اشعار

دسترسی آزاد مقاله

1 - مقایسه عنصر بلاغی حس آمیزی در شعر رهی معیری و دیوان عبدالوهاب البیاتی بر اساس نظریه اولمن
فاطمه اعظم السادات مدیرزاده طهرانی شهین اوجاق علیزاده فاطمه امامی

10.30495/clq.2022.1973095.2484

حس آمیزی در آفرینش و خلق نگاره ها و شمایل زیبای شعری و مضمون آفرینی نو به شاعر کمک می کند.این آرایه با انعکاس عواطف و احساسات شاعر و شکستن حد و مرز میان حواس، سبب گسترش معانی و قدرت کلام گوینده می شود و با ایجاد موسیقی معنوی به تاثیر بر مخاطب خود می افزاید. سابقه طولانی چکیده کامل

حس آمیزی در آفرینش و خلق نگاره ها و شمایل زیبای شعری و مضمون آفرینی نو به شاعر کمک می کند.این آرایه با انعکاس عواطف و احساسات شاعر و شکستن حد و مرز میان حواس، سبب گسترش معانی و قدرت کلام گوینده می شود و با ایجاد موسیقی معنوی به تاثیر بر مخاطب خود می افزاید. سابقه طولانی به کارگیری این آرایه چه در ادب فارسی و چه در سروده های شاعران عرب، نشان از اهمیت و ارزش آن دارد که به مرور زمان گاه کم رنگ شده است اما هیچ گاه به طور کامل محو نگردیده است و در دوره معاصر با استقبال گسترده شاعران مواجه شده است و در کار برخی از آنان اساس سبک و خلاقیت شعری قرار گرفته است.این پژوهش، درنگ و تاملی است در به کارگیری این صنعت زیبای ادبی در شعر دو شاعر معاصر ایرانی و عرب( رهی معیری و عبدالوهاب البیاتی) تا حس آمیزی های استخراج شده در اشعارشان از نظر چگونگی ترکیب حواس و بسامد استفاده هر کدام از آن ها مورد بررسی قرار گیرد و سپس این ترکیبات حس آمیز بر اساس نظریه اولمن زبان شناس مجار و به صورت تطبیقی نگارش شود. روش تحقیق در این پژوهش به شیوه توصیفی، تحلیلی و کتابخانه ای است. نتیجه این پژوهش توجه و علاقه این دو شاعر را در به کارگیری حواس گوناگون و بسامد استفاده از این موهبت شعری را در اشعارشان با توجه به نظریه اولمن مشخص خواهد کرد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

2 - تطبیق مفهوم نمادین باران در دو شعر از شاکر السیاب و احمد شاملو
سارا ایزدخواه سید حسین سیدی

باران در اشعار شاملو و سیاب سمبلی اجتماعی است. باران در این اشعار دربردارنده مفاهیمی مانند غم و شادی، امید و ناامیدی است. بکارگیری اسطوره تموز در شعر المطر(باران) سیاب و زبان عامیانه در منظومه بارون شاملو، اشتراک مضامین اجتماعی این دو شاعر بیانی واضح و روشن را برای شاعر چکیده کامل

باران در اشعار شاملو و سیاب سمبلی اجتماعی است. باران در این اشعار دربردارنده مفاهیمی مانند غم و شادی، امید و ناامیدی است. بکارگیری اسطوره تموز در شعر المطر(باران) سیاب و زبان عامیانه در منظومه بارون شاملو، اشتراک مضامین اجتماعی این دو شاعر بیانی واضح و روشن را برای شاعر و مخاطب تصویرسازی می‌کند. این پژوهش بر اساس روش کتابخانه ای نگارش یافته است. با بررسی اشعار بارون و مرغ باران شاملو و انشودة المطر سیاب به الگوهای یکسان تأثیرگذار در شعر دو شاعر دسترسی می یابیم و به تبیین اختلاف دیدگاه های ارزشی و بخشی از جهان بینی دو شاعر نسبت به نماد باران آگاهی کسب کنیم. سطح نظری تحقیق که شامل متغیر علّی و سطح عملیاتی که متغیر معلولی است را مشخص کرده و با بررسی اشعار دو شاعر بسامد واژه باران را استخراج کرده ایم. در انتها مفاهیم نمادین، شباهت ها و تفاوت ها را مشخص نموده ایم. این پژوهش کوششی است تطبیقی در نحوه بازیابی دیدگاه بدر شاکر سیاب و احمد شاملو در بیان مفاهیم نمادین باران. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

3 - تطبیق صور خیال در اشعار جان دان و صائب
ناصر ملکی مجید فرهیان مریم نویدی

اشعار سبک هندی به سبب عناصر خیال‌انگیز و ایماژ‌پردازی‌های آن، در خور تأمّل شناخته شده است؛ و از لحاظ تبیین کلام، سروده‌های این سبک به اشعار متافیزیکی شاعران قرن هفدهم انگلیس می‌ماند. این نوع شعر از ایجاز، دقت و معنای خاصی برخوردار است و در عین اختصار سرشار از معانی بدیع چکیده کامل

اشعار سبک هندی به سبب عناصر خیال‌انگیز و ایماژ‌پردازی‌های آن، در خور تأمّل شناخته شده است؛ و از لحاظ تبیین کلام، سروده‌های این سبک به اشعار متافیزیکی شاعران قرن هفدهم انگلیس می‌ماند. این نوع شعر از ایجاز، دقت و معنای خاصی برخوردار است و در عین اختصار سرشار از معانی بدیع و عمیق می‌باشد. در این گفتار پاره‌ای از اشعار جان دان و صائب تبریزی مورد مقایسه قرار می‌گیرد، و به نمونه‌های برجسته‌ای از ویژگی‌های سبکی آن‌ها می‌پردازد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

4 - بررسی تطبیقی بازتاب میراث ادبی در راحة الصدور و عقد العلی
حسن اسدزاده خانقاه محمد ابراهیم‌پور نمین خسرو جلیلی کهنه‌شهری

متون تاریخی فارسی در دوره کلاسیک ضمن اینکه به لحاظ محتوا مربوط به تاریخ‌اند، بخشی از میراث نثر فارسی به شمار می آیند. نویسندگان آثار تاریخی هم توجه خاصی به ادبی کردن نثر دارند و می کوشند تاریخ را در قالب نثر زیبایی ارائه دهند و بخشی از میراث ادبی نظیر کاربرد شعر فارسی و چکیده کامل

متون تاریخی فارسی در دوره کلاسیک ضمن اینکه به لحاظ محتوا مربوط به تاریخ‌اند، بخشی از میراث نثر فارسی به شمار می آیند. نویسندگان آثار تاریخی هم توجه خاصی به ادبی کردن نثر دارند و می کوشند تاریخ را در قالب نثر زیبایی ارائه دهند و بخشی از میراث ادبی نظیر کاربرد شعر فارسی و شعر عربی، امثال و حکم، آیات قرآنی و احادیث را در آثار خودشان بازتاب دهند. در این مقاله، میراث ادبی در دو متن تاریخی برجسته مربوط به دوره سلجوقی، راحة الصدور راوندی و عقد العلی افضل الدین کرمانی، و همچنین شیوه های کاربرد هر یک از آن ها بررسی شده و نتیجه گرفته شده است که هر دو نویسنده، میراث ادبی را با مهارت خاصی در آثار خود به کار برده اند که تأثیر بسزایی بر ادبیات فارسی آن دوران داشته است. میزان بازتاب آیات و احادیث در هر دو کتاب تقریباً نزدیک به هم است اما شیوه های کاربرد آن‌ها متفاوت می باشد. همچنین اشعار و امثال و حکم بکار رفته در راحة الصدور به مراتب بیش‌تر از کتاب عقد العلی است. شیوه های کارکرد اشعار در هر دو اثر شبیه هم است و در حالی که به نظر می رسد کارکرد روایی- تاریخی ارجح باشد، ولی هر دو نویسنده از این کارکرد کم‌ترین بهره را برده اند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

