معناشناسی مرگ جاهلیت در حدیث معرفت امام با تأکید بر آیات قرآنی
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی
حسن شجاع بهار
1
(دکترای الهیات، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد)
کلید واژه:
چکیده مقاله :
در هندسه معرفتی شیعیان، شناخت امام، از اهمیتی ویژه برخوردار است. چون معنا و مفهوم امام نزد شیعه، همان انسان کاملی است که واسطه فیض الهی است، و با برقراری ارتباط با امام راستین است که می‌توان شناخت صحیحی از خدا و دیگر مبانی اعتقادی کسب نمود. از این جهت است که در حدیث معرفت امام، پیامبر اکرم(ص) فرمودند: اگر کسی بمیرد و امام زمان خویش را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده است. حدیث معرفت امام، از جمله احادیث متواتر و معتبر بین شیعه و اهل سنت است. این حدیث از جهات مختلف مورد توجه نویسندگان قرار گرفته است. اما یک سؤال قابل توجه است که منظور از مرگ جاهلی چیست؟ به نظر نگارنده بی تردید، حدیث معرفت و روایات مشابه، اهمیت و ضرورت امامت و ولایت را بیان می کند و نمی‌توان کسانی را که صرفاً غیر عارف به امام زمانشان هستند، تکفیر نمود.
In the epistemological geometry of Shiites, the knowledge of Imam has a special importance. Because the meaning and concept of the Imam according to the Shiites is the perfect human being who is the mediator of divine grace, and by establishing a relationship with the true Imam, it can gain a correct knowledge of God and other doctrinal principles. This is why in the hadith of the knowledge of Imam, the Holy Prophet (PBUH) said: "If someone dies and the Imam does not know his Imam, he has died to the death of ignorance." The hadith of Imam's knowledge is one of the consecutive and valid hadiths between Shiites and Sunnis. This hadith has been considered by the authors from different angles. But a significant question is what is meant by ignorant death? According to the author, undoubtedly, the hadith of knowledge and similar narrations express the importance and necessity of guardianship, and those who are merely non-mystics to the Imam of their time cannot be excommunicated.
ابن ابی الحدید. 1383ش، شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین. 1405ق، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، چاپ اول، قم: دار سید الشهداء للنشر.
ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد. 1367ش، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، محقق/ مصحح: محمود محمد طناحی، چاپ چهارم، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن حجر. بی تا، فتح الباری، الطبعة الثانیة، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر.
ابن حنبل، الإمام أحمد. بی تا، مسند أحمد، بیروت: دار صادر.
ابن شهر آشوب. 1379ق، مناقب آل أبی طالب، چاپ اول، قم: علامه.
ابن فارس، أحمد. 1404ق، معجم مقاییس اللغة، محقق/ مصحح: عبد السلام محمد هارون، چاپ اول، بی جا: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق، لسان العرب، محقق/ مصحح: جمال الدین میر دامادی، چاپ سوم، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع- دار صادر.
ابن میثم البحرانی. تابستان 1362ش، شرح نهج البلاغة، تحقیق: عده‌ای از دانشمندان، چاپ اول، قم: مرکز نشر مکتب الاعلام الاسلامی.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. 1408ق، روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن، تحقیق: دکتر محمد جعفر یاحقی- دکتر محمد مهدی ناصح، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
أحمدی میانجی. رجب المرجب 1416ق، مواقف الشیعة، الطبعة الأولی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة.
امام خمینی. 1427ق/ 1385ش، کتاب الطهارة(ط.ج(، تحقیق مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، الطبعة الثانیة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی.
الإمام یحیی بن الحسین. بی تا، الأحکام، تحقیق: أبو الحسن علی بن أحمد بن أبی حریصة، الطبعة الأولی، بی جا: بی نا.
آیت الله الخوئی. 1418ق/ 1997م، صراط النجاة، تعلیق المیرزا التبریزی، الطبعة الأولی، بی جا: بی نا.
بستانی، فؤاد افرام. 1375ش، فرهنگ ابجدی، مترجم: رضا مهیار، چاپ دوم، تهران: انتشارات اسـلامی.
حکیم، سید محسن. 1404ق، مستمسک العروة، قم: منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد. 1412ق، مفردات ألفاظ القرآن، محقق/ مصحح: صفوان عدنان داوودی، الطبعة الأولی، بیروت- دمشق: دار القلم- الدار الشامیة.
