-
دسترسی آزاد مقاله
1 - اندیشههای تعلیمی جهانی درافسانههای ازوپ و کلیلهودمنه
نعمت اصفهانی عمرانیکی از انواع چهارگانه ادبیات که از روزگاران کهن مورد تأکید و اتفاقنظر ملتهای صاحب فرهنگ و تمدن جهان بوده و هست، ادبیاتتعلیمی است. ادبیاتتعلیمی به نوعی از ادبیات گفته میشود که در آن خالق اثر با در مقابلْ قراردادن دو مفهوم خیر و شرّـ بهطورغیرمستقیمـ سعی دارد تا مض چکیده کاملیکی از انواع چهارگانه ادبیات که از روزگاران کهن مورد تأکید و اتفاقنظر ملتهای صاحب فرهنگ و تمدن جهان بوده و هست، ادبیاتتعلیمی است. ادبیاتتعلیمی به نوعی از ادبیات گفته میشود که در آن خالق اثر با در مقابلْ قراردادن دو مفهوم خیر و شرّـ بهطورغیرمستقیمـ سعی دارد تا مضامین اخلاقی و حکمی را، که در ادبیات کلاسیک جهان عموماً به زبان حیوانات (فابل) و در قالب پند و اندرز است، به دیگران آموزش دهد. در میان آثار تعلیمی جهان به زبان فابل، دو اثر به نامهای افسانههای ازوپ و کلیله و دمنه، که یکی متعلق به دنیای غرب و دیگری متعلق به جهان شرق است، بیش از آثار دیگر با مضامین اخلاقی و حکمی همراه است. برهمیناساس، نگارنده برآناست تا برخی از اصول اخلاقی افسانههای ازوپ و کلیله و دمنه را، که در تاریخ ادبیات جهان از جایگاه ارجمندی برخوردارند و در حوزه ادبیاتتعلیمی مورد تأکید بسیاری از اندیشمندان اخلاقگرا میباشند، نقد و بررسی نماید. شایان ذکر است که آموزههای تعلیمی دو اثر مذکور در عرصههای مختلف زندگی بیش از همه در مسائل دینی، اجتماعی و سیاسی نمود دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - بررسی اشعار حافظ با دیوان امام علی از دیدگاه ادبیاتتعلیمی
مسلم رجبییکی از بزرگترین غزلسرای قرن هشتم هجری، خواجه حافظ شیرازی است. درباره او همین بس که؛ مفاهیم تربیتی و مضامین والای اخلاقی در لابهلای اشعار شورنگیزش، خودنمایی میکند و عواطف و احساسات پاک و سرشار خوانندگان را برمیانگیزد. نیک میدانیم که حافظ بر دیوان شعرای پیشین تسل چکیده کاملیکی از بزرگترین غزلسرای قرن هشتم هجری، خواجه حافظ شیرازی است. درباره او همین بس که؛ مفاهیم تربیتی و مضامین والای اخلاقی در لابهلای اشعار شورنگیزش، خودنمایی میکند و عواطف و احساسات پاک و سرشار خوانندگان را برمیانگیزد. نیک میدانیم که حافظ بر دیوان شعرای پیشین تسلّط شگرفی داشته است و از مضامین بدیع و مفاهیم ناب آنان، برای ادای مقصود و ضرورت کلام خویش بهره میبرده است. یکی از این دیوانهای شعری، دیوان ارزشمند امام علیاست؛ چراکه قرابت مضامین اخلاقی و تربیتی اشعار حافظ در پارهای از اوقات، نشاندهندة تأثیرِ مفاهیمِ والایِ اخلاقی و حکمیِ دیوان امام علیاست. این پژوهش با هدف بررسی تطبیقی دیوان حافظ شیرازی و دیوان امام علیاز دیدگاه ادبیاتتعلیمی انجام گرفته است تا بتوان از وجوه تقارن و تشابه مضامین اخلاقی و تربیتی اشعار خواجه با سرودههای امام علیبیشازپیش آگاه شد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - درآمدی بر ادبیات تطبیقی غیرجدّ
سیّداحمد حسینی کازرونیادبیّات منظوم و منثور را به دو بخش کلّی تقسیم کرده اند: جدّ و هزل.جدّیات شامل نوشتارهای اخلاقی، عشقی، رزمی و بزمی است؛ و آثار مکتوب غیرجدّی،مواردی مانند طنز، هجا، فکاهی، لطیفه، بذله، مطایبه، شوخی، مسخرگی، و انتقاد رادربرمی گیرد.در نوشتارهای بازمانده از ادب پیشین فارسی، چکیده کاملادبیّات منظوم و منثور را به دو بخش کلّی تقسیم کرده اند: جدّ و هزل.جدّیات شامل نوشتارهای اخلاقی، عشقی، رزمی و بزمی است؛ و آثار مکتوب غیرجدّی،مواردی مانند طنز، هجا، فکاهی، لطیفه، بذله، مطایبه، شوخی، مسخرگی، و انتقاد رادربرمی گیرد.در نوشتارهای بازمانده از ادب پیشین فارسی، جز دربارة هجا 1 چیزی درخور توجّه دربارة ادب غیرجدّی نیامده است و اگر گاهی در متون ادب فارسی، مطالبی دیده شود، غالباً هجورا ب هجای هزل یا دیگر متفرّعات غیرجدّ ب هکار برده اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - تطبیق تشبیه ابیات حکمی بوستان و سروده های متنبی
محمد بهنام فر مجید خسوریتشبیه یکی از بارزترین و بنیادی ترین شیوه های بیانی است که نفش عمده ای در خیال انگیزی و تاثیر کلام شاعران داشته است. در این مقاله به شیوه توصیفی -تحلیلی و تطبیقی تشبیهات موجود در ادبیات حکمی بوستان و سروده های جکمی متنبی از وجوه محتلف طرفین تشبیه -جسی و عقلی بودن -مفرد و چکیده کاملتشبیه یکی از بارزترین و بنیادی ترین شیوه های بیانی است که نفش عمده ای در خیال انگیزی و تاثیر کلام شاعران داشته است. در این مقاله به شیوه توصیفی -تحلیلی و تطبیقی تشبیهات موجود در ادبیات حکمی بوستان و سروده های جکمی متنبی از وجوه محتلف طرفین تشبیه -جسی و عقلی بودن -مفرد و مرکب بودن - وجه شبه بررسی گردیده و تحلیلی آماری از آن ها ارایه شده است. نتایج تحقیق حاکلی از آن است که هر جند سعدی و متنبی از انواع تشبیه از جمله مفرد -مرکب -مطلق-مضمر-بلیغ و موکد بهره گرفته اند ؛ ام در کاربرد تشبیه به لحاظ آماری با یکدیگر تفاوت هایی دارند. از دیگر نتایح تحقیق این است که تشبیهات سعدی در بیشتر موارد مفرد بلیغ- واضح و بدون تعقید است. اما گرایش متنبی به تشبیهات ضمنی-مقید و یا مرکب- معقد و غیر صریح بیشتر است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - بررسی نکته های قرآنی در عال مآرای نادری
مریم ایرانمنشعالم آرای نادری نوشته محمدکاظم مرویمفصل ترین زندگینامه نادرشاه افشا ر، و یکی از برجسته ترین آثار تاریخی عبرت آموز قرن دوازدهم هجری است. نثر محمدکاظم به تداول عامه ماوراءالنهر در آن عصر نزدیک است و متناسب با داستان پردازی است. تعداد زیادی از این اشعار از نوع تعلیمی و اخل چکیده کاملعالم آرای نادری نوشته محمدکاظم مرویمفصل ترین زندگینامه نادرشاه افشا ر، و یکی از برجسته ترین آثار تاریخی عبرت آموز قرن دوازدهم هجری است. نثر محمدکاظم به تداول عامه ماوراءالنهر در آن عصر نزدیک است و متناسب با داستان پردازی است. تعداد زیادی از این اشعار از نوع تعلیمی و اخلاقی است و نویسنده در پی آن است که در ضمن بیان حوادث و رخدادهای تاریخی، نکته های اخلاقی و اندیشه های پسندیده مذهبی و عرفانی، و علوم و فنون را به مردم یادآور شود، و نکته های ظریف قرآنی را نیز به مخاطب یادآور شود. این مقاله سعی دارد با روش کتابخانه ای و سندکاوی، و آوردن نمونه هایی از اشعار تعلیمی و اخلاقی این اثر، گوشه ای از برجستگی ها و جذابی تها و آموزه های قرآنی این کتاب تاریخی را بازگو کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - ساختار اخلاقی– اعتراضی در اندیشههای نظامی گنجوی
علی آسمند جونقانیدر این پژوهش پیوند اخلاق و اعتراض در اندیشۀ نظامی مورد بررسی قرارگرفته است. او با رویکرد تعلیمی در پی عدالت ورزی حاکمان و هدایت جامعه به سوی جامعه آرمانشهری است و با داستانهای تعلیمی و بیان اعتراضی گاه با تصریح و گاه با تعریض در برابر عوامل تحمیلی اجتماعی و سیاسی ای چکیده کاملدر این پژوهش پیوند اخلاق و اعتراض در اندیشۀ نظامی مورد بررسی قرارگرفته است. او با رویکرد تعلیمی در پی عدالت ورزی حاکمان و هدایت جامعه به سوی جامعه آرمانشهری است و با داستانهای تعلیمی و بیان اعتراضی گاه با تصریح و گاه با تعریض در برابر عوامل تحمیلی اجتماعی و سیاسی ایستادگی میکند. به اعتقاد او شاید تعلیم از میان انواع ادبی عرصۀ بهتری برای روح انتقادی و اعتراضی به حاکمان زورمدار باشد. از اینرو در قالب داستانهایی از سرنوشت حاکمان گذشته ستودنیها را ستوده و ناشایستها را تقبیح کرده، مضامین ارزشمندی چون عدالت، دینداری و خردورزی و انساندوستی را ستایش کرده و از سویی ناراستی و نادرستی و بیعدالتی و ظلم را تقبیح کرده است. نگارنده در این جستار ضمن مطالعه تحلیلی نتیجه میگیرد بر اساس آموزههای دینی، نظامی اعتراض خود را به حاکمان زمان خود به چهار روش مختلف اقتضائی ابراز داشته و این اعتراض را با توجه به مبانی اخلاقی و شرایط تأثیرگذاری بیان میدارد. از اینرو ظلم را برنمیتابد و با آوردن حکایتهای متعدد از پادشاهان گذشته به تعریض یا با نصایح اخلاقی بهتلویح و یا با اعتراض به تصریح بر آنها میتازد تا به راه دادگری بازآیند. مرحله نهایی از اصول اعتراضی - تعلیمی نظامی متوسل شدن به عالم فرازمینی و توسل به کسانی چون پیامبر اسلام است تا خود ریشه ظلم را برکنند. او ضمن دعوت به عدالتورزی که یکی از شرایط اصلی در حکومتداری است، پادشاهی را که فاقد شرط عدالت ورزی در آرمانشهر نظامی باشد، فاقد صلاحیت حکومتداری میداند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - سراینده ی پندنامه کیست؟
مینو فطوره چیدر فایل اصل مقاله موجود است.در فایل اصل مقاله موجود است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - بررسی آموزه های تمثیلی ـ تعلیمی در تحفـةالاحرار جامی
مالک شعاعینورالدین عبدالرحمن جامی، نامآورترین شاعر و عارف قرن نهم هجری است. در میان 45 اثر برجا مانده از وی، مثنوی تحفـةالاحرار به داشتن مضامین تمثیلی ـ تعلیمی متمایز است. این کتاب، مرامنامهای حاوی دستورهای اخلاقی و نصایح پدر برای فرزند خردسال خویش بوده سؤال اصلی این است که جا چکیده کاملنورالدین عبدالرحمن جامی، نامآورترین شاعر و عارف قرن نهم هجری است. در میان 45 اثر برجا مانده از وی، مثنوی تحفـةالاحرار به داشتن مضامین تمثیلی ـ تعلیمی متمایز است. این کتاب، مرامنامهای حاوی دستورهای اخلاقی و نصایح پدر برای فرزند خردسال خویش بوده سؤال اصلی این است که جامی چـه مسـائلی از این حوزه ودر چه حدودی بیان کردهاست؟ لذا هدف این پژوهش، تبیین و بررسی مضامین تعلیمی از قبیل: تأکید بر علماندوزی، توجّه به اصول و فروع دین، قناعت، مبارزه با هوس، بیاعتباری دنیا، یاد مرگ، نکوهش آزمندی، پرهیز از مداهنت، دوری از مصاحبت فرومایگان، توجه به عدل و انصاف، پیروی از پیر و ... است که از دریچة تمثیل بدان کمتر نگریسته شدهاست. در میان مبانی مختلف تمثیلی ـ تعلیمی، توجه به دین، پرهیز از مداهنت و یاد مرگ، بسامد بالاتری دارند. پژوهش حاضر با روش توصیف و تحلیل، به بررسی این آموزههای پرداخته، روش گردآوری اطلاعات، اسنادی و کتابخانهای است. جامعه آماری شامل بیتهای تحفـةالاحرار جامی است. نمونه های آماری، بیتهایی از تحفـةالاحرار است که علاوه بر مبانی تعلیمی، مبتنی بر صنعت تمثیل، حسب کتب فنون و صناعات ادبی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - آموزههای تعلیمی در منظومة غنایی محب و محبوب
احمد رضا یلمه هاشعر تعلیمی، یکی از گستردهترین و دراز آهنگترین انواع شعری ادب فارسی است. اشعار و آثار تعلیمی گاهی به صورت مستقل و جداگانه است همانند منظومهها و داستانها و قطعاتی که منحصراً به تعلیم و پند و حکمت و اخلاق میپردازد و گاهی هم در میان دیگر آثار ادبی پراکنده است. بدان گون چکیده کاملشعر تعلیمی، یکی از گستردهترین و دراز آهنگترین انواع شعری ادب فارسی است. اشعار و آثار تعلیمی گاهی به صورت مستقل و جداگانه است همانند منظومهها و داستانها و قطعاتی که منحصراً به تعلیم و پند و حکمت و اخلاق میپردازد و گاهی هم در میان دیگر آثار ادبی پراکنده است. بدان گونه که گاهی مفاهیم و مضامین اخلاقی، حکمی، مذهبی و پندیات در منظومههای غنایی و حتی حماسی و یا قصاید مدحی به کار رفته که نه تنها جنبة شاعرانه این قبیل آثار را کم نمیکند بلکه با شور و احساس خاصی باعث جذابیت این قبیل آثار میگردد . یکی از منظومههای غنایی ناشناخته ادب فارسی (که آن را میتوان طولانیترین ده نامه ادب فارسی به حساب آورد و تا کنون مورد غفلت واقع گردیده ) منظومة محب و محبوب است که یکی از آثار نفیس متعلق به قرن هشتم هجری است که در قالب مثنوی در شرح عشق و عاشقی به شیوة ده نامههای ادب فارسی سروده شده و تاکنون به زیور چاپ آراسته نگردیده است . در این مثنوی غنایی، مضامین و معانی تعلیمی و حکمی فراوانی موجود است که شاعر به اقتضای زمینة انفعالی و ذوقی در جای جای این داستان عاشقانه به کار برده است . این پژوهش بر آن است تا برای نخستین بار به مایهها و زمینههای تعلیمی و اخلاقی در این منظومه غنایی بپردازد . پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - عروسی ابد «بررسی مرگ اختیاری یا تولدی دیگر در شعر تعلیمی مولانا»*
سید احمد حسینی کازرونی اسماعیل عبدی مکوندمرگ و مرگ اختیاری از مبانی عمیق عرفان و ادب تعلیمی است. مولانا نگاهش به مرگ از نوع نگاه سنایی است. امّا ظرافتها و باریکاندیشیهای مولانا و اشاراتی از آیین بودایی و یونانی و ایران باستان، به نگاه مولانا لطافت و معنویتی خاص عطا فرموده است. این مقاله برآن است تا با روش ت چکیده کاملمرگ و مرگ اختیاری از مبانی عمیق عرفان و ادب تعلیمی است. مولانا نگاهش به مرگ از نوع نگاه سنایی است. امّا ظرافتها و باریکاندیشیهای مولانا و اشاراتی از آیین بودایی و یونانی و ایران باستان، به نگاه مولانا لطافت و معنویتی خاص عطا فرموده است. این مقاله برآن است تا با روش تحلیلی ـ توصیفی نگرش مولانا را نسبت به مرگ به طوراعم، و به مرگ ارادی به طور اخص، باز نماید؛ و نشان دهد که مولانا چگونگی تجلّی از مرگ را در ترکیباتی از قبیل: افشارش مرگ، بحر بیپایان مرگ، بیخ مرگ، تب مرگ، تلخی مرگ، جان مرگاندیش، خدنگ مرگ، خمار مرگ، دود مرگ، سراب مرگ، شراب مرگ، شربت مرگ، گردن مرگ، مرغ مرگاندیش و... در اشعارش نمایان ساخته تا بتواند با آرامش قلبی، جلوههای وصال حق را ارائه نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - نقش تمثیلی حیوانات در طرب المجالس
رضا الیاسی مریم محمودیاستفاده از حیوانات به عنوان شخصیت داستان ها و حکایت های داستانی، یکی از ابزارهایی است که نویسندگان و داستان سرایان از دیرباز تاکنون به آن توجّه داشته و از آن بسیار بهره برده اند. از جمله آثاری که در بخشی از آن از حیوانات برای ایفای نقش تمثیلی و نمادین استفاده شده، کتا چکیده کاملاستفاده از حیوانات به عنوان شخصیت داستان ها و حکایت های داستانی، یکی از ابزارهایی است که نویسندگان و داستان سرایان از دیرباز تاکنون به آن توجّه داشته و از آن بسیار بهره برده اند. از جمله آثاری که در بخشی از آن از حیوانات برای ایفای نقش تمثیلی و نمادین استفاده شده، کتاب طرب المجالس اثر میرحسینی غوری هروی است که در قرن هفتم تألیف شده است. میرحسینی هروی در بخش سوم کتاب با عنوان در فضیلت و شرف انسان بر جمیع حیوانات از حیوانات گوناگون به عنوان بخشی از شخصیت های داستان کتاب خود استفاده کرده است. در این کتاب از حدود شصت جانور مختلف نام برده شده که هریک از آنها با توجّه به نقشی که در داستان دارند، نمادی از شخصیتی هستند که در جهان بیرون وجود دارند و میرحسینی هروی با استفاده از این نقش های تمثیلی و نمادین که برای هریک از این حیوانات در جامعه و اذهان مردم وجود دارد، به بیان اهداف تعلیمی، اخلاقی و تربیتی خود پرداخته است. این کتاب با توجّه به کاربرد مؤثر و گسترده از نقش سبملیک حیوانات گوناگون در آن، اثری تعلیمی و نمادین و جایگاه آن به عنوان یک اثر تمثیلی به گونه توصیفی در ادب فارسی و عرفانی قابل توجّه است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
12 - آموزههای اخلاقی – تعلیمی ِخردنامههای فیلسوفان یونان در اقبالنامه نظامی
علی افضلینظامی یکی از معدود گویندگانی است که ردّپای حکمت یونان و آرای فلاسفه باستان را میتوان در آثارش جستجو کرد. وی با تلفیق آموزههای اسلامی و موازین فلسفی، به اصول حکیمانه، صبغهای دینی- مذهبی داد. بنیاد حکمت فلاسفه پیشین بر مبنای اصول انسانی و هدف آن، پرورش قوای روحانی بو چکیده کاملنظامی یکی از معدود گویندگانی است که ردّپای حکمت یونان و آرای فلاسفه باستان را میتوان در آثارش جستجو کرد. وی با تلفیق آموزههای اسلامی و موازین فلسفی، به اصول حکیمانه، صبغهای دینی- مذهبی داد. بنیاد حکمت فلاسفه پیشین بر مبنای اصول انسانی و هدف آن، پرورش قوای روحانی بود. از این رو شاید به جرأت بتوان خاستگاه ادب تعلیمی را در حکمت فیلسوفان یافت؛ زیرا اینان در واقع، اولین معلمان اخلاق جهت تربیت بشریت بودند و با بهرهگیری از ادلّه و براهین عقلی و نیز ملموس و عینی ساختن مسائل، آدمیان را جهت رسیدن به کمال هدایت میکردند. نظامی در مجموعه اقبالنامه، با بهتصویر کشیدن مشرب فلسفی حکما، به نوعی سعی در تربیت مخاطب خویش و نصیحت کردن وی داشته است. آنچه که در این مقاله بررسی میشود، تحلیل دیدگاههای تربیتی سه فیلسوف نامدار یونانی (سقراط، افلاطون، ارسطو) با استناد به کلام نظامی در منظومه اقبالنامه است. دراصل برآنیم تا بنمایههای تربیتی آموزههای آنان و نیز نقش آنها را در پایهگذاری این نوع ادبیات مورد نقد و ارزیابی قرار دهیم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
13 - بررسی موضوعات تعلیمی و غنایی لالاییهای استان بوشهر
منیژه پورنعمت رودسریدر رویکرد مطالعات فرهنگی، پژوهشگر تحقیقات خود را به آثار مشهور و معتبر محدود نمیکند، بلکه ادبیات عامه پسند را نیز معرف فرهنگ جامعه می داند. با توجه به این که لالاییها جزو ادبیات شفاهی و عامیانه محسوب می شوند و در حوزه ی مردم شناسی باید به شناخت بیشتر مردم مناطق مختلف چکیده کاملدر رویکرد مطالعات فرهنگی، پژوهشگر تحقیقات خود را به آثار مشهور و معتبر محدود نمیکند، بلکه ادبیات عامه پسند را نیز معرف فرهنگ جامعه می داند. با توجه به این که لالاییها جزو ادبیات شفاهی و عامیانه محسوب می شوند و در حوزه ی مردم شناسی باید به شناخت بیشتر مردم مناطق مختلف دست یافت، باید دید که لالایی ها تا چه حد اوضاع اجتماعی و فرهنگی مردم منطقه را فرا می نماید. به دلیل این که مادر اولین کارگزار اجتماعی شدن کودک در تعلیم مفاهیم دینی، فرهنگی و اجتماعی است و همچنین در لالایی ها احساسات خود را نیز بیان می کند، بررسی لالاییها میتواند در حوزه ی پژوهشهای ادبیات تعلیمی و غنایی مورد توجه باشد. این بررسی برآن است تا نشان دهد که برخی از لالاییها بیانگر آرزوهای مادران و نشانگر هویت مذهبی مردم است. لالاییها همچنین دل نگرانیهای اجتماعی و اقتصادی مردم، ساختار خانوادهها از قبیل ارتباط عاطفی و چند همسری را نیز نشان می دهد. با توجه به این که تاکنون تحقیقات انجام شده در مورد لالایی های استان بوشهر بیشتر جمع آوری بوده و کمتر تحلیل محتوایی شده است، انجام این پژوهش ضروری به نظر می رسد تا از طریق تحلیل محتوای لالایی به عنوان نوعی ادبیات عامیانه، غنایی و تعلیمی، با دیدگاه های فرهنگی، اقتصادی، دینی و مذهبی مردم استان بوشهر به ویژه مادران و زنان این منطقه آشنا شویم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - بررسی بن مایه های تعلیمی و اخلاقی رمان سووشون
سید احمد حسینی کازرونی محمد رضا کمالی بانیانیسووشون یک رمان تاریخی- سیاسی، با نثری دقیق و محکم است. این اثر از نظر فن داستان نویسی و پرورش درون مایه بسیار قوی و همچنین اولین داستانی است که شخصیّت محوری آن یک زن می باشد. در این رمان موضوعات مختلف همانند مسایل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، تاریخی، تعلیمی و حماسی با هم ترک چکیده کاملسووشون یک رمان تاریخی- سیاسی، با نثری دقیق و محکم است. این اثر از نظر فن داستان نویسی و پرورش درون مایه بسیار قوی و همچنین اولین داستانی است که شخصیّت محوری آن یک زن می باشد. در این رمان موضوعات مختلف همانند مسایل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، تاریخی، تعلیمی و حماسی با هم ترکیب شده اند و اثری جاودانه را خلق کرده اند. هر چند در اغلب پژوهش ها و نقد ها این رمان از حیث سیاسی مورد بررسی قرار گرفته اما جنبه تعلیمی آن به قدری قوی است که می توان این اثر را در زمره یکی از آثار تعلیمی قرار داد. در واقع ندای پس زمینه سووشون، ندایی آگاه ساز، تذکر دهنده و تعلیم گرایانه است. بر همین اساس در این پژوهش به بررسی جنبه های تعلیمی رمان سووشون پرداخته خواهد شد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - بازتاب آموزه های تعلیمی امثال قرآنی در تاریخ جهانگشای جوینی
زهرا سلیمانیآثار ادبای فارسی از دیرباز عرصه ای برای عرضۀ ادبیات تعلیمی بوده است چنان که غالب آنان از انواع امثال و حکم در جهت غنای حکمی و اخلاقی شعر و سخن خود بهره ها برده اند. چرا که امثال، عصارۀ حکمت های ملل و چکیدۀ حکایات نحل می باشد و راه نویسنده را در نیل به مقصود کوتاه تر و ج چکیده کاملآثار ادبای فارسی از دیرباز عرصه ای برای عرضۀ ادبیات تعلیمی بوده است چنان که غالب آنان از انواع امثال و حکم در جهت غنای حکمی و اخلاقی شعر و سخن خود بهره ها برده اند. چرا که امثال، عصارۀ حکمت های ملل و چکیدۀ حکایات نحل می باشد و راه نویسنده را در نیل به مقصود کوتاه تر و جذاب تر می نماید. از سوی دیگر، ادب فارسی همواره با کلام الهی عجین بوده است و نویسندگان با اقتباس و تضمین آیات الهی و امثال قرآنی بر زیبایی و غنای لفظی و معنوی آثار خود افزوده اند. البته این ویژگی در سبک نثر فنی بیشتر به چشم می خورد که در این رهگذر، تاریخ جهانگشای جوینی از نمونه های برجسته و بارز آن به شمار می آید. مؤلف این کتاب با تبحر و تسلطی که بر زبان عربی و کلام الهی داشته است گام به گام با اغراض متنوعی از جمله بهره مندی از آموزه های مختلف، تفسیر و توضیح، متن جهانگشا را مزین به آیات الهی نموده است. این نوشته با نگاهی اجمالی به جوینی و این کتاب تاریخی بر آن است تا با ارائه نمونه ای از ضرب المثل های قرآنی جهانگشا، نقش تعلیمی این امثال را تبیین نموده و موفقیت جوینی را به نمایش گذارد که چگونه با تکیه بر امثال قرآنی توانسته است جهانی نو از آموزه های مختلف را به روی مخاطب بگشاید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - جلوههای تصاویر تعلیمی در دیباچههای مثنوی*
ابراهیم ابراهیم تباربی شک جلال الدین محمّد مولوی یکی از پرمایهترین گویندگان ایرانی است. شهرت او به کتاب عظیم الشان مثنوی است؛ و اطلاعات کم نظیر مولوی در این اثر موج میزند. دربارة این اثر بی مانند، آثار زیادی به چاپ رسیده است؛ امّا به دلیل حجم مطالب و موضوعات متنوع، هنوز جای خالی تحقیقات چکیده کاملبی شک جلال الدین محمّد مولوی یکی از پرمایهترین گویندگان ایرانی است. شهرت او به کتاب عظیم الشان مثنوی است؛ و اطلاعات کم نظیر مولوی در این اثر موج میزند. دربارة این اثر بی مانند، آثار زیادی به چاپ رسیده است؛ امّا به دلیل حجم مطالب و موضوعات متنوع، هنوز جای خالی تحقیقات احساس می شود. یکی از موضوعات قابل بحث، جلوههای تصاویر بیانی در دیباچه های مثنوی است که عرصة تبلور اندیشههای تعلیمی مولاناست. به تعبیر دیگر، مولانا از گونههای بیانی نه به قصد تزیین کلام، بلکه برای تفهیم و تعلیم مطالب آسمانی و روحانی با زبان رمز به سالکان طریقت بهرههای فراوان برده است. با توجه به گستردگی حوزة تخیّل شاعر، و بهرهوری از تصاویر در مثنوی، میتوان به دو گونة استعاره و تشبیه اشاره نمود که بیش از سایر عناصر بیانی، در خدمت تعلیمات حقایق الهی قرار گرفته است این پژوهش بر آن است تا زمینههای تعلیمی تصاویر بیانی را در دیباچة شش گانه مثنوی بررسی نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
17 - کنکاشی در نمادپردازی در گنبد هفتم (با تکیه بر ادبیات تعلیمی و غنایی)
راحله عبداله زاده برزوهفت پیکر، از جملة شاه کارهای ادبیات غنایی است که سخن پرداز گنجه آن را به رشتة نظم در آورده است. این اثر در به کارگیری نمادها در بیان ساختار روانی انسان، بی نظیر است. او در این اثر، سلوک بهرام را در هفت وادیِ هفت گنبدِ آسمانی به دست هفت شاه بانوی جهان، برای رسیدن به تمام چکیده کاملهفت پیکر، از جملة شاه کارهای ادبیات غنایی است که سخن پرداز گنجه آن را به رشتة نظم در آورده است. این اثر در به کارگیری نمادها در بیان ساختار روانی انسان، بی نظیر است. او در این اثر، سلوک بهرام را در هفت وادیِ هفت گنبدِ آسمانی به دست هفت شاه بانوی جهان، برای رسیدن به تمامیت و کمال به تصویر می کشد. در گنبد هفتم که به رنگ سپید و سیارة زهره ویژه شده است و داستان از زبان دُرسَتی، شاه دخت ایرانی، بیان می شود، همه چیز رنگ و بوی سپیدی دارند. خواجة پارسا نمادی از بهرام گور است که در سفر از پارسایی ظاهری و قشری به پارسایی درون می رسد. از جملة نمادهای به کار رفته در این داستان می توان به ماه، خورشید، درخت، آب، موسیقی، نگهبان، زن، خار و ... اشاره کرد. این مقاله تلاشی است برای تحلیل نمادهایی که در واپسین داستان هفت پیکر به کار گرفته شده اند. در پایان مقایسه کوتاهی میان بهرام به عنوان یک شخصیت حماسی تاریخی با سیاوش، پهلوان ایرانی صورت گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