5 - بررسی تطبیقی بازتاب شخصیت اخلاقی حضرت علی(ع) در اشعار معاصر فارسی و عربی
سید حسین سیدی هادی قربان زاده

زندگی و شخصیت حضرت امیر(ع) همواره از جنبه‌های گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است. در این میان شاعران نیز سروده‌های خود را با بهره‌گیری از ابعاد مختلف شخصیتی ایشان، مزین کرده، و بازتاب باورها و اعتقادات خویش را در بستر کلامی مطهر فراهم آورده‌اند. از این رو نوشتار حاضر، با چکیده کامل

زندگی و شخصیت حضرت امیر(ع) همواره از جنبه‌های گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است. در این میان شاعران نیز سروده‌های خود را با بهره‌گیری از ابعاد مختلف شخصیتی ایشان، مزین کرده، و بازتاب باورها و اعتقادات خویش را در بستر کلامی مطهر فراهم آورده‌اند. از این رو نوشتار حاضر، با روش توصیفی-تحلیلی و رویکردی تطبیقی و با هدف بهره مندی از سجایای اخلاقی ایشان و بررسی تطبیقی ذایقه ملل گوناگون در زمینه ادبی و اعتقادی، تلاش دارد تا مؤلفه‌های علمی و خصیصه‌های اخلاقی آن حضرت را از منظر شعر معاصر(فارسی و عربی)، مورد تحلیل و واکاوی قرار دهد. رهیافت بررسی شخصیت اخلاقی امیرالمؤمنین علی(ع) از این چشم‌انداز، بیانگر این است که موفقیت شاعران فارسی‌زبان، در برخی از موارد، نسبت به هم‌قطاران عربی زبان خود بسیار حائز اهمیت است، اگر چه در ترسیم بیش‌تر موضوعات مطرح‌شده، شاعران عرب زبان گوی سبقت را از همتایان خود در ادب فارسی ربوده‌اند. شاعران عربی زبان، از یک سو در بیش‌تر مطالب پیشتازتر بوده، و از سویی دیگر در ساختار محتوایی، عاطفی‌تر؛ و به طور کلی موفق‌تر عمل کرده‌اند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

6 - نگاه بینامتنیت حدیثی به اشعار ولایی شاهنامه
احمدرضا یلمه‌ها مسلم رجبی

بینامتنیت یکی از نگرش‌های نوین در زمینه نقد ادبی است، و شالوده آن بر این اساس قرار گرفته که هیچ متنی خودبسنده و اصیل نیست؛ بلکه واگویه‌ای از متون پیشین‌اش است. دیوان شعرا و کتب ادبا از این قاعده مستثنی نیستند. این پژوهش با هدف نمایاندن بینامتنیت حدیث در اشعار ولایی شاهن چکیده کامل

بینامتنیت یکی از نگرش‌های نوین در زمینه نقد ادبی است، و شالوده آن بر این اساس قرار گرفته که هیچ متنی خودبسنده و اصیل نیست؛ بلکه واگویه‌ای از متون پیشین‌اش است. دیوان شعرا و کتب ادبا از این قاعده مستثنی نیستند. این پژوهش با هدف نمایاندن بینامتنیت حدیث در اشعار ولایی شاهنامه فردوسی، و بررسی چگونگی استفاده حکیم فرزانه طوس از روایات در شاهنامه صورت گرفته است، تا در پایان بتوان از پیوند شاهنامه حکیم طوس با احادیث حضرات معصومین علیهم السلام بیش از پیش آشنا شد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

7 - بینامتنیت(تناص) واژه عدل بین زبان عربی و قرآن
نصره باجی قاسم بستانی

قرآن وحی منزل الهی در شکل ظاهری آن بر زبان عربی نازل شده است، لذا از دیرباز لغت‌شناسان و مفسران برای فهم آیات و الفاظ قرآنی، به زبان عربی و اشعار معاصر زمان نزول یا پیش از آن مراجعه می‌کردند، امّا به طور قطع، معانی و مدلولات چنین متن مقدسی که تأثیری شگرف در زندگی عرب آن چکیده کامل

قرآن وحی منزل الهی در شکل ظاهری آن بر زبان عربی نازل شده است، لذا از دیرباز لغت‌شناسان و مفسران برای فهم آیات و الفاظ قرآنی، به زبان عربی و اشعار معاصر زمان نزول یا پیش از آن مراجعه می‌کردند، امّا به طور قطع، معانی و مدلولات چنین متن مقدسی که تأثیری شگرف در زندگی عرب آن زمان و سپس در انسان‌ها در مناطق مختلف با زبان‌های گوناگون گذاشته و می‌گذارد، نمی‌تواند محدود به معانی متداول زمان خود باشد. از این رو، از دیرباز، دانشمندان مسلمان، در صدد کشف نسبت معنایی بین زبان عربی و قرآن بوده‌اند تا به دقت آشکار شود، الفاظ قرآن در چه معانی، با زبان معاصر خود، مشترک و در چه معانی متفاوت است. در این مقاله، بر اساس این رویکرد که در حقیقت کشف بینامتنیت(تناص) است، به روش تحلیلی توصیفی و کتابخانه‌ای، تلاش می‌شود ماده عدل در زبان عربی و قرآن با توجه به منابع اصیل و معتبر بررسی شده و اشتراکات و تفاوت‌های کاربرد قرآن با زبان عربی کشف و ذکر شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

8 - شاخص‌های فرهنگ‌ساز داستان حضرت آدم(ع)در تفسیر المیزان و اشعار مثنوی
محمود خورسندی نعمت اله حسنی

در این پژوهش ابتدا برخی مسائل حوزه فرهنگ از قبیل دین و فرهنگ، عوامل ایجاد و اعتلای فرهنگ و فرهنگ‌سازی اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد. پس از آن شاخص‌های فرهنگ‌ساز داستان حضرت آدم(ع) از جمله در مسأله خلیفة اللهی آدم(ع) و تعلیم اسماء، جایگاه والای انسان در مقام مسجود ملائک چکیده کامل

در این پژوهش ابتدا برخی مسائل حوزه فرهنگ از قبیل دین و فرهنگ، عوامل ایجاد و اعتلای فرهنگ و فرهنگ‌سازی اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد. پس از آن شاخص‌های فرهنگ‌ساز داستان حضرت آدم(ع) از جمله در مسأله خلیفة اللهی آدم(ع) و تعلیم اسماء، جایگاه والای انسان در مقام مسجود ملائکه، مسأله درخت ممنوعه، تکبرورزی و إغوای شیطان، هبوط و توبه آدم(ع)، عناوینی هستندکه سعی شده در حد بضاعت بر اساس تفسیر المیزان و اشعار مثنوی مولوی به آن پرداخته شود. با توجه به اینکه طبق تفاسیر در واقع حضرت آدم(ع) به منزله نماینده همه انسان‌ها بوده و مسائل مربوط به زندگی و سرگذشت آن حضرت در حقیقت به نوعی در مورد همه انسان‌ها مصداق می‌یابد. بنابراین تعمق و تعقل در مسائل و مراحل زندگی آن حضرت گام بلندی در فرهنگ‌سازی و تعلیم و تربیت انسان در هر زمان و مکان می‌باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

