درآمدی بر پارادایم‌شناسی مطالعات تاریخی قرآن و حدیث با تکیه بر فلسفۀ علوم انسانی

محورهای موضوعی : تاریخ انگاره ها

سید محمدهادی گرامی ¹ , فاطمه طیبی فرد ²

1 - استادیار گروه مطالعات قرآنی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
2 - دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد ادیان و عرفان، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/12/09 تاریخ پذیرش : 1399/12/26 تاریخ انتشار : 1399/12/01

کلید واژه: تفسیر, تبیین, پارادایم‌شناسی, فلسفۀ علوم انسانی, مطالعات تاریخی قرآن و حدیث, اعتبارسنجی منابع,

چکیده مقاله :

پارادایم‌شناسی مطالعات تاریخی قرآن و حدیث ـ شامل همه کوشش‌های مربوط به اعتبارسنجی منابع و همینطور فهم متن ـ در فضای آکادمیک بین‌المللی و همینطور ایران رونق و قوتی ندارد و البته، این وضعیت در ایران به مراتب بدتر است. پژوهشگران و دانشجویان این حوزۀ مطالعاتی، عموماً به‌طور ناخوداگاه و خودکارشده تحت سلطۀ یک پارادایم به پژوهش می‌پردازند. نداشتن این خودآگاهی سبب می‌گردد که با تحول علوم ــ امری که امروزه رشد برق‌آسایی دارد ــ و ایجاد پارادایم‌های نوین، رویکردهای سنتی در قرآن و حدیث دچار چالش شوند و پرسش‌های جدید بدون پاسخ باقی بمانند. بدون شکل‌گیری یک خودآگاهی پارادایمی و همینطور آگاهی از پاردایم‌های نوین و رقیب، بی‌تردید عبور از این چالش‌ها و پاسخ به پرسش‌های جدید میسر نخواهد شد. فلسفه و پارادایم‌شناسی مطالعات تاریخی قرآن و حدیث پیشنهاد یک گرایش مطالعاتی جدید است که می‌تواند چارچوب مستقلی برای بررسی‌های پارادایمی و فلسفی در این حوزه ایجاد کند که براساس آن، فهم و تحلیل پرسش‌ها و دغدغه‌های سنتی و نوین در این زمینه آسان‌تر می‌شود. این مقاله نشان خواهد داد که به رغم مشکلات جدی که در حوزه پارادایم‌شناسی مطالعات تاریخی قرآن و حدیث ــ به خصوص در ایران ــ وجود دارد، با استفاده از فلسفۀ علوم انسانی ـ اجتماعی می‌توان ـ علاوه بر مباحث قبلی هم‌چون شکاکان/ بدبینان در خصوص منابع و تاریخی نگری/ پدیدارشناسی در خصوص فهم متن ـ دوگان‌های پارادایمی جدیدی هم‌چون کل‌گرایی/ فردگرایی، خودآئینی/ همنوع‌گرایی و اثبات‌گرایی/ تفسیرگرایی و... را برای پایه‌ریزی مباحث پارادایم‌شناسی مطالعات تاریخی قرآن و حدیث پیشنهاد داد.

چکیده انگلیسی:

The paradigm-cognition of historical studies of the Qur'an and Hadith including all efforts to validate sources and understand the text is not thriving in the international academic arena as well as in Iran, and of course, the situation is much worse in Iran. Researchers and students in this field of study generally conduct research subconsciously and automatically under the domination of one paradigm. Lack of this awareness and the creation of new paradigms cause the traditional approaches in the Qur'an and Hadith to be challenged by the evolution of science - something that is growing so fast today - and new questions remain unanswered. Without the formation of a paradigmatic consciousness as well as the awareness of new and competing paradigms, it will certainly not be possible to overcome these challenges and answer new questions. "Philosophy and Paradigm-cognition of Historical Studies of the Qur'an and Hadith" is a suggestion for a new field of study that can provide an independent framework for paradigmatic and philosophical studies in this field, based on which it is easier to understand and analyze traditional and modern questions and concerns in this field. This article will show that despite the serious problems that exist in the field of the paradigm-cognition of historical studies of Quran and Hadith - especially in Iran -, using the philosophy of humanities and social sciences in addition to previous topics, such as skepticism and historic views and Phenomenology - new paradigm dualities such as totalitarianism/individualism, autonomy/homophobia and positivism/interpretiveism can be proposed.