیرد. ما در این پژوهش برآنیم تا دیوان اشعار حافظ را بر اساس نظریۀ بینامتنی ناقدانی هم چون باختین، کریستوا، بارت، ریفاتر، لوران ژنی، ژرار ژنت و ... نقد و بررسی کنیم تا وام گیری هایِ آگاهانه یا غیرمستقیم خواجه از آیات و روایات و نیز ترفندهای ادبی بیان این مضامین، بیشتر بر همگان مکشوف گردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
108 - راهکارهای قرآنی و روایی در تربیت جنسی بر اساس ساختار وجودی انسان
حسین حاجی زاده حسین حاجی پور حسین دلدارتربیت جنسی یکی از محورها و دغدغه های پژوهشی در علوم اخلاقی، تربیتی و اجتماعی است که جهت گیری ها و تحلیل های گوناگونی پیرامون آن مطرح شده و حتی شیوه های تربیتی متفاوتی ارائه گردیده است. با توجه به اهمیت نوع شیوه های تربیت جنسی که خود آنها فی نفسه، نگرش ساز هستند، این پژو چکیده کاملتربیت جنسی یکی از محورها و دغدغه های پژوهشی در علوم اخلاقی، تربیتی و اجتماعی است که جهت گیری ها و تحلیل های گوناگونی پیرامون آن مطرح شده و حتی شیوه های تربیتی متفاوتی ارائه گردیده است. با توجه به اهمیت نوع شیوه های تربیت جنسی که خود آنها فی نفسه، نگرش ساز هستند، این پژوهش به کشف و تبیین شیوه های جنسی از منظر قرآن و احادیث می پردازد؛ روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای بوده و با روش تحلیل گزاره های قرآنی و حدیثی به استخراج شیوه ها و تبیین آنها اهتمام شده است. شیوه های مستخرج از قرآن و احادیث بر سه محور بینش، گرایش و کنش انسانی ارائه گردیده که سه محور مذکور، اساس نگرش انسانی را شکل می دهند. شیوه های روشنگری، طراحی اهداف والاتر، الگودهی، تأکید بر حیا، و توجه دادن به پیامدهای شهوترانی، پنج شیوه ناظر بر بینش انسانی هستند. پنج شیوه امیدآفرینی، عزت بخشی، ایجاد ترس، کنترل نگاه، و درگیر کردن انسان با سایر احساسات وی ناظر به گرایش های آدمی اند. هم چنین شیوه های پرهیز عملی از محرک های جنسی، دعوت عملی به تقوا و عفت، تنبیه، توبه، دعا و تشویق به ازدواج، شیوه های ناظر بر رفتار انسان هستند که در مجموع 16 شیوه به دست آمده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
109 - ضرورت فهم متون مقدس؛ نمونه‌پژوهیِ نامۀ 28 نهج البلاغه
سید محمد مهدی جعفری الهه ویسی مریم حاجی عبدالباقی حمیدرضا مستفیددین اسلام جزء ادیان مبتنی بر وحی و متن محور است و طبیعتاً فرهنگ دینی برگرفته از آن نیز اکنون و در درجۀ اول، با متن شناخته می شود یعنی متن قرآن و احادیث پیامبر(ص) و سایر ائمه معصوم‰ و این بخشی از میراث فکری و فرهنگی جامعۀ ماست که از نسلی به نسل دیگر می رسد و هر نسل به ت چکیده کاملدین اسلام جزء ادیان مبتنی بر وحی و متن محور است و طبیعتاً فرهنگ دینی برگرفته از آن نیز اکنون و در درجۀ اول، با متن شناخته می شود یعنی متن قرآن و احادیث پیامبر(ص) و سایر ائمه معصوم‰ و این بخشی از میراث فکری و فرهنگی جامعۀ ماست که از نسلی به نسل دیگر می رسد و هر نسل به تناسب نیازمندی هایش تفاسیری برای آن عرضه می کند. به مقتضای پیشرفت علوم، نیاز است برداشت ما از متون مقدس نیز متناسب و همگام با