9 - بازتاب قرآن و حدیث در اشعار شیخ نجم ‌الدّین رازی
زهرا براتیه قربانعلی ابراهیمی

دوره‌ای که نجم الدین رازی در آن می‌زیسته، دوره‌ای است که ادب فارسی از حیث تأثیرپذیری از قرآن و حدیث و ادب عربی در اوج و شکوفایی است. بی‌گمان مرصاد العباد و دیگر آثار جاودانه شیخ نجم‌الدین رازی، عارف برجسته قرن هفتم هجری، باید از مظاهر تجلّی معارف اسلامی و ادب عربی در شع چکیده کامل

دوره‌ای که نجم الدین رازی در آن می‌زیسته، دوره‌ای است که ادب فارسی از حیث تأثیرپذیری از قرآن و حدیث و ادب عربی در اوج و شکوفایی است. بی‌گمان مرصاد العباد و دیگر آثار جاودانه شیخ نجم‌الدین رازی، عارف برجسته قرن هفتم هجری، باید از مظاهر تجلّی معارف اسلامی و ادب عربی در شعر فارسی محسوب گردد. نجم الدین رازی به مخازن غنی و سرشار قرآن و حدیث شوقی وافر داشت و از احادیث منقول از پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) در جهت بیان مقاصد خود بهره جسته است. او در ضمن طرح و شرح آموزه‌های عرفانی خود، گهگاه اشعاری نیز سروده و جهت تلطیف بحث، در لابه‌لای مطالب جای داده است. مطالعه در این اشعار نشان می‌دهد که اگرچه این اشعار، به لحاظ زیبایی‌های شعری، در حدّ متوسط است، امّا تجلی قرآن و حدیث در آن هویداست. وی به شدّت تحت تأثیر قرآن کریم بوده و از گنجینه احادیث نبوی نیز بهره کافی داشته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

10 - دراسة علی دور القصائد العربیة الاولی و القوامیس لبیان اللغات القرآنیة
مرتضي صفدري نياک

10.30495/cls.2023.1972336.1380

الملخّصأهمية القرآن فی کونه کلام الله و أنه صدر للهدایة البشرية. لهذا، انتساب معنی بألفاظ القرآن امر خطیر یجب بالاطمینان الکاملة لئلا نقع فی الورطة الافتراء بالله العظیم. ان اللغة العربیة فی الفصاحة و البلاغة و العذوبة و اللطافة إلى درجة لا يمكن لأي لغة أخرى أن تصل إليه چکیده کامل

الملخّصأهمية القرآن فی کونه کلام الله و أنه صدر للهدایة البشرية. لهذا، انتساب معنی بألفاظ القرآن امر خطیر یجب بالاطمینان الکاملة لئلا نقع فی الورطة الافتراء بالله العظیم. ان اللغة العربیة فی الفصاحة و البلاغة و العذوبة و اللطافة إلى درجة لا يمكن لأي لغة أخرى أن تصل إليها. و في الغرابة إلى حد أنه مع زیادة و نقصان حركة أو حرف فی اللفظ، أو في الکیفیات الترکیب الالفاظ من التقدیم و التاخیر حصل معانی المتفاوتة لان اللغة العربیة فی البلاغة و الفصاحة ذو احکام کثیرة یختص بهذه اللغة و إذا استعملت هذه الاعتبارات بلغة أخرى، فإنها تبطل و لاتنفع. و بعد فتح البلاد و اختلاط العرب و العجم، نسیان اللغة الفصیح امر محتمل لهذا بعض العلماء فی صدر الاسلام تألّف القوامیس العربیة و اهتمّ بلغة الفصحاء و البلغاء العرب و استشهد بالاشعار الجاهلیة التی خالية من الاختلاط باللغة غير العرب. انّ البحث فی لغات القرآن و لا سیما الغریب منه قد نوقش عند المسلمین و لانّ لغة کل قوم یجب ان تستدل بکلامهم الفصیح فیکون هذا من أهم أسباب جمع القصائد العربیة الفصیحة. هذا المقال بیّن سبب تدوین القوامیس العربیة و علة الإهتمام بالشعراء الفصیحین و ذکر تاریخ تجمیع القوامیس و کتب تألف لبیان غریب القرآن لتقدیر جهودهم لأنهم حاولوا فی هذا الأمر الخطیر و یفهم المحقق الباحث قیمة هذه الکتب و یعرف ما هی الخدمة العظیمة التی قدموها هؤلاء الرجال العظماء للعلم و المعرفة و ما هو حقهم علی العلم و العالم. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

11 - سیمای خراسان در اندیشه و اشعارملک الشعرای بهار
سیده شبنم لاجوردی زاده محمدرضا حصارکی منصوره احمدی جعفری

10.30495/dk.2021.1931271.2269

در میراث ادبی و شعری زبان فارسی، اشعار فراوانی در زمینۀ تاریخ، جغرافیا، فرهنگ و مردم خراسان وجود دارد که بر نقش مهم این سرزمین و ساکنان آن تاکید می‌نماید. در میان شاعران معاصر، ملک الشعرای بهار شوق وافری به خراسان دارد. از انگیزه هایی که موجب سرودن شعر درباره سرزمین خر چکیده کامل

در میراث ادبی و شعری زبان فارسی، اشعار فراوانی در زمینۀ تاریخ، جغرافیا، فرهنگ و مردم خراسان وجود دارد که بر نقش مهم این سرزمین و ساکنان آن تاکید می‌نماید. در میان شاعران معاصر، ملک الشعرای بهار شوق وافری به خراسان دارد. از انگیزه هایی که موجب سرودن شعر درباره سرزمین خراسان در اشعار بهار شده است می توان به انگیزه مذهبی، فرهنگی، سیاسی، تاریخی و عشق به زادگاه و وطن اشاره کرد. هدف از این پژوهش روشن ساختن ابعاد اندیشه و انگیزه های بهار در زمینۀ خراسان، و همچنین بسامد یاد کرد خراسان در اشعار اوست. این جستار با روش تحلیلی ـ توصیفی، به بررسی دیوان اشعار بهار بر اساس قالب و مضامین به دسته‌بندی آن ها پرداخته است و ضمن تاکید بر بسامد موتیف‌ خراسان در اشعار منتخب، این نتیجه را به‌دست داده است که خراسان در شعر وی گاه وطن، گاه خانۀ پدری و گاه محل ه ای است که در آن بالیده است. همچنین بازتاب و تاثیر خراسان در اندیشه و اشعار بهار رکن اصلی اشعار او به‌شمار می‌آید. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

12 - خوانش تطبیقی «سبک شناختی فعل» در اشعار اجتماعی فروغ فرخزاد و گل رخسار صفی آوا از منظر فرانقش اندیشگانی در رویکرد نقش گرایی هلیدی
سیمین فیض اللهی خدای نظر عصازاده

10.30495/dk.2022.1948515.2392

رویکرد نقش گرای هلیدی ابزاری را در اختیار پژوهشگر قرار می دهد که از طریق آن قادر باشد به ایدئولوژی حاکم بر متن و شیوه هایی که سخنور برای انتقال اندیشة خود برمی گزیند، دست یابد. این رویکرد محصول نگاهی اجتماعی به زبان است و به یاری فرانقش های سه گانۀ اندیشگانی، بیناف چکیده کامل

