بررسی دگرگونی ادب تعلیمی در جریان‌‌های شعر معاصر در ارتباط با تحولات اجتماعی

محورهای موضوعی : شاهنامه

رحیم کوشش ¹ , فاطمه مدرسی ² , زهرا نوری ³

1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه
2 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه
3 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

تاریخ دریافت : 1396/10/17 تاریخ پذیرش : 1396/10/17 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: اجتماع, شعر معاصر, ادب تعلیمی, دگرگونی, جریان,

چکیده مقاله :

ادب تعلیمی، از آغاز شعر فارسی تاکنون به صورت نوع ادبی مجزا یا درآمیخته با انواع دیگر ادبی کاربرد داشته و در هر دورة ادبی متناسب با تغییرات سبکی آن دوره، دگرگونی‌های آرامی را پذیرفته است. این گونة ادبی با انقلاب مشروطه و تغییر در مبانی نظری شعر، چندین دگرگونی اساسی یافت؛ مهم‌ترین دگرگونی آن همسوشدن با تحولات سیاسی و ‌‌اجتماعی کشور بود؛ درنتیجه تعالیمی مانند سفارش مخاطب به وطن‌‌دوستی و مبارزه با استبداد و استعمار افزایش یافت. در این پژوهش چهار جریان اصلی شعر معاصر (شعر مشروطه، سنت‌‌گرایان معاصر، شعر نو، شعر مقاومت) ازنظر این دگرگونی سبکی بررسی می‌شود. نتیجة بررسی بیانگر این نکته است که دگرگونی‌های اجتماعی در همة جریان‌‌ها بر ادب تعلیمی تأثیر گذاشته و آن را به سمت شعر پایداری و اعتراضی هدایت کرده است. این تأثیر در جریان‌‌های مشروطه و شعر نو و جریان مقاومت کاملاً آشکار است؛ اما در جریان سنت‌‌گرایان نمودی ندارد؛ گفتنی است در همة جریان‌‌ها نگرش شاعران در بیان آموزه‌‌های اخلاقی هماهنگ با مسائل جامعه تغییر یافته است.

چکیده انگلیسی:

Didactic Literature has been a popular literary form since the beginning until now and has also entered a variety of literary genres and in every literary period, according to the Evolution style of that period, has a slow transformation. With the Constitution Revolution and the Evolution of the theoretical foundations of poetry, Didactic literary has experienced a basic Evolution. The most striking development was that it effects of social-political evolution and Didactic literature of social morality were promoted, according to social-political evolution, Fight against colonialism and autarchy was prominent in the Didactic literature. in This article, four main Currents of contemporary poetry: The Constitutional Poetry, the contemporary Traditionalists Current, the New Poetry Current, and Resistance Current have been studied in style of this evolution. The results show social-political evolution in all currents has influenced didactic literature and have led it to protest and to the Resistance literature. In Constitutional Current, the New Poetry Current, and Resistance Current, the frequency of social Didactic is more, but in the contemporary Traditionalist Current, is less. In all currents, the poet's view of the moral standards Has changed in accordance with social changes. 

منابع و مأخذ:

1- ابتهاج، هوشنگ (1385). تاسیان، تهران: کارنامه.

2- اخوان‌‌ثالث، مهدی (1387) زمستان، تهران: زمستان.

3- اسلامی ندوشن، محمدعلی (1356). جام جهان‌بین، تهران: ایران مهر.

4- اعتصامی، پروین (1387). دیوان، تهران: نگاه.

5- امین‌‌پور، قیصر (1384). سنت و نوآوری در شعر معاصر، تهران: علمی وفرهنگی.

6- براهنی، رضا (1371). طلا در مس، تهران: نویسنده.

7- بهار، محمد‌تقی (1387). دیوان، براساس ‌‌نسخة چاپ 1344، تهران: نگاه.

8- بهبهانی، سیمین (1370). «پروین اعتصامی در یادنامة پروین»، مجموعه مقالات، گردآوری علی دهباشی، تهران: دنیای مادر.

9- حسین‌پور چافی، علی (1387). جریان‌‌های شعری معاصر فارسی، تهران: امیرکبیر.

10- حمیدی شیرازی، مهدی (1383). دیوان حمیدی (پس از یک‌سال)، تهران: عطایی.

11- دهخدا، علی‌اکبر (1362). دیوان، به کوشش سید محمد دبیرسیاقی، تهران: تیراژه.

12- رهی معیری (1385). دیوان، تبریز: آیدین.

13- زرقانی، مهدی (1391). چشم‌انداز شعر معاصر ایران: جریان‌‌شناسی شعر ایران در قرن بیستم، تهران: ثالث.

14- زرین‌‌کوب، حمید (1358). چشم‌‌انداز شعر نو فارسی، تهران: توس.

15- سپهری، سهراب (1385). هشت‌‌کتاب، تهران: طهوری.

16- شفیعی‌‌کدکنی، محمدرضا (1359). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: توس.

17- شفیعی‌‌کدکنی، محمدرضا (1376). آیینه‌‌ای برای صداها، تهران: سخن.

18- شهریار، محمدحسین (1391). دیوان 2ج، تهران: نگاه.

19- صفارزاده، طاهره (1391). مجموعه اشعار، تهران: نگاه.

20- عارف قزوینی، ابوالقاسم (1389). دیوان، به کوشش مهدی نورمحمدی، تهران: سخن.

21- عالی عباس‌آباد، یوسف (1390). جریان‌‌شناسیشعر معاصر، تهران: سخن.

22- فرخی یزدی، محمد (1363). دیواناشعار، به کوشش حسین مکی، تهران: سپهر.

23- فرشید‌ورد، خسرو (1373). ‌‌دربارة ادبیات و نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.

24- گلسرخی، خسرو (1391). مجموعه اشعار، به کوشش کاوه گوهرین، تهران: نگاه.

25- مشرف، مریم (1389). جستارهاییدر ادبیاتتعلیمیایران، تهران: علمی.

26- مشیری، فریدون (1388). بازتاب نفس صبحدمان (کلیات اشعار) ج2، تهران: چشمه.

27- مصدق، حمید (1378). تا رهایی، منظومه‌‌ها و شعرها، تهران: زریاب.

28- یعقوبی جنبه‌‌سرایی، پارسا (1391). «بار تعلیمی جریان‌‌های شعری متعهد فارسی»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، ش15، 177ـ198.

29ـ یلمه­ها، احمدرضا.(1395). بررسی خاستگاه ادبیات تعلیمی منظوم و سیر تطور و تحول آن در ایران. فصلنامه پژوهشنامه ادبیات تعلیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، سال 8، شماره 29. ص ص 90-61.

30- یوشیج، نیما (1389). مجموعه اشعار، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: نگاه.

31- ------- (1385). ‌‌دربارة هنر شعر و شاعری، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: نگاه.