نظریّه‌های روانشناختی ثرندایک در سه اثر تعلیمی منثور فارسی (قابوسنامه، اخلاق ناصری، کلیله و دمنه)

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

مرجان غلامی ¹ , اکرم گلشنی ² , فاطمه گلشنی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/05/13 تاریخ پذیرش : 1400/12/02 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: کلیله و دمنه, ادبیّات تعلیمی, اخلاق ناصری, قابوسنامه, ثرندایک,

چکیده مقاله :

اصول و روش‌های تربیتی اگرچه امروزه در کتب مربوط به این رشته تدوین شده‌اند، امّا در متون تعلیمی کلاسیک منثور فارسی نیز پاره‌ای از این اصول و روش‌ها را می‌توان استخراج و بررسی کرد و بر زوایای پنهان ادبیّات کلاسیک ایران واقف گردید. بر همین اساس، در این مقاله که به روش کتابخانه‌ای انجام شده است، نظریّات ثرندایک به عنوان یکی از مهم‌ّترین اصول و مبانی تعلیم و تربیت در سه اثر تعلیمی: قابوسنامه، اخلاق ناصری و کلیله و دمنه مورد بررسی قرار گرفت. هدف از این تحقیق استخراج اصول مربوط به یادگیری در کتب مورد مطالعه است. نتایج پژوهش نشان داد که در کتب مورد مطالعه، انواع نظریّات ثرندایک دیده می‌شوند و از میان این نظریّه‌ها، نظریّۀ آمادگی، تمرین و آمایه بیشترین بسامد را دارند.

چکیده انگلیسی:

Although the principles and methods of training have been codified in its related books, we can find and study some of them in classic didactic texts to look into the hidden corners of Iran’s classic literature. This article has been done by library method, and Thorndike’s ideas as one of the most important principles of education has been studied in three didactic works : The Ghabusnameh, the Akhlaqe Nasseri, and the Kalileh and Demneh.The aim of this research is the excavation of the principles of learning in the so-studied books. The results of the research showed that the different kinds of Thorndike’s ideas  is seen in the studied books and among them the theory of preparation, practice and facility are of most frequency.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتابنامه

1. افروز، غلامعلی، (1389)، روانشناسی تربیتی کاربردی، تهران: روان.


2. زرّین کوب، عبدالحسین، (1369)، نقد ادبی، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.


3. سیف، علی‌اکبر، (1387)، روان‌شناسی پرورشی نوین، تهران: سمت.


4. _________، (1390)، مقدّمه‌ای بر نظریّه‌های یادگیری، نوشتۀ هرگنهان، بی، آر و السون، ام. اچ، تهران: دوران.


5.  شریعتمداری، علی، (1389)، روان شناسی تربیتی، تهران: امیرکبیر.


6.  شمیسا، سیروس، (1373)، انواع ادبی، تهران: فردوس.


7.  طوسی، خواجه نصیرالدّین، (1356)، اخلاق ناصری، تهران: خوارزمی.


8.  عتیق، عبدالعزیز، (1976)، تاریخ نقد ادبی عرب، بیروت: دارالنهضه العربیه.


9.  عنصرالمعالی، کیکاووس بن اسکندر بن قابوس بن وشمگیر بن زیار، (1386)، قابوس‌نامه، به اهتمام غلامحسین یوسفی، تهران: علمی- فرهنگی.


10.  فرشید ورد، خسرو، (1363)، درباره ادبیّات و نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.


11. گنجی، حمزه، (1387)، مبانی روان‌شناسی عمومی، تهران: بعثت.


12.  مشرف، مریم، (1389)، جستارهایی در ادبیّات تعلیمی ایران، تهران: سخن.


13.  محسنی نیا، ناصر، (1392)، ادبیّات تطبیقی در جهان معاصر، تهران: علم و دانش.


14.  نصرالله منشی، ابوالمعالی، (1374)، کلیله­ و دمنه، تصحیح مجتبی مینوی­، چاپ سیزدهم، تهران: امیرکبیر.

 

ب: مقالات

15. طغیانی، اسحاق و امرالله سلطان محمّدی، (1395)، «بررسی ساختاری معنایی ژانر تعلیمی و نمونه‌ها با تکیه بر مثنوی معنوی» پژوهشنامۀ ادبیّات تعلیمی، سال 8، شمارۀ  30، صص: 1-30.

16. یلمه‌ها، احمدرضا، (1390)، «بررسی تطبیقی اشعار تعلیمی فردوسی و حافظ»، پژوهشنامۀ ادبیّات تعلیمی، سال سوم، شمارۀ 11، صص: 153-174.