رویکرد نقش گرای هلیدی ابزاری را در اختیار پژوهشگر قرار می دهد که از طریق آن قادر باشد به ایدئولوژی حاکم بر متن و شیوه هایی که سخنور برای انتقال اندیشة خود برمی گزیند، دست یابد. این رویکرد محصول نگاهی اجتماعی به زبان است و به یاری فرانقش های سه گانۀ اندیشگانی، بینافردی و متنی در سطح زبان اتفاق می افتد. فرانقش اندیشگانی به دو کارکرد تجربی و منطقی تقسیم می‌شود. در کارکرد تجربی، زبان تجربیات دنیای بیرون خود را بیان می‌کند. محصول این کارکرد در جمله، گذرایی است که برای مشخص نمودن انواع متفاوت فرایندها در جمله -که در فعل نمود می‌یابد- به کار می‌رود. یکی از درون مایه های اصلی شعر معاصر و به ویژه شعر زنان، توجه به مسائل اجتماعی و بازنمایی آن به زبان شعر است. شاعری که مفاهیم اجتماعی را در شعر خود منعکس می‌کند، هدفش بالا بردن ادراک و بینش هنری و اجتماعی است. او می‌خواهد شعرش پیام انسانی داشته و مردم را با حوادث و رویدادهای زمان خویش آشنا کند. روح شاعران شعر اجتماعی با احساس مسئولیت‌های اجتماعی سرشته شده و شاعر با مردم و در میان مردم زندگی می‌کند. در میان شاعران زن معاصر فروغ فرخزاد از جمله زنانی است که اندیشه های اجتماعی را در اشعارش انعکاس داده و مخاطب با مطالعۀ شعر او می تواند نسبت به دیدگاهی که در ارتباط با مسائل اجتماعی داشته آگاهی یابد. در میان زنان معاصر تاجیکستان نیز گل‌رخسار صفی آوا شاعری با دغدغه های اجتماعی قلمداد می شود. این پژوهش سعی دارد به شیوۀ توصیفی – تحلیلی به این پرسش اصلی پاسخ دهد که: فروغ فرخزاد و گل رخسار صفی آوا برای بیان دیدگاه‌ها و دغدغه های اجتماعی عصر خود، از کدام یک از فرایندهای زبانی بهره گرفته اند؟ و این فرایندها در انتقال اندیشۀ اجتماعی این دو شاعر چه جایگاهی دارند؟ پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

13 - تحلیل بازتاب اندیشه های میهن دوستانه در اشعار لایق شیرعلی
کوروش جمشیدی علی اصغر بوندشهریاری مرتضی حاجی مزدرانی امیرحسین ماحوزی

10.30495/dk.2022.1942025.2352

میهن دوستی پدیده ای است که در سدۀ اخیر بر ادبیّات معاصر، تأثیر ویژه ای داشته است. عارف قزوینی و فرخی یزدی، نمونه ای از شعرای معاصری هستند که میهن دوستی در شعر آن‌ها جلوه خاصی دارد. شعر تاجیکستان نیز به دلیل تهاجم اقوام بیگانه و سال ها، سیطرۀ کمونیسم، نیاز به دمیدن چکیده کامل

میهن دوستی پدیده ای است که در سدۀ اخیر بر ادبیّات معاصر، تأثیر ویژه ای داشته است. عارف قزوینی و فرخی یزدی، نمونه ای از شعرای معاصری هستند که میهن دوستی در شعر آن‌ها جلوه خاصی دارد. شعر تاجیکستان نیز به دلیل تهاجم اقوام بیگانه و سال ها، سیطرۀ کمونیسم، نیاز به دمیدن روحی تازه از غرور ملی و میهن دوستی دارد تا در جهت حفظ وحدت ملی و نیل به توسعه، به یاری قوم تاجیک بیاید. لایق شیرعلی، شاعر ملی تاجیکستان و یکی از شاخص ترین چهره های اشعار میهن دوستانه است که در سروده هایش، عشق به میهن و وطن خود را نشان داده است. مقالۀ حاضر به روش توصیفی با رویکرد تحلیل محتوا، به بررسی تحلیل بازتاب اندیشه های میهن دوستانه در اشعار لایق شیرعلی شاعر وطن‌پرست، پرداخته است. جنبه های مختلف میهن دوستی در شعر لایق شامل یادکرد گذشتۀ باشکوه قوم تاجیک، اهمیّت زبان فارسی به عنوان زبان مادری، تأثیرپذیری از شاهنامه، دعوت به صلح و اندیشه های جهان‌وطنی می باشد. نویسندگان با تکیه بر اندیشۀ صاحب‌نظران، اشعار لایق را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده اند که اندیشه های میهن دوستانۀ لایق، ریشه های عمیق انسان دوستانه دارند. لایق، خواهان صلح، پیشرفت، برابری و هم زیستی مسالمت آمیز همۀ ملّت های جهان است و این آرمان، زمانی محقق خواهد شد که هر انسانی به ارزش های ذاتی خودش پی ببرد؛ بنابراین لازمۀ صلح جهانی از دیدگاه لایق شیرعلی، خودشناسی و خودآگاهی فردی است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

14 - بررسی انتسابِ اشعار در جُنگ اسکندر میرزای تیموری
موسی وصفی قراولخانه امید مجد محمد رضایی

10.30495/dk.2020.679753

جُنگ ها، از آن دست نُسخی هستند که به دلیل شمولشان بر اشعار متنوع، بسیار حائز اهمیتند. چنانکه می دانیم ذوق ادبی در هر عصری تغییر می کند و ممکن است اشعاری که در زمانی مقبول بوده، در ادوار دیگر، چندان مورد اقبال قرار نگیرد. طبیعتاً اینگونه اشعار که مورد پسندِ عصری نباشد چکیده کامل

جُنگ ها، از آن دست نُسخی هستند که به دلیل شمولشان بر اشعار متنوع، بسیار حائز اهمیتند. چنانکه می دانیم ذوق ادبی در هر عصری تغییر می کند و ممکن است اشعاری که در زمانی مقبول بوده، در ادوار دیگر، چندان مورد اقبال قرار نگیرد. طبیعتاً اینگونه اشعار که مورد پسندِ عصری نباشد، محکوم به فراموشی است. گاهی حتی نام شاعران هم به تدریج فراموش می شود. به نظر می رسد جُنگ ها جان پناه امنی برای اینگونه اشعار و شاعرانشان هستند. بنابراین با استفاده از اینگونه منابع می توان به نمونه هایی از اشعارِ شاعرانی دست یافت که دیوانشان استنساخ نشده و از میان رفته است و این خود برهانِ قاطعی بر اهمّیت جُنگ ها است. امّا علاوه بر این محاسن، جُنگ های خطّی اشکالاتی هم دارند که حاصل سهو کاتبان آن است که لازم است اصلاح شوند تا محقّقین و پژوهشگرانی که به آن ها رجوع می کنند، دچار گمراهی نشوند. از جمله مواردی که ممکن است کاتب در آن دچار اشتباه شده باشد، می توان به انتساب اشعار اشاره کرد. چنانکه در جُنگ اسکندر میرزای تیموری نیز در چند مورد، اشعاری به غلط به نام شاعران دیگر آمده است که در این مقاله به آن پرداخته ایم. در مقاله حاضر، سعی کردیم که با مراجعه به کتب تذکره و دواوین شاعران، صحّت انتساب اشعار را در چهار بخش مورد بررسی قرار دهیم. 1) اشعاری که در جُنگ به نام دو نفر آمده است 2) دو مسمّطی که اجزای آن به نام یازده شاعر نقل شده است 3) اشعاری که سهواً با عبارت و ایضاً له به دیگران منسوب شده است 4) اشعاری که در منابع مختلف به نام شاعران دیگر آمده است. نتایج حاصل از این تحقیق می تواند از برخی اشتباهات محقیقن، پیشگیری کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