18 - رمزینههای اندامیِ انسان در رباعیات عینالقضات همدانی با تکیه بر ادبیات تعلیمی، غنایی، عرفانی
محمد رضا رضائیانبا بررسی و دقت در آثار ادبی، به خصوص اشعارتعلیمی و عرفانی، میتوان دریافت که ادبیات وعرفان به نوعی هم زادند وزبان ادبیات را، نسخه بدلی اززبان دین دانست که هر دو سرزمینی آسمانی دارند. صوفیه همواره درجهت تبیین عقاید و ترویج اعتقادات خویش- چه دربُعد تعلیمی و چه در بُعد تو چکیده کاملبا بررسی و دقت در آثار ادبی، به خصوص اشعارتعلیمی و عرفانی، میتوان دریافت که ادبیات وعرفان به نوعی هم زادند وزبان ادبیات را، نسخه بدلی اززبان دین دانست که هر دو سرزمینی آسمانی دارند. صوفیه همواره درجهت تبیین عقاید و ترویج اعتقادات خویش- چه دربُعد تعلیمی و چه در بُعد توجیدی (به وجد آوردن)- از ادبیات، بهخصوص شعر و بهویژه رباعی بسیار بهره بردهاند. آنها برای تبیین تجربیات عرفانی و مفاهیم کاملاً مجرد و ماورایی و نیز حالات خویش، به زبان رمزی سخن گفتهاند. در این راستا، عین القضات همدانی نیز به عنوان یک نویسنده والبته شاعرعارف، درآثار منثورش، از شعر، خصوصاً رباعیاتی بهره جسته که خود سروده است. وی به عنوان یکی ازپیشگامان عرصة رمز، با استفاده از شبکههای رمزی موجود، به ویژه رمزینههای اندامی انسان، در رباعیاتش که درواقع مکمل مباحث عرفانی اویند، زبان رمزی را درعالیترین سطح به کاربسته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
19 - بررسی چند اصل تعلیمی- تربیتی از دیدگاه مولانا
علی رضا یوسفی فروغ منصوریمثنوی و اشعار مولانا دارای دو جنبه عام و خاص است که جنبه عام شامل حکایات و تمثیلات است و جنبه خاص معناشناسی است. اشعار و آثار مولانا ازآبشخور قرآن بهره گرفته و جاودان مانده است. یکی از خصوصیات منحصر به فرد اشعار مولانا که همواره انسان را شیفته خود می کند، طرز بیان مسایل چکیده کاملمثنوی و اشعار مولانا دارای دو جنبه عام و خاص است که جنبه عام شامل حکایات و تمثیلات است و جنبه خاص معناشناسی است. اشعار و آثار مولانا ازآبشخور قرآن بهره گرفته و جاودان مانده است. یکی از خصوصیات منحصر به فرد اشعار مولانا که همواره انسان را شیفته خود می کند، طرز بیان مسایل تعلیمی و اندرزی است. به جراّت می توان گفت که مهم ترین موضوع در آثار مولانا و به ویژه مثنوی، عناصر تعلیمی- تربیتی، اخلاقی و ارزشی است. مولانا در اکثر اشعارش ابتدا ذهن خواننده را برای به نتیجه رساندن یک تمثیل در مسیر معرفتی که مدنظرش است باز می کند و سپس به بیان داستان پرداخته و در انتها نتیجه گیری را به دست خواننده می سپارد، چرا که هم او مرشد به حقی است و هم خوانندگانش مریدان شایسته ای و لذا بدون گفتن صریح نتیجه نهایی خواننده را به مسیر درست حقیقت بدون نگرانی از انحراف او هدایت می کند و این بهترین الگوی تربیتی و رشد می تواند باشد. بررسی همه عناصر تعلیمی در مثنوی معنوی در حوصله این مقاله نیست و در اینجا فقط به سه الگوی تعلیمی- تربیتی تنبیه، تشویق و خاموشی پرداخته خواهد شد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
20 - بررسی دنیا و تمثیلهای تعلیمی آن از نگاه "سعدی"و"محمّد تقی بهار"
رضا موسی آبادی مهدی نوروزتمثیل یکی از ابزارهای مهم بیانی شاعران و نویسندگان در دورههای مختلف ادبیّات کلاسیک فارسی بوده است. در هر زمان بنابر مقتضیّات دوره، شاعران و نویسندگان به گونهای از این نوع ادبی در بیان تمثیلهای تعلیمی مربوط به دنیا بهره بردهاند. سعدی شیرازی از شاعران دورة کلاسیک و مح چکیده کاملتمثیل یکی از ابزارهای مهم بیانی شاعران و نویسندگان در دورههای مختلف ادبیّات کلاسیک فارسی بوده است. در هر زمان بنابر مقتضیّات دوره، شاعران و نویسندگان به گونهای از این نوع ادبی در بیان تمثیلهای تعلیمی مربوط به دنیا بهره بردهاند. سعدی شیرازی از شاعران دورة کلاسیک و محمَد تقی بهار از شاعران عصر مشروطه از جمله شاعران برجستهای هستند که آثارشان از جهات کمیّت، کیفیّت و استفاده از تمثیلهای شعری درخور توجه و بررسی است. بی تردید دنیا و تمثیلهای تعلیمی آن در آثار و باورهای ذهنی تعداد بی شماری از اندیشمندان و صاحب نظران به ویژه در گسترة ادب پارسی سایه افکنده است و همواره مورد توجَه و عنایت بسیاری از شاعران و نویسندگان بوده است. در شعر سعدی و ملک الشعرای بهار نیزدنیا و تمثیلهای تعلیمی آن تصاویری است که نه تنها مطلوب و لذت بخش نیستند؛ بلکه گاه مهیب و هولناک نیز میباشند. البته اگر گاهی تصویر زیبایی نیز دیده میشود یا در عمقِ خود، دربرگیرندة ترس و اندوه دنیاست و یا صرفاً به این دلیل که به گونهای به آخرت مربوط میشوند خوب ترسیم شده است. این پژوهش برآن است که دنیا و تمثیلهای تعلیمی آن را براساس اشعار این شاعران سترگ ادب پارسی با رویکرد تمثیلی و روش توصیفی – تحلیلی بررسی نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
21 - نگرشی به تمثیل در ادبیات تعلیمی
سیّد احمد حسینی کازرونی محمدرضا کمالی بانیانیتمثیل که شاخه ای از تشبیه است ذکر روایتی است به شعر یا نثر که مفهوم واقعی آن را از طریق برگرداندن اشخاص و حوادث به صورت هایی غیر از آنچه که در ظاهر دارند حاصل می شود یا بیان داستان و حدیثی است به طریق ذکر مثال و مثل در اصطلاح ادبی نوع خاصی است که آن را به فارسی داستان ( چکیده کاملتمثیل که شاخه ای از تشبیه است ذکر روایتی است به شعر یا نثر که مفهوم واقعی آن را از طریق برگرداندن اشخاص و حوادث به صورت هایی غیر از آنچه که در ظاهر دارند حاصل می شود یا بیان داستان و حدیثی است به طریق ذکر مثال و مثل در اصطلاح ادبی نوع خاصی است که آن را به فارسی داستان (دستان) می گویند و مثل و افسانه در معنی وجاهت اشتراک دارند. ادبیات تعلیمی، نوشته ها و آثاری است که برای خواننده و دریافت کننده پیام، دانش و معارفی را بیان کند و یا تعلیماتی از قبیل علوم فلسفی، مذهبی و دیگر علوم را نشان دهد. در طول سالیان گذشته و قرن هایی که بر ادبیات فارسی گذشته، آثار بسیاری در ادبیات تعلیمی همراه با تمثیل در شعر و نثر پدید امده است که هر کدام دریایی از معارف را به همراه دارد امّا در تصّور ادب فارسی نیز آثاری یافت می شود که هر از چندی در تاریخ ادبیات فارسی در زمرة ادب تعلیمی قرار می گیرد امّا داخل در ادبیات نیست که باید این آثار را نظم تعلیمی بنامیم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
22 - خردگرایی تعلیمی در شاه نامة حکیم توس*
مصطفی خدایاریشاهنامه بیتردید یکی از آثار گرانسنگ ادب پارسی و در ردیف بزرگترین تراویدههای ذهنی بشری، در قالب حماسه است. ستایش خرد در شاهنامه، چشمگیر است، چنانچه واژگان خرد، خردمندی، مفاهیم وتبعات معنایی آن را از شاهنامه بسترند با کالبدی بی جان روبرو خواهیم شد. هر محقق شاهنام چکیده کاملشاهنامه بیتردید یکی از آثار گرانسنگ ادب پارسی و در ردیف بزرگترین تراویدههای ذهنی بشری، در قالب حماسه است. ستایش خرد در شاهنامه، چشمگیر است، چنانچه واژگان خرد، خردمندی، مفاهیم وتبعات معنایی آن را از شاهنامه بسترند با کالبدی بی جان روبرو خواهیم شد. هر محقق شاهنامه شناسی، زوایا و خبایای شاهنامه را عمیقاً کنکاش کند، در مییابد که همواره خرد تعلیمی، با معنویت ودین مداری هم آغوش است، از این رو در دیدگاه او، خردگرایی منهای دین مداری نکوهیده است. در این جستار، نگارنده با رویکردی تعلیمی، نخست به مفاهیم خردگرایی تعلیمی، تبعات و پیامدهای آن در شاهنامه پرداخته،آنگاه نشان داده است عنصر خرد و مفاهیم معنوی دیگر،همچون دین مداری و دانایی، در دستگاه اندیشة شاعر ازچه ژرفای معنایی تعلیمی برخوردار است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
23 - یکسانی های محتوایی غزلیات و مثنوی «دستورنامه» نزاری قهستانی
سید علی جعفری صادقی سید احمد حسینی کازرونیادب تعلیمی همواره یکی از گسترده ترین عرصه های هنرنمایی بسیاری از سخنوران و پدیدآورندگان آثار ادبی بوده است، که به واسطه ی خلاقیت و جاذبه ی سخن، به آموزه ها و تعالیم خویش اثربخشی و توان نفوذ ده چندان در دل مخاطبان بخشیده اند. منظومه ی دستورنامه نزاری قهستانی، مثنوی کوتاه چکیده کاملادب تعلیمی همواره یکی از گسترده ترین عرصه های هنرنمایی بسیاری از سخنوران و پدیدآورندگان آثار ادبی بوده است، که به واسطه ی خلاقیت و جاذبه ی سخن، به آموزه ها و تعالیم خویش اثربخشی و توان نفوذ ده چندان در دل مخاطبان بخشیده اند. منظومه ی دستورنامه نزاری قهستانی، مثنوی کوتاهی است که به ظاهر در شرح آداب و رسوم باده نوشی و به انگیزه ی تعلیم و اندرز فرزندانش سروده است. اما آشنایی با ویژگی های سبکی و محتوایی دیگر سروده های نزاری به ویژه در قالب غزل و دقت و بررسی دگرباره در دستورنامه نشان دهنده ی مشترکات محتوایی فراوانی در میان مضامین غزلیات وی و دستورنامه می باشد؛ که عمدتاً بازتابی از انگیزه ها و خواست های ملامتی نزاری است. پی بردن به این مشترکات، زمینه ی دریافت معانی تازه ای را از این منظومه فراهم می سازد، به گونه ای که می توان گفت: محتوای دستورنامه در واقع بازآفرینی مضامین رایج ملامتی غزل فارسی در قالب مثنوی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
24 - مفهوم دیگری و دیگرستیزی و دیگرپذیری در مثنوی مولانا
محمد ذاکری حشمت الله آذرمکان نجمه دری عبدالله فروزان فردیگری از مفاهیم فلسفیای است که از قرن بیستم در آثار فیلسوفانی چون هایدگر، سارتر و بوبر و لویناس مطرح شده است.اگر چه در فلسفه اسلامی مفهوم دیگری به صورت یک مساله مطرح نشده است اما در ادبیات فارسی به شکلهای مختلفی چون اقلیتهای دینی، قومی و زبانی به این پدیده پرداخته ش چکیده کاملدیگری از مفاهیم فلسفیای است که از قرن بیستم در آثار فیلسوفانی چون هایدگر، سارتر و بوبر و لویناس مطرح شده است.اگر چه در فلسفه اسلامی مفهوم دیگری به صورت یک مساله مطرح نشده است اما در ادبیات فارسی به شکلهای مختلفی چون اقلیتهای دینی، قومی و زبانی به این پدیده پرداخته شده است. نگاه مولانا در کتاب مثنوی معنویاش به مساله دیگری به دو گونه است که هر دو نگاه، برخاسته از ویژگیهای شخصیتی و فکری خود او و ضرورتهای فضای فرهنگی عصر زندگی شاعر است. در نگاه اول مولانا در قامت یک فقیه مدرسهای وامدار بر ساختههای پیشین درباره دیگریهای مطرح در جامعه زمان خویش است و داوریهایی را روایت میکند که خود هیچ نقشی در تولید آن نداشته است و رنگی از ستیز با دیگری در قالب تحقیر، طرد و نفی را به همراه دارد. در نگاه دوم اما، دنیای مولانا بسیار متفاوت بوده و اندیشه خود وی و تجربیات شخصاش، شکلدهنده و تعریفکننده مفهوم دیگری است. اگر در نگاه اول، شاعر روایتگر اندیشههای دیگران است در نگاه دوم، خود دست به تولید معرفت میزند و در این افق جدید با کمک بن مایههای اندیشه عرفانی، بسیاری از بر ساختههای مرسوم پیشین را بر نتافته و تکرار نمیکند و با نگاهی انسانی و عرفانی، هستی و انسان را روایت میکند و از این رهگذر مفهوم دیگری نیز از تعاریف سابق خود دور و بازتعریف میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
25 - نمادشناسی« باز» در نقد اسطورهای– کهنالگویی در ادبیّات عرفانی (مطالعه موردی: منطقالطّیرعطّار و مثنوی مولانا )
نسرین قدمگاهی رضا اشرفزاده مهیار علویمقدمدر اسطورههای آفرینش بسیاری از اقوام بشری، آفرینش با "کلمه" و "سخن" آغاز میشود.اسطوره-کهن الگوها هم چون لوحفشرده گاه، نگرشبشر را از آغاز تا بیزمان و بیمکان همراهی میکنند. در اینمیان، پرندگان جایگاه وسیعی در نمادپردازی کهنالگوها دارند. کهن الگوی باز که با خورشید چکیده کاملدر اسطورههای آفرینش بسیاری از اقوام بشری، آفرینش با "کلمه" و "سخن" آغاز میشود.اسطوره-کهن الگوها هم چون لوحفشرده گاه، نگرشبشر را از آغاز تا بیزمان و بیمکان همراهی میکنند. در اینمیان، پرندگان جایگاه وسیعی در نمادپردازی کهنالگوها دارند. کهن الگوی باز که با خورشید ارتباط دارد، مورد تّوجه عطار و مولانا قرارگرفته است و رمزی از حرکت انسان از نفس گیاهی و حیوانی به شاخص انسانی تا پرواز به عالم قدس و سیر در لامکان است. در بررسی های به عمل آمده: عطار در نماد باز به دو بُعد خیر و شر توجّه دارد و به شناخت انسان از ماهیّت خود میپردازد و میخواهد انسان خود را از دلبستگی به مردار دنیا رهاکند و سپس در مرحلۀ بالاتر از همدمی با شاهان و جاه و مقام دلکنده، او را تا رسیدن به سیمرغ همراهی میکند. مولانا با نگرش به اسطوره-کهن الگو و شیوۀ پردازش داستان های عطار، در نگرش عرفانی بُعد انسانکامل را درتکمیلسفرمرغان به طور نمادین ذکرمیکند و نمونههایی از باز- انسان کامل ارائه میدهد. انسان کامل در نظر مولانا؛ نخست شامل انسانهای هم دوره او چون شمس تبریزی، حسام الدین چلبی وسپس اسطورههای دینی اند که از حقیقت محمدی سرچشمه میگیرند مانند علی (ع). در این روش با ذکر شواهد به روش کتابخانهای- فیش برداری به گونه استقرایی(جزء به کل) پرداختهایم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
26 - مقایسۀ استعارۀ دستوری گذرایی در شعر تعلیمی و عاشقانۀ سعدی
فرخنده زاده هفت تنانیان شاهرخ حکمت محسن ایزدیاراستعارۀ گذرایی، یکی از استعارههای دستوری است که در دستور نقشگرای نظاممند هلیدی، بدان پرداخته میشود. این مقاله میکوشد که استعارۀ گذرایی را در دو گونۀ ادبی تعلیمی و عاشفانۀ سعدی مقایسه کند. روش پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و مقایسهای است یافتههای این مطالعه عبارتند چکیده کاملاستعارۀ گذرایی، یکی از استعارههای دستوری است که در دستور نقشگرای نظاممند هلیدی، بدان پرداخته میشود. این مقاله میکوشد که استعارۀ گذرایی را در دو گونۀ ادبی تعلیمی و عاشفانۀ سعدی مقایسه کند. روش پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و مقایسهای است یافتههای این مطالعه عبارتند از: روساخت بندها نشان میدهد که بر خلاف انتظار، در شعر عاشقانۀ سعدی، بسامد فرایند مادی بیشتر از فرایندهای دیگر است. پس از آن فرایند رابطه‎ای با اختلاف بسیار قرار دارد. در شعر تعلیمی نیز، به لحاظ روساختی، فرایندهای مادی و رابطه‎ای با یسامدی تقریباً یکسان از دیگر فرایندها پیشی گرفتهاند. فرایند بعدی، از لحاظ کاربرد، فرایند ذهنی است اما تحلیل ژرفساختی بندها، نشان میدهد که بخش قابل توجهی از فرایندها در شعر سعدی، اساساً در ژرفساخت، ذهنی یا رفتاری بودهاند که احساسات درونی انسان را به خوبی نشان میدهند اما تحت تأثیر استعارۀ گذرایی، غالباً در رو ساخت به فرایندهای مادی و رابطهای تغییر ماهیت دادهاند. به نظر میرسد شاعر کوشیده است، احساسات درونی شخصیتهای حاضر در حکایات و یا عاشق و معشوق را در شعر عاشقانه به نحو برجستهای، عینیتر و ملموستر کند. تبدیل فرایندهای ذهنی و رفتاری به مادی و رابطهای در شعر عاشقانۀ سعدی نسبت به شعرتعلیمی به طور معناداری بیشتر است. با توجه به اینکه پارهای از استعارههای گذرایی در شعر سعدی، یا مصداق کنایهاند و یا دارای معنای ثانویه هستند که در علم بلاغت ارزیابی میشوند؛ به نظر میرسد که استعارۀ گذرایی میتواند پژوهشگران حوزه ادبیات را در بازتعریف پارهای از مباحث علم معانی و بیان یاری نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
27 - نکات تعلیمی در منظومههای حماسی با تکیه بر مثنوی هفت لشکر
فهیمه گردگیران مریم محمودی احمدرضا یلمه هاادبیات تعلیمی گونهای از ادبیات فارسی است که دربرگیرنده تعالیم اخلاقی و آموزشدهندۀ آن است. این گونۀ ادبی که از دیرباز مورد توجه بزرگان ادبیات فارسی بوده است با اندرزهای آذرباد مهر سپندان، اندرز خسرو قبادان، یادگار بزرگمهر و داستان مینویخرد که بازمانده از ایران باستان چکیده کاملادبیات تعلیمی گونهای از ادبیات فارسی است که دربرگیرنده تعالیم اخلاقی و آموزشدهندۀ آن است. این گونۀ ادبی که از دیرباز مورد توجه بزرگان ادبیات فارسی بوده است با اندرزهای آذرباد مهر سپندان، اندرز خسرو قبادان، یادگار بزرگمهر و داستان مینویخرد که بازمانده از ایران باستان است قدمت خود را به رخ میکشد و با آثار شاعرانی همچون فردوسی، سنایی، سعدی و ... ادامه مییابد. در میان انواع ادبی حماسه نیز این تعالیم را در خود دارد و در ادامۀ این مبحث آثاری همچون مثنوی هفتلشکر که اثری حماسی و دربرگیرندۀ تعالیم اخلاقی است، خودنمایی میکند. در این اثر که از شاعری ناشناس در قرن دوازدهم و محتملاً دورۀ صفویه کتابت شده است مواردی یافت میشود که نگارندگان را بر آن داشت تا به شیوۀ تحلیلی و توصیفی، دربارۀ ادبیات تعلیمی در این اثر دست به پژوهش بزنند. با طرح این پرسشها که دسته بندی ادبیات تعلیمی در ادب فارسی چگونه است؟ و شاخصههای ادبیات تعلیمی در مثنوی هفت لشکر کدام است؟ پس از بررسیها مشخص شد که سراینده با طرح مواردی همچون بزرگداشت خِرَد ، حمد خدا ، توکّل ، پذیرش پند پیران، طلب دعای خیر در حق دیگران و نیز با تبشیر و انذار و.. به طرح موضوعات اخلاقی پرداخنه است که می تواند در زندگی امروزه هم کاربرد داشته باشد از سوی دیگر شیوه نصیحت گویی مشفقانه در این منظومه و کاربرد انها در سراسر داستان نشان از ارزش واقعی اخلاقیات در نزد سراینده دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
28 - جنبههای اندرزی مَثَلهای لَکی شهرستان دلفان
فرشاد اسکندری شرفیمَثَلها از شاخصترین گونههای ادب عامه و عصارۀ فکری و فرهنگی جوامع بشری هستند که همواره گسترۀ پژواک باورها، اندیشهها، احساسات، آلام، آرزوها، آرمانها و آداب و رسوم اقوام گوناگون بودهاند. مثلها ویژگیهای متعدد دارند که از مهمترین آنها، جنبۀ اندرزی است. لکها از اق چکیده کاملمَثَلها از شاخصترین گونههای ادب عامه و عصارۀ فکری و فرهنگی جوامع بشری هستند که همواره گسترۀ پژواک باورها، اندیشهها، احساسات، آلام، آرزوها، آرمانها و آداب و رسوم اقوام گوناگون بودهاند. مثلها ویژگیهای متعدد دارند که از مهمترین آنها، جنبۀ اندرزی است. لکها از اقوام اصیل و بافرهنگ ایرانی به شمار می‎آیند که بیشتر در مناطقی از غرب و جنوب غرب کشور سکونت دارند. این گروه ایرانی به زبان لکی سخن میگویند و از ادب شفاهی غنی، خاصه در بخش مثلها، برخوردارند. در این پژوهش که روشی توصیفی- تحلیلی دارد و با استفاده از منابع کتابخانهای و دادههای میدانی صورت گرفته است، جایگاه اندرز و نیز مهمترین مقولههای آن در مثلهای مردم لکزبان شهرستان دلفان، بررسی و تحلیل شده است. دستاورد پژوهش دلالت بر بسیاری و گوناگونی مفاهیم اندرزی در محتوا و درونمایۀ مثلها دارد که خود نشانی از اندرزگرایی و پندآموزی در زندگی قوم لک است. تنوع موضوعی اندرز و تعلیم در مثلهای لکی مشتمل بر ده مقولۀ مهم در حوزههای گوناگون زندگی است که عبارتند از: فضیلتهای اخلاقی و سفارش به آنها، نهی از رذیلتهای اخلاقی، آموزههایی دربارۀ تدبیر امور، مسئولیتها و مشکلات، آموزههایی دربارۀ تربیت فرزند، آموزههایی دربارۀ رفتوآمدها، روابط و تعاملات اجتماعی، آموزههایی دربارۀ روزی و معیشت، آموزههایی دربارۀ زبان و سخن، آموزههایی دربارۀ شراکت و مسائل اقتصادی، آموزههایی دربارۀ کار، کوشش و اغتنام فرصت و آموزههایی دربارۀ همنشینی، دوستی و دشمنی. در این جستار، 50 مثل لکی مرتبط با این مقولهها انتخاب، بررسی و تحلیل شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
29 - شناسایی مؤلفههای بکارگیری شایستگیهای تربیتیـرسانهای توسط معلمان در دوران پساکرونا
سیده فاطمه شمشیرگران نعمت الله موسی پور مهدی عربزاده فرشته افکاریپژوهش حاضر درصدد بررسی چگونگی بکارگیری سواد تربیتیـرسانهای توسط معلمان در دوران پساکرونا می باشد. در انجام این پژوهش دو گروه مشارکت داشتند: متخصصان حوزه های مربوط به شایستگیهای تربیتیـرسانه‎ای و معلمان مدارس متوسطه شهر تهران. از گروه متخصصان به روش دردسترس و د چکیده کاملپژوهش حاضر درصدد بررسی چگونگی بکارگیری سواد تربیتیـرسانهای توسط معلمان در دوران پساکرونا می باشد. در انجام این پژوهش دو گروه مشارکت داشتند: متخصصان حوزه های مربوط به شایستگیهای تربیتیـرسانه‎ای و معلمان مدارس متوسطه شهر تهران. از گروه متخصصان به روش دردسترس و داوطلبانه نمونه‎گیری شد و برای انتخاب معلمان، روش طبقه‎ای چندمرحله‎ای استفاده شد. نمونه مورد استفاده متخصصان ۱۵ نفر و نمونه معلمان ۱۸۵نفر بود. در فرایند عمل، ابتدا با استفاده از مصاحبه نیمه ساختار یافته، مؤلفههای بکارگیری سواد تربیتیـرسانهای شناسایی و پرسشنامه محقق ساخته طراحی گردید. و در مرحله بعد برای سنجش روایی دراختیار گروه متخصصان قرار گرفت و پس از اطمینان از روایی آن، دراختیار معلمان قرار گرفت تا به سنجش پایایی اقدام شود. نتایج تحلیل عاملی تاییدی برازش آماری مدل با داده های پژوهش نشان داد که مدل شامل الگوی سه عاملی با بارشدن ۲۸ سوال روی سه عامل مدل نظری آمادهسازی درس، اجرای درس و ارزشیابی انطباق داشت. با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ، پایایی مولفههای پرسشنامه بدست آمد که مقدار آن مطلوب و ضرایب زیرمقیاسهای آن بین (۸۷/۰-۸۱/۰) میباشد. به طور کلی نتایج نشان داد که پرسشنامۀ بکارگیری سواد تربیتیـرسانهای معلم ابزاری معتبر و با پایایی و روایی مطلوب برای سنجش بوده است پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
30 - تحلیل آموزههای اخلاقی و تعلیمی در مثنوی صفاتالعاشقین هلالی جُغتایی
فرشاد اسکندری شرفی وحید مبارکهلالی جغتایی از سرایندگان برجستۀ شعر فارسی در اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری است که افزونبر غزلیات لطیف عاشقانه، منظومههای عاشقانه و عارفانۀ درخور توجهی نیز از او به یادگار مانده است. یکی از این منظومهها، مثنوی صفاتالعاشقین است که در 1237 بیت و در قالب بیست باب چکیده کاملهلالی جغتایی از سرایندگان برجستۀ شعر فارسی در اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری است که افزونبر غزلیات لطیف عاشقانه، منظومههای عاشقانه و عارفانۀ درخور توجهی نیز از او به یادگار مانده است. یکی از این منظومهها، مثنوی صفاتالعاشقین است که در 1237 بیت و در قالب بیست باب سروده شده است. در این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای، مثنوی صفاتالعاشقین هلالی ازنظر پیوند با نوع ادبی تعلیمی و کاربرد آموزههای اخلاقی و تعلیمی بررسی و تحلیل شده است. دستاورد پژوهش گویای این است که منظومۀ صفاتالعاشقین سرشار از مفاهیم اخلاقی و تعلیمی است؛ تاجاییکه از مجموع ابیات این منظومه، 893 بیت (72 درصد) در تمجید و توصیۀ فضیلتها و نکوهش و نهی از رذیلتهای اخلاقی آمده است. قناعت، کمخوابی و کمخوردن، ادب، سخاوت، صبر، عزلت و از غوغای خلایق رَستن، کمگویی، احسان، وفا، همت، شُکر، شجاعت، صدق و راستی، تواضع، حیا، ناپایداری دنیا و ترک آن و خُلق خوش، موضوعهای اخلاقی و تعلیمی هفدهگانهای است که هلالی در مثنوی صفاتالعاشقین از آنها سخن رانده است. نکتۀ تأملبرانگیزی که در بطن برخی از این موضوعات دیده میشود، نمود نگرش عرفانی و صوفیانه است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
31 - رویکرد تعلیمی مولوی در مواجهه با زبان
مختار ابراهیمی حامد توکلی دارستانیمولوی در مثنوی به دلیل اتخاذِ رویکردِ شاعرانه، عارفانه و تعلیمی و مواجهههای متعددی که با زبان دارد و دربارة فهم، ذات، قصد و غایتِ آن، واجد دیدگاههای خاصی است. مولوی در مثنوی غالباً با دو رویکرد کلان مواجه است: نخست رویکرد تعلیمی که بازتابدهندة نگرشهای دینی، معنوی و چکیده کاملمولوی در مثنوی به دلیل اتخاذِ رویکردِ شاعرانه، عارفانه و تعلیمی و مواجهههای متعددی که با زبان دارد و دربارة فهم، ذات، قصد و غایتِ آن، واجد دیدگاههای خاصی است. مولوی در مثنوی غالباً با دو رویکرد کلان مواجه است: نخست رویکرد تعلیمی که بازتابدهندة نگرشهای دینی، معنوی و اخلاقی اوست و دوم، رویکرد وجودی و انتولوژیک که انعکاسدهندة نگرش عرفانی، تفسیری و تأویلی وی است. در پژوهش حاضر نشان دادهایم که تلقی مولوی از زبان، غالباً ابزاری برای تعلیم مفاهیم اخلاقی و تعلیمی است حال آنکه بهدلیل نگرش عرفانی، تفسیری و تأویلی، بارقههایی از نگرش وجودی و انتولوژیک نیز در تفکر و شعر وی شکل گرفتهاست. چنین قرابتهایی نمیبایست منجر به بدفهمی از مثنوی و تطبیق آن با آراء برخی فیلسوفان غربی شود. در پژوهش حاضر نشان داده-ایم برخلاف برخی پژوهشها، که میان مولوی و فیلسوفان غربی، و مشخصاً هایدگر، ارتباطهای فلسفی برقرار کردهاند، اگرچه برخی شباهتها و اشتراکات لفظی و ظاهری وجود دارد، اما دارای تفاوتهای بنیادین و عمیقی با یکدیگر هستند. در نگرش مولوی، زبان غالباً ابزاری ناقص، و همچنین حاملِ مفاهیم تعلیمی است و غالب بودن عنصر تعلیمی در مقایسه با ابعاد فلسفی، موجب میشود تا نتوان نگرش مولوی نسبت به زبان را با نگرش فیلسوفانی چون هایدگر یکسان تلقی کرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