آن مطرح شود. کتب مقدسی مانند نهج البلاغه وقتی به عنوان متن مورد بررسی و مطالعه قرار گیرند، می توانند هرچه بیشتر به واقعیات ملموس زندگی انسان نزدیک شوند و قابلیت تطبیق بر آن را پیدا کنند و بدین ترتیب، فهم بهتر و بهره برداری بیشتری از آن ها به دست آید. زمانی ضرورت بررسی این مسأله وضوح بیشتری پیدا می کند که جایگاه امام علی(ع) به عنوان اسوه ای فکری، فرهنگی مدنظر قرار گیرد. تا امروز، پژوهش های زیاد راجع به نهج البلاغه صورت گرفته؛ اما متأسفانه مسألۀ فهم آن به عنوان یک متن، زمینۀ تاریخی اش، فرهنگ و شرایط زمانۀ آن و سبک بیانی در نهج البلاغه کمتر به صورت متمرکز در نظر گرفته شده است؛ حال آن که توجه به این مسائل در کنار بررسی های سندی و فقه الحدیثی زمینه ای فراهم می کند تا بتوان به درکی علمی از متن رسید. پژوهش حاضر نامۀ 28 نهج البلاغه را از این منظر بررسی می کند و تکیۀ اصلی آن بر متن پژوهی است تا بتواند در مجموعه ای مرکب از داده های نقلی و عقلی و تحلیل زبانی، اعتبار متن را تعیین کند و از زمینۀ فکری فرهنگی آن، بهره برداری نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
110 - اسباب و نتایج جرح راوی بر اساس مذهب
محمد قاسمیرجالیان فریقین برای تحصیل اطمینان از صحت حدیث در باره شخصیت راویان، آنها را داوری و بعضی را جرح کردهاند. ایشان برای راوی صفاتی را لازم شمرده‌اند که عدالت و ضبط مهمترین آنهاست. بررسی و تحلیل رفتار و گفتار رجالیان و محدثان برجسته که با عقل و نقل هم سازگارتر است نشان می چکیده کاملرجالیان فریقین برای تحصیل اطمینان از صحت حدیث در باره شخصیت راویان، آنها را داوری و بعضی را جرح کردهاند. ایشان برای راوی صفاتی را لازم شمرده‌اند که عدالت و ضبط مهمترین آنهاست. بررسی و تحلیل رفتار و گفتار رجالیان و محدثان برجسته که با عقل و نقل هم سازگارتر است نشان می دهد که بیشتر ایشان، روایت اهل مذهب دیگر را هم در صورت احراز وثاقت پذیرفته‌اند. واردساختن عنصر مذهب در جرح، در امر زمامداری امت و اختلاف دیدگاه ها در این باره ریشه دارد. درحالی‌که رجالیان شیعه به سبب پیشامد انحراف در زمامداری و سوءاستفاده زمامداران از جریان حدیث، به مذهب راوی توجه کرده اند، رجالیان اهل سنت به دلیل عناصری مانند تقیه و یا پدیده‌ای چون غلو و غالیان، به مذهب راوی اهتمام نموده‌اند. در این نوشتار تحلیلی- استدلالی، معلوم شده است واردساختن بی دلیل عنصر مذهب سبب محرومیت از بخشی از میراث نبوی و افتادن فاصله میان اتباع مذاهب اسلامی شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
111 - تواتر معنوی روایات عالم ذر
معصومه آذرخش مهدی ایزدی مهریار شبابی جواد علاء المحدثینمساله اخذ میثاق و پیمان از انسانها مبنی بر پذیرش ربوبیت یگانه خدای متعال پیش از آفرینش دنیوی ایشان یکی از مباحث مهم قرآنی است که در آیه ۱۷۲ از سوره اعراف- معروف به آیه پیمان الست- مطرح گردیده است. روایاتی که در جوامع روایی به " روایات عالم ذر" مشهور است به نوعی موید وجو چکیده کاملمساله اخذ میثاق و پیمان از انسانها مبنی بر پذیرش ربوبیت یگانه خدای متعال پیش از