15 - شاخص‌های محتوایی و بیانی شعر هلالی جغتایی در آینة صور خیال
فرهاد نادری مهدی محقق

هلالی جغتایی، شاعر غزل‌سرای اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری بوده که اشعار وی به میزان قابل توجهی حاوی تصاویر بیانی است که با استفاده از عناصر صور خیال خلق شده‌اند. هنر هلالی در ساخت تشبیهات و استعارات نو و بدیع است. پژوهش حاضر به منظور بررسی گونه‌های مختلف صورخیال تش چکیده کامل

هلالی جغتایی، شاعر غزل‌سرای اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری بوده که اشعار وی به میزان قابل توجهی حاوی تصاویر بیانی است که با استفاده از عناصر صور خیال خلق شده‌اند. هنر هلالی در ساخت تشبیهات و استعارات نو و بدیع است. پژوهش حاضر به منظور بررسی گونه‌های مختلف صورخیال تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه، تشخیص در شعر هلالی صورت گرفته است و قصد دارد تا از منظر علم بیان به بررسی اشعار وی پرداخته و به این سؤالات پاسخ دهد که شاعر چه میزان و چگونه از صورخیال و تصویرآفرینی در دیوان اشعار خود بهره برده است؟ تصویرسازی‌های او بیشتر نوآوری بوده و یا در حیطة تقلید از گذشتگان صورت گرفته است و اینکه کدام نوع از صور خیال بسامد بیشتری در شعر وی دارد؟ روش تحقیق در این گفتار کتابخانه‌ای بوده است، نتایج به دست آمده به روش توصیفی وتحلیلی طبقه‌بندی شده‌اند. این کار همراه با آمار است تا دیدگاهی کلی از تصاویر و نحوه کاربرد آنها، هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی ارائه گردد. بر اساس نتایج به دست آمده مشخص شد که بیشتر استفادة شاعر از صور خیال برای توصیف حال خود در برابر محبوب، توصیف زیبایی‌های محبوب و در پاره‌ای موارد، بیان مضامین دینی است. شاعر بیشتر از پدیده‌های طبیعی و تشخیص‌های انسان‌مدار بهره برده است. تشبیه خصوصا تشبیه حسی بسامد بالایی در شعر وی دارد. استعارة مصرحه، تشخیص، کنایة موصوف و مجاز مرسل نیز دارای بسامد هستند. بیشتر تصاویر شعری وی در باب توصیف معشوق و یا یکی از خصوصیات ظاهری و اخلاقی اوست که با کمک مظاهر طبیعی خلق شده‌اند. نوآوری و هنر هلالی در استفاده از نیروی خیال در تشبیهات و کنایه‌های وی نمود بارزی دارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

16 - بررسی مولفه‌های روانشناسی مثبت گرا در اشعار سبک خراسانی
محمدرضا حصارکی مهین خطیب نیا

هدف: این پژوهش با هدف تعیین مولفه های روانشناسی مثبت گرا بر محور نظام طبقه بندی csv با تمرکز بر توانمندی‌های انسان انجام شد. روش: روش پژوهش تحلیلی و توصیفی از نوع کمی بود. جامعه مورد مطالعه و نمونه 178 مورد رباعی از خیام نیشابوری و ابزار تحقیق کتابخانه ای و با استفاده ا چکیده کامل

هدف: این پژوهش با هدف تعیین مولفه های روانشناسی مثبت گرا بر محور نظام طبقه بندی csv با تمرکز بر توانمندی‌های انسان انجام شد. روش: روش پژوهش تحلیلی و توصیفی از نوع کمی بود. جامعه مورد مطالعه و نمونه 178 مورد رباعی از خیام نیشابوری و ابزار تحقیق کتابخانه ای و با استفاده از مقالات و سایت های معتبر علمی بوده است. در این پژوهش پس از انتخاب جامعه آماری شامل اشعار خیام، نخست به شرح و بررسی روانشناسی مثبت گرا، فضیلت های شش گانه و زیر مجموعه ها و اهداف آن و با تحلیل رباعیات ، مفاهیم آن را با نظام csv مارتین سلیگمن مطابقت و به استخراج داده ها پرداخته شد. همچنین برای تجزیه و تحلیل داده ها از جدول نشانه شناسی مولفه ها و نمودار دایره ای استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان داد بیشترین مولفه روانشناسی مثبت گرا در اشعار خیام، تعالی و خرد و کمترین درصد مربوط به مولفه و مهمترین ویژگی اشعار خیام، ناپایداری زندگی، تاکید بر این جهان، اغتنام فرصت و تاکید بر زمان حال بوده است. نتیجه گیری: براساس یافته های پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت آنچه امروزه اندیشمندان غرب تحت عنوان روانشناسی مثبت گرا ارائه کرده اند، در آثار ادبی ایران زمین با شواهدی دلکش تر و زیباتر دیده می شود، که با انسجام و استفاده روزمره از مفاهیم آن اشعار می توان، به صورت کاربردی از آثار روحی و روانی آن بهرمند شد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

17 - مضامین تمثیلی در اشعار ناصر خسرو
سیّد احمد حسینی کازرونی لیلا خیاطان

تمثیل جزء اصطلاحاتی است که حوزه‌ی معنایی وسیعی را در بر می‌گیرد، اما در شعر و بلاغت فارسی عمدتاً در سه حوزه‌ی تشبیه، ضرب المثل و روایت‌های داستانی یا آلیگوری به کار رفته است. از طرفی خاستگاه تمثیل را بیشتر در فلسفه و کلام دانسته‌اند تا خود ادبیات؛ از این رو رابطه‌ی آن ب چکیده کامل

تمثیل جزء اصطلاحاتی است که حوزه‌ی معنایی وسیعی را در بر می‌گیرد، اما در شعر و بلاغت فارسی عمدتاً در سه حوزه‌ی تشبیه، ضرب المثل و روایت‌های داستانی یا آلیگوری به کار رفته است. از طرفی خاستگاه تمثیل را بیشتر در فلسفه و کلام دانسته‌اند تا خود ادبیات؛ از این رو رابطه‌ی آن با متون خرد گرا یک رابطه‌ی مستقیم است. در تاریخ ادبیات فارسی، حکیم ناصر خسرو قبادیانی شاعر قرن پنجم هجری یکی از برجسته‌ترین تولیدکنندگان متن‌هایی است که از مضامین تمثیلی به ویژه در اشعارش به شکل قابل توجهی استفاده کرده است و این از دیدگاه نقد ادبی قابلیت تحلیل و بررسی بسیار دارد. در این مقاله میزان گرایش ناصر خسرو به استفاده از انواع تمثیل و مضامین تمثیلی نشان داده شده است و از طرفی تأثیر مبانی فکری و عقیدتی دستگاه اسماعیلیه در چگونگی به کارگیری این مضامین واکاوی شده است. ناصر خسرو در اشعارش عمدتاً از تشبیه تمثیلی و روایت‌های داستانی یا آلیگوری نسبت به دیگر اشعار تمثیل استفاده کرده است. در تمثیل‌های او لایه‌ی بیرونی یا روساخت قصه و تشبیه مجموعه‌ای است از تصاویر، اشخاص، اشیا و اعمالی که در زیر ساخت خود یک پیام اخلاقی یا تعلیمی و یا یک ایده‌ی ذهنی را در بر دارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

18 - مختصری از تمثیلات دیوان مجیرالدین بیلقانی
امیدوار مالملی

عنوان مقاله‌ای که می‌خوانیم "مختصری از تمثیلات دیوان مجیرالدین بیلقانی" است و اساس کار دیوان مجیرالدین بیلقانی به تصحیح محمدآبادی است. سخنوران ایرانی در قرن پنجم و ششم هجری نیز از این فنون بی‌بهره نمانده‌اند و پیکره‌ی "عروس سخن" خویش را با جامه‌ی هنر بویژه"ارسال المثل و چکیده کامل

عنوان مقاله‌ای که می‌خوانیم "مختصری از تمثیلات دیوان مجیرالدین بیلقانی" است و اساس کار دیوان مجیرالدین بیلقانی به تصحیح محمدآبادی است. سخنوران ایرانی در قرن پنجم و ششم هجری نیز از این فنون بی‌بهره نمانده‌اند و پیکره‌ی "عروس سخن" خویش را با جامه‌ی هنر بویژه"ارسال المثل و تمثیل" آراسته گردانیده‌اند. از جمله‌ی این "تمثیل پردازان" مجیرالدین بیلقانی، شاعر اوایل نیمه‌ی اوّل قرن ششم هجری قمری است. دوره‌ای که معاصر است با تعلیمات "زیبایی‌های صوری و معنوی" در قصاید انوری، کمال الدین اصفهانی، خاقانی، فلکی شروانی و دیگران. مجیر در انواع ادبی خود به "صنایع لفظی و معنوی"، بویژه "تمثیل" توجه دارد و برای نشان دادن سبک شعری وی لازم است گرایش شاعر را به "تمثیل" مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که برخی از "تمثیلات" مجیر ساخته طبع و قریحه‌ی شاعر و بعضی از آنها متأثر از فکر خاقانی و یا فرخی و منوچهری است. افزون بر این در دیوان مجیر سه نوع "تمثیل" دیده می‌شود: نخست، "مثل‌"هایی که امروز هم متداول است، دوم، "مثل"‌هایی که در عصر شاعر متداول بوده و سوم، "مثل"‌های مرده و غیر متداول. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

19 - سرچشمه‌های عرفانی در مثنوی مولوی «با رویکرد تمثیلی»
مراد منصوری منیــژه فلاحی ملک محمد فرخ زاد

در عرفان اسلامی آثار بسیار کثیری وجود دارد که هریک با رویکردی گوناگون سعی در شناسایی و معرفی جهان هستی دارد و غالباً روش‌ها و ابزارهایی همانند: کنایه، نماد، مفاهیم مجازی و استعاری را برای نمایش جهان درونی عارف با الگو از دنیای پیرامونش به کار گرفته‌اند. این رویکرد در مث چکیده کامل

در عرفان اسلامی آثار بسیار کثیری وجود دارد که هریک با رویکردی گوناگون سعی در شناسایی و معرفی جهان هستی دارد و غالباً روش‌ها و ابزارهایی همانند: کنایه، نماد، مفاهیم مجازی و استعاری را برای نمایش جهان درونی عارف با الگو از دنیای پیرامونش به کار گرفته‌اند. این رویکرد در مثنوی ستون سترگ ادبیات عرفانی و تمثیلی، مشهود است. مولانا این ابزارها را در ساحت‌های تمام موضوعات خویش تعبیه نمود که می‌توان از این موضوعات به عنوان موضوعات پرکاربرد تمثیلی و عرفانی مولانا نام برد که از جمله مهمترین آن‌ها عبارتنداز: انسان کامل، معرفت خداوند و شناخت هستی است. مولوی با بهره بردن از تعالیم عمیق دینی و تجربیات مهم‌ترین عارفان پیش از خود و آمیختن آنها با تجربیات عرفانی و تکیه بر مصادیق تمثیلی ادبیات فارسی توانست جهان شناسی، انسان شناسی عرفانی و در مجموع معرفتی تام و بسیار متعالی را در آثار منثور و منظوم خویش به بشریت عرضه نماید. هدف اصلی این جستار بررسی سرچشمه‌های عرفانی در مثنوی مولوی با تکیه بر ابزارهای تمثیل در چارچوب موضوعات یادشده می باشد. این جستارها به روشی تحلیلی و اطلاعات مورد نیاز به روش کتابخانه‌ای و با استناد به مقالات و آثار از پیش پرداخته شده، جمع آوری گردیده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

20 - گروه کارکرد تمثیل در اشعار سبک خراسانی
ویدا شیرکوند احمد خاتمی

در بلاغت فارسی اصطلاح تمثیل حوزه معنایی گسترده‌ای را در بر می‌گیرد که تشبیه مرکب، ضرب‌المثل، اسلوب معادله، حکایت اخلاقی و روایت‌های داستانی و قصه‌های رمزی را شامل می‌شود. تمثیل ریشه در عقلانیت و اندیشه دارد، از این رو رابطه‌ی آن با متون خردگرا یک رابطه‌ی مستقیم است. در چکیده کامل

در بلاغت فارسی اصطلاح تمثیل حوزه معنایی گسترده‌ای را در بر می‌گیرد که تشبیه مرکب، ضرب‌المثل، اسلوب معادله، حکایت اخلاقی و روایت‌های داستانی و قصه‌های رمزی را شامل می‌شود. تمثیل ریشه در عقلانیت و اندیشه دارد، از این رو رابطه‌ی آن با متون خردگرا یک رابطه‌ی مستقیم است. در تاریخ ادب فارسی، شاعران سبک خراسانی از مضامین تمثیلی بسته به میزان تعلیمی بودن سروده‌هایشان در جهت بیان مقاصد خویش بهره‌ برده‌اند. در این مقاله میزان گرایش چند تن از سرایندگان این دوره به استفاده از تمثیل با خواندن سی درصد از ابیات هر شاعر و جمع‌آوری یافته‌ها و شواهد به مدد معیارهای سبک‌شناسی، بسامدگیری و با رسم نمودار، مستندسازی شده است. نخستین شاعران این دوره عمدتاً از تشبیهات تمثیلی و ارسال المثل استفاده کرده‌اند و با گذر زمان انواع دیگر تمثیل در سروده‌های شاعران متأخر این دوره نمود می‌یابد و با روش آگاهانه برای پوشیده‌گویی و بیان غیرمستقیم اندیشه خود به تمثیل روی می‌آورند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

21 - جایگاه اهل بیت(ع) و عارفان بزرگ اسلامی در اشعار عرفانی قاسم انوار
یدالله بهمنی مطلق

قاسم انوار (837- 757 هـ ق.) از عارفان و شاعران بزرگ ایران در عصر تیموریان، جامع عرفان و ادب خراسان، آذربایجان و گیلان است و در اشعار خود تلفیقی از اندیشههای ابن عربی در بارة انسان کامل و وحدت وجود را در کنار طریقت کبرویة خراسان و صفویة آذربایجان و نهضتهای شیعی ارائه م چکیده کامل