32 - کنش و منش شاهان اساطیری؛ الگویی تربیتی در شاهنامه و متون تاریخی
محمدرضا حاجی آقا باباییتوجه به کنشها و ویژگیهای اخلاقی شاهان اساطیری یکی از موضوعات مهم مطرح در شاهنامه و متون تاریخی است. پدیدآورندگان این متون کوشیدهاند پادشاهان را الگوهای برتر رفتاری معرفی کنند تا بتوانند از این طریق اندکی از تندی رفتار حاکمان روزگار خویش بکاهند و ایشان را بهگونهای چکیده کاملتوجه به کنشها و ویژگیهای اخلاقی شاهان اساطیری یکی از موضوعات مهم مطرح در شاهنامه و متون تاریخی است. پدیدآورندگان این متون کوشیدهاند پادشاهان را الگوهای برتر رفتاری معرفی کنند تا بتوانند از این طریق اندکی از تندی رفتار حاکمان روزگار خویش بکاهند و ایشان را بهگونهای غیرمستقیم آموزش دهند؛ یا با بیان شباهت میان رفتار ایشان و پادشاهان اساطیری، جایگاه والایی برای حاکمان روزگار خود پدید آورند و از مزایای بیشتری بهرهمند شوند. با بررسی متنهای تاریخی میبینیم که تاریخنگاران، روزگاران گذشته را دورانی مطلوب و بهدور از هرگونه زشتی و ناروایی پنداشتهاند؛ ازاینرو درپی ارائة الگویی مثالی و تقلیدپذیر از اخلاق و رفتار پادشاهان اساطیری برآمدهاند؛ الگویی که اگر دیگر حاکمان از آن پیروی کنند، جامعهای آرمانی شکل میگیرد. در این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی، بخش اساطیری شاهنامه و برخی متون تاریخی بررسی میشود که به زندگی شاهان اساطیری پرداختهاند. بیشتر مطالبی که در این آثار دربارة پادشاهان اساطیری و رفتار ایشان بیان شده است، مربوطبه رفتار مهربانانة ایشان با زیردستان و تأکید ویژه بر عدالتگستری و جلوگیری از ستم بر مردمان است. توجه به دینداری پادشاهان و نقش ایشان در هدایت مردمان بهسوی جامعهای آرمانی نیز اهمیت بارزی در این متون دارد؛ جامعهای که در آن از ظلم و ستم خبری نیست و مردم در آرامش و آسایش به سر میبرند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
33 - شگردها و علل و انگیزههای کاربرد مضامین تعلیمی در منظومه های غنایی با تکیه بر منظومۀ نویافتۀ «ناز و نیاز»
احمدرضا یلمه هااشعار تعلیمی یکی از گستردهترین و رایجترین گونههای ادب فارسی است. اشعار و آثار تعلیمی گاهی اثری کاملاً مجزا و مستقل است؛ همانند منظومهها و آثاری که تنها به تعلیم و پند و حکمت و اخلاق میپردازد؛ گاهی نیز مفاهیم و مضامین اخلاقی، حکمی، مذهبی و پندیات بهطور پراکنده در م چکیده کاملاشعار تعلیمی یکی از گستردهترین و رایجترین گونههای ادب فارسی است. اشعار و آثار تعلیمی گاهی اثری کاملاً مجزا و مستقل است؛ همانند منظومهها و آثاری که تنها به تعلیم و پند و حکمت و اخلاق میپردازد؛ گاهی نیز مفاهیم و مضامین اخلاقی، حکمی، مذهبی و پندیات بهطور پراکنده در میان آثار دیگر ادبی مانند منظومههای غنایی و حماسی و یا قصاید مدحی به کار میرود؛ در این حالت افزونبر نکاستن از جنبة شاعرانة این آثار، با شور و احساس ویژهای، گیرایی این آثار افزایش مییابد. منظومۀ ناشناختۀ ناز و نیاز یکی از آثاری است که سرشار از آموزههای تعلیمی است. این منظومه از آثار ارزشمند سدۀ یازدهم هجری است و در شمار منظومههای گرانقدر عاشقانۀ فارسی قرار دارد؛ این منظومه تاکنون به چاپ نرسیده است و تنها نسخۀ باقی مانده از آن، نسخهای با شمارۀ 483 در کتابخانۀ U.C.L.A دانشگاه لسآنجلس است. در این اثر، مضامین و معانی تعلیمی و حکمی بسیاری وجود دارد که شاعر، آنها را باتوجهبه زمینۀ انفعالی و ذوقی و با استفاده از شگردهایی مانند ترغیب، انذار، استدلال و... به کار برده است. این موضوع بیانگر حسن توجه شاعر در استوارکردن کلام برپایۀ منطق عقلی و هنری است. نگارنده در این پژوهش میکوشد تا افزونبر معرفی کوتاه منظومۀ ناز و نیاز، چرایی بازتاب مضامین تعلیمی را در این منظومۀ غنایی بررسی کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
34 - شاخصهای محتوایی و صوری ادبیات تعلیمی
رحمان مشتاق مهر سردار بافکرادبیات تعلیمی مهمترین و اصلیترین گونۀ ادبی است که نیکبختی انسان را در بهبود منش اخلاقی او میداند و همّ خود را متوجه آموزش و تعلیم اندیشههای پسندیده دینی، عرفانی، فلسفی، مسائل اخلاقی، علوم و فنون؛ تهذیب نفس، تذکیه ذهن، پروش قوای روحی و تعالی و کمال انسان میکند. ادبی چکیده کاملادبیات تعلیمی مهمترین و اصلیترین گونۀ ادبی است که نیکبختی انسان را در بهبود منش اخلاقی او میداند و همّ خود را متوجه آموزش و تعلیم اندیشههای پسندیده دینی، عرفانی، فلسفی، مسائل اخلاقی، علوم و فنون؛ تهذیب نفس، تذکیه ذهن، پروش قوای روحی و تعالی و کمال انسان میکند. ادبیات تعلیمی شاخصهای محتوایی و صوری خاصی دارد که حدّ و مرز و وجوه تفارق آن را با انواع دیگر کاملاً معین و مشخص میکند. برخی از آنها، شرط اصلی، لازم و کافی برای ادبیات تعلیمی هستند که فقدان آنها تعلیمی بودن متن ادبی را منتفی میکند و بعضی از آنها فرعیاند. هدف این مقاله کشف ارتباطات تازه میان محتوا، زبان، صور خیال، موسیقی شعر، مباحث دستوری، صنایع ادبی و... با ادبیات تعلیمی است. برای هر یک از این شاخصها، نمونههایی از مثنوی، رباعی، قصیده، غزل، نثر و... آورده شده است و نقاط ضعف و قوّت آنها مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. آشنایی با این شاخصها، در تشخیص متن تعلیمی از غیر آن، نگاه علمی به ادبیات و شناخت بهتر بسیاری از آثار ادبی تعلیمی کمک میکند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
35 - تحلیل و بررسی اندیشه های تعلیمی گیسودراز
علی اکبر افراسیاب پور حسین آریانادبیات تعلیمی در سبک عراقی به یکی از آموزه های اصلی تبدیل می شود و شایسته است تا اندیشه های تعلیمی شاعران این سبک با نگاهی دقیق تر مطالعه شود. در شرح و بیان این موضوع، پرسش تحقیق دربارة چگونگی جایگاه آموزه های تعلیمی در نزد شاعران این سبک است. از آنجا که با این رویکرد ب چکیده کاملادبیات تعلیمی در سبک عراقی به یکی از آموزه های اصلی تبدیل می شود و شایسته است تا اندیشه های تعلیمی شاعران این سبک با نگاهی دقیق تر مطالعه شود. در شرح و بیان این موضوع، پرسش تحقیق دربارة چگونگی جایگاه آموزه های تعلیمی در نزد شاعران این سبک است. از آنجا که با این رویکرد به اندیشة تعلیمی گیسودراز پرداخته نشده است، نویسندگان در این پژوهش با روش تحلیل موضوعی و با استناد به منابع دست اول می کوشند تا آموزه های گیسودراز در حوزه های مختلف را ارائه دهند؛ اعتراض به ناملایمات هستی، تعلیم مهرورزی و جایگاه محبت در آموزش انسان و تعلیم کتاب و کتابخوانی از آن جمله است. این موارد با زبانی ساده و روان به پیروی از سعدی بیان شده است. درواقع آموزش و تعلیم از مضامین تأثیرگذار در دیوان اشعار او به شمار می آید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
36 - بررسی ساختاری- معنایی ژانر تعلیمی و نمونههای آن با تکیه بر مثنوی مولوی
اسحاق طغیانی امرالله سلطان محمدیدر ادب پارسی به مبحث انواع ادبی توجه چندانی نشده است. نوع یا گونه تعلیمی که از گونههای پذیرفتهشده میان ادیبان و منتقدان ادبی زبان فارسی است نیز از این قاعده مستثنا نیست. در بیشتر کتابهایی که در زمینه انواع نگاشته شده است، از گونه تعلیمی سخن به میان آمده است اما به نظ چکیده کاملدر ادب پارسی به مبحث انواع ادبی توجه چندانی نشده است. نوع یا گونه تعلیمی که از گونههای پذیرفتهشده میان ادیبان و منتقدان ادبی زبان فارسی است نیز از این قاعده مستثنا نیست. در بیشتر کتابهایی که در زمینه انواع نگاشته شده است، از گونه تعلیمی سخن به میان آمده است اما به نظر میرسد که تعاریف و دستهبندیها به بازنگری نیاز داشته باشد. در این مقاله با بررسی ساختاری- معنایی، به تبیین این گونه و نمونههای آن با تکیه بر متونی که در نوع خود برجسته است، پرداخته میشود و دستهبندی منطقی و کاملی از نمونههای این گونه ادبی ارائه میشود. مشکل تداخل و آمیزش گونهها چالشی بر سر راه بحث انواع است اما بهناچار نویسندگان این مقاله نخست گونهها و نمونههای آن را تبیین و تحدید کردهاند و برای هر یک از نمونههای گونه تعلیمی چهارچوبهای مشخص محتوایی- ساختاری تعیین کردهاند؛ سپس ویژگیهای هر یک از سه بعد زبانی، بلاغی و اندیشهای و نمونههایی از شعر و نثر ذکر کردهاند. همچنین با آوردن حکایتی از مثنوی بهعنوان نمونه، نشان دادهاند که همه نمونههای تعلیمی در لایههای مختلف حکایات مثنوی وجود دارد و این دلیل دیگری بر خاص بودن این اثر جاودانه است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
37 - بررسی بوطیقای شعر تعلیمی در اشعار ناصرخسرو
علیرضا نبی لو فرشته دادخواهناصرخسرو از برجستهترین شاعران شعر تعلیمی است که در اشعارش علاوه بر مضامین اخلاقی به اوصاف شعر و شاعر و مخاطب شعر پرداخته است و به نوعی صاحب نقد و فن شعر یا بوطیقاست. از ویژگیهای برجسته بوطیقای او آن است که شعر را با حکمت و اندیشههای تعلیمی گره میزند و برای شاعر، شعر چکیده کاملناصرخسرو از برجستهترین شاعران شعر تعلیمی است که در اشعارش علاوه بر مضامین اخلاقی به اوصاف شعر و شاعر و مخاطب شعر پرداخته است و به نوعی صاحب نقد و فن شعر یا بوطیقاست. از ویژگیهای برجسته بوطیقای او آن است که شعر را با حکمت و اندیشههای تعلیمی گره میزند و برای شاعر، شعر و مخاطب اوصافی را برمیشمارد که هر کدام به نوعی از منظومه فکری ـ تعلـیمی وی سـرچشمه گرفـته است. با بررسی اشعار ناصرخسرو در مییابیم که شعرش با حکمت، خرد و مفاهیم تعلیمی گره خورده، در اشعارش به ترسیم و تعلیم این بوطیقا و فن شعر پرداخته است؛ یعنی هم خود شاعر در اشعارش به چنین دیدگاه و بوطیقایی معتقد است و هم برای خواننده این دیدگاه تعلیمی را توصیه میکند. نکاتی مانند رابطه کلام، خرد و اندیشه، کلام و حقیقتگویی، عجین بودن شعر با شریعت و حکمت، پرداختن به شعر زاهدانه، منسوب بودن شعر به جان و عالم غیب، لزوم مطابقت کلام با عمل، شاعر و سخن متعهدانه، شاعر و شعر دینی، انتقاد از شاعران درباری و شاعر و تازگی و نیکویی سخن از آن جمله است. او همچنین به دستهبندی و تفـکیک مخـاطبان و خوانندگان میپردازد و برای خواننده آگاه، هشیار و اهل اندیشه جایگاه خاصی قائل است. این مقاله با در نظر گرفتن همه قصیدههای ناصرخسرو انجام شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
38 - بازتاب ادب تعلیمی در اساطیر کهن با نظر به داستان زال و سیمرغ و ماجراهای تِلِماک
احمد رنجبر بهناز شکوریاساطیر و نقش آن در تربیت، سابقهای به قدمت تاریخ کهن دارد. اساطیر کهن در لفافهای از ماجراهای عبرتآموز، راه را برای زندگی درست و عاقلانه هموار میکنند. ادبیات تعلیمی از آبشخور داستانها و اساطیر گرفته شده است. مجموعههای حماسیـ اسطورهای از مهمترین اسوههای ادب تعلی چکیده کاملاساطیر و نقش آن در تربیت، سابقهای به قدمت تاریخ کهن دارد. اساطیر کهن در لفافهای از ماجراهای عبرتآموز، راه را برای زندگی درست و عاقلانه هموار میکنند. ادبیات تعلیمی از آبشخور داستانها و اساطیر گرفته شده است. مجموعههای حماسیـ اسطورهای از مهمترین اسوههای ادب تعلیمی هستند. در این میان، داستان زال و سیمرغ با وجود تقابلهای فراوان از دید ادب تعلیمی با دیگر داستانهای حماسی بهویژه ماجراهای تلماک نوشتۀ فُرانسوا فنلون قابل مقایسه و قیاس است. مانتُور در ماجراهای تلماک و سیمرغ در داستان زال، هر دو موجودی اسطورهای، دارای خرد ایزدی و تعلیمدهنده هستند. مانتور تلماک را که روزی بهجای پدر قهرمانش، اُولیس، بر اریکۀ قدرت در سرزمین ایتاک خواهد نشست تعلیم میدهد و سیمرغ زال را که روزی بهجای پدر پهلوانش، سام، حاکمیت سیستان را بر عهده خواهد گرفت، میپرورد. هر دو اثر حماسی رویدادهای خود را در بستری از ادبیات تعلیمی پیش بردهاند. با توجه به نقشی که اسطورهها در این دو شاهکار حماسی ایفا میکنند، بر این بنا استوار است که خدایان اساطیری به لطف خرد ایزدی خود، در خصوص پرورش معنوی انسانها دارای خویشکاری هستند. جستار حاضر با روش توصیفیتحلیلی و رویکردی تطبیقی به بررسی و بازتاب ادب تعلیمی در شناخت اسطورهها پرداخته است. نتیجۀ این پژوهش حاکی از این است که ویژگی مشترک بنیادین در هر دو اثر، بازتاب خردورزی بهمنظور خودسازی و رشد معنویت درونی است، با این تفاوت که در داستان زال و سیمرغ، بیشتر به جنبۀ حماسی و در تلماک، بیشتر به آیین حکومتداری پرداخته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
39 - بررسی مضامین تعلیمی در مثنوی ناشناختۀ ظهیر کرمانی
پری مالملی احمدرضا یلمه ها پریسا داوریمثنوی ظهیر کرمانی یکی از آثار گرانسنگ سدۀ دوازدهم هجری است که سرشار از آموزههای تعلیمی است و تاکنون به زیور چاپ آراسته نشده است. این منظومه سرشار از مضامین و معانی تعلیمی و حکمی است که شاعر به اقتضای زمینۀ انفعالی و ذوقی به کار برده است و هرکجا مجال یافته به پند و اندر چکیده کاملمثنوی ظهیر کرمانی یکی از آثار گرانسنگ سدۀ دوازدهم هجری است که سرشار از آموزههای تعلیمی است و تاکنون به زیور چاپ آراسته نشده است. این منظومه سرشار از مضامین و معانی تعلیمی و حکمی است که شاعر به اقتضای زمینۀ انفعالی و ذوقی به کار برده است و هرکجا مجال یافته به پند و اندرز مخاطب پرداخته است. نگارندگان بر آن شدند تا در پژوهش حاضر براساس روش اسنادی ـ کتابخانهای، برای نخستینبار به بنمایهها و زمینههای تعلیمی و اخلاقی در این منظومة غنایی بپردازند. مهمترین پرسش در پژوهش حاضر این است که آیا ردّپای افکار و عقاید مذهبی سراینده در این اثر مشهود است و آیا افزونبر اخلاق فردی به اخلاق اجتماعی در این اثر نیز توجه شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که سراینده در مکتب شیعه پرورش یافته است و آبشخور تفکرات وی از مکتب شیعه و آیات و احادیث اهل بیت عصمت و طهارت سرچشمه میگیرد؛ این تفکرات بهروشنی در اشعار وی نمود یافته است. همچنین او افزونبر ابعاد اخلاق فردی، به بعد اجتماعی اخلاق نیز در این اثر توجه داشته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
40 - مظاهر انحطاط اخلاقی پادشاهان در شاهنامۀ فردوسی
علی آسمند جونقانییکی از محوریترین پایههای تفکر فردوسی در کنار حماسه، تعلیم است؛ چنانکه میتوان شاهنامه را کتاب تعلیم و اخلاق‎ورزی ارباب سلوکِ ملوک خواند. بدیها و نیکیها در محتوای شعر این شاعر، نمود ویژهای دارد. بهجرئت میتوان یکی از اهداف حماسۀ فردوسی را بیان راستی و ناراستی چکیده کاملیکی از محوریترین پایههای تفکر فردوسی در کنار حماسه، تعلیم است؛ چنانکه میتوان شاهنامه را کتاب تعلیم و اخلاق‎ورزی ارباب سلوکِ ملوک خواند. بدیها و نیکیها در محتوای شعر این شاعر، نمود ویژهای دارد. بهجرئت میتوان یکی از اهداف حماسۀ فردوسی را بیان راستی و ناراستی و زشتی و پلیدی و خوبی و بدی دانست. بررسی ابعاد مختلف شاهنامه از جمله فضای اعتراضی، انتقادی و اندرزی در برابر رفتار پادشاهان، سبب شناخت بیشتر محتوای این اثر میشود. این جستار سعی دارد با مطالعۀ کتابخانهای، مظاهر رذایل اخلاقی و ناهنجاریهای معمول در رفتار پادشاهان را بهصورت توصیفیتحلیلی بررسی کند. از نتایج این پژوهش آن است که در دورههای مختلف، برخی پادشاهان دچار انحطاط اخلاقی شده و این رذایل اخلاقی به شکلهای مختلف از جمله غرور، نامردمی، زیادهخواهی، جاهطلبی، خشم، شهوت، ناپاکدینی، بدگمانی، استبداد رأی، دروغگویی، قتل، تهدید و ارعاب، پادشاهکشی و دهها خصلت زشت دیگر، در رفتار آنان جلوهگر شده است. نتیجۀ این ناراستیها عواقب وخیمی همچون ناخشنودی، فقر و فلاکت، از بین رفتن برکت، بدنامی، نابودی مُلک، ویرانی و شورش عمومی برای جامعه در پی داشته و در نهایت به سقوط حکومت منجر شده است. این رفتارها که از متن داستانهای شاهنامه استخراج شده، فضای اعتراضیـ انتقادی را در شاهنامه حاکم ساخته و با اندرزها و پندها در پایان داستانها باعث زیرساخت تعلیمی شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
41 - بررسی مقایسه ای آموزه های تعلیمی، اخلاق فردی و آیین کشورداری در قابوسنامه و سیاستنامه
حسین آریانادبیات تعلیمی سابقۀ طولانیمدت در ادبیات ایران دارد. هدف از نگارش آثار تعلیمی، آموزش و تعلیم مسائل و نکات اخلاقی برای ارتقای اخلاق مخاطب است. قابوسنامه اثر عنصرالمعالی و سیاستنامه نوشتۀ خواجه نظامالملک طوسی، که هر دو مربوط به قرن پنجم هجریاند، جزء ادبیات تعلیمی به ش چکیده کاملادبیات تعلیمی سابقۀ طولانیمدت در ادبیات ایران دارد. هدف از نگارش آثار تعلیمی، آموزش و تعلیم مسائل و نکات اخلاقی برای ارتقای اخلاق مخاطب است. قابوسنامه اثر عنصرالمعالی و سیاستنامه نوشتۀ خواجه نظامالملک طوسی، که هر دو مربوط به قرن پنجم هجریاند، جزء ادبیات تعلیمی به شمار میروند. این مقاله با شیوۀ توصیفی و تحلیلی سعی دارد با رویکردی مقایسهای، آموزههای تعلیمی این دو متن را در دو زمینۀ آموزههای مربوط به سیاست و کشورداری و اخلاق فردی بررسی کرده و به این پرسش پاسخ دهد که آیا بین این آموزهها در دو متن یادشده تفاوتی میتوان قائل شد. پژوهش حاضر به این نتیجه دست یافته که در قابوسنامه بیشتر به آموزههای اخلاق فردی تأکید شده؛ ضمن آنکه از آموزههای مربوط به سیاست و کشورداری غفلت نشده است. در مقابل در سیاستنامه بیشتر در جهت هدف نویسنده و موضوع اثر بر آموزههای مربوط به سیاست و کشورداری، تأکید بیشتری صورت گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
42 - متن شناسی و تحلیل آموزههای تعلیمی و عرفانیِ ملاحتِ احمدی منظومه ای اخلاقی در مدح نبی (ص)
سید امیر جهادی حسینی حمیدرضا خوارزمیمحمد کاظم صاحب (قرن یازدهم قمری) متخلص به مسیح البیان از شاعران خوش قریحه و در عین حال کمتر شناخته شدۀ روزگار صفوی است که در برخی منابع نیز با شاعر دیگری اشتباه گرفته شده است. آثار وی مشتمل بر دیوان و مجموعه مثنوی هایی است به عناوین ملاحت احمدی، صباحت یوسفی، آینه خانه و چکیده کاملمحمد کاظم صاحب (قرن یازدهم قمری) متخلص به مسیح البیان از شاعران خوش قریحه و در عین حال کمتر شناخته شدۀ روزگار صفوی است که در برخی منابع نیز با شاعر دیگری اشتباه گرفته شده است. آثار وی مشتمل بر دیوان و مجموعه مثنوی هایی است به عناوین ملاحت احمدی، صباحت یوسفی، آینه خانه و پری خانه. دیوان وی را یکی از محققان در سال های گذشته تصحیح و طبع کرده است، اما مثنوی های صاحب هنوز تصحیح و منتشر نشده است. مسئلۀ پژوهش فعلی در ناشناخته ماندن مثنوی ملاحت احمدی و عدم توجه به ارزش های متنی و ادبی اثر است. در این نوشتار مثنوی ملاحت احمدی که از جمله منظومه های تعلیمی و آیینی ادب فارسی در عصر صفوی است، از منظر متن شناسی و با روش تحلیل و توصیف محتوای کیفی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. ملاحت احمدی در بحر خفیف سروده شده است؛ کلیّت اثر به ستایش نبی مکرم اسلام (ص) اختصاص دارد. مهم ترین خصیصۀ اثر، جنبۀ آیینی منظومه است. ضمن متن حکایات کوتاه و بلند بسیاری که بعضاً رنگ و بوی واقعیت دارند نیز نقل شده است و شاعر گاه با زبانی صریح و مستقیم و گاه در خلال همین حکایات و تمثیلات آموزه های تعلیمی و عرفانی را با زبانی غیر مستقیم و با لحنی ساده و بی پیرایه برای مخاطبان تبیین می کند. از جمله عناصر تعلیمی پربسامد و مؤکد در منظومه؛ اهتمام شاعر نسبت به نفی اخلاق ذمیمه و ملکه ساختن فضایل معرفتی است؛ توضیح و تبیین مبانی و اصطلاحات عرفانی و مباحث تفسیری قرآن و حدیث را نیز وجهۀ همّت شاعر بوده است. سبک اثر تا حد زیادی متأثر از حدیقۀ سنایی است، زبان اثر نسبتاً روان و استوار است و گاهی لحن و رنگ و بوی غنایی نیز در شعر تنیده شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
43 - بررسی انگارههای تعلیمی در کتاب «ریاض الخلود» اثر ملا ابوبکر مصنّف چوری(اثرِ تقلیدیِ ناشناخته از گلستان سعدی)
فاروق نعمتی هادی یوسفیملا ابوبکر مصنّف چوری، از ادیبان و علمای قرن یازدهم هجری است؛ او آثار و تألیفات گرانسنگی در حوزههای مختلف دینی و ادبی از خود به یادگار گذاشته است. کتاب ریاض الخلود، اثری تعلیمی ـ اخلاقی به زبانِ پارسی است که یکی از مهمترین آثار نویسندة آن به شمار میرود. این کتاب درب چکیده کاململا ابوبکر مصنّف چوری، از ادیبان و علمای قرن یازدهم هجری است؛ او آثار و تألیفات گرانسنگی در حوزههای مختلف دینی و ادبی از خود به یادگار گذاشته است. کتاب ریاض الخلود، اثری تعلیمی ـ اخلاقی به زبانِ پارسی است که یکی از مهمترین آثار نویسندة آن به شمار میرود. این کتاب دربردارندة بسیاری از مضامین اخلاقی و تربیتی است و به تقلید از گلستان سعدی، در هشت باب به نگارش درآمده؛ مصنّف در آن، بارزترین مقولههای تعلیمی را گاه بهصورت نظم و گاه بهصورت نثر بیان کرده است. این مقاله بهروش تحلیلی ـ توصیفی و با هدفِ بررسیِ کلّی کتاب ریاض الخلود ازمنظر ادبیات تعلیمی میکوشد تا به مهمترین افکار و اندیشههای حِکمیـاخلاقی مصنّف در خلالِ این اثر تعلیمی بپردازد و به این پرسش اصلی پاسخ دهد: مهمترین درونمایههای تعلیمی و اخلاقی در کتاب ریاض الخلود چیست؟ و نویسنده از چه ابزارهایی در این زمینه استفاده میکند؟. یافتههای پژوهش گویای آن است که مصنّف چوری با پیروی از سبک و رویکرد اخلاقی سعدی در گلستان، با گوشزدکردن برخی از ویژگیهای نیک و برحذرداشتن از برخی صفات مذموم، توانسته است علاوهبر تصنیف یک اثر بدیع و تأملبرانگیز در حوزة ادب تعلیمیِ فارسی، نقش خود را در جایگاه یک معلم اخلاق در دورة خود نمایان کند. بهرهگیری از آیات قرآن کریم و احادیث، توجه به سخنانِ بزرگان ایران باستان، استفاده از ضربالمثلها، حکایات و... از اسلوبهای نویسندة کتاب در بیان مضامین تعلیمی است. در این میان، آوردنِ ابیاتی به زبان فارسی و عربی، از مهمترین ابزارهای ملا ابوبکر مصنّف در کتاب ریاض الخلود است که دربردارندة معانیِ اخلاقی و تعلیمی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
44 - بازتاب آموزههای تعلیمی در آیینۀ اشعار تقی دانش
رجب توحیدیانتقی دانش از شاعران و ادبای اواخر دورۀ قاجار و اوایل پهلوی است که در جایجای دیوان اشعارش به بیان آموزههای تعلیمی (اخلاقی، عرفانی و مذهبی) پرداخته است. دانش با بهرهگیری از آیات قرآنی و احادیث و اقوال بزرگان دینی و با استفاده از امثال و حکم عربی و فارسی و تمثیل، بهترین چکیده کاملتقی دانش از شاعران و ادبای اواخر دورۀ قاجار و اوایل پهلوی است که در جایجای دیوان اشعارش به بیان آموزههای تعلیمی (اخلاقی، عرفانی و مذهبی) پرداخته است. دانش با بهرهگیری از آیات قرآنی و احادیث و اقوال بزرگان دینی و با استفاده از امثال و حکم عربی و فارسی و تمثیل، بهترین آموزههای تعلیمی را در آیینۀ اشعارش بازتاب داده است. هدف از این پژوهش، بررسی آموزههای تعلیمی در اشعار تقی دانش، در محدودۀ قصاید و غزلیات و قطعات بوده است. این پژوهش، درپی پاسخ به این سؤال است که تقی دانش در اشعار خویش با استفاده از چه شیوههایی آموزههای تعلیمی، (اخلاقی، عرفانی و مذهبی ـ دینی) را بیان کرده است؟. در این پژوهش، با روش توصیفی ـ تحلیلی و بهرهگیری از منابع کتابخانهای، آموزههای تعلیمی دانش، در کل قصاید و غزلیات و قطعات دیوانش بررسی شده است. نتیجۀ پژوهش حاضر نشان میدهد که دانش با تأثیر از پیشینیان، آموزههای تعلیمی را بهصورتهای گوناگون و در سطحی گسترده، در دیوان خود انعکاس داده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
45 - آموزه های ادب تعلیمی در پریشانِ حکیم قاآنی
عبدالعلی اویسی حسین صادقییکی از سخنسرایان و نویسندگان بزرگ در قرن سیزدهم ه.ق حکیم میرزا حبیب شیرازی متخلص به قاآنی است. وی علی رغم شاعری به نویسندگی نیز پرداخته و کتابِ پریشان خود را برای تعلیم آموزه های تربیتی، اخلاقی و پند و اندرز نوشته است. اگر از دریچه ی ادبیّات تعلیمی به کتاب پریشان بنگریم چکیده کاملیکی از سخنسرایان و نویسندگان بزرگ در قرن سیزدهم ه.ق حکیم میرزا حبیب شیرازی متخلص به قاآنی است. وی علی رغم شاعری به نویسندگی نیز پرداخته و کتابِ پریشان خود را برای تعلیم آموزه های تربیتی، اخلاقی و پند و اندرز نوشته است. اگر از دریچه ی ادبیّات تعلیمی به کتاب پریشان بنگریم، به گنجینه ای سرشار از معرفت شناسی عرفانی و مواعظ، نکات تربیتی و اخلاقی ارزشمند بر می خوریم، به گونه ای که هر کدام از این مفاهیم و آموزه های تعلیمی او می تواند سرمشقی برای زندگی علمی و عملی جامعه انسانی قرار گیرد. پژوهش حاضر با روش تحلیلی – توصیفی به بررسی آموزه های تعلیمی کتابِ پریشان پرداخته و ساختِ معناییِ دوگانه ی حکایت ها و پند ها را بررسی نموده است. صفات تربیتی و اخلاقی خوب و بد نشان می دهد آموزه های تعلیمی حکیم قاآنی چه بوده و نیز چه بسامدی داشته اند، چه صفات تربیتی و اخلاقی نزد وی نیکو و چه صفاتی نزد وی مذموم و نکوهیده شمرده شده است که غالبا جنبه ی بازدارندگی داشته است. از خلال همین صفات نیز می توان دریچه ای به دنیای انسان های عصر حکیم قاآنی باز کرده و جامعه ی آندوران را به خوبی تماشا نمود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