آفرینش دنیوی ایشان یکی از مباحث مهم قرآنی است که در آیه ۱۷۲ از سوره اعراف- معروف به آیه پیمان الست- مطرح گردیده است. روایاتی که در جوامع روایی به " روایات عالم ذر" مشهور است به نوعی موید وجود عالم ذر در آیه مذکور است. مسئله این است که برخی از اندیشمندان این روایات را در عداد اخبار آخبار آحاد و برخی در زمره اخبار متواتر قلمداد کرده اند. با گرداوری احادیث عالم ذر که گاه به طور پراکنده و گاه منسجم در منابع روایی نقل شده و حذف مکررات و موارد همپوشانی، روشن شد اگرچه نمی توان این احادیث را متواتر لفظی دانست لیکن قدر جامع معنوی آنها را می توان در حد تواتر معنوی قلمداد نمود. به این ترتیب اشکال کسانی که پذیرش احادیث در حوزه اعتقادات را منوط به تواتر آنها دانسته اند پاسخ داده می شود. روش انجام این مقاله کتابخانه‌ای است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
112 - تحلیل آراء و روش‌های حدیث شناختی محمدباقر بهبودی در کتاب صحیح‌الکافی با تاکید بر کتاب علل‌الحدیث
فروغ مرادیان حمیدرضا مستفید جواد علاء المحدثین مریم حاجی عبدالباقیمحمدباقربهبودی، ﺣﺪﯾﺚ ﭘﮋوه ﺳﺨﺖﮐﻮﺷﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﺼﺤﯿﺢ، ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻌﻠﯿﻖ ﻣﺘﻮن ﺣﺪﯾﺚ ﺷﯿﻌﻪ ﺳﭙﺮی ﮐﺮد و از اﯾﻦ رﻫﮕﺬر ﻧﻘﺎدی ﮐﺎرآزﻣﻮده در ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﺳـﺮه از ﻧﺎﺳﺮه ﮔﺮدﯾﺪ. اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر بررسی ﻣﺒﺎﻧﯽ و اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎی ﺣﺪیث شناختی محمدباقربهبودی با تاکید بر ﮐﺘﺎب علل الحدیث اﻧﺠﺎ چکیده کاملمحمدباقربهبودی، ﺣﺪﯾﺚ ﭘﮋوه ﺳﺨﺖﮐﻮﺷﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﺼﺤﯿﺢ، ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻌﻠﯿﻖ ﻣﺘﻮن ﺣﺪﯾﺚ ﺷﯿﻌﻪ ﺳﭙﺮی ﮐﺮد و از اﯾﻦ رﻫﮕﺬر ﻧﻘﺎدی ﮐﺎرآزﻣﻮده در ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﺳـﺮه از ﻧﺎﺳﺮه ﮔﺮدﯾﺪ. اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر بررسی ﻣﺒﺎﻧﯽ و اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎی ﺣﺪیث شناختی محمدباقربهبودی با تاکید بر ﮐﺘﺎب علل الحدیث اﻧﺠﺎم ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺮآنست ﺗﺎ از راه ﮐﺎوش در آﺛﺎر ایشان، وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎ و روش ﻫﺎی ﺣﺪیث شناختی اﯾﻦ ﻣﺤﺪث ﺑﺰرﮔﻮار را ﺑﺮرﺳﯽ و ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ از آراء و اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎﯾﺶ اراﺋﻪ دﻫﺪ. ﻫﻤﺖ ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﮐﻪ ﺑﺎ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ- ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه، ﺗﻼش در ﺟﻬﺖ ﺗﺒﯿـﯿﻦ روش بهبودی در دو ﺣـﻮزه سند و متن از ﺧﻼل آﺛﺎر و ﺗﻌﻠﯿﻘﻪهای وی ﺑﺮ اﺣﺎدﯾﺚ، ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. نتایج تحقیق حاکی از آن است که روش اﺳﺘﺎد در بررسی متنیﺣﺪﯾﺚ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮاردی از ﻗﺒﯿـﻞ: ﻋـﺮض ﺣـﺪﯾﺚ ﺑـﺮ ﻗـﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و ﺳﻨﺖ ﻣﻘﻄﻮع، ﻧﻘﺪ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺿﺮورﯾﺎت ﻣﺬﻫﺐ و ﺗـﺎرﯾﺦ ﻣﻌﺘﺒﺮ، مقابله و مقایسه متن احادیث برای یافتن موارد تصحیف، تحریف و زیادات، توجه به ادبیات و نحوه سخن ائمه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ روش اﯾﺸﺎن در بررسی سندی ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮاردی از ﺟﻤﻠﻪ: ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن ﻧﺴﺨﻪ ﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪد و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اسانید روایات، توجه به ﻃﺒﻘﻪ راوﯾﺎن، توجه به روش صاحبان کتب اربعه در تدوین جوامع حدیثی و بررسی های رجالی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
113 - غایات مترتبه در حدیث از منظر شهید ثانی
زهرا مظلومی فردچکیدهما در این مقاله با مداقه در نحوه استنباط فقیه و حدیث پژوه بزرگ شیعه، شهید ثانی که از حدیث در دانش های اسلامی بهره برده، شیوۀ ایشان در فهم حدیث را مورد مطالعه قرار داده و در این راستا توجه به غایات مترتبه در حدیث را مورد بررسی قرار داده ایم. توضیح اینکه: توجه به چکیده کاملچکیدهما در این مقاله با مداقه در نحوه استنباط فقیه و حدیث پژوه بزرگ شیعه، شهید ثانی که از حدیث در دانش های اسلامی بهره برده، شیوۀ ایشان در فهم حدیث را مورد مطالعه قرار داده و در این راستا توجه به غایات مترتبه در حدیث را مورد بررسی قرار داده ایم. توضیح اینکه: توجه به لایه ای از قانون است که در جامعه حقوقی، از آن تعبیر به روح قانون و در جامعه فقهی تعبیر به روح الشریعه می کنند و منظور هر دو گروه، علت غائی که در ماوراء الفاظ قانون مد نظر بوده است، می باشد. فقهاء نیز با اعتقاد بر اینکه در شریعت مصالح مخفی برای رساندن انسان به کمال وجود دارد، به قوانین واحکام شرعیه ای که مبنی بر مجموعه ای از مصالح و مفاسد است، توجه کرده و هر گاه فعلی از مصلحت و مفسده قطعی برخوردار باشد، امر و نهی شرعی بر آن قرار می گیرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
114 - مبانی تفسیری قُتادة بن دعامه سَدوسی
زینب ایزدخواستیقتاده از مشهورترین مفسّران طبقۀ چهارم تابعان از اهل سنت به شمار می آید. از آثار علمی او می توان الناسخ والمنسوخ، المناسک، کتاب التفسیر، و عواشرالقرآن را نام برد. با توجه به این که اکثر علما ارزش زیادی برای احادیث او قائل هستند و اجماع شده که سخن او حجّت است، اما در زم چکیده کاملقتاده از مشهورترین مفسّران طبقۀ چهارم تابعان از اهل سنت به شمار می آید. از آثار علمی او می توان الناسخ والمنسوخ، المناسک، کتاب التفسیر، و عواشرالقرآن را نام برد. با توجه به این که اکثر علما ارزش زیادی برای احادیث او قائل هستند و اجماع شده که سخن او حجّت است، اما در زمینۀ توثیقات روایی، از عیوبی که وارد کرده اند مدلِّس بودن اوست. بنابراین بعید نیست، تدلیس، اتهام به این مفسر باشد و ممکن است اتهام به واسطۀ اختلاف کلامی او با دیگر محدِّثان باشد، یعنی او را به سبب قَدَری بودن، به تدلیس متهم کرده باشند. قدریه هم ضعف دیگری است که به قتاده نسبت داده شده است. در آغاز، عقیدۀ به قدر در مفهوم جبر و سلب ارادۀ مردم در سرنوشت خود بود، ولی به تدریج دربارۀ منکران قضا و قدر به کار رفت که امروزه هم همین معنا متبادر می شود. بنابر این جبری بودن قتاده، هم اتهامی بیش نیست. تفسیر قتاده از ویژگیهای ذیل بر خوردار بود: 1. ثبت تفسیر، 2. اجتهاد، 3. توجه به اسرائیلیات، 4. گسترش اقوال تفسیری، 5. سندآوری، 6. التفات به اختلاف بین تابعان، و 7. استفاده از موعظه پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
115 - بررسی مضامین عرفانی کتیبه‌های مقبرة شیخ صفی (با تکیه بر صفوة الصفا و دیگر متون عرفانی)
سیدهاشم حسینیجریان عرفان، جنبة شاخصی از معنویت اسلام است که در عرصه‌های گوناگون فرهنگی، هنری، ادبی و... فرصت رشد و نمو یافته است. یکی از بارزترین عرصه‌های رشد این جریان مربوط به بناهای مذهبی به‌ویژه مقابر است که پس از مساجد بیشترین و مهمترین حجم بناهای بازمانده از معماری ایران دورا چکیده کاملجریان عرفان، جنبة شاخصی از معنویت اسلام است که در عرصه‌های گوناگون فرهنگی، هنری، ادبی و... فرصت رشد و نمو یافته است. یکی از بارزترین عرصه‌های رشد این جریان مربوط به بناهای مذهبی به‌ویژه مقابر است که پس از مساجد بیشترین و مهمترین حجم بناهای بازمانده از معماری ایران دوران اسلامی را به خود اختصاص داده است. مقابر شیوخ و بزرگان متصوفه گونه‌ای از مقابر دوران اسلامی است که معمولاً به‌وسیله مریدان در داخل همان خانقاه شیخ و با خصوصیات ویژه‌ای ساخته شدهاند. موضوع اصلی این تحقیق بررسی و کشف تأثیرات عرفان اسلامی به‌طور عام و تصوفِ مکتب شیخ صفی به‌طور خاص بر مضامین کتیبه‌های قرآنی و حدیث مقبرة این عارف و صوفی بزرگ با تکیه بر متون عرفانی به‌ویژه کتاب صفوةالصفا به‌عنوان زندگینامه و مرامنامة عرفانی شیخ صفی است. نکتة اساسی در این راستا اثبات این حقیقت است که اصولِ عرفان و تصوف اسلامی فقط محدود به یک عقیده و طرز خاصی از زندگی نبوده، بلکه به‌طور گسترده‌ای در سایر ابعاد زندگی عرفا و متصوفه، از جمله در نحوة تزیین و انتخاب مضامین کتیبه‌های مقابر آنها نیز مؤثر بوده است. با توجه به یافته‌های تحقیق، مضامین کتیبه‌های قرآنی و حدیث مقبرة شیخ صفی‌الدین اردبیلی؛ ارتباط مستقیم با مفاهیم عرفان اسلامی و به‌ویژه آراء و اندیشههای صوفیانة مکتب صفویه دارد که به تفصیل در صفوةالصفا و سایر متون عرفانی تشریح و تفسیر شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
116 - بررسی تحلیلی عبارت «مَنْ عَشِقَ فَکَتَمَ وَ عَفَّ فَمَاتَ فَهُوَ شَهیدٌ» بر اساس متون عربی و فارسی
