آموزه‌های اخلاقی – تعلیمی ِخردنامه‌های فیلسوفان یونان در اقبال‌نامه نظامی

الموضوعات :

علی افضلی ¹

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد دزفول - ایران

تاريخ الإرسال : 18 الإثنين , صفر, 1434 تاريخ التأكيد : 13 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1434 تاريخ الإصدار : 16 الجمعة , شوال, 1434

الکلمات المفتاحية: نظامی, Nezami, didactic literature, اقبال‌نامه, ادب ‌تعلیمی, حکمت یونانی, Ighbal name, Greek philosophy,

ملخص المقالة :

نظامی‌ یکی از معدود گویندگانی است که ردّپای حکمت یونان و آرای فلاسفه باستان را می‌توان در آثارش جستجو‌ کرد. وی با تلفیق آموزه‌های اسلامی و موازین فلسفی، به اصول حکیمانه، صبغه‌ای دینی- مذهبی داد. بنیاد حکمت فلاسفه پیشین بر مبنای اصول انسانی و هدف آن، پرورش قوای روحانی بود. از این رو شاید به جرأت بتوان خاستگاه ادب تعلیمی را در حکمت فیلسوفان یافت؛ زیرا اینان در ‌واقع، اولین معلمان اخلاق جهت تربیت بشریت بودند و با بهره‌گیری از ادلّه و براهین عقلی و نیز ملموس و عینی ساختن مسائل، آدمیان را جهت رسیدن به کمال هدایت می‌کردند. نظامی در مجموعه اقبال‌نامه، با به‌تصویر کشیدن مشرب فلسفی حکما، به نوعی سعی در تربیت مخاطب خویش و نصیحت کردن وی داشته ‌است. آنچه که در این مقاله بررسی می‌شود، تحلیل دیدگاه‌های تربیتی سه فیلسوف نامدار یونانی (سقراط، افلاطون، ارسطو) با استناد به کلام نظامی در منظومه اقبال‌نامه است. در‌اصل بر‌آنیم تا بن‌مایه‌ها‌ی تربیتی آموزه‌های آنان و نیز نقش آن‌ها را در پایه‌گذاری این نوع ادبیات مورد نقد و ارزیابی قرار دهیم.

المصادر:

1. قرآن کریم.


2. افلاطون، (1353)، رساله جمهوری، تهران: چاپخانه خوشه.


3. سعدی، مصلح الدین، (1383)، دامنی از گل (گزیده گلستان سعدی)، به کوشش غلامحسین یوسفی، چ یازدهم، تهران: سخن.


4. صفا، ذبیح الله، (1382)، تاریخ ادبیات ایران، تهران: ققنوس. چ بیست و یکم.


5. علی بن ابی طالب، (1382): نهج البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، قم: مسجد جمکران.


6. عنصرالمعالی، کیکاووس بن اسکندر، (1380)، درس زندگی (گزیده قابوس نامه)، به کوشش غلامحسین یوسفی، تهران: سخن. چ هشتم،


7. فروغی، محمدعلی، (1375)، سیر حکمت در اروپا، تهران: البرز.


8. مجلسی، محمدباقر، (بی تا)، بحار الأنوار، بیروت: مؤسسه الوفاء. 


9. مشرف، مریم، (1389)، جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران، تهران: علمی.


10. نظامی، الیاس بن یوسف، (1385)، اقبال نامه، تصحیح حسن وحید دستگردی، به کوشش رحیمیان، تهران: قطره، چ ششم.


11. یلمه­ها، احمدرضا، (1390)، «بررسی تطبیقی اشعار تعلیمی فردوسی و حافظ»، پژوهش­نامه ادب تعلیمی، سال سوم، شماره 11، صفحات 175-153.