قاسم انوار (837- 757 هـ ق.) از عارفان و شاعران بزرگ ایران در عصر تیموریان، جامع عرفان و ادب خراسان، آذربایجان و گیلان است و در اشعار خود تلفیقی از اندیشههای ابن عربی در بارة انسان کامل و وحدت وجود را در کنار طریقت کبرویة خراسان و صفویة آذربایجان و نهضتهای شیعی ارائه میدهد. او در دیوان خود از عارفان و صوفیان بزرگ اسلام چون حسین بن منصور حلاج، بایزید بسطامی، غزالی و بشر حافی به نیکی و احترام یاد میکند و غالباً اندیشههای والای آنان را میستاید، از طرفی به امامان شیعه چون امام علی(ع)، امام حسین(ع)، امام جعفر صادق (ع) و امام مهدی(عج) ابراز ارادت مینماید. در بین اهل بیت بیش از همه به حضرت علی (ع) اقتدا نموده و یک غزل عارفانه به آن امام همام اختصاص داده است که در آن به صراحت خود را پیرو راستین ایشان قلمداد کرده است. قاسم که در شاعری پیرو شاعران بزرگ سبک عراقی است، بیشترین گرایش در اشعارش به شاعران عارفی چون مولانا، حافظ و سنایی مشهود است. مطالعة این ابعاد در دیوان اشعار قاسم انوار ما را به بسیاری از زوایای پنهان اندیشة او رهنمون خواهد بود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

22 - بازتاب پیر؛ گونه‌ها و نمونه‌های آن در شعر صائب تبریزی
احمدرضا یلمه ها مسلم رجبی

شعر عرفانی از قدمتی دیرینه و پیشینه‌ای کهن در ادب فارسی برخوردار است. هر یک از شعرا و ادبا برای مانایی بخشیدن به کلام خویش و ماندگار ساختن آن در آسمان زبان و ادب فارسی، سعی کردند تا رنگ و روی کلام خویش را عرفانی کنند. مضامین عرفانی و مفاهیم معرفتی از همان بدایتی که نغما چکیده کامل

شعر عرفانی از قدمتی دیرینه و پیشینه‌ای کهن در ادب فارسی برخوردار است. هر یک از شعرا و ادبا برای مانایی بخشیدن به کلام خویش و ماندگار ساختن آن در آسمان زبان و ادب فارسی، سعی کردند تا رنگ و روی کلام خویش را عرفانی کنند. مضامین عرفانی و مفاهیم معرفتی از همان بدایتی که نغمات موزون فارسی آهنگ شکفتن به خود گرفته، شکوفا شده و کماکان ادامه دارد. در عرفان مهم‌ترین ملاک سلوک سالک، برخورداری وی از حضوری پیری صاحب نفس و مرشدی دستگیر است. چهره‌های گوناگون پیر در دیوان صائب از قبیل «پیر مغان، پیر خرابات، پیر میکده، پیر می‌فروش و...»؛ می‌تواند نوع نگرش وی را نسبت به عرفان و طریقت آشکار کند. چه این پیرها را از بر ساخته‌های هنری و ادبی صائب باشد، و چه ما وی را سرسپرده بر دامان پیری کاردیده و مجرّب در عالم واقع بدانیم، می‌توان با نقد و بررسی این واژه، پیوند عمیق و ارتباط ناگسستنی اشعار صائب را با عالم عرفان بیش از پیش آشکار ساخت. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف تبیین انواع پیر و با کندوکاو در اشعار صائب صورت گرفته تا در پایان بتوان از نوع نگاه صائب به این پیرها و نیز صفات و حالاتشان در اشعار صائب بیش از پیش پی ببریم. تجلّی انواع پیر می‌تواند به عنوان موضوعی بدیع و تازه، در بردارندة نتایجی ارزندة پژوهشی باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

23 - تحلیل شکر و ناسپاسی در متون عرفانی با تکیه بر مثنوی عمده الاشعار
حسن قربانی احمدرضا یلمه‌ها

ناسپاسی و ناشکری به معنی نادیدن لطف منعم است و مراتبی دارد که به شکر زبانی اعتراف به نعمت، شکر قلبی دانستنِ نعمت از خدا، و شکر عملی اطاعت از منعم تقسیم می‌شود. شکر در حوزۀ اخلاقیات بررسی می‌گردد و یکی از مقامات عرفانی است.قاسمی گنابادی لطف حق را سرچشمۀ فیوضات الهی می‌دا چکیده کامل

ناسپاسی و ناشکری به معنی نادیدن لطف منعم است و مراتبی دارد که به شکر زبانی اعتراف به نعمت، شکر قلبی دانستنِ نعمت از خدا، و شکر عملی اطاعت از منعم تقسیم می‌شود. شکر در حوزۀ اخلاقیات بررسی می‌گردد و یکی از مقامات عرفانی است.قاسمی گنابادی لطف حق را سرچشمۀ فیوضات الهی می‌داند که باعث می‌گردد نعمات بر عبد عطا شود. ازاین رو، اگر بنده به ولایت امیرالمؤمنین که مهم‌ترین و بزرگترین نعمت الهی است؛ معتقد و ملتزم باشد، و از تکبر و خودبینی، آزار و اذیت دیگران خودداری کند، بصیرت او گشوده گردیده و نعمت منعم را در می‌یابد. آن هنگام است که شکر ایزد گزارده شده است.از آن جا که ناظم، قاسمی گنابادی، در قرن ده هجری قمری می‌زیسته و گفتمان غالب جامعه ایدئولوژی شیعی است، رمزگان تشیع محبت امیرالمؤمنین و اوصیا ایشان در جای جای منظومه بیان شده و از مهم‌ترین و برجسته‌ترین و بنیادی‌ترین نعمات الهی معرفی می‌گردد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

24 - نیایش‌های نهان آسمانی در اشعار الکساندر پوشکین
مرضیه یحیی پور جان اله کریمی مطهر تاتیانا ولادیمیروونا مالتسِوا معصومه میرزایی

مقاله ابتدا اشاره ای کوتاه به خاستگاه نیایش دارد که متأثر از اعتقادات و باورهای فردی و اجتماعی است و سپس به ورود آن در آثار ادبی و چگونگی بیان آن توسط نویسندگان و شاعران فارسی و روسی می پردازد. آثار ادبی نیایشی غالباً متأثر از اعتقادات و باورهای نویسندگان و شاعران آفرید چکیده کامل

مقاله ابتدا اشاره ای کوتاه به خاستگاه نیایش دارد که متأثر از اعتقادات و باورهای فردی و اجتماعی است و سپس به ورود آن در آثار ادبی و چگونگی بیان آن توسط نویسندگان و شاعران فارسی و روسی می پردازد. آثار ادبی نیایشی غالباً متأثر از اعتقادات و باورهای نویسندگان و شاعران آفریده می شوند. پیرامون نیایش در متون ادبی کهن و معاصر سخن فراوان است. نیایش اشکال گوناگون دارد و در ادبیات منثور و منظوم، غالباً حامل پیام خداشناسی و پیوند انسان با عالم ملکوت و درواقع خلوت کردن نویسنده و شاعر با معبود است. نویسندگان و شاعران زیادی از ایران و روسیه، مانند مولوی، سعدی، حافظ، فارابی، عطار، پوشکین، لرمانتف، بونین و دیگران در آثار خود به این موضوع پرداخته اند. برخی بر اساس مضامین کتب مذهبی یا تحت تأثیر شگفتی های کائنات آثاری از خود بر جای گذاشته اند. ادبیات نیایشی فارسی با ستایش پروردگار آغاز می شود، مانند شاهنامه فردوسی، گلستان و بوستان سعدی و دیوان اشعار عطار. در ادبیات روسی سده های گوناگون نیز آثار نیایشی در قالب های گوناگون مشاهده می شود. در پژوهش حاضر به شکل موردی به موضوع نیایش در اشعار الکساندر پوشکین پرداخته می شود که متأثر از اعتقادات دینی او است. نیایش در اشعار پوشکین به شکل تمنای ادبی یا سپاس از خداوند و یاری طلبیدن از مقدسات است. نیایش های او دربارۀ خدا، نزدیکان، وظیفۀ شعر و شاعر است. اوج معنوی اشعار نیایشی پوشکین در ظهور فعل الهی است. او با هنر و به کمک انسان شناسی دینی و آنگاه با نیایش جهان مادی را ترک می کند و به سوی جهان ماورا حرکت می کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

