آموزه‌های اخلاقی – تعلیمی ِخردنامه‌های فیلسوفان یونان در اقبال‌نامه نظامی
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی
علی افضلی
1
(استادیار گروه زبان و ادبیات عربی
دانشگاه آزاد اسلامی- واحد دزفول - ایران)
کلید واژه: نظامی, Nezami, didactic literature, اقبال‌نامه, ادب تعلیمی, حکمت یونانی, Ighbal name, Greek philosophy,
چکیده مقاله :
نظامی یکی از معدود گویندگانی است که ردّپای حکمت یونان و آرای فلاسفه باستان را می‌توان در آثارش جستجو کرد. وی با تلفیق آموزه‌های اسلامی و موازین فلسفی، به اصول حکیمانه، صبغه‌ای دینی- مذهبی داد. بنیاد حکمت فلاسفه پیشین بر مبنای اصول انسانی و هدف آن، پرورش قوای روحانی بود. از این رو شاید به جرأت بتوان خاستگاه ادب تعلیمی را در حکمت فیلسوفان یافت؛ زیرا اینان در واقع، اولین معلمان اخلاق جهت تربیت بشریت بودند و با بهره‌گیری از ادلّه و براهین عقلی و نیز ملموس و عینی ساختن مسائل، آدمیان را جهت رسیدن به کمال هدایت می‌کردند. نظامی در مجموعه اقبال‌نامه، با به‌تصویر کشیدن مشرب فلسفی حکما، به نوعی سعی در تربیت مخاطب خویش و نصیحت کردن وی داشته است. آنچه که در این مقاله بررسی می‌شود، تحلیل دیدگاه‌های تربیتی سه فیلسوف نامدار یونانی (سقراط، افلاطون، ارسطو) با استناد به کلام نظامی در منظومه اقبال‌نامه است. در‌اصل بر‌آنیم تا بن‌مایه‌ها‌ی تربیتی آموزه‌های آنان و نیز نقش آن‌ها را در پایه‌گذاری این نوع ادبیات مورد نقد و ارزیابی قرار دهیم.
Nezami-Gangei is one of the few writers on whose works one can find the effects of Greek philosophy. As a matter of fact, he has combined Islamic thoughts with Greek philosophy and by means of which has given a didactic color to the world-view of theologians. As it is known the philosophy of the old thinkers is based on training man’s moral aspects. As a result of this, it can be true to say that the source of didactic literature is in Greek philosophy. These philosophers, indeed, were the first teachers of morality for training the people, and by the use of rational reasons and by objectifying problems; they helped people find their way to happiness. Therefore, after the entrance of Greek philosophy in Persian literature, one can claim that this philosophy is a model for the poets and writers. In the article in hand, the philosophical world-view and the didactic teachings of three famous Greek philosophers (Socrates, Plato, and Aristotle) are going to be discussed with a special attention to the poetry of Nezami in Ighbal name.
