بازخوانی مفهوم جوامع حدیثی
محورهای موضوعی : تاریخ حدیث
اکرم حسین زاده
1
(دانشجوی دکتری علوم قرآن وحدیث، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.)
سید محسن موسوی
2
(استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.)
کلید واژه: جامعیت موضوعی, جامع ابواب فقهی, جامع‌نگاری, متون حدیث,
چکیده مقاله :
جامع‌نگاری جریانی کهن در فرهنگ اسلامی، و کوشش برای بازشناسی جوامع حدیثی از حوزه‌های جدید مطالعه در حوزۀ تاریخ و علوم حدیث است. تعاریف در معرفی جوامع حدیثی متفاوت است؛ به گونه‌ای که هیچ یک از آنها جامع و مانع نیست. کتاب‌ها و مقاله‌های انگشت‌شماردربارۀ جوامع حدیثی تنها به معرفی جوامع مهم حدیثی شیعه و اهل سنت می‌پردازند و به نظر می‌رسد که در آنها تعریفِ پذیرفتنی یا حتی تصویر واضحی از مفهوم جامع‌نگاری حاصل نشده است. در این مطالعه با مرور سیر تاریخی نگارش‌های جامع حدیثی نزد شیعیان و اهل سنت و تعریف‌های ارائه‌شده در معرفی خصوصیات جوامع حدیثی، ضمن بیان دیدگاه‌ها دربارۀ جوامع حدیثی و نقد کتاب‌هایی که در معرفی آنها تألیف شده است، جامع‌‌ترین تعریف از جامع‌نگاری را بازخواهیم شناخت. چنان که خواهیم دید، تعریف بهینه ناظر به جامعیت در اکثر موضوعات دینی است که قابل انطباق بر برخی کتاب‌های جامع شیعه نیست؛ گرچه در میان شیعیان از زمان پیدایی حدیث تا کنون، جامع‌نگاران بزرگی ظهور کرده‌اند.
Writing the Jāmi’ books (Comprehensive Collection of Hadith) and the attempt to introducing these books are new areas of study in the field of the history of hadith sciences. Definitions are different in introducing such hadith books, so that none of them are comprehensive. Few books and articles on hadith books only introduce important Shiite and Sunni hadith books and seem to have no acceptable definition or even a clear picture of the concept of such style of books. In this study, while reviewing the historical course of comprehensive Hadithic writings among Shiites and Sunnis and the definitions offered in introducing the characteristics of Hadithic collections, while presenting the views on Hadithic collections and critiques of the books they have authored, the most comprehensive definition of the term will be offered. As we shall see, the optimum definition for the book is the one which considers comprehensiveness for the book which includes most religious subjects, a feature which cannot be found in some comprehensive Shiite books, although great Shia authors of such books have emerged since the emergence of hadith.
_||_