46 - بررسی کارکردهای تکرار در القای مضامین اخلاقی و تعلیمی (مطالعه موردی شعر شفیعی کدکنی)
محسن ذوالفقاری اکبر اسدی دامنابتکرار در زیبایی شناسی شعر معاصر نقش بسزایی دارد و این آرایه بلاغی موجب پیوند نا گسستنی شعر معاصر با موسیقی و اندیشه شدهاست. هدف این مقاله بررسی نقش تکرار و کارکردهای آن در تبیین و تعلیم اندیشه های اخلاقی شعر شفیعی کدکنی در دو مجموعه شبخوانی و در کوچه باغ های نشابور است چکیده کاملتکرار در زیبایی شناسی شعر معاصر نقش بسزایی دارد و این آرایه بلاغی موجب پیوند نا گسستنی شعر معاصر با موسیقی و اندیشه شدهاست. هدف این مقاله بررسی نقش تکرار و کارکردهای آن در تبیین و تعلیم اندیشه های اخلاقی شعر شفیعی کدکنی در دو مجموعه شبخوانی و در کوچه باغ های نشابور است و این که عنصر تکرار و کارکردهای آن تا چه اندازه در القای مضامین تعلیمی کلام شفیعی کدکنی نقش دارد. تکرار در این اشعار بیشتر در چهار حوزه صامت ها و مصوت ها، هجاها، واژگان و جملات صورت گرفته است. این عامل در به وجود آمدن مضامین اخلاقی و تعلیمی نقش مهمی بر عهده گرفته است؛ مفاهیم و مضامینی همچون دعوت به مبارزه با ظلم، وطن خواهی، بیان محرومیت ها و ستم کشی ها، توجه به فرهنگ شهادت و بیان مطالب مربوط به آن، دمیدن روح امید در دل مخاطب و عصیان علیه خفقان و استبدادو ... . شفیعی کدکنی برای انتقال و تعلیم آموزه های اخلاقی، باورهای ملی و دینی و مسائل اجتماعی به بهترین وجه از عنصر تکرار در شعر خود بهره برده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
47 - بینامتنیت قرآن و حدیث در اشعار تعلیمی حافظ شیرازی بر اساس نظریه های ناقدان ادبی
احمد خواجه ایم سیدمحمد علوی مقدم عباس محمدیان مسلم رجبییکی از رموز مانایی و ماندگاری اشعار تعلیمی حافظ، پیوند ناگسستنی آن با آیات و احادیث است. این شاعر زبردست در بهره بردن از این مضامین وحیانی و روایی، چنان استادانه و ماهرانه عمل می کند که عواطف هر خواننده ای را برمی انگیزد و او را به تأمّل در این آموزه های قرآنی- روایی و چکیده کاملیکی از رموز مانایی و ماندگاری اشعار تعلیمی حافظ، پیوند ناگسستنی آن با آیات و احادیث است. این شاعر زبردست در بهره بردن از این مضامین وحیانی و روایی، چنان استادانه و ماهرانه عمل می کند که عواطف هر خواننده ای را برمی انگیزد و او را به تأمّل در این آموزه های قرآنی- روایی وامیدارد. از آن جا که بینامتنیّت یکی از مهم ترین مباحثی است که توجّه پژوهشگران ساختارگرا و پساساختارگرا را به خود معطوف کرده است و این دستاورد نوین در حوزۀ ادبیات، به بررسی وجوه تشابه و تفارق و نیز تأثیرپذیری یک متن از متون دیگر می پردازد و مقتضی آن است که ادیب از متون قدیمی یا معاصر خود آگاهی لازم را داشته باشد تا بتواند از آن متون در اثر خود بهره گیرد. ما در این پژوهش برآنیم تا دیوان اشعار حافظ را بر اساس نظریۀ بینامتنی ناقدانی هم چون باختین، کریستوا، بارت، ریفاتر، لوران ژنی، ژرار ژنت و ... نقد و بررسی کنیم تا وام گیری هایِ آگاهانه یا غیرمستقیم خواجه از آیات و روایات و نیز ترفندهای ادبی بیان این مضامین، بیشتر بر همگان مکشوف گردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
48 - رویکردهای نوین تعلیم و تربیت در شعر شاعر مشروطه، میرزا قهرمان پاکبین ملایری
رسول حیدری سمانه امیریشعر دورۀ مشروطه از حیث نگاهی نو به مبانی تعلیم و تربیت، جایگاهی ویژه دارد. یکی از شاعران سخنور و اندیشهورز این دوره که نام او کمتر برده شده و قدر او کمتر شناخته شده، میرزا قهرمان پاکبین ملایری است که اولین بار توسط ادیب شهیر، وحید دستگردی به جامعۀ ادبی معرفی شد. میرجل چکیده کاملشعر دورۀ مشروطه از حیث نگاهی نو به مبانی تعلیم و تربیت، جایگاهی ویژه دارد. یکی از شاعران سخنور و اندیشهورز این دوره که نام او کمتر برده شده و قدر او کمتر شناخته شده، میرزا قهرمان پاکبین ملایری است که اولین بار توسط ادیب شهیر، وحید دستگردی به جامعۀ ادبی معرفی شد. میرجلالالدین کزازی در مقدمهای بر دیوان اشعارش، او را یکی از چند قهرمان سخن پارسی در اوان مشروطیت دانسته و روانی و پختگی اشعارش را به سرودههای ایرج میرزا و بهار مانند کرده است. در این پژوهش به روشی توصیفیتحلیلی، مهمترین موضوعات تربیتی مرتبط با مسائل عصر مشروطه که در اشعار قهرمان نمود یافته، بررسی و تحلیل شده است. توصیه به فراگیری دانش جدید، لزوم کاربست دین برای مهار مدنیت، توجه به حقوق رنجبران، توجه به تعلیم و تربیت زنان و مسائلی از این دست، از موضوعات تربیتی مهم در شعر قهرمان است. تحلیل آماری اشعار تعلیمی قهرمان نشان میدهد که در بین تعالیم مشروطه، دو موضوع توصیه به فراگیری دانش جدید و دعوت به کار و نکوهش کاهلی بیشترین بسامد را دارند. همچنین در یک برآورد کلی، آموزههای نوین ِ برخاسته از فضای فکری مشروطه، بهطور تقریبی 65 درصد اشعار تعلیمی قهرمان را شامل میشود. بر این اساس، اندیشۀ قهرمان در مسائل مرتبط با تعلیم و تربیت، اندیشهای پیشرو، هوشمند و مطالبهگر است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
49 - بررسی اندیشههای اخلاقی و تعلیمی در شعر اجتماعی عصر مشروطیت
سید احمد حسینی کازرونیدر تاریخ ایران حوادث بسیاری منجر به شکلگیری مشروطه شد. پیدایش مشروطه نیز به نوبة خود در تغییر روند ادبیات و مفاهیم و مضامین آن بسیار تأثیرگذار بود. این تغییرات در حوزة موضوع و مضمون و اندیشه صورت گرفت و باعث شد مضامین اخلاقی و تعلیمی همچون دادگری، وطنخواهی و انسانگرا چکیده کاملدر تاریخ ایران حوادث بسیاری منجر به شکلگیری مشروطه شد. پیدایش مشروطه نیز به نوبة خود در تغییر روند ادبیات و مفاهیم و مضامین آن بسیار تأثیرگذار بود. این تغییرات در حوزة موضوع و مضمون و اندیشه صورت گرفت و باعث شد مضامین اخلاقی و تعلیمی همچون دادگری، وطنخواهی و انسانگرایی در شعر به گونهای متفاوت از ادوار قبل مطرح شود. با طرح این مضامین، شعر و نثر این دوره آیینة تمام نمای حقایق و بیان محرومیت ها و ستمکشیهای مردم شد؛ به طوری که میتوان گفت در هیچ دورهای شعر تا این حد بین مردم راه پیدا نکرد. بیان مستقیم آموزههای اخلاقی و اجتماعی در شعر این دوره متفاوت و اثرگذار است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
50 - انعکاس آموزههای تعلیمی شیخ عبدالقادر گیلانی در نکات بیدل دهلوی
محمد فولادی زینب پناهشیخ عبدالقادر گیلانی از عارفان قرن پنجم که در علوم فقه، حدیث، تفسیر و ادب، سرآمد روزگار خویش بود و سبک نگارش او در آموزههای تعلیمیاش بهگونهای بود که بزرگانی چون محییالدین ابنعربی را تحتتأثیر قرار داده بود. در بغداد کار وعظ را برگزید و گفتاری شیرین داشت. در مجلس چکیده کاملشیخ عبدالقادر گیلانی از عارفان قرن پنجم که در علوم فقه، حدیث، تفسیر و ادب، سرآمد روزگار خویش بود و سبک نگارش او در آموزههای تعلیمیاش بهگونهای بود که بزرگانی چون محییالدین ابنعربی را تحتتأثیر قرار داده بود. در بغداد کار وعظ را برگزید و گفتاری شیرین داشت. در مجلس تعلیم او بیش از چهار هزار نفر گرد میآمد که سهروردی، مقدسی و ابن جوزی از شاگردان تحت تربیت او بودهاند. مبنای روش تربیتی وی هماهنگی طریقت با شریعت و اطاعت از قرآن و سنت است و لازمۀ سیروسلوک را تربیت اخلاقی میداند. فتوح الغیب اثری تعلیمی از عبدالقادر گیلانی است. نویسنده با نگاهی شریعتمدارانه، مفاهیم معرفتشناسی، نکات تربیتی و اخلاقی را برای تعلیم مخاطب تبیین میکند. در این نوشتار بر آنیم تا با روش توصیفی و رویکرد تحلیلی بر مبنای یافتهها، اصول تربیتی شیخ را که به سالک متربی برای تبدیل نفس اماره به نفس مطمئنه توصیه میکند، بررسی کنیم و تأثیر تعلیمات وی را در نکات بیدل از مریدان عبدالقادردر شبهقارۀ هند نشان دهیم. لزوم این تحقیق آنکه گیلانی مؤسس سلسلۀ تصوف قادریه، در شبهقاره، طرفداران بسیاری دارد و مریدانش بسیاری از سیرههای تعلیمی او را برای تزکیۀ نفس به کار میبرند اما تعلیمات او ناشناخته است. در این تحقیق، سعی شده جلوهای روشنتر از اصول تربیتی او برای محققان ارائه شود. نتایج پژوهش بیانگر این است که بیدل در نگارش نکات علاوه بر قالب و محتوا، با بهرهگیری از آموزههای تعلیمی گیلانی به اثر خود ارزش و غنای بیشتری بخشیده است. بیدل و عبدالقادر در مبانی و مباحث اخلاقی و تعلیمی خود مشترکات فراوانی دارند، اما در برخی موارد تفاوت دیدگاه نیز دارند که در این مقاله بررسی شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
51 - بررسی و تحلیل مضامین تعلیمی در منظومۀ عاشقانۀ هشتبهشت امیرخسرو دهلوی
احمدرضا یلمه ها آسیه ذبیح نیا عمراناکثر مضامین و درونمایۀ داستانهای ادبیات فارسی را اندرزهای اخلاقی تشکیل میدهد. شاعران عارف و اخلاقگرا کوشیدهاند تا مباحث تعلیمی را در لفافۀ داستان بیان کنند؛ که این امر بهسبب جذابیت و تأثیرگذاری بیشتر داستان بوده است. امیرخسرو دهلوی از عارفان نامدار پارسیگوی هندوس چکیده کاملاکثر مضامین و درونمایۀ داستانهای ادبیات فارسی را اندرزهای اخلاقی تشکیل میدهد. شاعران عارف و اخلاقگرا کوشیدهاند تا مباحث تعلیمی را در لفافۀ داستان بیان کنند؛ که این امر بهسبب جذابیت و تأثیرگذاری بیشتر داستان بوده است. امیرخسرو دهلوی از عارفان نامدار پارسیگوی هندوستان، در نیمۀ دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. هشتبهشت داستانی غنایی و عاشقانه است که با رویکرد تعلیمی و زبان ساده سروده شده و در مقابل هفتپیکر نظامی گنجهای است. امیرخسرو در سرودن منظومۀ عاشقانۀ هشتبهشت هدفی والاتر و بالاتر از بیان قصهای عاشقانه داشته است و هرجا که موقعیت را مناسب میدید، مبانی تعلیمی و اخلاقی را ذکر میکرد. تأکید و ترغیب امیرخسرو در منظومۀ هشتبهشت به اخلاق اجتماعی بوده و او در اشعارش رفتار و اخلاق خوب را توصیه میکند. در این ابیات اندرزی با بیانی حکمتآمیز و خردمندانه، حال و کار آدمی در عرصۀ گیتی به سنجش درمیآید و بیوفایی، عهدشکنی، فزونخواهیها و دیگر صفات اهریمنی سرزنش میشود. هدف از تدوین این مقاله آن است که مضامین تعلیمی و انگیزۀ کاربرد آن در هشتبهشت بررسی شود. از آنجایی که این منظومه از تنوع مضامین اندرزی بسیاری برخوردار است، مقالۀ حاضر میکوشد تا این محتوای آموزشی را تبیین و تفسیر نماید. به همین دلیل محور کلی این تحقیق، بررسی امکانات معانی نهفتۀ تعلیمی در این منظومۀ غنایی و علل بهکارگیری آن است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
52 - تحلیل کارکرد تعلیمی روانشناختی کهنالگوی «جهان» در اشعار ناصرخسرو بر پایۀ نظریۀ ژیلبر دوران
آرزو احمدبیگی قربانعلی ابراهیمی شهرزاد نیازیکهنالگوی جهان از جمله قدیمیترین تصاویری است که از ابتدای شعر فارسی در شعر برخی شاعران وجود داشته و تا اواخر قرن هشتم بازتاب یافته است. تصویری که ناصرخسرو در ارتباط خود با جهان ترسیم کرده، عمدتاً حائز صفات ناپسندی همچون ناسازگاری و دشمنی و کینهجویی و... بوده است. وی چکیده کاملکهنالگوی جهان از جمله قدیمیترین تصاویری است که از ابتدای شعر فارسی در شعر برخی شاعران وجود داشته و تا اواخر قرن هشتم بازتاب یافته است. تصویری که ناصرخسرو در ارتباط خود با جهان ترسیم کرده، عمدتاً حائز صفات ناپسندی همچون ناسازگاری و دشمنی و کینهجویی و... بوده است. وی از جمله شاعرانی است که با چشمانداز تعلیمی و با هدف برحذر داشتن انسان از دلبستگی به جهان و گوشزد کردن آفات و خطرات آن، بهوفور از این کهنالگو در شعر خود بهره میبرد و از طریق امر به معروف و تمرکز بر نهی از منکر صفات منفی جهان را به نمایش میگذارد و آنها را در ساختار تخیلات و منظومۀ فکریتعلیمی خود به کار میگیرد. این مقاله بر آن است تا با بهرهگیری از آراء ژیلبر دوران، نظریهپرداز و انسانشناس مشهور فرانسوی، در زمینۀ ساختار تخیلات، نشان دهد بین مفهوم روانشناختی گذر زمان و نزدیک شدن به مرگ و واکنش شاعر در مهار زمان، ارتباط مستقیم و تنگاتنگی وجود دارد و آفرینش تصاویر تعلیمی از سوی شاعر، اساساً نوعی جدال برای کنترل زمان و رهایی از مرگ و ترس ناشی از آن است و بسامد این گونه تصاویر در دیوان ناصرخسرو، اثباتکنندۀ این موضوع است که ترس از گذر زمان در وجود شاعر رخنه کرده و منجر به خلق ایماژهایی شده که اغلب بهصورت پند و اندرز در کلامش آمده است. نکتهای که در نظریۀ دوران مغفول مانده و این مقاله به آن توجه داشته، تبیین و تحلیل جنسیت مؤنث در شکلگیری تصویر کهنالگوی جهان بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
53 - تأثیر واج در القای مفاهیم با تأکید بر زبان تعلیمی
عباسعلی وفایی مانا اخلاقدر ادبیات تعلیمی نیز همانند هر نوع ادبی دیگر ارتباط و تناسب بین صوت حروف و مضمون اهمیت زیادی دارد. نحوه استفاده از واجها در کلام یک اثر نقش بسیار مهمی در آفرینش آن و بیان مقصود گوینده ایفا میکند. واجهای یک نوع ادبی زبان خاص، از لحاظ اصوات، چگونگی ایجاد معنا و نحوه قر چکیده کاملدر ادبیات تعلیمی نیز همانند هر نوع ادبی دیگر ارتباط و تناسب بین صوت حروف و مضمون اهمیت زیادی دارد. نحوه استفاده از واجها در کلام یک اثر نقش بسیار مهمی در آفرینش آن و بیان مقصود گوینده ایفا میکند. واجهای یک نوع ادبی زبان خاص، از لحاظ اصوات، چگونگی ایجاد معنا و نحوه قرارگرفتن در کنار هم میتواند به غنای آن نوع ادبی بیفزاید؛ بنابراین به کارگیری واجها در انواع مختلف ادبی یکسان نیست و استفاده از برخی همخوانها در مقابل دیگر همخوانهای زبان میتواند در هر نوع ادبی نقشی بهسزا داشته باشد و مخاطب خود را آنطور که باید برانگیزاند. پژوهش حاضر ضمن بیان اهمیت واج در کلام به بررسی همخوانها، واکها و توازن واجی در زبان ادب تعلیمی به خصوص آثار حافظ، سعدی (بوستان و گلستان) و ناصرخسرو پرداخته است و نه تنها به کمیت کاربرد همخوانها و واکها نظر دارد بلکه دلیل استفاده بیشتر برخی واجها به نسبت واجهای دیگر را نیز بازگو کرده است و از این طریق تلاش شده است میزان نقش و تأثیرگذاری برخی واجها در انتقال مفاهیم اخلاقی و اندرزگونه به مخاطب تعلیمی اثبات شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
54 - کارکردهای تعلیمی اسطوره در مثنوی مولوی
فروغ صهبا حسین پریزادآموزههای اخلاقی و تعلیمی یکی از گستردهترین مفاهیم و مقاصد شعر فارسی است و شاعران برای تأیید، تثبیت و پروراندن این آموزهها از پشتوانههای مختلفی بهره بردهاند. هدف این مقاله بررسی کارکردهای تعلیمی باورهای اسطورهای در مثنوی معنوی است که در دو حوزه باورها و موجودات اسط چکیده کاملآموزههای اخلاقی و تعلیمی یکی از گستردهترین مفاهیم و مقاصد شعر فارسی است و شاعران برای تأیید، تثبیت و پروراندن این آموزهها از پشتوانههای مختلفی بهره بردهاند. هدف این مقاله بررسی کارکردهای تعلیمی باورهای اسطورهای در مثنوی معنوی است که در دو حوزه باورها و موجودات اسطورهای، چگونگی بهرهگیری مولوی از آنها و ویژگیها و نحوه کاربردشان در راستای ادبیات تعلیمی بررسی شده است. در مثنوی مولوی، عرصه اسطوره در راستای مقاصد تعلیمی و اخلاقی بسیار گسترده است. مولوی از ویژگی های رفتارها و باورهای اسطورهای مانند جادو و انواع آن، کوبیدن بر طبل هنگام ماهگرفتگی و... برای تبیین گزارههایی مانند نکوهش نفس و دنیادوستی و پرهیز از فریبخوردن از آنها و بیدار شدن از خواب غفلت استفاده کرده است. در حوزه موجودات اسطورهای نیز جن و پری و غول از پربسامدترین موجودات در مثنوی محسوب میشوند که مولوی از آنها نیز در راستای اهداف تعلیمی و برای بیان گزارههای اخلاقی مانند اعتماد نکردن به هر چیز و دعوت به هوشیاری و ضرورت تقویت بینش درونی بهره گرفته است. بهرهبرداری تعلیمی از اسطورهها علاوه بر عمق و ژرفا بخشیدن به این اثر، آن را از یکنواختی موجود در متون اخلاقی و تعلیمی نجات میدهد. ذهنیت تعلیمی مولوی توانسته است که از این حوزه فکری بشر در راستای مقاصد تعلیمی با خلاقیت و مهارت بهره ببرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
55 - آموزههای تربیتی ملوک در شعر ملِک
سید احمد حسینی کازرونی غلامحسین ملاییشعر در بین ایرانیان از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ چنان که اغلب فرمان روایان در گذشته از شعر و شاعر به عنوان سلاحی برای منافع خود استفاده می کردند؛ با آغاز جنبش مشروطیت نگرش شاعران به حکمران و مسائل اجتماعی دگرگون شد. ملکالشعرای بهار برجسته ترین شخصیت ادبی – سیاس چکیده کاملشعر در بین ایرانیان از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ چنان که اغلب فرمان روایان در گذشته از شعر و شاعر به عنوان سلاحی برای منافع خود استفاده می کردند؛ با آغاز جنبش مشروطیت نگرش شاعران به حکمران و مسائل اجتماعی دگرگون شد. ملکالشعرای بهار برجسته ترین شخصیت ادبی – سیاسی و بهترین نمونة این دگرگونی به شمار می رود. شعر او آکنده از آموزه های اخلاقی و تعلیمی است؛ آموزههایی همچون دادگری، بخشش، ایثار و مهربانی و امثال آن که به قصد بیداری فرمان روایان از خواب غفلت و برحذر داشتن آنان از خودسری و ستم سروده شده است. این آموزهها آن چنان متنوع و گسترده اند که زوایای گوناگون عرصة حکمرانی را در بر می گیرند. شاعر بر اساس فرهنگ الهی و اسلامی، دادگری و عدالت را محور تعالیم خود قرار میدهد و آن را مایة سعادت دو جهان معرفی می کند؛ همچنین وی تحقق ارزشهای معنوی و کمال انسان را در فضای استبداد امکان پذیر نمی داند. ریشة آموزه های تعلیمی بهار را باید در تعالیم دین مبین اسلام و فرهنگ و تاریخ ایران باستان جست که با درایت، دل سوزی، شجاعت و هنر او همراه است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
56 - ادبیات تعلیمی و تربیتی در شاهنامه فردوسی
مریم خلیلی جهانتیغ مهدی دهرامیشاهنامه شاهکاری ادبی است با موضوعاتی جامع و داستانهایی متنوّع. سرایندة آن حکیمی است جامعالاطراف که جلوههایی مختلف از ادبیات حماسی، غنایی و تعلیمی را به نمایش میگذارد. بررسی ابعاد مختلف شاهنامه موجب شناخت بیشتر عظمت و شکوه این اثر، همچنین سراینده آن می شود. این مقاله چکیده کاملشاهنامه شاهکاری ادبی است با موضوعاتی جامع و داستانهایی متنوّع. سرایندة آن حکیمی است جامعالاطراف که جلوههایی مختلف از ادبیات حماسی، غنایی و تعلیمی را به نمایش میگذارد. بررسی ابعاد مختلف شاهنامه موجب شناخت بیشتر عظمت و شکوه این اثر، همچنین سراینده آن می شود. این مقاله سعی دارد به روش تحلیل محتوا جلوة ادبیات تعلیمی و شاخصه های آن را در شاهنامه واکاود. موضوعاتی مانند توجه به مذهب و تعالیم دینی، پند و اندرز و نتایج اخلاقی پایان داستان ها، ستایش علم و دانش و آگاهی، فضایل اخلاقی و عفّت کلام سراینده، فضایی تعلیمی و اخلاقی را بر شاهنامه حاکم ساخته است. پیام های اخلاقی در این اثر به دو شیوة درون مایه داستانی و بیان مستقیم تبیین شده است. یکی از رازهای ماندگاری شاهنامه پند و اندرزهای فردوسی است که از آبشخورهای فکری دینی و قومی وی سرچشمه گرفته است و از آنجا که عاطفة نهفته در آن انسانی است نه شخصی، جامعیّت و شمول آن از زمان و مکان خاص، فراتر است و همة آفاق را در بر می گیرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
57 - نگاهی به کارکرد اخلاقیـ تعلیمیِ عقل در حدیقة الحقیقه و مثنوی معنوی
علی سینا رخشنده مند زهرا حسینیعقل آدمی و نیروی آن از اساسیترین مقولههایی است که در درازنای زمان، نگرش صاحبنظران و دانشمندان را به خود معطوف داشته است؛ آنگونه که در مورد مسئلۀ عقل از زوایای مختلف آن به مداقه پرداختهاند.اخلاق از منظرهای متعدد، سزاوار تعمق، تحلیل و بررسی است. در آموزشهای اخلاقی، چکیده کاملعقل آدمی و نیروی آن از اساسیترین مقولههایی است که در درازنای زمان، نگرش صاحبنظران و دانشمندان را به خود معطوف داشته است؛ آنگونه که در مورد مسئلۀ عقل از زوایای مختلف آن به مداقه پرداختهاند.اخلاق از منظرهای متعدد، سزاوار تعمق، تحلیل و بررسی است. در آموزشهای اخلاقی، چه در زمینۀ شناخت احکام و محاسن اخلاقی و چه در زمینۀ ادا کردن آنها، اموری همانند دین، عقل، وجدان اخلاقی و... ممکن است کارگر باشد؛ در این میان نقش و جایگاه عقل و توجه به کارکرد اخلاقی ـ تعلیمی آن، اهمیت و ارزش ویژهای دارد؛ چنانکه میدانیم پیوستگی عقل و اخلاق از جستارهای ویژه و مختص عقلشناسی و علم اخلاق است و اوصاف اخلاقی، بهوسیلۀ عقل محقق میشوند. ارزشهای اخلاقی در شعر سنایی و مولانا از اهمیت ویژهای برخوردارند؛ یکی از مفاهیمی که بارها در اندیشۀ سنایی و مولوی تکرار شده است و نقش و جایگاه مهمی در جهانبینی و مکتب آنان دارد، مفهوم و کارکرد عقل بهطور کلی و بهویژه کارکرد تعلیمی آن است. این پژوهش که به روش توصیفیـ تحلیلی سامان یافته، در پی پاسخ به این پرسش بنیادین است که کارکردهای اخلاقیـ تعلیمی عقل چه نقشی در زندگی انسان ایفا میکند. بر اساس نتایج بهدستآمده مشخص شد که این نوع کارکرد عقل دارای بُعد معرفتشناختی، انگیزشی و بازدارندگی است؛ ازاینرو عقل در این آثار متولی درک حقایق و بایدها و نبایدهاست. بنابراین راهبر انسان بهسوی اکتساب فضیلتها و سعادت و بازدارندۀ او از ورطۀ هلاکت است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
58 - بررسی و تحلیل بنیانهای تعلیمی در رباعیات سعدی
حمزه اکبری زاده نعمت اصفهانی عمران حمید طبسیبسامد بسیار چند مضمون اخلاقی در متن، بیانگر بنیانهای تعلیمی در تفکّر نویسندۀ آن است. بنیانهای تعلیمی در قالبهای ادبی منسجم و کوتاه مانند رباعی نمایانتر است؛ زیرا شاعر میکوشد با مختصرترین فرم اندیشگانی، برای تأثیرگذاری بیشتر، تفکّرات پندآموز خود را به تصویر بکشد. سع چکیده کاملبسامد بسیار چند مضمون اخلاقی در متن، بیانگر بنیانهای تعلیمی در تفکّر نویسندۀ آن است. بنیانهای تعلیمی در قالبهای ادبی منسجم و کوتاه مانند رباعی نمایانتر است؛ زیرا شاعر میکوشد با مختصرترین فرم اندیشگانی، برای تأثیرگذاری بیشتر، تفکّرات پندآموز خود را به تصویر بکشد. سعدی از شاعران جامعالاطرافی است که در قالبهای متعدد شعری ازجمله رباعیات، دغدغههای تعلیمیاش را بیان کرده است. این دغدغهها و بنیانهای تعلیمی در رباعیات سعدی، بهدلیل ایجاز و اختصار فرمی و ساختاری نسبتبه دیگر آثار وی نمود بارزتری دارد. این پژوهش از این نظر اهمیت و ضرورت دارد که در پژوهشهای ادبی کمتر به تحلیل رباعیات تعلیمی سعدی پرداخته شده است؛ نیز رباعیاتْ ظرفیّت ویژهای برای دستیابی به بنیانهای تعلیمی سعدی دارد؛ بر این اساس در این مقاله تلاش شده است با روشی توصیفی و تحلیلی، بنیانهای تعلیمی رباعیات سعدی بررسی شود که البته تا بهحال واکاوی نشده است. مضامین متعددی ازجمله مرگ، بیاعتباری دنیا، عشق، جبر، اختیار، عدالت و اخلاقیات (تذکرات خاص رفتاری)، ژرفساخت تعلیمی رباعیات سعدی را تشکیل میدهد. فهم و درک این مضامین تعلیمی نیازمند طبقهبندی و نگاهی تبارشناسانه است تا بتوان به خاستگاه فکری و عقیدتی شاعر دست یافت. یافتههای پژوهش نشان میدهد که بنیانهای تعلیمی در رباعیات سعدی، متأثّر از اندیشههای فقهی و کلامی دوران خود و اندیشههای فلسفی ایران باستان بوده و شاعر بنابر اوضاع نابسامان اجتماعی عصر خود به سرودن رباعیات پندآمیز و تعلیمی پرداخته است تا بتواند مجموعهای از کنشهای نیک اخلاقی را به مخاطب تعلیم دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
59 - بررسی دگرگونی ادب تعلیمی در جریانهای شعر معاصر در ارتباط با تحولات اجتماعی
رحیم کوشش فاطمه مدرسی زهرا نوریادب تعلیمی، از آغاز شعر فارسی تاکنون به صورت نوع ادبی مجزا یا درآمیخته با انواع دیگر ادبی کاربرد داشته و در هر دورة ادبی متناسب با تغییرات سبکی آن دوره، دگرگونیهای آرامی را پذیرفته است. این گونة ادبی با انقلاب مشروطه و تغییر در مبانی نظری شعر، چندین دگرگونی اساسی یافت؛ چکیده کاملادب تعلیمی، از آغاز شعر فارسی تاکنون به صورت نوع ادبی مجزا یا درآمیخته با انواع دیگر ادبی کاربرد داشته و در هر دورة ادبی متناسب با تغییرات سبکی آن دوره، دگرگونیهای آرامی را پذیرفته است. این گونة ادبی با انقلاب مشروطه و تغییر در مبانی نظری شعر، چندین دگرگونی اساسی یافت؛ مهمترین دگرگونی آن همسوشدن با تحولات سیاسی و اجتماعی کشور بود؛ درنتیجه تعالیمی مانند سفارش مخاطب به وطندوستی و مبارزه با استبداد و استعمار افزایش یافت. در این پژوهش چهار جریان اصلی شعر معاصر (شعر مشروطه، سنتگرایان معاصر، شعر نو، شعر مقاومت) ازنظر این دگرگونی سبکی بررسی میشود. نتیجة بررسی بیانگر این نکته است که دگرگونیهای اجتماعی در همة جریانها بر ادب تعلیمی تأثیر گذاشته و آن را به سمت شعر پایداری و اعتراضی هدایت کرده است. این تأثیر در جریانهای مشروطه و شعر نو و جریان مقاومت کاملاً آشکار است؛ اما در جریان سنتگرایان نمودی ندارد؛ گفتنی است در همة جریانها نگرش شاعران در بیان آموزههای اخلاقی هماهنگ با مسائل جامعه تغییر یافته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