بتول حیدری سید مهدی نوریان اسحاق طغیانی اسفرجانیدر متون ادبی، عرفانی و اخلاقی ادبیات فارسی و عربی، برای تبیین عشق مجازی گاه به عبارت مَنْ عَشِقَ فَکَتَمَ وَ عَفَّ فَمَاتَ فَهُوَ شَهِیدٌ که با نام حدیث عشق نام‌بردار شده است، استناد میشود. نخستین بار، ابن‌داود در الزهره، از این عبارت منسوب به پیامبر در تفسیر عشق عُذری چکیده کاملدر متون ادبی، عرفانی و اخلاقی ادبیات فارسی و عربی، برای تبیین عشق مجازی گاه به عبارت مَنْ عَشِقَ فَکَتَمَ وَ عَفَّ فَمَاتَ فَهُوَ شَهِیدٌ که با نام حدیث عشق نام‌بردار شده است، استناد میشود. نخستین بار، ابن‌داود در الزهره، از این عبارت منسوب به پیامبر در تفسیر عشق عُذری یاد میکند، اما از دیرباز، حدیث‌شناسان آن را از احادیث موضوع دانسته‌اند. با وجود این، حدیث عشق به دلیل محتوایش و با وجود مخالفت ناقدان به‌ویژه حنابله و با ورود به ساحت عرفان اسلامی به حیات خود ادامه داد. در این جستار، ضمن بررسی پیشینه و دلیل اصلی روایت حدیث عشق، صحت و سقم آن به عنوان حدیثی منسوب به پیامبر، علت و نحوه کاربرد آن در متون عرفانی، انعکاس آن در متون ادبی عربی و فارسی، ارتباط عشق مجازی با عفت، جهاد با نفس و شهادت و پیوند کتمان با عشق تبیین خواهد شد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
117 - سبک ادبی مدرن محمدبن مویلحی در حدیث عیسی‌بن هشام
کتایون فلاحی زهرا مهاجرنوعیمحمدبن مویلحی (1323ق=1906م) از نویسندگان توانای قرن نوزدهم میلادی است. این ادیب مصلح، شاهکاری ادبی با عنوان حدیث عیسی بن هشام از خویشتن به یادگار گذاشت. این اثر ادبی آینه تمام نمای برخی واقعیت های جامعه مصر در قرن نوزدهم میلادی است و مویلحی مانند یک جامعه شناس با شناخت چکیده کاملمحمدبن مویلحی (1323ق=1906م) از نویسندگان توانای قرن نوزدهم میلادی است. این ادیب مصلح، شاهکاری ادبی با عنوان حدیث عیسی بن هشام از خویشتن به یادگار گذاشت. این اثر ادبی آینه تمام نمای برخی واقعیت های جامعه مصر در قرن نوزدهم میلادی است و مویلحی مانند یک جامعه شناس با شناخت دقیقی که از جامعه خود داشت با سبک داستانی مدرن آن را ترسیم کرد. محتوای این داستان بیانگر اندیشه های آزادی خواهانه مویلحی به شیوه ای واقع گرایانه می باشد. سبک مویلحی در این اثر ادبی از نظر شکل داستانی و به کارگیری واژگان ساده، جدید و نو می باشد. از نتایج مقاله حاضر می توان به این موارد اشاره کرد: مویلحی با درک درستی که از شرایط اجتماعی و سیاسی مصر در قرن نوزدهم میلادی داشت، تلاش کرد فن داستان نویسی را هنرمندانه برای تعبیر اندیشه ها و احساسات عامه پسند در این اثر هنری به کار گیرد. هر چند فن داستان نویسی وی به پختگی داستان های اروپایی نیست اما در این زمینه از هیچ کوششی دریغ نورزید و تلاش کرد تمامی عناصرداستانش نزدیک به داستان های اروپایی باشد. وجود حکایت های طنزآمیز تلخ اجتماعی که بیانگر تضاد طبقاتی و آشفتگی در جامعه مصراست و توجه به درون مایه علمی متناسب با دانش روز از دیگر نکات قابل ذکر در این اثر ادبی می باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
118 - بررسی معرفت‌بخشی خبر متواتر
