شیوۀ کلینی در گزینش احادیث کافی

محورهای موضوعی : تاریخ حدیث

مهدی اکبرنژاد ¹ ()
جمال فرزند وحی ² ()
نجمیه گراوند ³ ()

تاریخ دریافت : 1394/09/24 تاریخ پذیرش : 1394/09/24 تاریخ انتشار : 1392/06/01

کلید واژه: تاریخ حدیث شیعه, کلینی, الکافی, اصحاب اجماع, اصول اربعمائه,

چکیده مقاله :

کتاب کافی از مهم‌ترین جوامعِ حدیث شیعه به شمار می‌رود. شیعیان همواره در طول تاریخ این اثر حدیثی را مجموعه‌ای معتبر از روایات صادقین (ع) تلقی کرده‌اند. بر این پایه جا دارد اسباب و علل این منزلت و جایگاه مهم برای اثر فوق مطالعه شود. بی‌تردید از مهم‌ترین اسباب و علل این توجه گسترده، نحوۀ خاص گزینشی است که مؤلف اثر محمد بن یعقوب کلینی برای فراهم آوردن روایات آن به کار بسته است. بناست که در این مطالعه با مرور نمونه‌هایی از روایات این کتاب و هم، بازخوانی نگرش عالمان متأخرتر به اثر، نحوۀ گزینش کلینی را بازشناسیم و معیارهای او را برای شایان توجه شمردن یک روایت و جای دادنش در مجموعۀ کافی مرور کنیم. همچنین، خواهیم کوشید به این پرسش پاسخ دهیم که در عمل کلینی خود چه اندازه به این معیارها پایبند بوده، و معیارهای گزینش روایات اثر چه اندازه شدت و ضعف پیدا کرده است.

منابع و مأخذ:

علاوه بر قرآن کریم؛

1ـ             ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد، جامع الأصول فی أحادیث الرسول، به کوشش عبدالقادر ارنؤوط، دمشق، مکتبة الحلوانی، 1389ق/ 1969م بب‍‌.

2ـ             ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن، المقدمه، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1416ق.

3ـ             ابن طاووس، علی بن موسی، کشف المحجة لثمرة المهجة، به کوشش محمد حسّون، قم، بوستان کتاب، 1375ش.

4ـ             ابن غضائری، احمد بن حسین، الرجال، به کوشش محمد رضا حسینی جلالی، قم، دار الحدیث، 1422ق/ 1380ش.

5ـ             انصاری، حسن، «اصحاب اجماع»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، به کوشش کاظم موسوی بجنوردی و دیگران، جلد نهم، تهران، 1379ش.

6ـ             بهبودی، محمد باقر، گزیدۀ کافی، تهران، علمی و فرهنگی، 1384ش.

7ـ             ظریف بن ناصح، کتاب الدیات، ضمن الاصول الستة عشر، قم، دار الشبستری للمطبوعات، 1363ش.

8ـ             حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، آل البیت، 1409ق.

9ـ             حسینی همدانی نجفی، محمد، درخشان پرتوی از اصول کافی، قم، چاپخانۀ علمیه، 1363ش.

10ـ          علامۀ حلی، حسن بن یوسف، الرجال به کوشش محمد صادق بحرالعلوم، نجف، دار الذخائر، 1411ق.

11ـ          ــــــــــــــــــــ مختلف الشیعه، قم، جامعۀ مدرسین، 1413ق.

12ـ          خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، 1403ق.

13ـ          زید نرسی، «الاصل»، روایت هارون بن موسی تلعکبری، ضمن الاصول الستة عشر، قم، دار الشبستری، 1363ش/ 1405ق.

14ـ          شعرانی، ابوالحسن، تعلیقه بر شرح اصول الکافی مازندرانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1421ق/ 2000م.

15ـ          شهید ثانی، زین الدین بن علی، الرعایة، قم، بوستان کتاب، 1423ق.

16ـ          شیخ بهایی، محمد بن حسین، مشرق الشمسین، چاپ سنگی، بازنشر قم، انتشارات بصیرتی.

17ـ          شیخ طوسی، محمد بن الحسن، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، به کوشش حسن موسوی خرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1390ق.

18ـ          ــــــــــــــــــــ الرجال، قم، جامعۀ مدرسین، 1373ش.

19ـ          ــــــــــــــــــــ الفهرست، به کوشش عبدالعزیز طباطبایی، قم، مکتبة المحقق الطباطبایی، 1420ق.

20ـ          عاملی، امین ترمس، ثلاثیات الکلینی، قم، دار الحدیث، 1417ق.

21ـ          غروی نایینی، نهله، تاریخ حدیث شیعه تا قرن پنجم، قم، انتشارات شیعه‌شناسی، 1386ش.

22ـ          غفار، عبدالله رسول، الکلینی و الکافی، قم، جامعۀ مدرسین، 1416ق.

23ـ          غفاری صفت، علی اکبر، تلخیص المقباس، تهران، صدوق، 1369ش.

24ـ          فتاحی زاده، فتحیه، مبانی و روشهای نقد حدیث در کتب اربعه، قم، دانشگاه قم، 1385ش.

25ـ          کشی، محمد بن عمر، معرفة الرجال، اختیار شیخ طوسی، به کوشش حسن مصطفوی، دانشگاه مشهد، 1409ق.

26ـ          کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، به کوشش علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.

27ـ          کنتوری، اعجاز حسین، کشف الحجب و الاستار، قم، کتابخانۀ مرعشی، 1409ق.

28ـ          مامقانی، عبدالله بن محمد حسن، مقباس الهدایه فی علم الدرایه، به کوشش محمد رضا مامقانی، قم، موسسه دار البیت لاحیاء التراث، 1422ق.

29ـ          مدیر شانه‌چی، کاظم، درایة الحدیث، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1385ش.

30ـ          معارف، مجید، تاریخ عمومی حدیث، تهران، کویر، 1387ش.

31ـ          ــــــــــــــــــــ مباحثی در تاریخ حدیث، تهران، نبأ، 1387ش.

32ـ          ــــــــــــــــــــ و رشیدی، امیر، «بررسی اصالت کتاب عبید الله بن علی حلبی»، صحیفۀ مبین، شماره 51، بهار و تابستان 1391ش.

33ـ          معروف الحسنی، هاشم، دراسات فی الحدیث و المحدثین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، 1426ق.

34ـ          مؤدب، رضا و حدادیان، عبدالرضا، «بررسی دلالی روایات تحریف نما در کتاب کافی»، حدیث پژوهی، شم‍ 2، پاییز و زمستان 1388ش.

35ـ          مهروش، فرهنگ، «دیات، کتاب»، ارائه شده برای نشر به دائرة المعارف ایسلامیکا، قابل دسترسی در تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.

36ـ          میرداماد، محمد باقر بن محمد، الرواشح السماویة، قم، دار الخلافه، 1311ق.

37ـ          نجارزادگان، فتح الله، «بررسی و ارزیابی حدیث کمیت آیات قرآن در کتاب کافی»، حدیث پژوهی، بهار وتابستان 1388ش، شم‍ 1.

38ـ          نجاشی، احمد بن علی، الرجال، قم، داوری، 1411ق.

39ـ          نوری، حسین، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسة آل البیت، 1415ق.

Madelung, Wilferd, “Al-Kulaynī,” Encyclopedia of Islam, vol. V, Leiden, Brill, 1986.