60 - جایگاه خبر و انشای طلبی در انتقال اندیشه های تعلیمی خسرو و شیرین نظامی
سیده مریم روضاتیان فرزانه امیرپور حسین آقاحسینیحکیم نظامی از بزرگترین شاعران ادب فارسی است که در آثار خود به اندیشههای تعلیمی توجه ویژه دارد. او در غناییترین اثر خود یعنی منظومه خسرو و شیرین نیز بسیار به مسائل تعلیمی و اخلاقی اشاره میکند و در این راه به نحو مؤثری از ابزارهای بلاغی و بهویژه علم معانی بهره میبر چکیده کاملحکیم نظامی از بزرگترین شاعران ادب فارسی است که در آثار خود به اندیشههای تعلیمی توجه ویژه دارد. او در غناییترین اثر خود یعنی منظومه خسرو و شیرین نیز بسیار به مسائل تعلیمی و اخلاقی اشاره میکند و در این راه به نحو مؤثری از ابزارهای بلاغی و بهویژه علم معانی بهره میبرد. این شاعر بزرگ با استفاده از علم معانی و ابزارهای مناسب آن مانند جملات خبری، امری و پرسشی به شیوهای مؤثر، موفق به انتقال مفاهیم اخلاقی و تعلیم آنها به مخاطب خود شدهاست و در عین حال از این طریق حضور مخاطب در متن را نیز برجستهتر نشان دادهاست. در این پژوهش به بررسی این دسته از جملات و معانی ثانویه آنها پرداخته شده، لطایف و ظرایف سه مبحث از علم معانی یعنی جملات خبری، امری، پرسشی و نقش و تأثیر آنها در انتقال مؤثر اندیشههای تعلیمی شاعر در یک متن غنائی تبیین شدهاست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
61 - تحلیل کهن الگوهای «سایه» و «پیرخردمند» در طوطینامة ضیاء الدین نخشبی
سیده زکیه دستمرد محمود حیدری علیرضا شانظریطوطینامه اثر ضیاءالدین نخشبی، عارف قرن هشتم هجری، داستانی تعلیمی، پندآموز و با موضوع محوری فریبکاری زنان، با ساختار داستان در داستان بهشیوة هزار و یک شب است. موضوع اصلی بسیاری از این داستانها، جدال بین خیر و شر و سعادت و شقاوت است و نویسنده در این داستانها درپی رسی چکیده کاملطوطینامه اثر ضیاءالدین نخشبی، عارف قرن هشتم هجری، داستانی تعلیمی، پندآموز و با موضوع محوری فریبکاری زنان، با ساختار داستان در داستان بهشیوة هزار و یک شب است. موضوع اصلی بسیاری از این داستانها، جدال بین خیر و شر و سعادت و شقاوت است و نویسنده در این داستانها درپی رسیدن به نتیجة اخلاقی برای مخاطب است؛ به همین سبب، فرض بر این است که این ویژگیها از یکسو با آموزههای عارفان مسلمان و ریاضتها و مجاهدتهایی که آنها در سیروسلوک عارفانة خویش بر نفس سرکش تحمیل میکنند و ازسوی دیگر با کهنالگوهای سایه و پیرِخردمند در نزد یونگ، منطبق هستند. این پژوهش بهشیوة تحلیل محتوای کیفی و با رهیافت نقد روانکاوانه درپی اثبات این فرضیه و پاسخ به این پرسشهاست که چگونه داستانهای عامیانة طوطینامه قابلیت تطبیق با دو کهنالگوی مذکور را دارند و این کهنالگوها چگونه در تکمیل فرایند ناخودآگاه جمعی و رسیدن به کمال و تعلیم مسائل اخلاقی مؤثر واقع شدهاند؟. فرجام سخن حکایت از آن دارد که این کهنالگوها در مشاجرات طوطی و خجسته کاملاً مشهود است. اصرار خجسته در دنیاطلبی و کامگرفتن از معشوق و بیم و هشدار ازسوی طوطی به خجسته، جلوهای از رابطة نفس اماره و نفس مطمئنه است که با کهنالگوهای سایه و پیرخردمند تحلیلپذیر و درخور واکاوی است. کهنالگوی سایه در این داستانها بهصورت حماقت و نادانی، حیله و نیرنگ، خباثت، خیانت، حرص و طمع، شهوترانی و... و کهنالگوی پیر فرزانه در هیأت پادشاه، طوطی سخنگو، حکیم، وزیر، دایه، پیرزن معمّر و عناصر طبیعی همچون باد و دریا نمایان میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
62 - «رویکرد نصرالله منشی به ادب تعلیمی در دوره سلجوقی»
عبدالرضا مدرس زاده محبوبه خراسانی فاطمه نعنافروشکتاب ارجمند کلیله و دمنه یکی از تأثیرگذارترین متون ادب فارسی است که کوشش کرده است به زبان حیوانات حرفهای جدی و اساسی مورد نیاز انسان را بیان کند. در کنار همه آنچه به عنوان زیرساختهای شکلگیری ترجمه نصرالله منشی در این کتاب مطرح است، به نظر میرسد تغییر اوضاع سیاسی و ن چکیده کاملکتاب ارجمند کلیله و دمنه یکی از تأثیرگذارترین متون ادب فارسی است که کوشش کرده است به زبان حیوانات حرفهای جدی و اساسی مورد نیاز انسان را بیان کند. در کنار همه آنچه به عنوان زیرساختهای شکلگیری ترجمه نصرالله منشی در این کتاب مطرح است، به نظر میرسد تغییر اوضاع سیاسی و نهایتاً آشفتگیهای دوران، مترجم فرزانه را متقاعد کرده است که بسیاری از دردها و دشواریها و گرفتاریها را به زبان حیوانات بیان کند و این را میتوان از بابهای اضافه شده به متن اصلی کتاب هم دریافت.راست این است که سلجوقیان بیکمترین استحقاق و شایستگی اداره ایران، بر مسند قدرت قرارگرفتند و این پریشان احوالی پیش آمده بر چنین استیلایی کار را بر اهل فرهنگ و اندیشه سخت کرد. نصرالله منشی موفق شده است در سایه تحولات سیاسی سلجوقی سبک و سیاق کتاب خویش را دست کم در بخش بازتاب اندیشه به سوی نقد رفتارها پیش ببرد و حتی به آموزش شیوه های کشورداری به پادشاهان کم مایه سلجوقی دست بزند؛ حتی اگر این آموزش به زبان حیوانات باشد. هنر مترجم کلیله و دمنه استفاده از نقاب تمثیلهای جانوری (fable) در به تصویر کشیدن اوضاع جامعهای است که چندان خوشایند او نیست و کافی است گوش به فریادهای مترجم در مقدمه و متن کتاب بسپاریم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
63 - بررسی خاستگاه ادبیات تعلیمی منظوم و سیر تطور و تحول آن در ایران
احمدرضا یلمه هاادبیات شاخصههای محتوایی و صوری خاصی دارد. ادبیات تعلیمی نیز از این قاعده مستثنی نیست و از شاخصههای برجسته آن آموزش نکات اخلاقی و تربیتی به شیوه پند و اندرز است که در دایره اهداف رشد و تعالی انسان، خود یکی از حوزههای اخلاقی و تربیتی مهم و وسیع به شمار میآید. از سوی د چکیده کاملادبیات شاخصههای محتوایی و صوری خاصی دارد. ادبیات تعلیمی نیز از این قاعده مستثنی نیست و از شاخصههای برجسته آن آموزش نکات اخلاقی و تربیتی به شیوه پند و اندرز است که در دایره اهداف رشد و تعالی انسان، خود یکی از حوزههای اخلاقی و تربیتی مهم و وسیع به شمار میآید. از سوی دیگر درونمایههای تعلیمی و اخلاقی چنان با انواع شعر و ادب فارسی درآمیخته است که هیچ یک از انواع ادبی را نمیتوان یافت که از این درونمایهها جدا باشد؛ آنچه ادبیات تعلیمی را شکل میدهد، قصد و نیت صاحب اثر از تعلیم و آموزش است بنابراین قلمرو پژوهش حاضر برخی از برجستهترین آثار ادبیات تعلیمی منظوم و خاستگاه تعلیمی آنهاست. بر این اساس مطالعه تاریخ ادبیات دوره شاعر، نوشتهها و سرودههای او ثابت کرد ادب تعلیمی خاستگاهی دوگانه دارد: مهمتر از همه من فردی شاعر است که اگر رشد یافته باشد و به من اجتماعی و گاه متعالیتر ارتقا یافته باشد، در رد گفتمانهای منفی یا اثبات گفتمان مثبت جامعه به پند و اندرز میپردازد. دوم گفتمانهای غالب جامعه است که بر شاعر و شعر او تأثیر مستقیم دارد بنابراین ادب تعلیمی پیش از اسلام بازتاب حکومت استبدادی و نظام سلسلهمراتبی حاکم بر جامعه ایرانی است که روحیاتی چون ترس و ارتباط یکطرفه و تکگویانه را ترتیب داده است و چون هنرمند در تعالی منِ فردی خود تلاش نکرده، همسو با گفتمان غالب جامعه آن روزگار که استیلای نظام طبقاتی است، حرکت کرده است. بعد از اسلام به ویژه در سنایی و شاعران بعد از او شاعر در رد گفتمان غالب جامعه در گونه ادب تعلیمی سخن گفته است که نشانه رشد یافتن منِ شاعر است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
64 - روشهای تعلیم و تربیت در متون ادب فارسی
محمدصادق بصیری گلناز امجدیفلسفة تعلیم و تربیت را می توان رشته ای مستقل فرض نمود که در آن اساس تعلیم و تربیت،رابطة تعلیم و تربیت با دیگر رشتههای معرفت انسانی،روش های تربیتی و نحوة برخورد با مسائل و مشکلات تربیتی است. در باب تعلیم و تربیت نمی توان از مبنایی واحد سخن گفت، بلکه تعلیم و تربیت را چکیده کاملفلسفة تعلیم و تربیت را می توان رشته ای مستقل فرض نمود که در آن اساس تعلیم و تربیت،رابطة تعلیم و تربیت با دیگر رشتههای معرفت انسانی،روش های تربیتی و نحوة برخورد با مسائل و مشکلات تربیتی است. در باب تعلیم و تربیت نمی توان از مبنایی واحد سخن گفت، بلکه تعلیم و تربیت را میتوان به مبانی متعددی چون روان شناسی، جامعهشناسی، دینشناسی،انسان شناسی و امثال آن تقسیم کرد.بررسی انواع روشهای تربیتی و تطبیق آنها با متون ادب فارسی در این پژوهش جای میگیرد. تمام متون ادبی قابلیت تطبیق با روشهای تعلیم و تربیت را دارند.این مقاله بر آن است که به تعریف تعلیم و تربیت،تربیت از دیدگاه قرآن،گونههای زبان تربیتی قرآن و همچنین چگونگی ارتباط زبان قرآن با تعلیم و تربیت بپردازد.در این مقاله به روشهای تعلیم و تربیت در متون ادب فارسی خواهیم پرداخت. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
65 - حکمتهای تعلیمی مشترک در شاهنامة فردوسی و نهجالبلاغه
عبدالعلی اویسی کهخاشاهنامة فردوسی مجموعهای دلپذیر از معارف ارزندة بشری است. دامنة این معارف آنچنان گسترده است که این اثر بزرگ را از زمرة آثار حماسی محض فراتر برده و آن را به دایرةالمعارفی از اخلاق، علم و دانش، تعلیم و تربیت، عدل و داد تبدیل کرده است. با اندک تأملی در شاهنامه، تأثیر تعلیم چکیده کاملشاهنامة فردوسی مجموعهای دلپذیر از معارف ارزندة بشری است. دامنة این معارف آنچنان گسترده است که این اثر بزرگ را از زمرة آثار حماسی محض فراتر برده و آن را به دایرةالمعارفی از اخلاق، علم و دانش، تعلیم و تربیت، عدل و داد تبدیل کرده است. با اندک تأملی در شاهنامه، تأثیر تعلیمات ادیان الهی را در آن در مییابیم اما آنچه در این زمینه بیشتر جلوهگری میکند، پیوند بسیار عمیق شاهنامه با مبانی اسلام و بهرهمندی از قرآن و کلام امامان معصوم است. خطبهها، نامهها و کلمات قصار نهجالبلاغه نیز دریای جوشانی از علم، فضل، تعلیم و تربیت و معارف ارزندة بشری است. در این مقاله سعی برآن است تا نکات تعلیمی مشترک در شاهنامة فردوسی و نهجالبلاغة امام علی(ع)مورد بررسی قرار گیرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
66 - بررسی و تحلیل شاخصههای تعلیمی قابوسنامه در ارتباط با روابط والدین ـ فرزند براساس نظریۀ رمزگانهای پنجگانۀ رولان بارت
رحمت الله حق طلب مهدی نوروز محبوبه ضیاءخدادادیانقابوسنامه یکی از متون اندرزمحور در گسترۀ ادب فارسی است. عنصرالمعالی گاهی با سنتشکنیهای آگاهانه، کلام را پیچیده و دیریاب میکند و رمزهایی را در لایههای زیرین متن میگنجاند که مخاطب جزئینگر را بهسوی معنا راهنمایی میکند. در دوران معاصر، یکی از متغیرهای مهم علم نشانه چکیده کاملقابوسنامه یکی از متون اندرزمحور در گسترۀ ادب فارسی است. عنصرالمعالی گاهی با سنتشکنیهای آگاهانه، کلام را پیچیده و دیریاب میکند و رمزهایی را در لایههای زیرین متن میگنجاند که مخاطب جزئینگر را بهسوی معنا راهنمایی میکند. در دوران معاصر، یکی از متغیرهای مهم علم نشانهشناسی ـ روشی برای تحلیل ابعاد جدیدی از یک اثر ـ رمزگان نام دارد. رولان بارت پژوهشهایی را در این باره انجام داده و رمزگان را به پنج نوع کنشی، هرمنوتیکی، نمادین، معنابُنی و فرهنگی تقسیم کرده و برای هرکدام کارکردی را شرح داده است. در مقالۀ حاضر، با استناد به منابع کتابخانهای و روش توصیفی ـ تحلیلی، مبانی اخلاقی روابط والدین ـ فرزند در دو باب از قابوسنامه (نهم و بیستوهفتم) براساس مبانی نظریۀ رمزگان بارت کاویده شده است تا اغراض ثانویۀ عنصرالمعالی از بازگویی حکایتهای تعلیمی بررسی شود. نتایج کلی پژوهش نشان میدهد که در سطح رمزگان فرهنگی، ایدئولوژی و بینامتنیت دینی برای تبیین آموزهها نمودی فراگیر داشته است. رمزگان هرمنوتیکی در بازنمایی زوایای مبهم روایت تعلیمی مؤثر بوده است. تقابلهای دوگانی در رمزگان نمادین، بر تقابل پیوسته میان خیر و شر تأکید دارد. با بررسی رمزگان معنابنی مشخص شد که عنصرالمعالی با بهرهگیری از کلمات و عبارتهای دینی، نظام دلالتی اخلاقبنیاد خود را تبیین کرده و با هدف تقویت آگاهی مخاطب، به تشریح نکات تعلیمی مدّنظر خود پرداخته است. همچنین، استفاده از رمزگان کنشی در عینیّتنمایی روابط اخلاقی میان فرزندان و والدین تأثیری بسزا داشته است.عنصرالمعالی، قابوسنامه، آموزههای تعلیمی، رولان بارت، رمزگانهای پنجگانه پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
67 - اندرزنامه، رسالة تعلیمی تازه یافته از بسمل شیرازی
احمدرضا یلمه هااندرزنامه عنوان عمومی کتابها و رسالههایی است که به حکمتها، دستورهای اخلاقی، پند و اندرزهای تربیتی و دینی پرداخته و بخش وسیعی از ادبیات تعلیمی را تشکیل میدهند. بنیاد این قبیل آثار بر اخلاق نهاده شده و موضوع عمدة آنها اخلاقیات، شیوة زندگی و راه و رسم آمیزش با مردم است. چکیده کاملاندرزنامه عنوان عمومی کتابها و رسالههایی است که به حکمتها، دستورهای اخلاقی، پند و اندرزهای تربیتی و دینی پرداخته و بخش وسیعی از ادبیات تعلیمی را تشکیل میدهند. بنیاد این قبیل آثار بر اخلاق نهاده شده و موضوع عمدة آنها اخلاقیات، شیوة زندگی و راه و رسم آمیزش با مردم است. ساختار اندرزنامهها نیز متنوع و بیشتر در سه قالب منثور، منظوم و پندهای منثور آمیخته به نظم است. با وجود شناسایی بسیاری از پندنامههای دوران پیش از اسلام و نیز دوران اسلامی، هنوز فهرست کاملی از اینگونه آثار تدوین نشده و اندرزنامههای ناشناخته و مجهولالقدر بسیاری وجود دارد. یکی از این اندرزنامههای ارزنده، اندرزنامة علی اکبر نواب شیرازی، ادیب و شاعر ایرانی سدة سیزدهم قمری، معروف به بسمل است. از این اثر، سه دست نوشته (و عکس) در کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران باقی مانده است که تاکنون تصحیح و چاپ نگردیده است. این پژوهش با نگاهی کوتاه به اندرزنامهنویسی در ادب فارسی، به معرفی نسخههای خطی باقی مانده از این اثر، به همراه تحلیلی کوتاه از آن پرداخته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
68 - پند داستانهای مبتنی بر پیشگویی در متون ادبی
تیمور مالمیرمطابق قرآن کریم، فقط خداوند از غیب آگاه است. امکان غیبگویی از سوی پیامبر یا ائمه در مواردی است که حکمت خداوند ایجاب کند. بنابراین، لازم است روشن شود نقل پیشگوییها در متون ادبی در قالب بیان خواب یا اخبار منجمان و طالعبینان چه هدفی دارد؟ هدف اصلی پیشگوییها آن است که ه چکیده کاملمطابق قرآن کریم، فقط خداوند از غیب آگاه است. امکان غیبگویی از سوی پیامبر یا ائمه در مواردی است که حکمت خداوند ایجاب کند. بنابراین، لازم است روشن شود نقل پیشگوییها در متون ادبی در قالب بیان خواب یا اخبار منجمان و طالعبینان چه هدفی دارد؟ هدف اصلی پیشگوییها آن است که هرچه انسان انجام میدهد نتیجة تدبیر و عملکرد خود اوست. نقل روایتهایی که بیانگر موافق آمدن تدبیر شخص با آگاهی از عاقبت کار است، پندی است برای انسان که حدّ انسانی خود را نگه دارد؛ چون دانایی او نسبت به مسائلی که به وی مربوط نیست برای او توانایی ایجاد نمیکند. در برخی موارد نیز پیشگویی، شیوهای است که خردمندان برای پند دادن به حاکمان ستمگر در پیش گرفتهاند. گاهی نیز ادعای پیشگویی، شیوهای برای عملی کردن تدبیرهای پنهان است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
69 - بررسی و تحلیل سبکشناختی فعل در غزلهای تعلیمی سعدی با رویکرد زبانشناسی نقشگرا
طاهره ایشانی نرگس نظیفیکی از مباحث پرکاربرد در زبانشناسی نقشگرا این است که زبان، نظامی اختیاری و قراردادی نیست بلکه طبیعی و پرورده جامعه و انسان است.بر همین اساس در دستور زبان نظام مند نقش گرابرای تحلیل گفتمان،سه فرانقش متنی،بینافردی،واندیشگانی در نظرگرفته میشود. در کارکرد تجربی که زیرمجم چکیده کاملیکی از مباحث پرکاربرد در زبانشناسی نقشگرا این است که زبان، نظامی اختیاری و قراردادی نیست بلکه طبیعی و پرورده جامعه و انسان است.بر همین اساس در دستور زبان نظام مند نقش گرابرای تحلیل گفتمان،سه فرانقش متنی،بینافردی،واندیشگانی در نظرگرفته میشود. در کارکرد تجربی که زیرمجموعه فرانقش اندیشگانی است، این موضوع مطرح است که تجربیات دنیای درون و بیرونِ کاربرِ زبان از طریق زبان او بیان میگردد.محصول این کارکرد در جمله، گذراییاست که برای مشخص نمودن انواع متفاوت فرایندهادر جمله-که در فعل نمود مییابد-به کار میرود و از این طریق یک فرستنده،تجارب،اندیشهها و برداشتهای خویش را از حوادث، وقایع و پدیدههای جهان بیرون و درونش به مخاطب عرضه میکند. لذا با توجه به این مسأله و ارتباط تنگاتنگ ذهن و زبان؛ این مقاله با روش تحلیلی- آماری و استفاده از منابع کتابخانهای به بررسی سبکی افعال به کار رفته در غزلهای تعلیمیِ سعدی با این رویکرد پرداخته است و از رهگذر این بررسی سبکی و ارتباط ذهن و زبان، ضمن ارائه شاخص یا شاخصهای سبکی در اینگونه غزلهای تعلیمی سعدی، اشارهای نیز به مهمترین و برجستهترین اندیشههای تعلیمی و برخی ابعاد شخصیتی وی داشته است. نتایج این پژوهش حاکی از این است که یکی از شاخصهای سبکی سعدی با این رویکرد،کاربرد فراوان فرایند رابطهای است که نقش آن توصیف ویژگیها و صفات یک موجود یا شناسایی و تعریف هویت آن است. همچنین سعدی در غزلهای تعلیمی خود از طریق فرایند رابطهایِ وصفی یا هویتی دو اندیشه تعلیمی را برجسته و مطرح می سازدکه یکی در راستای اندیشه غنایی غزل یعنی عشق است که مبیّن شخصیت عاطفی- عاشقانه و اخلاقگرای وی استو دیگری اندیشه فلسفی خیام است که حاکی از بشر دوستی و خیام گرایی سعدی است و نشان می دهد که وی شاعر عشق و زندگی است .لذا میتوان گفت سعدی سعی دارد انسانها را به سوی فلسفه زندگی یعنی تعلیم چگونه زندگی کردن و لذت بردن از آن سوق دهد و به آن دعوت کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
70 - مراتب کمال گرایی در بلوهر و بوذاسف بر اساس نظریه یونگ
رسول کاظم زاده محمد پاشایی ملیحه حدیدیداستان بلوهر و بوذاسف حاوی سرگذشت بوداست و پس از قرنها با حکایات و سخنان حکمتآمیز درآمیخته و در قالب تمثیلها و داستانهای عبرتانگیز بیان شده است. این تمثیلها از زبان فرزانهای وارسته به نام بلوهر برای ارشاد بوذاسف و ترغیب وی برای رهاکردن جاه دنیا و تشویق برای یافتن چکیده کاملداستان بلوهر و بوذاسف حاوی سرگذشت بوداست و پس از قرنها با حکایات و سخنان حکمتآمیز درآمیخته و در قالب تمثیلها و داستانهای عبرتانگیز بیان شده است. این تمثیلها از زبان فرزانهای وارسته به نام بلوهر برای ارشاد بوذاسف و ترغیب وی برای رهاکردن جاه دنیا و تشویق برای یافتن حقیقت نقل میشود. در این داستان بیشتر بر مفهوم کمال گرایی تاکید شده است. کمال گرایی به معنای بالاتر رفتن، بلند شدن، رسیدن به اوج، گرایش به رشد و پیشرفت و تعالی و کامل تر شدن، مهم ترین ویژگی انسان است و خود شناسی تنها نشانِ انسانِ پخته و فرهیخته است که در ادب تعلیمی بر آن تاکید می شود. این الگو در میان تمام ملت ها، ادیان و مکاتب با عناوین متفاوت مطرح شده است. در اسلام با هدایت تکوینی، در عرفان با سیر و سلوک به سوی حضرت حق و در تعالیم بودا با تمرکز روانی یا مراقبه میتوان به نیروانا یا آزادی از اوهام و رهایی از رنج و تعلقاتِ دنیای فانی رسید. بدین ترتیب انسان همواره در اقیانوس زایش های دوباره، گذرگاهی یافته و به کمال می رسد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر روش کتابخانه ای مراحل نمادین فرازپویی در داستان تعلیمی بلوهر و بوذاسف را مورد بررسی قرار می دهد و بن مایه های اصلی و شاکله مفهومی این کتاب تعلیمی را نشان می دهد. با ارزش تعلیمی این اثر آشنا می کند بن مایه ها و شاکلۀ مفهومی آموزش آن را بیشتر آشکار می کند. این داستان در پیرنگ پاگشایی، دارای کهن الگوهای تولد قهرمان، پیر فرزانه، آنیما، سایه است. در پیرنگ سیر و سلوک و نیمه دوم زندگی، وحی و الهام، فراخوان و دعوت به سفر، قبول دعوت، جدایی و عبور از آستانه، تشرف به سرزمین خاص دیده می شود. در مرحلۀ سوم کهن الگوها و در بازگشت به خویشتن، کهن الگوی خویشتن با تجلی حق تعالی، بازگشت و فرازپویی مشاهده می شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
71 - یکسونگری در ادبیات تعلیمی و پندنامههای فارسی
منیژه عبداللهیحوزة ادبیات تعلیمی فارسی نه تنها در قالب و شیوة بیان بسیار رنگارنگ و متنوع مینماید، که در محتوا نیز پهنة وسیعی درنوردیده که از فردیترین عرصة خودسازی و آموزش و تزکیة درون در آثار صوفیانه تا برونیترین حوزة انسانی، یعنی آثار سیاسی و اجتماعی را در بر میگیرد. در نوشتار چکیده کاملحوزة ادبیات تعلیمی فارسی نه تنها در قالب و شیوة بیان بسیار رنگارنگ و متنوع مینماید، که در محتوا نیز پهنة وسیعی درنوردیده که از فردیترین عرصة خودسازی و آموزش و تزکیة درون در آثار صوفیانه تا برونیترین حوزة انسانی، یعنی آثار سیاسی و اجتماعی را در بر میگیرد. در نوشتار حاضر شاخصههای ادبیات تعلیمی فارسی از منظر نگرش جنسیتی مخاطبِ این آثار، بررسی شد و نشان داده شد رویکرد اساسی پندنامههای فارسی در جهت تعلیم و تربیت پسران طرحریزی شده و زنان که در این نظام تربیتی به طور کامل نادیده انگاشته شده و مغفول ماندهاند، ناگزیر بودهاند همان نقشها را بپذیرند و ارزشها و منطق خود را بر اساس همان گفتمان غالب پیریزی کنند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
72 - بررسی شگردها و تحلیل آموزه های تعلیمی در هدایت نامة عبدالرحیم شیروانی
صدیقه درستی مجتبی صفرعلیزاده شهریار حسن زادهاشعار تعلیمی بخش رایج و گستردة ادب فارسی است که به شأن اثر و اندیشة دارندة آن در جنبه های تعلیمی به صورت نظری و عملی، از دیدگاه ادبی، اهمیت داده است. هدایت نامة میرزا عبدالرحیم شیروانی متخلّص به حزین، از سخن سرایان قرن دوازدهم هجری قمری سرشار از آموزه های تعلیمی دورة قا چکیده کاملاشعار تعلیمی بخش رایج و گستردة ادب فارسی است که به شأن اثر و اندیشة دارندة آن در جنبه های تعلیمی به صورت نظری و عملی، از دیدگاه ادبی، اهمیت داده است. هدایت نامة میرزا عبدالرحیم شیروانی متخلّص به حزین، از سخن سرایان قرن دوازدهم هجری قمری سرشار از آموزه های تعلیمی دورة قاجار است. این منظومة خطّی که در شمار آثار ارزشمند اخلاقی ـ حکمی است، تاکنون شناخته نشده است. هدایت نامه برای هدایت طالبان معرفت، اثری تعلیمی است که مضامین و معانی تعلیمی آن برپایة معارف دینی و فرهنگ اجتماعی و آموزه های اخلاقی قرار گرفته است و شاعر به اقتضای گفتمان رایج آموزشی به ایفای مسئولیت فکری و هنری پرداخته است. نگارندگان در این پژوهش بر آن اند تا ضمن معرفی اجمالی منظومة هدایت نامه، جایگاه و تأثیر آموزه های دینی و اخلاقیِ به کاررفته در این اثر را بررسی کنند. نتایج به دست آمده در این پژوهش بیانگر این است که شاعر فردی پرمایه بوده و به اقتضای موقعیّت، در حکایات خود معیارهای تعلیمی را بیان کرده است. در این اثر آموزه های اخلاقیِ مثبتِ نیکی به والدین، دعا، شکرگزاری، تقوا، امید، وفای به عهد و... فراوانی بسیاری دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
73 - زنانگی ادب تعلیمی، رهاننده پروین از اضطراب تأثیر
عبدالرضا مدرس زاده صدیقه ارباب سلیمانیپروین اعتصامی شاعر نامدار معاصر، بیشتر به سبب گرایشهای تعلیمی و اخلاقیاش شناخته میشود. وی کوشش داشته است از شعر برای دانشافزایی و حکمت سرایی یاری بگیرد. بیتردید شاعران پش از پروین هم، همین رویه و رویکرد را دنبال میکردهاند و به طور کلی یکی از شباهتهای وی با کسانی چکیده کاملپروین اعتصامی شاعر نامدار معاصر، بیشتر به سبب گرایشهای تعلیمی و اخلاقیاش شناخته میشود. وی کوشش داشته است از شعر برای دانشافزایی و حکمت سرایی یاری بگیرد. بیتردید شاعران پش از پروین هم، همین رویه و رویکرد را دنبال میکردهاند و به طور کلی یکی از شباهتهای وی با کسانی مانند ناصرخسرو، سعدی، ابن یمین و... همین روند اخلاقی کردن فضای شعر است. متأسفانه برخی منتقدان ادبی سطح کار پروین را در این زمینه، تا حد شاعری مقلد پایین آوردهاند؛ درحالیکه چنین نیست. وی بی آنکه از نظریات ادبی جدید در روزگار ما باخبر باشد، به شیوهای کاملاً هنرمندانه توانسته است خود را از سطح تأثیرپذیری صرف و معمولی نجات دهد و در حد شاعری توانمند و صاحب سبک ظاهر شود. گرایش پروین به ادب تعلیمی آن هم با رنگ و بویی کاملاً زنانه، نقطه آغاز توفیق او در شاعری است. در مقاله حاضر با نگاهی به نظریه اضطراب تأثیر هرولد بلوم، سعی شده است هنر ورزیهای پروین اعتصامی در بیرون آمدن از سایه اضطراب تأثیر شاعران پیش از او نشان داده شود؛ نتیجه این ارزیابی نشان میدهد وی با در نظر داشتن تحولات سیاسی و فکری روزگار خود، همه راه شاعری را با شاعران متقدم- و البته مرد- نپیموده است و بر اساس سبک شخصی خود، مبتکرانه رفتار کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