سبحانی، جعفر. 1421ق، أضواء علی عقائد الشیعة الإمامیة، قم: مؤسسة الإمام الصادق(ع).
شریف الرضی، محمد بن حسین. 1414ق، نهج البلاغة(للصبحی صالح)، چاپ اول، بی جا: هجرت.
شیخ الأنصاری. بی تا. کتاب الطهارة(ط.ق)، بی جا: مؤسسة آل البیت(ع) للطباعة والنشر.
شیخ طوسی. 1382ش، تلخیص الشافی، چاپ اول، قم: انتشارات المحبین.
شیخ مفید، محمد بن محمد. 1413ق، الإفصاح فی الإمامة، چاپ اول، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
شیخ مفید، محمد بن محمد. 1413ق، المقنعة، چاپ اول، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
صاحب بن عباد. 1414ق، المحیط فی اللغة، محقق/ مصحح: محمد حسن آل یاسین، بیروت: عالم الکتاب.
طریحی، فخر الدین بن محمد. 1375ش، مجمع البحرین، محقق/ مصحح: احمد حسینی اشکوری، چاپ سوم، تهران: مرتضوی.
عده‌ای از علما. 1363ش، الأصول الستة عشر، چاپ اول، قم: دار الشبستری للمطبوعات.
علامه مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی. 1403ق/ 1983م، بحار الأنوار، تحقیق: یحیی العابدی الزنجانی، الطبعة الثانیة، بیروت: مؤسسة الوفاء.
العینی، بی تا، عمدة القارئ، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فراهیدی، خلیل بن أحمد. 1409ق، کتاب العین، چاپ دوم، قم: نشر هجرت.
کاشف الغطاء، محمد حسین. 1413ق، أصل الشیعة وأصولها، الطبعة الرابعة، بیروت: مؤسسة الأعلمی.
کلینی، محمد بن یعقوب. 1407ق، الکافی(ط- الإسلامیة)، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مولی صالح مازندرانی. 1388ق، شرح أصول الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
نجفی، محمد حسن. 1365ش، جواهر الکلام، تحقیق وتعلیق: الشیخ عباس القوچانی، الطبعة الثانیة، طهران: دار الکتب الإسلامیة.
نیشابوری، مسلم. بی تا، صحیح مسلم، بیروت: دار الفکر.
مقالات
رفیعی، علی و حسن عبداللهی. زمستان 1393 ش، «معناشناسی واژه جهل در قرآن کریم»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال پنجم، شماره 20.
_||_
Ibn Abi Al-Hadid. 2004, Sharh Nahjolbalagha Lebne Abi Al-Hadid, Qom: School of Ayatollah Al-Marashi.
Ibn Abi Jomhur, Muhammad bin Zayn al-Din. 1405 AH, Awali al-Laali al-Aziziyya in religious hadiths, first edition, Qom: Dar Sayyid al-Shuhada Lelnashr.
Ibn Athir Jazri, Mubarak bin Muhammad. 1988, Al-Nahayat Fi Gharib Al-Hadis Valasar, Researcher /Editor: Mahmoud Mohammad Tanahi, Fourth Edition, Qom: Ismaili Press Institute.
Ibn Hajar. No date, Fath al-Bari, second edition, Beirut: Dar al-Ma'rifah for printing and publishing.
Ibn Hanbal, Imam Ahmad. No date, Musnad Ahmad, Beirut: Dar Sader.
Ibn Shahr Ashub. 2000, Manaqib Al Abi Talib, first edition, Qom: Allama.
Ibn Fars, Ahmad. 1404 AH, Majam Maghaies Al-Loghata, Researcher /Editor: Abdul Salam Muhammad Harun, First Edition, no place: Islamic Media School.
Ibn Manzur, Muhammad ibn Makram. 1414 AH, Arabic language, researcher /editor: Jamal al-Din Mir Damadi, third edition, Beirut: Dar al-Fikr for printing, publishing and distribution Ibn Maysam al-Bahrani. Summer 1983, Explanation of Nahj al-Balaghah, Research: A group of scientists, first edition, Qom: Islamic School Publishing Center.
Abolfotuh Razi, Hussein bin Ali. 1408 AH, Roz al-Jannan and Ruh al-Jannan Fi Tafsir Al-Qur'an, research: Dr. Mohammad Jafar Yahaghi - Dr. Mohammad Mehdi Naseh, Mashhad: Astan Quds Razavi Islamic Research Foundation.