کامران اویسیمعرفت بخشی خبر متواتر از مباحثی است که بیش از آنکه در دانش علوم حدیث به آن پرداخته شود، در منطق و به میزان کمتر در اصول فقه بدان پرداخته شده است. بن مایه های مطالعه معرفت شناختی خبر متواتر نشان می دهد معرفتی که عرف آن را پذیرا باشد، برای تحقق معرفت بخشی متواتر از راه کث چکیده کاملمعرفت بخشی خبر متواتر از مباحثی است که بیش از آنکه در دانش علوم حدیث به آن پرداخته شود، در منطق و به میزان کمتر در اصول فقه بدان پرداخته شده است. بن مایه های مطالعه معرفت شناختی خبر متواتر نشان می دهد معرفتی که عرف آن را پذیرا باشد، برای تحقق معرفت بخشی متواتر از راه کثرت مُخبران و عدم امکان عادی تبانی بر دروغ، کافی است. تقسیم دوگانه تواتر به لفظی و معنوی و زیر مجموعه آن با نگاه به نوع معرفت دلالت آن در قالب تطابقی و تضمّنی و التزامی محدوده معرفت شناختی حاصل از خبر متواتر را توسعه خواهد داد. این نوشتار تلاش دارد با روش توصیفی- تحلیلی عدم دستیابی به یقین از راه تواتر را چنان که فخر رازی ادّعا نموده به چالش کشد و اثبات کند برای مخبرانِ خبر متواتر که از اهالی عرف محسوب می شوند، یقین روانشناختی و اطمینان مفید و کافی خواهد بود. بدیهی یا نظری بودن علم حاصل از تواتر مهم نیست؛ زیرا با توجه به نظریه احتمالات شهید صدر یا تدریجی الوصول بودن علم مذکور در نگرگاه غزّالی، بدیهی یا نظری بودن آن علم قابل جمع است. همچنین شبهات مطرح در حسی بودن علم مخبر تواتر از قبیل تغییرپذیر بودن محسوسات، با قائل شدن به تفصیل در مسأله قابل پاسخ است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
119 - بازخوانی اندیشه تفسیری مفسران پیرامون تسبیح به حمد در قران
محمد رضا حاجی اسماعیلیدر برخی از آیات قرآن از تسبیح خداوند همراه با حمد یاد گردیده به این مفهوم که هرگاه آفریدگان، خداوند را از این منظرکه دارای صفات کمال و جمال و مبدأ خیر است ستایش کنند حمد او را به جای آورده و هرگاه ذات حق را از تمام عیبها و نقصها منزه داشته او را تسبیح گفته اند و ازآنجا چکیده کاملدر برخی از آیات قرآن از تسبیح خداوند همراه با حمد یاد گردیده به این مفهوم که هرگاه آفریدگان، خداوند را از این منظرکه دارای صفات کمال و جمال و مبدأ خیر است ستایش کنند حمد او را به جای آورده و هرگاه ذات حق را از تمام عیبها و نقصها منزه داشته او را تسبیح گفته اند و ازآنجا که هیچ موجودی قادر به دریافت کنه صفات خداوندی نیست لذا شایسته است حمد خود را با تسبیح وی قرین سازد. در این مقاله ابتدا دو واژه تسبیح و حمد مفهوم شناسی گردیده سپس در پاسخ به این پرسش که چرا خداوند در مقام نزاهت ذات خویش تسبیح را به حمد قرین ساخته و آیا مجموعه آفرینش نیز تسبیح گوی ذات باری است و آیا این تسبیح به زبان حال است یا قال؛ اندیشه تفسیری مفسران قرآن ارزیابی و در پایان تصریح گردیده که تسبیح موجودات در جهان هستی مبتنی بر زبان قال ا ست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
120 - بازخوانی نگرش علامة طباطبایی در نقد سندشناسانه و رجالی روایات در المیزان