74 - کاربست گفتمان عاطفی در متون تعلیمی با تکیه بر باب پنجم گلستان سعدی
مریم محمودی اعظم خادمدر متون تعلیمی برقراری ارتباط مؤثر با مخاطب اهمیت بسیار دارد. باب پنجم گلستان سعدی نمونه ای کارآمد در این ارتباط است و شامل مجموعه مهارتهایی است که برای مدیریّت عواطف بشری و بهمنظور تبدیل وضعیتی تنشزا به وضعیتی مطلوب به کار میرود. موضوع این باب نیز توصیف هیجانات دور چکیده کاملدر متون تعلیمی برقراری ارتباط مؤثر با مخاطب اهمیت بسیار دارد. باب پنجم گلستان سعدی نمونه ای کارآمد در این ارتباط است و شامل مجموعه مهارتهایی است که برای مدیریّت عواطف بشری و بهمنظور تبدیل وضعیتی تنشزا به وضعیتی مطلوب به کار میرود. موضوع این باب نیز توصیف هیجانات دوران جوانی است. چرخش رویکرد مخاطب از اثر زودگذر به اثر ماندگار در رویارویی با یک متن تعلیمی مسلماً مشروط بر تأمّل و ممارست در تعالیم آن است. بر اساس همین ضرورت، در این نوشتار باب پنجم گلستان از منظر گفتمان عاطفی بررسی شده است. در این تحقیق، مبانی نظری، تقسیمبندی هیجانات اساسی از شیوِر و نظریّة هوش هیجانی از گلمن و همچنین مبانی نظری مربوط به توانشهای چهارگانه و گفتمان عاطفی در نشانهمعناشناسی و زبانشناسی جدید بودهاست. نتایج تحقیق نشان می دهد که لذت مهمترین کنش عاطفی در این متن است که تفاهم و هماهنگی میان همنشینان از عوامل اصلی ایجاد آن است. همچنین از منظر گفتمانی ادّعای حضور گفته پرداز بهعنوان دانای محدود، واقع گرایی و باورپذیری متن را افرایش داده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
75 - علل و انگیزههای کاربرد مضامین تعلیمی در منظومۀ غنایی ازهر و مزهر نزاری قهستانی
یوسف صفیان بلداجی احمدرضا یلمه ها عطامحمد رادمنشیکی از عمدهترین گونههای ادب فارسی، اشعار تعلیمی هستند؛ این اشعار بر پایۀ اخلاق و پند و موعظه بهصورت غیرمستقیم در گونههای دیگر ادبی بهمانند منظومههای غنایی یافت میشوند. منظومۀ ازهر و مزهر در سدۀ هفتم، یکی از آثاری است که سرشار از آموزههایی با مضمونهای گوناگون تع چکیده کاملیکی از عمدهترین گونههای ادب فارسی، اشعار تعلیمی هستند؛ این اشعار بر پایۀ اخلاق و پند و موعظه بهصورت غیرمستقیم در گونههای دیگر ادبی بهمانند منظومههای غنایی یافت میشوند. منظومۀ ازهر و مزهر در سدۀ هفتم، یکی از آثاری است که سرشار از آموزههایی با مضمونهای گوناگون تعلیمی است. سعدالدین نزاری قهستانی در این منظومه، مفاهیم مختلف تعلیمیاخلاقی را به شیوههای گوناگون بیان کرده است و از شگردهایی مانند تذکر، تبشیر، انذار و عبرت و استدلال و مفاخره بهره جسته است تا بهتر بتواند در جهت اقناع مخاطب بکوشد. هدف این پژوهش آن است که چرایی بازتاب مضامین تعلیمی را در این منظومه بررسی و مشخص کند شاعر در اقناع مخاطب بیشتر از چه راههایی استفاده کرده و کدامیک از مفاهیم اخلاقی را با چه شگردی برای خوانندۀ خود تبیین کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
76 - بررسی تصویر شاه- انسان کامل در متون نثر تعلیمی (قابوسنامه، سیاستنامه، اخلاق ناصری، گلستان سعدی و سلوک الملوک)
اسماعیل صادقی راضیه رئیسی نافچیعرفان و سیاست دو مقولهای هستند که با هم نسبت دارند و بر هم تأثیر مینهند. تلفیق شخصیت شاه- حاکم با انسان کامل عرفانی، یکی از جایگاههای این اثرگذاری است. انسانها در پی پیدا کردن الگوی انسان کامل عرفانی، با نسبت دادن فره ایزدی و تأیید الهی، شاهان را نمونۀ آن الگو دانست چکیده کاملعرفان و سیاست دو مقولهای هستند که با هم نسبت دارند و بر هم تأثیر مینهند. تلفیق شخصیت شاه- حاکم با انسان کامل عرفانی، یکی از جایگاههای این اثرگذاری است. انسانها در پی پیدا کردن الگوی انسان کامل عرفانی، با نسبت دادن فره ایزدی و تأیید الهی، شاهان را نمونۀ آن الگو دانستهاند. این الگو دارای ویژگیهایی مشابه با انسان کامل مورد نظر ادیان غیر الهی و الهی است؛ از جمله داشتن فره ایزدی، عادل، خردمند و حکیم بودن. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل-محتوا، تأثیر عرفان را در شکلگیری تصویر شاه-انسان کامل در متون تعلیمی (قابوسنامه، سیاستنامه، اخلاق ناصری، گلستان سعدی و سلوک الملوک) بررسی کرده و نتایج تحقیق حاکی از آن است که نگرش عرفانی در تصویر و ترسیم شخصیت شاه- حاکم در متون غیر عرفانی (تعلیمی) نقش بسزایی داشته است. بر این اساس، ما با دو نوع نگرش روبهرو هستیم: 1. شاه-انسان کامل قابل تحقق؛ 2. شاه-انسان کامل غیر قابل تحقق (ایدئال). بر اساس بررسیهای بهعملآمده شاه-انسان کامل غیر قابل تحقق، فقط در سلوک الملوک توصیف شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
77 - کارکردهای تعلیمی ادبیات فارسی
احمد رضیادبیات منبعی با ارزش برای کسب اطلاعات و یادگیری دانشها و مهارتها و کسب آگاهی نسبت به خود، دیگران و پدیدههای هستی است و نوعِ تعلیمی آن مهمترین و اصلیترین گونة ادبی در تاریخ ادبیات ایران است که از ابتدای شکلگیری ادب فارسی تاکنون رواج داشته است. این مقاله بر آن است ت چکیده کاملادبیات منبعی با ارزش برای کسب اطلاعات و یادگیری دانشها و مهارتها و کسب آگاهی نسبت به خود، دیگران و پدیدههای هستی است و نوعِ تعلیمی آن مهمترین و اصلیترین گونة ادبی در تاریخ ادبیات ایران است که از ابتدای شکلگیری ادب فارسی تاکنون رواج داشته است. این مقاله بر آن است تا ضمن یادآوری کارکردهای ادبیات در دورة معاصر، ادبیات تعلیمی را از نگاه کارکردی مورد بررسی قرار دهد و ویژگیهای آموزش از راه ادبیات را برشمرد و نشان دهد که امروزه این نوعِ ادبی از جهت محتوا و فرم و انواع، گستردهتر شده است. این پژوهش میتواند جایگاه ادبیات تعلیمی را به عنوان یک پدیدة فرهنگی و هنری در مجموعة آثار ادبی بنمایاند و مشخص کند که این گونه به چه کار میآید و پاسخگوی کدام نیازهاست. این مطالعه نشان میدهد که ادبیات تعلیمی دارای کارکردهای متنوّعی است و آن را میتوان امروزه در گونههای مختلف، ازجمله در ادبیات کودک، ادبیات عامّهپسند و ادبیات اینترنتی نیز دید و در فرمهای ادبی مختلف ازجمله رمان، داستان کوتاه، داستان مینیمالیستی، فیلمنامه، نمایشنامه، وبلاگ و حتّی ترانه ردیابی کرد. با این تفاوت که در این دوران، مفاهیم اخلاقی، سیاسی، اجتماعی، حقوقی و... بیشتر به صورت پوشیده و از طریق دلالت ضمنی به مخاطبان القا میشود؛ بویژه در ادبیات داستانی که در آن تعلیم مفاهیم به صورت غیرمستقیم از راه نشان دادن وضعیتها و شخصیتها اتفاق میافتد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
78 - پژوهشی دربارة جایگاه ادبیات تعلیمی در قصاید پارسی
ناصر محسنینیا محمدرضا برزگر خالقی وحیده نوروززاده چگینیادبیات تعلیمی، یکی از مهمترین انواع ادبی است که در فرهنگ و ادبیات هر کشوری یافت میشود و سعی در پرورش قوای روحی و صفات نیک اخلاقی انسانها دارد. این نوع ادبی در بسیاری از آثار شاعران ایرانی وجود دارد. آثاری که به شیوههای گوناگون به تعلیم مردم و آموزههای اخلاقی ایشا چکیده کاملادبیات تعلیمی، یکی از مهمترین انواع ادبی است که در فرهنگ و ادبیات هر کشوری یافت میشود و سعی در پرورش قوای روحی و صفات نیک اخلاقی انسانها دارد. این نوع ادبی در بسیاری از آثار شاعران ایرانی وجود دارد. آثاری که به شیوههای گوناگون به تعلیم مردم و آموزههای اخلاقی ایشان اشاره دارد. شعرا با استفاده از صنایع مختلف ادبی، کلامی پر از پند و اندرز میسرایند و با استفاده از تمثیلهای مختلف به فهم مسائل خوب و بد زندگی کمک میکنند. این مقاله که جایگاه ادبیات تعلیمی در قصاید را مورد بررسی قرار میدهد، به سیر تحول این نوع ادبی و تعلیمات دینی و مذهبی، آموزشهای اخلاقی- عرفانی و تعلیمات سیاسی- اجتماعی در قصاید شاعران بزرگ قصیدهسرای پارسی میپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
79 - آموزههای تعلیمی در قطعات ابنایمین
شهریار حسن زادهیکی از ویژگیهای اصلی ادبیات فارسی تجلی اندیشهها و کردارهای تعلیمی است که بخش گستردهای را به خود اختصاص داده است. از رسالتهای فکری شاعران در این حوزه، بازتاب تجربههای ملموس و بیان هنرمندانة موضوعاتی است که راه روشن را در مسیر پیشرفت انسانی قرار میدهد. گفتنی است ابن چکیده کاملیکی از ویژگیهای اصلی ادبیات فارسی تجلی اندیشهها و کردارهای تعلیمی است که بخش گستردهای را به خود اختصاص داده است. از رسالتهای فکری شاعران در این حوزه، بازتاب تجربههای ملموس و بیان هنرمندانة موضوعاتی است که راه روشن را در مسیر پیشرفت انسانی قرار میدهد. گفتنی است ابنایمین در میان سرایندگان دورة مغول، در دیوان خود بهویژه در قطعات دلانگیزش، افق روشنی را پیش رو دارد. اشعار سرشار از نکتههای اخلاقی و حکمت و پندش بیانگر علاقه و توجه او به ادب تعلیمی است. سفارش به خردورزی، پند و اندرز، نیکی و بدی، قناعت، فقر و آزادگی، صبر و شکیبایی، طنز و انتقاد و نکوهش انسانهای یاوهگو... با بزرگمنشی و مبادی فکری و اخلاقی ابنایمین پیوستگی کامل دارد. بخشی از این اندیشههای تعلیمی برخاسته از شرایط زمانی و اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی شاعر در قرن هشتم است که با غلبة دورة سیاه مغول بهطور طبیعی آشکار میشود؛ بخشی نیز نتیجة دنیای آرمانی است که در قالب آرزوهای شاعر برای هدایت نسلهای بعدی در جامعه شکل گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
80 - بازنمایی آموزههای تعلیمی کودکان در افسانههای لافونتن
خلیل بیگ زاده عطا الماسیآموزههای تعلیمی- اخلاقی از مؤلفههای مهم آثار ادبای بزرگ هستند که در شکلگیری صحیح مبانی تعلیمی- اخلاقی در جوامع انسانی نقش اساسی ایفا میکنند. ژاندو لافونتن از شاعران کلاسیک قرن هفدهم فرانسه ادبیات تعلیمی را محدود به تلقین و تبلیغ نصایح خشک نکرد و مسائل گوناگون تعلیم چکیده کاملآموزههای تعلیمی- اخلاقی از مؤلفههای مهم آثار ادبای بزرگ هستند که در شکلگیری صحیح مبانی تعلیمی- اخلاقی در جوامع انسانی نقش اساسی ایفا میکنند. ژاندو لافونتن از شاعران کلاسیک قرن هفدهم فرانسه ادبیات تعلیمی را محدود به تلقین و تبلیغ نصایح خشک نکرد و مسائل گوناگون تعلیمی- اخلاقی را حسب شرایط مخاطب ارزیابی نمود و آن چه را در نگاهش سدّ راه تکامل جامعه انسانی بود، در قالب افسانه بازنمایی کرد تا به مخاطبانش (کودکان) عرضه کند. این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی برای تبیین اندیشههای تعلیمی- اخلاقی لافونتن در مجموعة افسانههایش انجام شدهاست تا به مخاطب بنمایاند، گونههای آموزههای تعلیمی در افسانههای لافونتن کدامند؟ و رویکرد وی در بیان این آموزهها چگونه است؟ بررسیها نشان میدهد، لافونتن اندیشههای تعلیمی- اخلاقی خود را مانند علمآموزی، دعوت به کار و تلاش، نکوهش تملق، نهی خودپسندی، دعوت به نرمخویی و ملایمت، نوع‎دوستی و دیگرگزینی در قالب فابلها و پارابلهای داستانی- تخیّلی تبیین کردهاست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
81 - تبارشناسی ادبیات تعلیمی (نگاهی به چرایی شکلگیری و گسترش ادبیات تعلیمی در ایران)
منا علی مددیادبیات تعلیمی و زبان آن در ایران از سابقهای طولانی برخوردار بوده، آثار فراوانی از ادبیات سنتی فارسی با مضمون پند و اندرز به دست ما رسیده است. این سابقه و وجود شواهد فراوان به اندازهای است که میتوان ادبیات تعلیمی را یک نوع ادبی مستقل که گویا ویژۀ ایرانیان است به شمار چکیده کاملادبیات تعلیمی و زبان آن در ایران از سابقهای طولانی برخوردار بوده، آثار فراوانی از ادبیات سنتی فارسی با مضمون پند و اندرز به دست ما رسیده است. این سابقه و وجود شواهد فراوان به اندازهای است که میتوان ادبیات تعلیمی را یک نوع ادبی مستقل که گویا ویژۀ ایرانیان است به شمار آورد. با این حال در عصر مشروطه این نوع ادبی با انتقادات فراوانی روبهرو گردید و اندک اندک به حاشیه رانده شد؛ دلیل این گسترش در دورۀ پیشامدرن و سپس به حاشیه رفتن آن در دورۀ مدرن را باید در نوع حکومت ایرانیان و ساختار طبقاتی جامعۀ ایران تا عصر مشروطه و تحولاتی جستوجو کرد که در این دوره در ایران اتفاق افتاد. حکومت استبدادی بر بنیاد ترس تثبیت میشود؛ ترسی که اگر زبان خیرخواهانی چون سعدی، نظام الملک و... را الکن نسازد، سبب میشود که آنها با احتیاط و با زبان اندرز سخن بگویند. همچنین یک جامعۀ سلسله مراتبی که در آن همواره عدهای برتر از دیگران قرار دارند، زبان پند و نصیحت را ناگزیر میسازد؛ چرا که در این فضا بالادستان که همواره خود را داناتر از دیگران میدانند، به خود جرأت میدهند با امر و نهیهای مستقیم زیردستان خود را ارشاد نمایند و درستی و نادرستی امور را به آنها بیاموزند. با فرا رسیدن مشروطه که به حکومت استبدادی و نظام سلسلهمراتبی پایان داد، زمینه برای گسترش و پذیرش ادبیات تعلیمی نیز پایان گرفت و این نوع ادبی به حاشیه رفت. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
82 - بررسی و تحلیل کارکرد تقابل ها در بازنمایی مفاهیم اخلاقی و تعلیمی در باب هفتم از بوستان سعدی
غلامحسین گیاهی حمید رضا سلیمانیان حسن دلبرییکی از شگردهای سعدی برای بازنمایی آموزه های تعلیمی و اخلاقی در باب هفتم بوستان، استفاده از تقابل سازی های دوگانه در سطح واژگان و معانی است. او می کوشد با ذکر موضوعات اندرزی و اخلاقیِ مطلوب، مجموعه ای از کنش های رفتاری و گفتاری نیک را به مخاطب خود انتقال دهد و در ادامه، چکیده کاملیکی از شگردهای سعدی برای بازنمایی آموزه های تعلیمی و اخلاقی در باب هفتم بوستان، استفاده از تقابل سازی های دوگانه در سطح واژگان و معانی است. او می کوشد با ذکر موضوعات اندرزی و اخلاقیِ مطلوب، مجموعه ای از کنش های رفتاری و گفتاری نیک را به مخاطب خود انتقال دهد و در ادامه، متضاد آن مسائل را بازنمایی کند تا بر قدرت ممیزۀ اخلاقی مخاطبانش بیفزاید. در این پژوهش، با استفاده از منابع کتابخانه ای و روش توصیفی ـ تحلیلی، کیفیت بازتاب تقابل ها در باب هفتم بوستان با رویکرد به نظریۀ تقابل های دوگانه کاویده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد کلیّت این باب، بازنمایندۀ تقابل میان خیر و شر در سطح کلان است. سعدی در گام بعدی، ذیل هر مؤلفه به مصداق هایی اشاره می کند تا گسترۀ بینش و شناخت مخاطب تقویت شود. همچنین، شخصیت هایی که این تقابل ها را منعکس می کنند، در دو دستۀ حقیقی و مجازی جای می گیرند. درمجموع، سعدی قصد دارد با فراهم کردن بسترهای اخلاقی لازم برای تزکیۀ درونی افراد، شهرِ جسم و جان آن ها را به مدینۀ فاضله ای بدل کند که براساس بایدهای اخلاقی بنا شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
83 - آموزههای تعلیمی در جامع الاسرار نورعلیشاه اصفهانی و شگردهای تعلیمی آن
نسرین خدابنده مهین پناهیجامع الاسرار رسالهای عرفانیتعلیمی است که محمدعلی اصفهانی ملقب به نورعلیشاه (وفات 1212ق)، عارف مشهور اوایل قرن سیزدهم هجری، آن را به تقلید از گلستان سعدی، به نظم و نثر مسجع نوشته است. نورعلیشاه سرآمد عارفان دورۀ قاجار است که آثار عرفانی متعددی به نظم و نثر، از وی ب چکیده کاملجامع الاسرار رسالهای عرفانیتعلیمی است که محمدعلی اصفهانی ملقب به نورعلیشاه (وفات 1212ق)، عارف مشهور اوایل قرن سیزدهم هجری، آن را به تقلید از گلستان سعدی، به نظم و نثر مسجع نوشته است. نورعلیشاه سرآمد عارفان دورۀ قاجار است که آثار عرفانی متعددی به نظم و نثر، از وی به جا مانده است. بررسی آثار وی به شناخت متون ادب عرفانی دورۀ قاجار کمک خواهد کرد. مقالۀ حاضر درصدد پاسخگویی به این پرسشهاست: جامع الاسرار دارای چه آموزههای تعلیمی است و نورعلیشاه از چه شگردهایی برای آموزش آنها استفاده کرده است؟ در این پژوهش، آموزههای تعلیمی جامع الاسرار با شیوۀ توصیفیتحلیلی مورد بررسی قرار گرفت و آموزههای بارز آن در سه عنوان عرفان نظری، اخلاقیتربیتی و عرفانیصوفیانه دستهبندی شد. با وجود آنکه نورعلیشاه همچون شیخ اجل، سعدی، به آموزههای اخلاقیتربیتی توجه زیادی داشته و بهدلیل اقبال عموم به گلستان سعدی مایل بوده است، همچون بسیاری دیگر، نظیرهای بر این شاهکار ادب فارسی بنویسد اما آموزههای عرفانیصوفیانه که علت غایی نگارش این رساله بوده، از دو آموزۀ دیگر در جامع الاسرار بیشتر است. همچنین مؤلف برای آموزش مفاهیم مورد نظر از دو روش مستقیم و غیرمستقیم و از شگردهایی نظیر قصهگویی، آموزش از طریق گفتوگو بین شخصیتها، آموزش از طریق مناجات، آموزش از طریق پند و اندرز و آموزش از طریق پرسش و پاسخ استفاده کرده و در نگارش این اثر، به تمام اقشار جامعه از افراد عامی تا خواص عارفان، بهعنوان مخاطب توجه داشته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
84 - علل و انگیزه های کاربردی مضامین تعلیمی مبتنی بر سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی در مثنوی معنوی
فرزانه آباد شبنم حاتم پور فرزانه سرخی فریدون طهماسبیمبانی اعتقادی، ارزش ها، نظام باورها و شیوه های حکومتی در هر جامعه، سبک زندگی معینی را تعیین می کند. درواقع هر جامعه برای شکل گیری و رشد اجتماعی خود، نیازمند بهره گیری از الگوهای متعدد رفتاری و کنشی در سطوح مختلف است. توجه به سبک زندگی به اقتضای اسلامی بودن جامعۀ ایرانی چکیده کاملمبانی اعتقادی، ارزش ها، نظام باورها و شیوه های حکومتی در هر جامعه، سبک زندگی معینی را تعیین می کند. درواقع هر جامعه برای شکل گیری و رشد اجتماعی خود، نیازمند بهره گیری از الگوهای متعدد رفتاری و کنشی در سطوح مختلف است. توجه به سبک زندگی به اقتضای اسلامی بودن جامعۀ ایرانی یکی از ضروریات است که در جامعۀ ایرانی به آن توجه بسیاری شده است. بر این اساس، مثنوی مولوی ـ که نقش مهمی در ادبیات تعلیمی و اخلاقی دارد ـ در شکل دادن به نوعی از سبک زندگیِ متناسب با مقوله های فرهنگی و خاص جامعۀ اسلامی ایرانی تأثیرگذار بوده است. بر همین مبنا، ساختار اصلی این مقاله با رویکرد تحلیل این موضوع با دو هدف عمده دنبال می شود: 1) علل و انگیزه های کاربردی مضامین تعلیمی مولانا در مثنوی به چه شیوه هایی بیان شده است؟ 2) گستردگی این مضامین در مثنوی در چه حدی بوده است؟ برای دستیابی به این دو مقصود، اشعار مولانا در شش دفتر مثنوی بررسی شد. بر همین اساس به بررسی و تحلیل مطالبی دربارة علل و انگیزه های کاربردی مضامین تعلیمی در مثنوی پرداخته شد که می تواند در سبک زندگی اسلامی مؤثر باشد. در این تحقیق که رویکردی توصیفی ـ تحلیلی دارد، ضمن تبین علل و انگیزه های کاربرد تعلیمی مولانا در مثنوی سعی شده است به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که مولانا تا چه میزان از روش ها و شیوه های تنبیه، تبشیر، انذار، تذکار، تمثیل و مانند آن بهره برده است؟. مهم ترین نتیجه آن شد که مولانا در مثنوی برای هدایت انسان ها به سوی کمال انسانی، از روش تبشیر و تنبیه بیشتر بهره برده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
85 - رویکرد نظامی گنجوی به تمثیل حیوانات از دیدگاه ادبیات تعلیمی
ناهید جعفری زهرا بخشی پیش کنارینظامی در مخزن الاسرار از میان عناصر صور خیال، از آرایۀ تمثیل بهره های فراوانی گرفته است تا بدین وسیله بتواند مفاهیم و مقاصد مورد نظر خویش را که سرشار از نکات تعلیمی و اخلاقی ناب است به بهترین شکل ممکن برای خوانندگان خود بیان کند. مخزن الاسرار نظامی از جمله آثاری است که چکیده کاملنظامی در مخزن الاسرار از میان عناصر صور خیال، از آرایۀ تمثیل بهره های فراوانی گرفته است تا بدین وسیله بتواند مفاهیم و مقاصد مورد نظر خویش را که سرشار از نکات تعلیمی و اخلاقی ناب است به بهترین شکل ممکن برای خوانندگان خود بیان کند. مخزن الاسرار نظامی از جمله آثاری است که شخصیت حیوانات در آن نقش های مختلفی را ایفا می کنند؛ حیوانات در این اثر، برخلاف باورهای عامیانه که تنها چهرۀ منفی دارند، گاه چهره ای مثبت و در برخی از اوقات نیز جنبه ای دوگانه می یابند. این پژوهش توصیفی- تحلیلی، با هدف شناخت کارکردهای تمثیلی حیوانات در مخزنالاسرار، انتخاب و تمثیلات حیوانی در آن بررسی شدهاند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
86 - بررسی و تحلیل آموزههای تعلیمی در آثار برجستۀ عرفانی و صوفیانۀ حکیم ملاعباسعلی کیوان قزوینی
ناصر محسنی نیا محسن ابوالقاسمی رقیه صدراییدر میان انواع ادبی، نوع تعلیمی حدومرز خاصی ندارد و این گونۀ ادبی بعد از نوع غنایی بیشترین بسامد را در ادبیات ایران دارد. تصوف و عرفان و باز شدن پای آن به ادبیات نقش مهمی در تکمیل و توسعۀ این نوع مهم ادبی ایفا نموده است و متصوفه و عرفا دیدگاههای خود را بیشتر در قالب این چکیده کاملدر میان انواع ادبی، نوع تعلیمی حدومرز خاصی ندارد و این گونۀ ادبی بعد از نوع غنایی بیشترین بسامد را در ادبیات ایران دارد. تصوف و عرفان و باز شدن پای آن به ادبیات نقش مهمی در تکمیل و توسعۀ این نوع مهم ادبی ایفا نموده است و متصوفه و عرفا دیدگاههای خود را بیشتر در قالب این نوع ادبی بیان کردهاند. پژوهش پیش رو میکوشد تا با بررسی و تحلیل چهار اثر از برجستهترین آثار صوفیانۀ حکیم ملاعباسعلی کیوان قزوینی (1277ـ1357ق) فیلسوف، مفسر، شاعر و صوفی بزرگ اواخر دورۀ قاجار و پهلوی اول، شامل رازگشا، بهین سخن، استوار رازدار و عرفاننامه، مهمترین دیدگاههای او در خصوص نقد اخلاقی اقطاب گنابادیه را بعد از گسستن از آنها، با استناد به اقوال خود او توضیح دهد و به این پرسش اساسی پاسخ دهد که علت اصلی جدا شدن وی از گنابادیه بعد از همراهی طولانیمدت با آنها چه بوده و انتقادهای او از آنها بر مبنای چه اصولی صورت گرفته است. و دیگر آنکه آرا و نوآوریهای بهقول خود او، منحصربهفرد و بیسابقهاش در مسائل تصوف و عرفان کداماند و ارزش علمی و مقبولیت آنها تا چه اندازه است. شیوۀ کار در این پژوهش، از نوع تحلیلیتوصیفی است و روش کار کتابخانهای و با رویکرد گفتمان انتقادی است، که از طریق بررسی و تحلیل آثار مورد نظر صورت میپذیرد. جستار حاضر با واکاوی دقیق اندیشههای مؤلف در موارد یادشده به این نتیجه میرسد که علت جداشدن کیوان قزوینی از گنابادیه و اقطاب آن و بریدن از تصوف مرسوم مریدومرادی و نقد اخلاقی گنابادیه، بهدلیل سرخوردگی ناشی از نرسیدن به اغراض مادی و کسب عنوان قطبیت سلسلۀ مزبور نبوده، بلکه او بعد از حدود سی سال همراهی با سلاسل گوناگون تصوف مرسوم بالاخص گنابادیه درمییابد که این نوع از تصوف و عرفان آن گمشدۀ حقیقی انسان طالب کمالی چون او نبوده و با معلوم شدن این حقیقت تلخ تصمیم به نقد اخلاقی و رد آن میگیرد، و خود دست به تعریف و توضیح دقیق و جدیدی از تصوف و عرفان حقیقی میزند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
87 - تجلی مضامین تعلیمی- اخلاقی در قصاید سنایی
محمدرضا قاری محسن عامری شهرابیدر این پژوهش مضامین و درونمایههای تعلیمی (اخلاقی) سنایی بر اساس قصاید این شاعر سترگ ادب فارسی با روش توصیفی بررسی شده است زیرا مضامین و اندیشههای تعلیمی- اخلاقی سنایی بر اساس آثار گرانسنگ و ارزشمند او در ادب فارسی، بارز و برجسته است. نگارندگان بر آنند تا با بررسی این چکیده کاملدر این پژوهش مضامین و درونمایههای تعلیمی (اخلاقی) سنایی بر اساس قصاید این شاعر سترگ ادب فارسی با روش توصیفی بررسی شده است زیرا مضامین و اندیشههای تعلیمی- اخلاقی سنایی بر اساس آثار گرانسنگ و ارزشمند او در ادب فارسی، بارز و برجسته است. نگارندگان بر آنند تا با بررسی این موضوع، ارزشها و آموزههای اخلاقی موجود در قصاید این شاعر بلندپایه را بکاوند و برخی فضایل و رذایل اخلاقی به کار رفته در سرودههای او را تبیین کنند. آنچه در این پژوهش حائز اهمیت است، پرداختن به موضوعات مشترکی است که در آثار دیگر سنایی از جمله حدیقهالحقیقه مورد توجه قرار گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
88 - تحلیل و بررسی بنمایۀ حباب و کارکردهای تعلیمی آن در شعر صائب تبریزی