Ahmadi Miyanji. Rajab Al-Marjab 1416 AH, Shiite positions, first edition, Qom: Moasesa Al-Nashr Al-Eslami Al-Tabea Lejamaa Al-Modaresin Beghom Al-Moshrefa
Imam Khomeini. 1427 AH / 2006, Book of Purification (T.J.), Research of the Institute for Organizing and Publishing the Works of Imam Khomeini, Second Edition, Tehran: Institute for Organizing and Publishing the Works of Imam Khomeini.
Imam Yahya bin Al-Hussein. No date, Al-Ahkam, Tahqiq: Abu Al-Hassan Ali Ibn Ahmad Ibn Abi Harisa, First Edition, no place: Bina.
Ayatollah Al-Khoei. 1418 AH /1997 AD, Serat Al-Najah, Taligh Al-Mirza Al-Tabrizi, First Edition, no place: Bina.
Bostani, Fouad Afram. 1996, Farhang Abjadi, Translator: Reza Mahyar, Second Edition, Tehran: Islamic Publications.
Hakim, Sayed Mohsen. 1404 AH, Mastamsak Al-Urwa, Qom: Publications of the School of the Great Ayatollah Al-Marashi Al-Najafi.
Ragheb Isfahani, Hussein bin Muhammad. 1412 AH, Mofradat Alfaz Al-Qur'an, researcher/ corrector: Safwan Adnan Dawoodi, first edition, Beirut-Damascus: Dar al-Qalam-al-Dar al-Shamiya
Sobhani, Jafar 1421 AH, Azva Ala Aghayed Al-Shie Al-Emamiye, Qom: Imam Sadiq Foundation (AS).
Sharif Al-Razi, Muhammad bin Hussein. 1414 AH, Nahj al-Balaghah (Lelsobhi Saleh), first edition, no place: Hejrat.
Sheikh Al-Ansari. Book of Purification (IQ), no place: Al-Bayt Foundation (AS) for printing and publishing.
Sheikh Tusi. 2003, Talkhis Al-Shafi, first edition, Qom: Al-Mohbin Publications.
Sheikh Mofid, Muhammad bin Muhammad. 1413 AH, Al-Efsah Fi Al-Emama, first edition, Qom: Al-Mutamar Al-Alami for Sheikh Al-Mufid.
Sheikh Mufid, Muhammad ibn Muhammad. 1413 AH, Al-Muqna'a, first edition, Qom: Sheikh Mufid Hazara World Congress.
Saheb Ibn Ibad. 1414 AH, the environment in language, researcher /editor: Muhammad Hassan al-Yasin, Beirut: Alam Al-Ketab
Tarihi, Fakhruddin bin Muhammad. 1996, Majma Al-Bahrain, researcher /editor: Ahmad Hosseini Eshkori, third edition, Tehran: Mortazavi.
Some scholars. 1984, Al-Osul Al-Sata Ashar, First Edition, Qom: Dar Al-Shabestari for Publications.
Allama Majlesi, Muhammad Baqir bin Muhammad Taqi 1403 AH /1983 AD, Bahar Al-Anvar, research: Yahya Al-Abedi Al-Zanjani, second edition, Beirut: Al-Wafa Foundation.
Al-Eini, no date, Omda Al-Qari, Beirut: Dar Al-Ihyaa Al-Tarath Al-Arabi.
Farahidi, Khalil bin Ahmad. 1409 AH, Kitab al-Ain, second edition, Qom: Hijrat Publishing.
Kashef al-Ghatta ', Muhammad Hussein 1413 AH, Asl Al-Shiya Va Osulaha, quarterly printing, Beirut: Scientific Foundation.
Kelini, Muhammad ibn Ya`qub. 1407 AH, Al-Kafi (Islamic), fourth edition, Tehran: Dar Al-Kotob Al-Islamiye
Molly Saleh Mazandarani. 2009, Sharh Osul Al-Kafi, Tehran: Dar Al-Kotob Al-Islami Najafi, Mohammad Hassan 1986, Jawahar al-Kalam, research and commentary: Sheikh Abbas Al-Quchani, second edition, Tehran: Dar Al-Kotob Al-Islami.
Neishaburi, Moslem, no date, Sahih Moslem, Beirut: Dar al-Fikr.
Articles
Rafi'i, Ali and Hassan Abdullahi. Winter 2014, "Semantics of the word ignorance in the Holy Quran", Quarterly Journal of Quranic Studies, Fifth Year, No. 20.