محمد تقی دیاری بیدگلی محمد حسین پورافغانیدر این مقاله سعی شده است تا مبنای اصولی و نظری علامه طباطبایی در مورد حجیت و اعتبار اخبار- اعم از روایات پیامبر(ص)، اهل بیت(ع) و صحابیان و تابعیان- و نیز سلوک عملی ایشان در بحث‌های روایی تفسیر المیزان مورد بررسی قرارگیرد؛ تقریبا همة مواردی را که علامه، بحثی هرچند مختصر چکیده کاملدر این مقاله سعی شده است تا مبنای اصولی و نظری علامه طباطبایی در مورد حجیت و اعتبار اخبار- اعم از روایات پیامبر(ص)، اهل بیت(ع) و صحابیان و تابعیان- و نیز سلوک عملی ایشان در بحث‌های روایی تفسیر المیزان مورد بررسی قرارگیرد؛ تقریبا همة مواردی را که علامه، بحثی هرچند مختصر دربارة اعتبار و یا عدم اعتبار اخبار آحاد، سند روایات و یا راویان واقع در اثنای سند انجام داده، بررسی و کاربردهای آنها در ابعاد گوناگون فقهی و غیر فقهی مشخص گردیده است. گرچه شیوة علامه و بنای اصلی و فراگیر وی، عدم ذکر اسانید روایات و نقد محتوایی آنهاست؛ در برخورد با اسناد، گاه سند روایات را به‌طور کامل و گاهی فقط نام آخرین راوی را یادآور شده، روایت را به مصدر اصلی آن ارجاع داده و احیانا به جرح و تضعیف راویان نیز پرداخته است؛ اخبار آحاد را در غیر مسائل فقهی حجت ندانسته، با روایات اسباب نزول، به سبب فراوانی جعل و تحریف با احتیاط برخورد نموده و راویان اهل کتاب را عامل اصلی نفوذ اسرائیلیات به ساحت تفسیر تلقی کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
121 - جستاری در پیوند میان علم و حکمت در آیات و روایات
احسان پوراسماعیلحکمت از نظر آموزه¬های وحیانی، نوعی علم وآگاهی به حقایق است؛ازاین¬رومیان علم وحکمت پیوندی عمیق در معنا وجودداردکه دین در معرّفی آن کوشیده است، تاانسان،طبق نقشۀارائه شده، بادوری ازگناه و انقطاع ازمخلوقات خدا به رؤیت قلبیِ اوقبل ازقیامت نائل آید.این مقاله،باارائۀتع چکیده کاملحکمت از نظر آموزه¬های وحیانی، نوعی علم وآگاهی به حقایق است؛ازاین¬رومیان علم وحکمت پیوندی عمیق در معنا وجودداردکه دین در معرّفی آن کوشیده است، تاانسان،طبق نقشۀارائه شده، بادوری ازگناه و انقطاع ازمخلوقات خدا به رؤیت قلبیِ اوقبل ازقیامت نائل آید.این مقاله،باارائۀتعریفی ازرؤیت قلبیکه ازآن نظریّۀتجسیم برنیاید، سعی درنشان دادن امکان دستیابی به حکمت برای همۀانسانها در طول زندگی دارد؛ نتیجۀرؤیت قلبی، معرفت خداست که سرآمدعلوم است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
122 - مولانا و قرآن و حدیث
غلام حسین حیدریعمق و گستردگی تفکر و اندیشه مولانا در پیوندی استوار با تسلط وی بر علوم قرآنی است. نگاهی به کثرت مفاهیم قرآنی در مثنوی نشان میدهد که مولانا موجبات رستگاری و نجات انسان را تنها در قلمرو وحی می‌جوید. مولانا معانی و مضامین آیات قرآن را بهگونهای خلاّق در حکایات خود درج کر چکیده کاملعمق و گستردگی تفکر و اندیشه مولانا در پیوندی استوار با تسلط وی بر علوم قرآنی است. نگاهی به کثرت مفاهیم قرآنی در مثنوی نشان میدهد که مولانا موجبات رستگاری و نجات انسان را تنها در قلمرو وحی می‌جوید. مولانا معانی و مضامین آیات قرآن را بهگونهای خلاّق در حکایات خود درج کرده و توجه به این حکایات، بیانگر روش‌های تأویل‌گرایانه مولانا در مثنوی است. پرونده مقاله
سکوی نشر دانش
سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد
پیوندهای سایت
مراکز مرتبط
پشتیبانی
صفحات رسمی
حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400