فریدون طهماسبیسبک هندی یا اصفهانی سرشار از مضامین متنوع و تصویرهای رنگارنگ است. صائب تبریزی از شاعران توانمند این سبک است که از پدیدههای مختلف طبیعی و غیرطبیعی بهعنوان بنمایه در مضمونپردازی و تصویرسازی بهره گرفته است. صائب در بسیاری از موارد، از این مضمونها و تصاویر بر اساس نقش چکیده کاملسبک هندی یا اصفهانی سرشار از مضامین متنوع و تصویرهای رنگارنگ است. صائب تبریزی از شاعران توانمند این سبک است که از پدیدههای مختلف طبیعی و غیرطبیعی بهعنوان بنمایه در مضمونپردازی و تصویرسازی بهره گرفته است. صائب در بسیاری از موارد، از این مضمونها و تصاویر بر اساس نقش ترغیبی و اخلاقی زبان برای برانگیختن مخاطب به انجام ارزشها و ترک ضد ارزشها بهره برده است. در این مقاله که با روش تحلیل محتوا و بهصورت اسنادی انجام شده، بنمایۀ حباب در دیوان صائب بررسی و تحلیل گردیده و به این پرسش پاسخ داده شده که صائب از بنمایۀ حباب در جهت کدام یک از مضامین تعلیمی بهره برده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که صائب غیر از اهداف توصیفی و بیان موضوعهای غنایی، حکمی و... اهداف تربیتی و تعلیمی را هم مد نظر داشته است. او با استفاده از قابلیت این بنمایه در مضمونپردازی و تصویرسازی، مخاطب خود را به خاموشی، ترک هواپرستی، دوری از نخوت و تکبر، ترک پوچگویی، ترک گناهکاری و تردامنی، تکیه نکردن و دل نبستن به دنیای فانی، دل نبستن به عمر زودگذر و... دعوت کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
89 - مضامین اخلاقی و تعلیمی مشترک در شعر زهیر و سعدی
محبوبه مسلمی زاده مهدی ممتحنزهیر بن ابی سلمی ربیعه بن رباح المزنی، در عصر جاهلی، حکیمالشّعراء و در میان ائمّۀ عرب، افضل شاعران بود. او در مدیح و حکمت برجسته بود و وظیفۀ شعر را تعلیم و هدایتگری میدانست. زهیر عمر خود را در دلسوزی و پند و اندرز و حقگویی و خیرخواهی گذراند و در اشعارش مفاهیم تعلیمی چکیده کاملزهیر بن ابی سلمی ربیعه بن رباح المزنی، در عصر جاهلی، حکیمالشّعراء و در میان ائمّۀ عرب، افضل شاعران بود. او در مدیح و حکمت برجسته بود و وظیفۀ شعر را تعلیم و هدایتگری میدانست. زهیر عمر خود را در دلسوزی و پند و اندرز و حقگویی و خیرخواهی گذراند و در اشعارش مفاهیم تعلیمی و اخلاقی بهویژه در معانی نکوهش و زهد سخت آشکار است. زهیر با تأثیر از محیط زندگی و شخصیت خود، برترین معیارهای اخلاقی و انسانی را خلق کرده و پرده از رایجترین رذایل برداشته و انسانها را از انجام آن منع کرده است. عظمت مقام سعدی، شاعر نامدار قرن هفتم هجری، در شعر و نثر و اخلاق و حکم آشکار است. سعدی به دلیل انس فراوان با شعر و شاعران عرب و برخورداری از محیط عربی در پی درنگ طولانی در آن سرزمینها، چنان تأثیر پذیرفت که از راه شعر او، شعر فارسی نیز متأثّر شد. این مقاله با بررسی دیوان اشعار زهیر بن ابی سلمی، برخی محاسن و معایب اخلاقی متذکّر در شعر او را تبیین و اشتراکات تعلیمی و مضمونی آن را با شعر سعدی در بخش مواعظ و غزلیّات تحلیل کرده است. یافتههای این پژوهش، دربردارندۀ آراء مشترک اخلاقی و اجتماعی و ارشادات این دو شاعر است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
90 - جایگاه قابوسنامه در قلمرو ادبیات تعلیمی
فاطمه الهامیقابوسنامه یا به تعبیری نصیحتنامه تألیفعنصرالمعالیکیکاووس از آثار قرن پنجم هجری قمری واثری تعلیمی و تربیتی است که در حوزة اخلاق و ارشاد جایگاه خاصی دارد. هدفوانگیزةنویسندهازتألیفاینکتاب،ابتدا ارشاد و راهنماییفرزندشگیلانشاهوسپس بهرهمندی دیگر جویندگان است. امتیازات چکیده کاملقابوسنامه یا به تعبیری نصیحتنامه تألیفعنصرالمعالیکیکاووس از آثار قرن پنجم هجری قمری واثری تعلیمی و تربیتی است که در حوزة اخلاق و ارشاد جایگاه خاصی دارد. هدفوانگیزةنویسندهازتألیفاینکتاب،ابتدا ارشاد و راهنماییفرزندشگیلانشاهوسپس بهرهمندی دیگر جویندگان است. امتیازات و ویژگیهای قابوسنامه، تنها مربوط به محتوای تعلیمی و اندرزگونة آن نیست؛ بلکه عوامل متعددی در کنار هم به تعمیق و نفوذ این آموزههای تربیتی در مخاطب مدد میرساند. ویژگیهای خاص نویسنده چون صمیمت، صداقت، پاکی سخن، فروتنی و آزاداندیشی از یک سو و ابزار کلامی وی چون بهکارگیری امثال رایج فارسی و عربی، استفاده از تمثیل و داستانهای جذّاب و مناسب با موضوعات متن، بهرهگیری از آیات و احادیث، برخورداری از سخنان بزرگان و اشعار فارسی از جمله عوامل مهمی است که به غنای تعلیمی این اثر قوّت بخشیده، از این حیث آن را جاوید و ماندگار کرده است. در این مقاله ابتدا ویژگیهای خاص نویسندة قابوسنامه را برمیشماریم که خود مدل و الگویی از ارزشهای اخلاقی را به طور غیرمستقیم به نمایش میگذارد؛ سپس به دستهبندی موضوعات محتوایی این اثر میپردازیم و در پایان تأثیر ابزار کلامی نویسنده را مورد بررسی قرار میدهیم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
91 - علل و انگیزه های کاربرد مضامین تعلیمی در منظومۀ رامایانا بازسرودۀ ملامسیح پانیپتی
فیروزه ملک پور مهدی نوریانشاعران فارسیزبان در شبهقارة هند نیز همانند ایران، آثاری گرانسنگ و پرمحتوا از خود بر جای گذاشتهاند. یکی از این آثار ارزشمند، منظومۀ حماسی رامایانا بازسرودۀ ملامسیح پانیپتی است. این منظومه یکی از آثار نفیس متعلق به سدۀ یازدهم هجری است که روایتگر عشق دو دلداده به نام چکیده کاملشاعران فارسیزبان در شبهقارة هند نیز همانند ایران، آثاری گرانسنگ و پرمحتوا از خود بر جای گذاشتهاند. یکی از این آثار ارزشمند، منظومۀ حماسی رامایانا بازسرودۀ ملامسیح پانیپتی است. این منظومه یکی از آثار نفیس متعلق به سدۀ یازدهم هجری است که روایتگر عشق دو دلداده به نامهای رام و سیتا است. این منظومه سرشار از عاطفه و صورخیال شاعرانه است؛ به همین سبب میتوان آن را در ذیل منظومههای غنایی جای داد. در متون تاریخ ادبیات، رامایانا یکی از آثار حماسی هندوستان معرفی شده است؛ اما برخورداری از مضامین عاشقانه و نبودِ عناصر سازندۀ حماسه در این اثر سبب شده است که رامایانای ملامسیح تاحدّ تأملبرانگیزی از زمرۀ آثار حماسی خارج شود. علاوهبر آن، مفاهیم و مضامین تعلیمی نیز در این اثر بسامد بالایی دارد و تاکنون پژوهشی بهطور ویژه مضامین تعلیمی را در منظومۀ رامایانای ملامسیح پانیپتی بررسی نکرده است؛ ازاینرو نگارندگان این مقاله بر آن شدند تا در مقالۀ حاضر با استفاده از روش اسنادی ـ کتابخانهای و خوانش بیتبهبیت اثر یادشده، ضمن تحلیل مضامین تعلیمی این منظومه، به چرایی بازتاب این قبیل مضامین در آن بپردازند. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که در این منظومه، مضامین و معانی تعلیمی و حکمی فراوانی وجود دارد که شاعر آنها را به اقتضای زمینۀ انفعالی و ذوقی به کار برده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
92 - بازخوانی بابی از کلیله و دمنه (تحلیل باب شیر و شغال براساس مبانی داستانی فلسفه برای کودکان)
عاطفه یوسفی سعید ناجیبخش گستردهای از ادبیات کلاسیک فارسی، به متون تعلیمی اختصاص یافته است. این آثار چنانکه از نامشان برمیآید، سرشار از آموزههای اخلاقی و مفاهیم اجتماعی هستند که در قالب حکایت و قصّه به رشتة تحریر درآمدهاند. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی، کوششی است برای پاسخ بدین پرس چکیده کاملبخش گستردهای از ادبیات کلاسیک فارسی، به متون تعلیمی اختصاص یافته است. این آثار چنانکه از نامشان برمیآید، سرشار از آموزههای اخلاقی و مفاهیم اجتماعی هستند که در قالب حکایت و قصّه به رشتة تحریر درآمدهاند. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی، کوششی است برای پاسخ بدین پرسش که آیا میتوان از متون تعلیمی در سایر حوزههای آموزشی، مانند آموزش فلسفه به کودکان بهره برد یا خیر. درپی پاسخ بدین پرسش، حکایتی از کلیله و دمنه، بهصورت موردی، بر مبنای معیارهای تفکر فلسفی کودکان و نوجوانان تحلیل شده است. مسائل بررسیشده، شامل ویژگیهای اصلی داستان فلسفی ازجمله مقبولیت ادبی، مقبولیت روانشناختی، مقبولیت عقلانی، گفتوگوی استدلالی و کندوکاوپذیری بوده است. طبق یافتههای پژوهش، این حکایت از قابلیت ادبی، فلسفی و روانشناختی برخوردار است و با بازنویسی آن به زبان معیار، میتوان به منبع بسیار خوبی برای استفادۀ مربیان در کلاسهای آموزش تفکر فلسفی دست یافت. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
93 - مضامین تعلیمی و تربیتی در هفت پیکر
ناصر ناصری شهریار حسن زادهنظامی با گذشت بیش از هشت قرن، همچنان بلندترین قلّه داستان سرایی را در ادبیات به خود اختصاص داده است و پنج گنج وی قدرت سخنوری اش را در موضوعات گوناگون عرفانی، عاشقانه، تاریخی و حماسی در معرض دید خوانندگان به نمایش میگذارد. گویی قدرت سخندانی و خلوص ایمان وی، با توفیق آسم چکیده کاملنظامی با گذشت بیش از هشت قرن، همچنان بلندترین قلّه داستان سرایی را در ادبیات به خود اختصاص داده است و پنج گنج وی قدرت سخنوری اش را در موضوعات گوناگون عرفانی، عاشقانه، تاریخی و حماسی در معرض دید خوانندگان به نمایش میگذارد. گویی قدرت سخندانی و خلوص ایمان وی، با توفیق آسمانی و الهامات غیبی همراه بوده است و نه تنها در تک تک ابیاتش، کمال هنر نمایی و زیبایی هایی ادبی در لفظ و معنی، طراوت و تازگی به کلامش داده است بلکه در تمام داستان هایش پیامهای اخلاقی و انسان مدارانه و معرفت نفس و شناخت حق تعالی را به حاکمان زمان به طور اخصّ و عموم مردم به طور اعم سفارش کرده است. هر چند هفت پیکر نظامی را غنایی و حماسی دانسته اند و به ظاهر در بر دارنده استغراق بهرام گور در عشرت و لذّت شکار و دلدادگی به دلارایی های دختران هفت اقلیم در هفت گنبد است اما پیام کلی و هدف غایی این منظومه سوق دادن خوانندگان به مضامین اخلاقی و اندیشه های متعالی انسانی و آموزه ها و پند و عبرت است. آموزه های تربیتی و تعلیمی که همچون آیینه ای در مسیر تکامل و رستگاری نوع بشر است. در پشت پرده داستان ها و حکایت های هفت پیکر، مفاهیم عمیق تربیتی چون خداجویی و توکّل و اعتماد به خدا، عدل گرایی و ظلم ستیزی، فراگیری علم و هنر و خردورزی، ترک تعلّقات دنیای ناپایدار، رهایی از حرص و طمع، نکوهش عیّاشی شهوت و هوسرانی، نیکی اندیشی و بیزاری از بد گوهران و دوستان منافق، اهمیّت تلاش و مشاوره با اندیشمندان در اداره امور مملکتی، بخشش و احسان، رعیّت نوازی و دهها نکته اخلاقی دیگر که رعایت آنها انسان را در دنیا و آخرت رستگار و خوشنام می کند. در این مقاله با ذکر شواهد به جنبه های تعلیمی و موعظه های اخلاقی هفت پیکر پرداخته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
94 - بازنمایی اصول کلاسیسم و نئوکلاسیسم در شعر پروین اعتصامی
خلیل بیگ زاده علی صفی زادهپروین اعتصامی از شاعران سنتپذیر نوگرا، خردستا، اخلاقمدار و آرمانخواه عصرمشروطه است که در پیدایش ادبیات کلاسیسم و نئوکلاسیسم در ادب معاصر فارسی دخیل بوده است و در این زمینه از سرآمدان عصر خویش است. او شاعری اجتماعی با بینشی انسانی است که کوشش انسان عصر خویش را میستای چکیده کاملپروین اعتصامی از شاعران سنتپذیر نوگرا، خردستا، اخلاقمدار و آرمانخواه عصرمشروطه است که در پیدایش ادبیات کلاسیسم و نئوکلاسیسم در ادب معاصر فارسی دخیل بوده است و در این زمینه از سرآمدان عصر خویش است. او شاعری اجتماعی با بینشی انسانی است که کوشش انسان عصر خویش را میستاید و او را به خردورزی، دانایی محوری و تصمیم عاقلانه دعوت میکند. اگرچه این شاعر مکتب کلاسیسم به دنبال تبلیغ مسلک خاصی نیست اما خردمندی و اخلاق فردی و اجتماعی را میستاید و به اصلاحات اخلاقی و اجتماعی میاندیشد و سعادت فرد و جامعه را خواهان است. پژوهش حاضر، بازنمایی اصول کلاسیسم و نئوکلاسیسم را در شعر پروین اعتصامی به روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر نقد تطبیقی بررسی و تحلیل کرده، نشان داده است که این شاعر معاصر به خردورزی، اخلاقمداری، آرمانگرایی و دوری از ناهنجاری گرایش دارد و در بند رستگاری ملی است. پروین میان سنت و مدرنیته ارتباطی مفید برقرار کرده است؛ یعنی هم دستاوردها و آموزههای سنتی را ارج مینهد و هم با رویِ باز به استقبال مضامین و افکار نو میرود، همان اصلی که در نگاه نئوکلاسیکها مهم است. عقلستایی و عقلانیتسرایی خمیرمایه اصلی شعر این شاعر عصر مشروطه است. او هم اختیار انسان را تبلیغ میکند و هم در انتخاب طرفین مناظرههایش شیوهای نو و روزآمد دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
95 - بررسی ظرایف معناییِ نوع تعلیمی در بخشی از هفتپیکر بر پایۀ سبک شناسی لایه ای
غلامحسین مددی چلچه ابراهیم استاجی اعظم استاجی علی تسنیمیآثار ادبی متناسب با نوع ادبی، شاخصههایی مییابند. تنوع محتوایی در بعضی از آثار ممکن است زمینۀ آشفتگی و عدم تناسب زبان با شاخصههای نوع را فراهم آورد. هفتپیکر اثری است که تنوع محتوایی از ارزشهای آن نکاسته است. تناسب زبان با شاخصههای صوری و محتوایی در انواع ادبی و ظر چکیده کاملآثار ادبی متناسب با نوع ادبی، شاخصههایی مییابند. تنوع محتوایی در بعضی از آثار ممکن است زمینۀ آشفتگی و عدم تناسب زبان با شاخصههای نوع را فراهم آورد. هفتپیکر اثری است که تنوع محتوایی از ارزشهای آن نکاسته است. تناسب زبان با شاخصههای صوری و محتوایی در انواع ادبی و ظرایف پیوند هنری زبان و معنا در لایه‎های مختلف، از عوامل اعتلای این اثر است. از آنجا که اثرِ ادبی متشکل از لایههای درهمتنیده‎ای است، تحلیل متن هفت‎پیکر با رویکرد سبک‎شناسی لایه‎ای‎، شیوهای کارآمد در کشف ظرایف هنری و ظرفیت‎های زبانیِ بهکاررفته در هر لایه است. لایه‎های زبانی هفت‎پیکر متناسب با تغییر محتوا در هر بخش، شاخصه‎هایی در لایه‎های زبان می‎یابد. نظامی فراخور محتوا که رنگ تعلیمی، غنایی و حماسی به خود می‎گیرد، با ایجاد تناسب میان شاخصههای زبان و محتوا، گزینش و نحوۀ کاربرد واحدهای زبانی، پیوند درونی لایههای زبان، تنش در عناصر زبان و ایجاد دلالتمندی، سبب حرکت زبان در راستای تقویت محتوا و تبلور نوع ادبی در آن بخش می‎شود. در بخش‎های تعلیمی، بهره‎مندی از شاخصه‎های صوری و محتواییِ این نوع، سبب استحکام زبان در این اثر شده‎ است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
96 - تحلیل آموزههای تعلیمی در بررسی بینامتنی دو اثر (پروین اعتصامی و انوری)
رقیه صدراییامروزه بینامتنیت اصطلاحی رایج در نظریههای ادبی و زبانشناسی است. بینامتنیت بر این اصل مبتنی است که هیچ اثری مستقل و خود ساخته مؤلف نیست بلکه از متون گذشته و از اندیشه فراروی ادبیات بهره برده است. بینامتنیت رابطه یک متن با سایر متون را بررسی میکند. هدف این مقاله آن ا چکیده کاملامروزه بینامتنیت اصطلاحی رایج در نظریههای ادبی و زبانشناسی است. بینامتنیت بر این اصل مبتنی است که هیچ اثری مستقل و خود ساخته مؤلف نیست بلکه از متون گذشته و از اندیشه فراروی ادبیات بهره برده است. بینامتنیت رابطه یک متن با سایر متون را بررسی میکند. هدف این مقاله آن است که با استفاده از این نظریه آموزههای اخلاقی و اجتماعی پروین اعتصامی و انوری را ارزیابی کند. برای نیل به این هدف قطعه اشک یتیم از پروین اعتصامی با قطعه والی شهر ما گدایی بی حیاست از انوری بررسی و تجزیه و تحلیل شده است و تشابه و افتراق آن نمایانده شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
97 - بررسی تطبیقی اشعار تعلیمی فردوسی و حافظ
احمدرضا یلمه هاشعر تعلیمی، شعری است که هدف اصلی سراینده، آموزش حکمت و اخلاق، همچنین تشریح و تبیین مسایل و اندیشههای مذهبی، تربیتی، فلسفی و مضامین پندگونه باشد. بیان آموزههای اخلاقی و حکمی در شعر فارسی از اوایل سدة چهارم هجری آغاز شد و به تدریج در بیشتر قالب های شعری جلوهگری نمود. ا چکیده کاملشعر تعلیمی، شعری است که هدف اصلی سراینده، آموزش حکمت و اخلاق، همچنین تشریح و تبیین مسایل و اندیشههای مذهبی، تربیتی، فلسفی و مضامین پندگونه باشد. بیان آموزههای اخلاقی و حکمی در شعر فارسی از اوایل سدة چهارم هجری آغاز شد و به تدریج در بیشتر قالب های شعری جلوهگری نمود. اشعار تعلیمی گاه به صورت جداگانه و مستقل است؛ همانند منظومهها و داستان هایی که منحصراً به آموزههای تعلیمی میپردازد و گاه در دیگر آثار ادبی پراکنده است. شاهنامه فردوسی و دیوان حافظ از لحاظ اشتمال و احتوا بر مفاهیم و مضامین پندگونه از بینظیرترین آثار ادبی است که علاوه بر جنبة حماسی و غنایی همواره از دیرباز، به عنوان مرام نامه و دستورنامة زندگی مورد توجه خواص و عوام بوده است. نکتهای که اساس این پژوهش بر آن استوار است نوع بیان مضامین اخلاقی و اندیشههای حکمی و پندگونة این دو شاعر بلندآوازه است. لحن و بیان یکی رویکردی تفصیلی دارد و آن دیگری شیوة مختصرگویی را در پیش گرفته است؛ کلام یکی صریح و روشن و دیگری مرموز و طنزآلود و مبهم؛ شیوهها و گونههای متفاوت و مجزایی که این پژوهش سعی دارد به ارائة نمونههایی از آن بپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
98 - آموزههای تعلیمی بر مبنای حضور نسلهای متفاوت در شاهنامه
معصومه هاشم پور یوسف نیک روز اطهر تجلی اردکانیشاهنامه شاهکاری ادبی از فردوسی است. او در این اثر ارزشمند، با آگاهی از تفاوتهای طبیعی کودک و جوان و پیر به بررسی ابعاد مختلف ادبیات تعلیمی میپردازد تا بتواند مفاهیم و مقاصد منظور خود را که سرشار از نکات تعلیمی ناب است، به بهترین شکل ممکن برای خوانندگان بیان کند. شناخت چکیده کاملشاهنامه شاهکاری ادبی از فردوسی است. او در این اثر ارزشمند، با آگاهی از تفاوتهای طبیعی کودک و جوان و پیر به بررسی ابعاد مختلف ادبیات تعلیمی میپردازد تا بتواند مفاهیم و مقاصد منظور خود را که سرشار از نکات تعلیمی ناب است، به بهترین شکل ممکن برای خوانندگان بیان کند. شناخت ویژگیهای نسلهای مختلف میتواند نقش مهم و کاربردی ادبیات تعلیمی را نشان دهد. درواقع تفاوت مضامین تعلیمی، برخاسته از تفاوت در دورههای زندگی، فکری، قدرت بدنی و آگاهیهای ناشی از تجربهآموزی آنان در جامعه است. در این جستار، پژوهشگر میکوشد جلوة ادبیات تعلیمی و شاخصههای آن را ازنظر تفاوت نسلها در شاهنامه واکاود. با بررسی موضوعاتی مانند نامخواهی، نیکنامی، نیکوکاری، شجاعت، آیندهنگری، فضیلت علم و دانش، پند و اندرز و... مشخص شد که فردوسی مضامین تعلیمی را در رابطه با هر نسل چگونه به کار برده است. فردوسی باتکیهبر آموزههای تعلیمی کودکان را به هنرآموزی، جوانان را به آگاهیآموزی و نصیحتپذیری و پیران را به کیاست، تدبیر، نصیحتگری و راهنمایی دعوت میکند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
99 - «مؤلفههای نوع تعلیمی در رسالۀ کمال اظهری شیرازی»
فریبا چینی فاطمه سادات طاهریبوداق اظهری شیرازی، شاعر ناشناختة قرن دهم و یازدهم هجری، مجموعهاشعاری 10385 بیتی دارد که آن را رسالۀ کمال نامیده است. نگارندگان این پژوهش مؤلفههای تعلیمی اظهری را در اشعار وی بررسی میکنند؛ نیز با شیوۀ توصیفیـتحلیلی مبتنی بر اشعار اظهری درپی پاسخگویی به این پرسش هستند چکیده کاملبوداق اظهری شیرازی، شاعر ناشناختة قرن دهم و یازدهم هجری، مجموعهاشعاری 10385 بیتی دارد که آن را رسالۀ کمال نامیده است. نگارندگان این پژوهش مؤلفههای تعلیمی اظهری را در اشعار وی بررسی میکنند؛ نیز با شیوۀ توصیفیـتحلیلی مبتنی بر اشعار اظهری درپی پاسخگویی به این پرسش هستند: در رسالۀ کمال اظهری کدام آموزههای تعلیمی وجود دارد و شاعر از چه شگردها و شیوههایی برای تبیین آنها استفاده کرده است؟. با پاسخ به این پرسش استدلال میکنند که نعت و منقبت خاندان نبوت و امامت(ع)، مدح سلاطین صفوی، عشق مجازی، توصیف حوادث زندگی و هجو و هزل از مضامین اصلی شعر اظهری است؛ اما شاعر، مانند بسیاری از شاعران پیشین، در قالبها و مضامین متنوع شعریِ خود گاهی بهشکل مستقل و گاهی در لابهلای مضامین و انواع ادبی دیگر به تعلیم خیر و نیکی (روش ایجابی) به مخاطبان خاص و عام خویش یا بازداشتن آنها از زشتیها و بدیها (شیوۀ سلبی) پرداخته است. اظهری تعالیم خود را به دو شیوۀ مستقیم و غیرمستقیم به مخاطب آموزش داده است؛ همچنین از شگردهای قصهگویی، خطابالنفس (تجرید)، استشهاد به آیات و داستانهای قرآنی، بهکارگیری تمثیل و ارسالالمثل، مناجات، سوگندنامه، شکوه و گلایه، زشتنگاری (هزل و هجو) و قصه از زبان حیوانات استفاده کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
100 - مقایسه آموزههای تعلیمی در شاهنامه فردوسی با بوستان سعدی
نجمه نظری آذر اسدیادبیات تعلیمی بخشی گسترده از ادبیات کهن فارسی را شامل می شود. اگر چه شاهنامه اثری حماسی به شمار میرود اما فردوسی در جای جای این اثر ارزشمند، از هر فرصتی برای بیان آموزههای تعلیمی استفاده کرده است، به ویژه در صحنههای حساس و در پایان داستانها حضور آشکار فردوسی و بیان چکیده کاملادبیات تعلیمی بخشی گسترده از ادبیات کهن فارسی را شامل می شود. اگر چه شاهنامه اثری حماسی به شمار میرود اما فردوسی در جای جای این اثر ارزشمند، از هر فرصتی برای بیان آموزههای تعلیمی استفاده کرده است، به ویژه در صحنههای حساس و در پایان داستانها حضور آشکار فردوسی و بیان آموزههای اخلاقی قابل توجه است. توصیههای فردوسی به خردورزی، نام خواهی، دوری از آز، دادگری، رعایت اعتدال و... در حوزه زندگی شخصی و اجتماع، بیانگر توجه فردوسی به ادب تعلیمی است. دو قرن بعد سعدی به عنوان یک مصلح اجتماعی، بوستان را درحوزه ادبیات عرفانی و تعلیمی سرود. سعدی با توجه به مقتضیات جامعه ایرانی و به ویژه اوضاع زمانه خود در بوستان به مسائلی چون احسان، تواضع، دادگری، رعایت اعتدال، نام خواهی، اغتنام فرصت، نفی آز و... پرداخته است. مقایسه آموزههای تعلیمی فردوسی با سعدی بیانگر شباهتها و تفاوتهایی در نگاه این دو شاعراست. تفاوتها غالباً برخاسته از شرایط زمانی و اوضاع ایران در آن روزگار است که ازآن جمله میتوان به تأثیر قرنها تسلط بیگانگان، رواج عرفان و تفکر اشعری وکم رنگ شدن روحیه حماسی در روزگار سعدی اشاره کرد. در این مقاله به مقایسه آموزههای تعلیمی در شاهنامه فردوسی با بوستان سعدی پرداختهایم و شباهتها و تفاوتهای موجود میان آموزههای تعلیمی این دو شاعر فرزانه را مورد بررسی قراردادهایم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
101 - بررسی تأثیر تعلیمی معنای ضمنی و صریح افعال در کلیله و دمنه و مقامات حمیدی
اشرف شیبانی اقدمنثر فنی کلیله و دمنه و مقامات حمیدی با در بر داشتن دلالتهای ضمنی و غیر صریح، سبک متفاوتی از وجه تعلیم را نشان میدهد. رمزگشایی معانی ضمنی در این آثار آشکار میسازد برخلاف فرضیه محققان مبنی بر بسیار بودن لغات نسبت به معانی در متون نثر قرن ششم هجری، به دلیل نزدیک شدن ای چکیده کاملنثر فنی کلیله و دمنه و مقامات حمیدی با در بر داشتن دلالتهای ضمنی و غیر صریح، سبک متفاوتی از وجه تعلیم را نشان میدهد. رمزگشایی معانی ضمنی در این آثار آشکار میسازد برخلاف فرضیه محققان مبنی بر بسیار بودن لغات نسبت به معانی در متون نثر قرن ششم هجری، به دلیل نزدیک شدن این آثار به شعر دلالتهای ثانوی بیشتری مطرح میشود؛ چنان که با آشناییزدایی و تحول در مسیر درک، راه دریافت معنی را گستردهتر و اثر تعلیمی آن را مؤثرتر میسازد و مخاطب با حرکت ذهنی از حوزهای اشاری به حوزه دیگر مفاهیم تازهای را دریافت میکند. در این مقاله، سعی بر آن است که با مطالعه چهارچوب بافتاری این متون و اثر تعلیمی آنها با بررسی افعال، رهیافتهای نویسندگان در امر تعلیم تبیین گردد. برای این کار افعال در ساختهای پایه، مرکب و عبارت فعلی دادهبرداری شده، سپس به دلیل تأثیر مستقیم بافت بر ساخت افعال و ایجاد معانی به فعلها در بافت گزارههای مختلف توجه شده است و با تطبیق معانی ضمنی و صریح دو اثر، کارکرد آنها تحلیل شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
102 - بررسی آموزههای تعلیمی رسالۀ انیسالطالبین محمد بن محمود فارس
الهه صادقی قربانعلی ابراهیمی مهرداد چترایی عزیزآبادیمتون و اشعار تعلیمی یکی از گستردهترین و رایجترین ژانرهای ادب فارسی است که گاه بهصورت اثری کاملاً مستقل است. رسالۀ انیس الطالبین محمد بن محمود فارس، از جمله آثار مشحون از آموزههای تعلیمی است. این رساله که یکی از آثار نفیس متعلق به سدۀ یازدهم هجری است و در شمار متون چکیده کاملمتون و اشعار تعلیمی یکی از گستردهترین و رایجترین ژانرهای ادب فارسی است که گاه بهصورت اثری کاملاً مستقل است. رسالۀ انیس الطالبین محمد بن محمود فارس، از جمله آثار مشحون از آموزههای تعلیمی است. این رساله که یکی از آثار نفیس متعلق به سدۀ یازدهم هجری است و در شمار متون ارزشمند اخلاقیـ حکمی فارسی جای دارد، تاکنون گمنام مانده است. این رساله مشحون از مضامین و معانی تعلیمی و حکمی فراوانی است که نویسنده، آن را بهاقتضای زمینۀ انفعالی و ذوقی به کار برده است. نگارندگان در این پژوهش بر آناند تا ضمن معرفی اجمالی رسالۀ انیس الطالبین، تأثیر آموزههای اخلاقی بهکاررفته در این رساله را در ذهن و درون مخاطب بررسی کنند. نتایج پژوهش حاکی از این است که نویسنده فردی آگاه بوده که با اصول روانشناختی آشنایی داشته و بهاقتضای موقعیت از شگردهای مختلف تشویق، ترغیب، حکایت و تمثیل و استدلال و... بهره گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
103 - بررسی خوشهای تقویتکنندههای احکام تحذیری و ترغیبی در خسرو و شیرین نظامی (با تأکید بر خوشه مرگ)
مهدی دهرامیشاعران ادب فارسی برای آنکه آموزههای اخلاقی خود را بهصورت حکمی نافذ، فراگیر و لازمالاجرا ارائه دهند، ناچار به الحاق تقویتکنندهها و ضمانتهای اجرایی مختلفی بودهاند. برای این مقصود، شاعر گاهی از نیروی واقعیتها یا تعالیم بزرگتر برای پرداخت تعالیم جزئیتر بهره میبر چکیده کاملشاعران ادب فارسی برای آنکه آموزههای اخلاقی خود را بهصورت حکمی نافذ، فراگیر و لازمالاجرا ارائه دهند، ناچار به الحاق تقویتکنندهها و ضمانتهای اجرایی مختلفی بودهاند. برای این مقصود، شاعر گاهی از نیروی واقعیتها یا تعالیم بزرگتر برای پرداخت تعالیم جزئیتر بهره میبرد. از همین روی میتوان بهجای استخراج آموزههای اخلاقی بهصورت مختلف و پراکنده، بسیاری از تعالیم را بهصورت خوشهای بررسی کرد. هدف این مقاله بررسی یکی از این خوشههاست که با شیوه توصیفی (تحلیل محتوا) با تأکید بر خسرو و شیرین نظامی، جایگاه آن را در تقویت احکام تحذیری و ترغیبی نشان داده است. برای این منظور، مرگ بهعنوان یکی از مهمترین سرخوشههای تقویتکننده و اصلی انتخاب شده که تعالیم فرعی فراوانی در زیر مجموعه خود پرورانده است. مرگ واقعیتی است که بخش زیادی از تعالیم تحذیری همچون خودستایی و غرور، تنآسایی، فریفتگی به توانایی جسمانی و مانند آنها و گزارههای ترغیبی همچون شاد زیستن، یاد خداوند، نگاهداشت سرشت پاک انسانی و غیره در خسرو و شیرین نظامی با آن گره خورده و بهطور کلی بسیاری از نیکیها و رذیلتها، چه مستقیم و چه غیرمستقیم، با اندیشه مرگ و دیدن جزای آن بعد از این حادثه، تقویت شدهاست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
104 - کارکردهای تعلیمی و اخلاقی عناصر چندمعنایی در شعر اخوان با تکیه بر عنصر نماد
سیده زهرا موسوی زهرا بشیریادبیات تعلیمی یکی از کهنترین و پردامنهترین انواع ادب فارسی است. در ادبیات کلاسیک آموزهها بیشتر به صورت مستقیم و با صراحت بیان میشدند و آرایهها و فنون ادبی ابزاری جهت تأکید و تأثیرگذاری کلام بودند. در حالی که در ادبیات معاصر از بیان صریح و مستقیم آموزهها پرهیز میش چکیده کاملادبیات تعلیمی یکی از کهنترین و پردامنهترین انواع ادب فارسی است. در ادبیات کلاسیک آموزهها بیشتر به صورت مستقیم و با صراحت بیان میشدند و آرایهها و فنون ادبی ابزاری جهت تأکید و تأثیرگذاری کلام بودند. در حالی که در ادبیات معاصر از بیان صریح و مستقیم آموزهها پرهیز میشود و اندیشهها عمدتاً در لفافههای بیانی ارائه میشوند. از این رو درک بُعد تعلیمی ادبیات و به طور اخص شعر در سدۀ اخیر با گذشته متفاوت است و مفاهیم تعلیمی و اخلاقی را باید در پسزمینۀ شعر مشاهده کرد. برای این کار باید اسلوب عمدۀ بیان غیرمستقیم در شعر نو را در نظر داشت. نماد عمدهترین شگرد هنری شاعران نوپرداز در بیان معنی در شعر معاصر به شمار میآید. پژوهش حاضر بر آن است تا بُعد تعلیمی و اخلاقی شعر مهدی اخوان ثالث را به بحث بگذارد و چگونگی تبلور یافتن غیرمستقیم و ضمنی مضامین اخلاقی همچون: ظلمستیزی، جهل ستیزی، وطنخواهی، اعتراض و انتقاد به وضع موجود و... را در قالب نماد در شعر او نشان دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
105 - تأثیرپذیری تعلیمی روضهالانوار خواجوی کرمانی از مخزنالاسرار نظامی گنجوی
پروین دخت مشهور رضا جلیلینظامی گنجوی در شمار بزرگترین سرایندگان فارسیزبان است. قدرت شاعری او موجب شد بسیاری در اندیشه تتبع و پیروی از شیوه او برآیند. در این بین خواجوی کرمانی یکی از کامیابترین چهرههاست که توانست خمسهای به روش پیر گنجه بسراید. روضهالانوار خواجو چنانچه خود او نیز اشاره کرده چکیده کاملنظامی گنجوی در شمار بزرگترین سرایندگان فارسیزبان است. قدرت شاعری او موجب شد بسیاری در اندیشه تتبع و پیروی از شیوه او برآیند. در این بین خواجوی کرمانی یکی از کامیابترین چهرههاست که توانست خمسهای به روش پیر گنجه بسراید. روضهالانوار خواجو چنانچه خود او نیز اشاره کرده است به تقلید از مخزنالاسرار سروده شده است. این تأثیرپذیری در دو سطح لفظ و محتوا نمود دارد. یکی از مهمترین ابعاد تأثیرپذیری محتوایی در حوزه تعلیم و تربیت جلوهگر شده است. بر این اساس آنچه در مقاله حاضر بررسی خواهد شد، نکات تعلیمی ستایشی و نکوهشی مشابهی است که خواجو تحت تأثیر مخزنالاسرار نظامی در روضهالانوار انعکاس داده است. روش تحقیق نیز توصیفی- تحلیلی است. بررسیها نشان میدهد رویکردهای عمده تعلیمی ستایشی دو شاعر به ترتیب بسامد، بر ستایش موضوعاتی چون خرد و اندیشه، فروتنی و فراموش کردن خود، بخشندگی و کرم، دستگیری از خلق، توسل به خدا و اطاعت از او، توجه به دل، همنشین خوب و خموشی و کمگویی تأکید دارد. در ارتباط با دیدگاههای تعلیمی نکوهشی نظامی و خواجو هم میتوان به نکوهش مواردی چون دنیا و متعلقات آن، بیعدالتی و ستمکاری، ظاهرپرستی و ریاکاری اشاره کرد که از این بین، بی ارزش دانستن دنیا و وابستههای آن پرتکرارترین آموزه در هر دو منظومه بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
106 - رگههای تعلیمی در شعر دفاع مقدس (دهة 60)
نوازالله فرهادیاشاعة فرهنگ دینی در ادبیات پس از انقلاب اسلامی(57) از پیامدهای فرهنگی این انقلاب است. با وقوع جنگ و استمرار هشت سال دفاع مقدس، مضامین دینی و مذهبی، همچون غزوات صدر اسلام، جنگهای امام علی(ع) با معاندان در دوران خلافت آن حضرت و بهویژه حماسة خونین کربلا، در شعر انقلاب و چکیده کاملاشاعة فرهنگ دینی در ادبیات پس از انقلاب اسلامی(57) از پیامدهای فرهنگی این انقلاب است. با وقوع جنگ و استمرار هشت سال دفاع مقدس، مضامین دینی و مذهبی، همچون غزوات صدر اسلام، جنگهای امام علی(ع) با معاندان در دوران خلافت آن حضرت و بهویژه حماسة خونین کربلا، در شعر انقلاب و دفاع مقدس بازتاب گستردهای مییابد، بهگونهای که این مباحث مهمترین درونمایهها و یکی از بارزترین ویژگیهای آن را تشکیل میدهد. این موضوع بُعد تعلیمی سرودههای مورد بحث را بر پایة مبانی دین و تعالیم قرآن کریم، تقویت میکند. سرایندگان این اشعار غالباً شخصیتهای انقلابی و اهل جبهه و جنگاند و آنچه میسرایند از سر ایمان و سرشار از شور و هیجان است؛ به همین دلیل بعد غنایی و حماسی سرودههای آنان، چنان بارز و قوی است که جنبة تعلیمی آن را تحتالشعاع قرار میدهد، و درک آموزشهای نهفته درآن، بدون تأمل و تعمق، مشکل میشود و از دید خواننده پنهان میماند. دراین نوشتار لایههای پنهان و پیدای تعلیمی و رگههای آموزشی در سرودههای انقلاب و دفاع مقدس واکاوی می-گردد، تا نمایان شود، سرایندگان برای ترویج اصول اخلاقی و برانگیختن خوانندگان به پیروی از ارزشهای اسلامی-انسانی از چه شیوهها و مضامینی بهره گرفتهاند. بررسیها نشان میدهد که جنبههای تعلیمی این سرودهها بنا به دلایل مختلف، به صورت رگههای باریک و پوشیده در زمینة پررنگ حماسی-آیینی، با بیانی غالباً غیر مستقیم و با تکیه برمضامینی چون حریت، شهامت و صداقت، معطوف به متخلق شدن جوانان به خلق و خوی اهل بیت(ع) است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
107 - چندگانگی و چندگونگی مضمون در دیوان سعیدا نقشبندی یزدی
محمدرضا نجاریان فاطمه بهاریفرادبیات تعلیمی یکی از مهمترین و قدیمیترین انواع ادبی است که هدف اصلی آن آموزش است. این اصطلاح از بدو پیدایش به دو معنای خاص و عام به کار رفته است: 1- ادبیات تعلیمی در معنای خاص خود شامل دستورالعملهایی است که به آموزش یک فن یا هنر خاص اختصاص دارد؛ از جمله: نصابالصبیا چکیده کاملادبیات تعلیمی یکی از مهمترین و قدیمیترین انواع ادبی است که هدف اصلی آن آموزش است. این اصطلاح از بدو پیدایش به دو معنای خاص و عام به کار رفته است: 1- ادبیات تعلیمی در معنای خاص خود شامل دستورالعملهایی است که به آموزش یک فن یا هنر خاص اختصاص دارد؛ از جمله: نصابالصبیان ابونصر فراهی در لغت، دانشنامه میسری در داروشناسی و طب. 2- در معنای عام به آثاری گفته میشود که موضوع آن مسائل اخلاقی، عرفانی، مذهبی، اجتماعی، پند و اندرز، حکمت و امثالهم است. در بین اشعار سعیدا نقشبندی یزدی، شاعر قرن یازدهم هجری قمری و معاصر شاه سلیمان صفوی(1077-1105هـ.ق)، مضامین پیچیده و تعبیرات بیسابقه، مضمونآفرینی، لطایفی از سلوک و عرفان، دعوت به زهد و عزلت و فراغت از دنیای دون، نشانههایی از عشق و معرفت باطنی، احساسات و عواطف شخصی و گاه نقدهای اجتماعی و سیاسی و پندهای اخلاقی برای رهایی از آشوبها و گرفتاریهای دنیا، طنز، و.... به چشم میخورد. در این مقاله به شش مضمون شاخص در دیوان او همچون مضامین اخلاقی، جبر و اختیار، مضامین سیاسی - اجتماعی، فرهنگ مردم(folklore)، طنز و مضامین عرفانی پرداخته میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
108 - بار تعلیمی جریانهای شعر متعهد فارسی
پارسا یعقوبی جنبهسراییشعر متعهد شعری است که با گرایش به ایدئولوژی مثبت و تکیه بر من جمعی، از ارزشهای انسانی اعم از آسمانی یا قراردادی برای انسان در معنای فلسفی- دینی یا اخلاقی آن و یا برای مردم در مفهوم حقوقی آن دفاع میکند. این نوع شعر بنا به رسالتی که دارد از جنبههای تعلیمی خالی نیست. منت چکیده کاملشعر متعهد شعری است که با گرایش به ایدئولوژی مثبت و تکیه بر من جمعی، از ارزشهای انسانی اعم از آسمانی یا قراردادی برای انسان در معنای فلسفی- دینی یا اخلاقی آن و یا برای مردم در مفهوم حقوقی آن دفاع میکند. این نوع شعر بنا به رسالتی که دارد از جنبههای تعلیمی خالی نیست. منتها بار تعلیمی و نیز شگرد بیانی این اشعار به اقتضای بافت موقعیتی و نیز نوع ادبی آنها متفاوت است. این مسأله در شعر متعهد فارسی کاملاً مشهود است. در این نوشتار سعی شده است تا پس از تعیین بافت موقعیتی شعر متعهد فارسی در دو دنیای کلاسیک و معاصر، جریان های اصلی شعر مذکور و بار تعلیمی آنها بررسی و معرفی شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
109 - شادیگرایی و جنبههای تعلیمی آن در غزلیات شمس
علی دهقان جواد صدیقی لیقوانشادی یک پدیدة درونی و روحی است که در زندگی فردی و اجتماعی بشر حضور و نقش فعّالی دارد. از این رو در دین و عرفان اسلامی جایگاهی والا یافته است. ابعاد تعلیمی شادی در عرفان از مهمترین نقشهای آن به شمار میآید. غزلیات جلال الدّین محمد مولوی بلخی - موسوم به غزلیات شمس تبریزی چکیده کاملشادی یک پدیدة درونی و روحی است که در زندگی فردی و اجتماعی بشر حضور و نقش فعّالی دارد. از این رو در دین و عرفان اسلامی جایگاهی والا یافته است. ابعاد تعلیمی شادی در عرفان از مهمترین نقشهای آن به شمار میآید. غزلیات جلال الدّین محمد مولوی بلخی - موسوم به غزلیات شمس تبریزی- به اعتبار میزان کاربرد مضمون شادی، برای تحقیق در این مورد اهمیت و ظرفیت زیادی دارد و هدف این مقاله آن بوده که پس از تعریف شادی، از دیدگاههای مختلف- بویژه عرفانی- نقش تعلیمی، عوامل و نشانه های شادی گرایی را در غزلیات شمس بررسی نماید. در این تحقیق به شیوة کتابخانه ای و اسنادی تمامی غزلیات مولوی مطالعه و شواهد مربوط به موضوع تحقیق استخراج و بررسی شد. نتیجه این بررسی نشان می دهد که مولانا شاعری شادی گرا بوده و از خواصّ و کارکردهای تعلیمی شادی برای القای اندیشه های عرفانی اش بهرة فراوانی برده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
110 - الگوهای روایی در حکایتهای تعلیمی
علیرضا محمدی کله سربررسی ساختار متون ادبی، راهی است برای درک شیوههای ایجاد و انتقال معنا در این متون. حکایتهای تعلیمی از پرکاربردترین انواع روایی در متون داستانی کهن فارسی هستند که مهمترین رسالت آنها انتقال پیام و ترغیب مخاطب بوده است. بهنظر میرسد، نویسندگان متون تعلیمی، حکایتها را چکیده کاملبررسی ساختار متون ادبی، راهی است برای درک شیوههای ایجاد و انتقال معنا در این متون. حکایتهای تعلیمی از پرکاربردترین انواع روایی در متون داستانی کهن فارسی هستند که مهمترین رسالت آنها انتقال پیام و ترغیب مخاطب بوده است. بهنظر میرسد، نویسندگان متون تعلیمی، حکایتها را با توجه به ساختارهایی منطبق بر اهداف غایی خود مورد استفاده قرار میدادهاند. در این مقاله به بررسی و معرفی ساختارها و الگوهای روایی مورد استفاده در حکایتهای تعلیمی فارسی پرداخته شده است.. پرکاربردترین الگوهای روایی این متون عبارتند از: نخست، الگوی سرپیچی کنشگر از قانون و مجازات شدن وی (مجازات کلامی یا کنشی)؛ و دوم، الگوی پایبندی کنشگر به قانون و پاداش گرفتن وی. این الگوها افزون بر اینکه ژرفساختی برای بسیاری از حکایتهای تعلیمی هستند، الگویی برای تفسیر و خوانش راوی نیز محسوب میشوند؛ چنانکه راوی برای تفسیر حکایت، آن را بهصورت خطی داستانی منطبق بر یکی از همین دو الگو در نظر میگیرد. این مقاله، با استفاده از نتایج بررسیهای ساختاری در تحلیل تفسیر حکایتهای تعلیمی، در پی آشکارسازی الگوهای حاکم بر فهم حکایتهای تعلیمی است. در نوشتار حاضر، نقش این الگوها در انتقال و شکلگیریِ مفاهیم و وجه غالب متون تعلیمی نیز مورد بررسی قرار گرفتهاند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
111 - بازنمایی مضامین اخلاقی و تعلیمی در پنجگنج عماد فقیه کرمانی
فرشاد اسکندری شرفی وحید مبارکادبیات تعلیمی از کهنترین و رایجترین گونههای ادبی جهان است که آموزههایی اخلاقی و عقلانی را به مخاطب ارائه میکند تا با کاربست آنها در زندگی، به سعادتمندی و نیکبختی برسد. ادبیات فارسی از دیرباز، جلوگاه نابترین و نغزترین معانی و مضامین اخلاقی و تعلیمی بوده و در هر چکیده کاملادبیات تعلیمی از کهنترین و رایجترین گونههای ادبی جهان است که آموزههایی اخلاقی و عقلانی را به مخاطب ارائه میکند تا با کاربست آنها در زندگی، به سعادتمندی و نیکبختی برسد. ادبیات فارسی از دیرباز، جلوگاه نابترین و نغزترین معانی و مضامین اخلاقی و تعلیمی بوده و در هر دوره، بخش انبوهی از شعر فارسی به پند و حکمت و موعظه اختصاص داشته است. عماد فقیه کرمانی از شاعران پارسیگوی قرن هشتم هجری است که در سرودن انواع شعر چون غزل و قصیده و مثنوی تبحری تمام داشته و شعرش با مبانی تصوف و اندیشهها و آموزههای عرفانی درآمیخته است. در این پژوهش با روشی توصیفیتحلیلی و با بهرهگیری از منابع کتابخانهای، آموزهای اخلاقی و تعلیمی در پنج گنج عماد فقیه کرمانی بررسی شده است تا جایگاه و ارزش اخلاق و تعلیم در شعر او مشخص شود و همچنین گوشهای از مقام ادبی این شاعر آشکار گردد. دستاورد پژوهش نشان میدهد که در مثنویهای عماد فقیه کرمانی، موضوعهای اخلاقی و تعلیمی که تلفیقیافته از اندرزهای کهن و آموزههای عرفانی و صوفیانه است، بازتابی گسترده دارد. مواعظ سیاسی و حکومتی، عبادت و بندگی خدا، ناپایداری و بیاعتباری دنیا، گشادهدستی و سخاوت، علم و علمآموزی، رازداری، کمآزاری و... از مهمترین و پربسامدترین مسائل اخلاقی و تعلیمی در پنج گنج عماد فقیه است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
112 - اهمّیّت علم و دانش و آگاهی در بین رجال فرهنگی- تاریخی کلیله و دمنه با تأکید بر سرمایههای فرهنگی
وحید امیری یاسی کند علی دهقان حمیدرضا فرضیچکیده یکی از فاکتورهای اساسی در سرمایة فرهنگی تجسّم یافته، سنجش میزان تمایلات و علاقهمندی افراد به مسائل علمی است. از منظر سرمایه های فرهنگی، گرایش به علم و دانش، ترویج آگاهی و تلاش در جهت ارتقاء سطح اطّلاعات و کسب علوم، از مؤلّفه هایی است که نشان دهندة تمایلات و رغب چکیده کاملچکیده یکی از فاکتورهای اساسی در سرمایة فرهنگی تجسّم یافته، سنجش میزان تمایلات و علاقهمندی افراد به مسائل علمی است. از منظر سرمایه های فرهنگی، گرایش به علم و دانش، ترویج آگاهی و تلاش در جهت ارتقاء سطح اطّلاعات و کسب علوم، از مؤلّفه هایی است که نشان دهندة تمایلات و رغبت افراد به اندوختن سرمایه های فرهنگی تجسّم یافته می باشد. براساس رویکرد نظری سرمایة فرهنگی پیر بوردیو، از عمده ترین گرایشهای فرهنگی مندرج در کتاب کلیله و دمنه، گرایش رجال فرهنگی آن به علم و دانش و تأکیدشان بر دانایی است که در این جستار به آن می پردازیم. گردآوری اطّلاعات به روش کتابخانه ای بوده و شیوة بررسی از نوع مطالعات کیفی و تحلیل محتواست. نتایج تحقیق نشان می دهد که گرایش به کسب حکمت و دانش و ضرورت علم آموزی و افزایش سطح معلومات یکی از مهم ّترین شاخصه ها است. از نمونه های برجسته، دانش دوستی کسری انوشیروان، پادشاه ساسانی است. در بسیاری از منابع تاریخی، انوشیروان به عنوان چهرة فرهنگی معرّفی شده و کلیله و دمنه به پاس زحمات او و علاقه اش به علم و دانش و فرهنگ به ایران منتقل گردیده و نشر می یابد. از این رو، اهمّیّت علم و آگاهی نزد وی، نمودی از سرمایة فرهنگی تجسّم یافته به شمار میرود. همچنین می توان به جایگاه رفیع علم و دانش در بین برزویه طبیب، ابن مقفّع و نصرالله منشی اشاره نمود که بی گمان محصول انباشت سرمایه های فرهنگی تجسّم یافته و برگرفته از نگرش های فرهنگی و اندیشه های متعالی آنها بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
113 - نقد نگرش پراگماتیسمی به ادب تعلیمی در تقابل اخلاق و سیاست (با تکیه بر کلیله و دمنه)
رسول کاظم زادهچکیده کلیله و دمنه در قیاس با سایر متون هم دستِ خود از جایگاه ویژه ای در مباحث نقد روز برخوردار است و به سبب اصول تعلیمی مطرح شده با قالب قصه های متنوع و دیالوگ های موجود در اثنای قصه ها نظر منتقدان را به خود جلب کرده است. پراگماتیسم دیدگاهی است که نتایج عملی عقاید را چکیده کاملچکیده کلیله و دمنه در قیاس با سایر متون هم دستِ خود از جایگاه ویژه ای در مباحث نقد روز برخوردار است و به سبب اصول تعلیمی مطرح شده با قالب قصه های متنوع و دیالوگ های موجود در اثنای قصه ها نظر منتقدان را به خود جلب کرده است. پراگماتیسم دیدگاهی است که نتایج عملی عقاید را به عنوان معیار تعیین ارزش و صدق آنها به کار می برد. این مقاله بر آن است با روش توصیفی - تحلیلی با استناد به متن کلیله و دمنه و مباحث نقد روز به این نکته اشاره کند که باید با عنایت به فراداستان ها، متن را با توجّه به شکل زبانی – روایی سنجید و از برش جملات از بطن داستان و جاری کردن حکم دربارۀ آن خودداری کرد. آنچه گاه با نقد سطحی، عبارات شخصیّت های منفی داستان ها را به عنوان ضدّ ارزش مطرح می کند، در ادامه در تقابل خیر و شرّ رنگ می بازد و جای خود را بر نتیجه ای اخلاقی و ارزشی می دهد. کلیله و دمنه در واقع روایتگر وضعیت اجتماعی– اخلاقی عصر خویش است و نسخه ای که ارائه می دهد چه بسا با ماکیاولیسم و پراگماتیسم که محصولی چون اومانیسم دارد، بسیار متفاوت است. بررسی ساختار روایی داستان ها نشان می دهد سطح زیرداستانی در تبیین ایده اصلی و اندیشه غالب فراداستان است و هر چندگاه روساخت عبارات داستانی کلیله در نگاه اوّل پراگماتیستی باشد ولی با توجّه به فضای داستان و گفتمان حاکم در لایههای روایی و نتیجه داستان نمی توان عبارت پراگماتیسمی یا ماکیاولیستی را بدان اطلاق کرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
114 - نظریّههای روانشناختی ثرندایک در سه اثر تعلیمی منثور فارسی (قابوسنامه، اخلاق ناصری، کلیله و دمنه)
مرجان غلامی اکرم گلشنی فاطمه گلشنیاصول و روشهای تربیتی اگرچه امروزه در کتب مربوط به این رشته تدوین شدهاند، امّا در متون تعلیمی کلاسیک منثور فارسی نیز پارهای از این اصول و روشها را میتوان استخراج و بررسی کرد و بر زوایای پنهان ادبیّات کلاسیک ایران واقف گردید. بر همین اساس، در این مقاله که به روش کتاب چکیده کاملاصول و روشهای تربیتی اگرچه امروزه در کتب مربوط به این رشته تدوین شدهاند، امّا در متون تعلیمی کلاسیک منثور فارسی نیز پارهای از این اصول و روشها را میتوان استخراج و بررسی کرد و بر زوایای پنهان ادبیّات کلاسیک ایران واقف گردید. بر همین اساس، در این مقاله که به روش کتابخانهای انجام شده است، نظریّات ثرندایک به عنوان یکی از مهمّترین اصول و مبانی تعلیم و تربیت در سه اثر تعلیمی: قابوسنامه، اخلاق ناصری و کلیله و دمنه مورد بررسی قرار گرفت. هدف از این تحقیق استخراج اصول مربوط به یادگیری در کتب مورد مطالعه است. نتایج پژوهش نشان داد که در کتب مورد مطالعه، انواع نظریّات ثرندایک دیده میشوند و از میان این نظریّهها، نظریّۀ آمادگی، تمرین و آمایه بیشترین بسامد را دارند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
115 - مؤلّفههای ادبیّات تعلیمی در اشعار کودکانه مصطفی رحماندوست و احمد شوقی
آیدا دانائی محمّد شایگان مهر فریبرز حسین جانزادهادبیّات تعلیمی، بارزترین دغدغۀ شاعران و نویسندگان معاصراست. امروزه شعر کودک چهرۀ جدیدی از خود را به جهانیان به نمایش گذاشته و از لحاظ ساختاری، بیان، وسعت خیال و تصویرآفرینی، شیوه ای نوین را در سبک و سیاق خود در پیش گرفته است. پژوهش در مورد ادبیّات و شعر کودک را میتوان چکیده کاملادبیّات تعلیمی، بارزترین دغدغۀ شاعران و نویسندگان معاصراست. امروزه شعر کودک چهرۀ جدیدی از خود را به جهانیان به نمایش گذاشته و از لحاظ ساختاری، بیان، وسعت خیال و تصویرآفرینی، شیوه ای نوین را در سبک و سیاق خود در پیش گرفته است. پژوهش در مورد ادبیّات و شعر کودک را میتوان به دو قرن اخیر حوالت داد. به گونهای که قرن بیستم را قرن کودک نامیدهاند. شعر کودک، زبانی خیالانگیز و موزون دارد و بیشتر شیفتۀ موسیقی کلام است و به تدریج با معنا انس می گیرد. شعر کودک به گونهای است که بدون آموزش مستقیم، سطح دانش فرهنگی و اجتماعی و ذوق و استعداد آنان را بالا میبرد چرا که از زندگی خود کودک گرفته شده است. احمد شوقی و مصطفی رحماندوست از شاعران شعر کودک هستند، که مضامین تعلیمی و تربیتی را دراشعار خود گنجانده اند. هر دو با زبانی ساده و کودکانه بسیاری از آموزههای تعلیمی را به کار برده اند. مضامین تعلیمی، تربیتی، آموزههای دینی، قرآنی، میهنی، استقامت، حمایت، صداقت و دیگر مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی که در این مقاله به آنها خواهیم پرداخت. این پژوهش با استفاده از روش مکتب فرانسوی، مکتبی که به تأثیرگذاری ملّتها و پیوندهای ادبی آنان در محدوده زمانی یکسانی میپردازد و بر خلاف دیگر مکاتب به آثار از دید زیباشناسی اهمّیّت چندانی نمیدهد به نگارش در آمده است، و سعی شده است تا با استفاده از این مکتب جلوه ای از تعلیمی بودن اشعار و برخی از شباهتها و تفاوتهای هر دو شاعر را بیان نماییم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
116 - کارکرد های تشبیه تمثیل در کلیله و دمنه
سعیده ساکی انتظامیدر این مقاله با عنوان کارکرد های تشبیه تمثیل در کلیله و دمنه ، به تبیین این موضوع با محوریت نقش سازنده ي تشبیه تمثیل در متن کلیله و دمنه پرداخته می شود . کلیله و دمنه نمونه ای به کمال از نثر فنی است؛ تشبیه تمثیل یکی از ابزارهای خیال پردازی در این کتاب است. این تحقیق با چکیده کاملدر این مقاله با عنوان کارکرد های تشبیه تمثیل در کلیله و دمنه ، به تبیین این موضوع با محوریت نقش سازنده ي تشبیه تمثیل در متن کلیله و دمنه پرداخته می شود . کلیله و دمنه نمونه ای به کمال از نثر فنی است؛ تشبیه تمثیل یکی از ابزارهای خیال پردازی در این کتاب است. این تحقیق با هدف برجسته سازی و مشخص کردن کارکرد های تشبیه تمثیل در کتاب کلیله و دمنه انجام شد و اهمیت آن در این است که تمثیل ، از نظر بسامد کاربرد، نیز غالب است و کارکردهای متفاوتی دارد و نقش های مختلفی در جهت بسط و گسترش معنا ایفا می کند که ابزاری سودمند در خدمت بیان مفاهیم زیبایی شناختی در این کتاب است. تشبیه تمثیلی در اصلی ترین کار کرد خود به بیان امور و مفاهیم غامض و انتزاعی و ذهنی و کشف آنها توسط امور محسوس، عینی می پردازد؛ درتشبیه تمثیل به دلیل اینکه همیشه امر مجهول به امر معروف تشبیه می شود باعث برجسته سازی می گردد. پس از بررسی و فیش برداری از منابع دست اول و کد گذاری فیش ها پژوهشگر به تحلیل داده ها اقدام کرد . این پژوهش به شیوه ی توصیفی و تحلیلی انجام شده است . پرونده مقاله