25 - رمزگشایی کهن‌الگوها، عناصر اساطیری و شخصیت‌های عرفانی در سروده‌های مهدی اخوان ثالث
رحمان فلاحی‌مقدّم یوسف نیک روز محمود حیدری

به نظرمی‌رسد اسطوره و عرفان در نگاه نخست دو مقولۀ جدا و متفاوت در حیطۀ علوم انسانی می باشند؛ درحالی که با بررسی آن ها از منظری که در این مقاله فراروی خواننده باز می‌شود، این دو نه تنها از هم جدا نیستند؛ بلکه می‌توان گفت عرفان دنباله و تکملۀ اسطوره است. در این پژوهش نویس چکیده کامل

به نظرمی‌رسد اسطوره و عرفان در نگاه نخست دو مقولۀ جدا و متفاوت در حیطۀ علوم انسانی می باشند؛ درحالی که با بررسی آن ها از منظری که در این مقاله فراروی خواننده باز می‌شود، این دو نه تنها از هم جدا نیستند؛ بلکه می‌توان گفت عرفان دنباله و تکملۀ اسطوره است. در این پژوهش نویسنده درصدد است تا به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و روش کتابخانه‌ای به بررسی عناصر اسطوره‌ای و شخصیت‌ها و نمادهایی که صبغه و نمودی عرفانی در شعر اخوان دارند، بپردازد. همچنین علاوه بر شخصیت‌ها و نمادهای اسطوره ای ملی، شخصیت های اسطوره ای دینی و عرفانی نیز که اخوان آن‌ها را درجهت بیان مفاهیم خود آورده، موردبررسی قرارگیرد. نتیجۀ حاصل از پژوهش این است که اخوان در اشعار خود، برای بیان هرچه بهتر مضامین و مفاهیم شعری خود، از عناصر اسطوره و حماسه استفاده کرده است، این عناصر اسطوره‌ای از یک‌سو با اساطیر ایرانی و از سوی دیگر با عرفان ایرانی – اسلامی در هم آمیخته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

26 - واکاوی قلندریّات و مباحث مربوط به آن در آثار منظوم و منثور شیخ احمد جام
جان‌محمد افرازی حمید طبسی ابوالقاسم رادفر

شیخ احمد جام از جمله عارفان نامی حوزۀ خراسان بزرگ است. آثارش به دو دستۀ منثور و منظوم جای می گیرد. در این پژوهش، مباحث قلندری در آثار منثور و دیوان اشعار بررسی شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می د چکیده کامل

شیخ احمد جام از جمله عارفان نامی حوزۀ خراسان بزرگ است. آثارش به دو دستۀ منثور و منظوم جای می گیرد. در این پژوهش، مباحث قلندری در آثار منثور و دیوان اشعار بررسی شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بسامد موضوعات قلندری در دیوان اشعار از تنوّع بیشتری برخوردار است و شامل مواردی چون: تظاهر به فسق؛ بی اعتباری دین و ردّ مظاهر شریعت؛ تظاهر به آیین های غیراسلامی؛ تعریض به زاهدان و صوفیان؛ حضور در اماکن بدنام و بی اعتنایی به نام و ننگ می شود. در حالی که شیخ جام در آثار منثور خود تنها به مواردی چون انتقاد از صوفیان مرائی و عاریتی بودن نام جویی اشاره کرده است. در مجموع، تفاوت آشکار سطح ایدئولوژیک آراء شیخ جام در آثار مئنثور و دیوان اشعار، این فرضیّه را تقویّت می کند که این سروده ها منسوب به اوست. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

27 - واکاوی قلندریّات و مباحث مربوط به آن در آثار منظوم و منثور شیخ‌احمد جام
جان‌محمد افرازی حمید طبسی ابوالقاسم رادفر

10.2234/erfan.2023.706046

شیخ احمد جام از جمله عارفان نامی حوزۀ خراسان بزرگ است. آثارش در دو دستۀ منثور و منظوم جای می گیرد. در این پژوهش، مباحث قلندری در آثار منثور و دیوان اشعار بررسی شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می د چکیده کامل

شیخ احمد جام از جمله عارفان نامی حوزۀ خراسان بزرگ است. آثارش در دو دستۀ منثور و منظوم جای می گیرد. در این پژوهش، مباحث قلندری در آثار منثور و دیوان اشعار بررسی شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بسامد موضوعات قلندری در دیوان اشعار از تنوّع بیشتری برخوردار است و شامل مواردی چون: تظاهر به فسق، بی اعتباری دین و ردّ مظاهر شریعت، تظاهر به آیین های غیراسلامی، تعریض به زاهدان و صوفیان، حضور در اماکن بدنام و بی اعتنایی به نام و ننگ می شود. درحالی که شیخ جام در آثار منثور خود تنها به مواردی چون انتقاد از صوفیان مرائی و عاریتی بودن نام جویی اشاره کرده است. در مجموع، تفاوت آشکار سطح ایدئولوژیک آراء شیخ جام در آثار منثور و دیوان اشعار، این فرضیّه را تقویّت می کند که این سروده ها منسوب به اوست. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

28 - طنز در عاشقانه- عارفانه‌های حافظ از گونه‌ای دیگر
احمد هاشمی علی محمد سجادی

دیوان حافظ به عنوان هنری‌ترین غزل فارسی، تاکنون از رویکردهای متفاوت بررسی شده است. نگارنده در این مکتوب به معرّفی برخی ظرافت‌های هنری و شگردهای حافظانه در آفرینش طنز پرداخته و با نگاهی متفاوت نسبت به طنز، آن را به عنوان یکی از جدّی‌ترین، تأثیرگذارترین و هنرمندانه‌ترین ع چکیده کامل

دیوان حافظ به عنوان هنری‌ترین غزل فارسی، تاکنون از رویکردهای متفاوت بررسی شده است. نگارنده در این مکتوب به معرّفی برخی ظرافت‌های هنری و شگردهای حافظانه در آفرینش طنز پرداخته و با نگاهی متفاوت نسبت به طنز، آن را به عنوان یکی از جدّی‌ترین، تأثیرگذارترین و هنرمندانه‌ترین عناصر آرایۀ کلام ناب معرّفی کرده است. سؤال اصلی این پژوهش این است که: طنز در عاشقانه - عارفانه های حافظ چه جایگاهی دارد و آیا از خصوصیات سبکی شعر وی به شمار می‌رود؟ روش تحقیق در اینجا توصیفی- تحلیلی و کتابخانه ای است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که حافظ برای انتقال مفاهیم عاشقانه و عارفانه، از طنز بهره گرفته است و طنز از برجسته ترین خصوصیات سبکی شعر وی به شمار می‌رود. طنز حافظ در بسیاری موارد، لطیف و نهانی است و به شدّت نیازمند شرح و تحلیل و توضیح است. شگردهای به کار رفته در طنز حافظ، از عالی‌ترین نمونه های زیباشناسی ادبیات ایران زمین هستند و حوزۀ وسیعی از بلاغت و ظرافت ادبی را شامل می‌شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

29 - زیبایی‌شناسی کاربرد عناصر عرفانی در شعر دفاع مقدس با تکیه ‌بر سروده‌های قیصر امین پور، سلمان هراتی و زکریا اخلاقی
جعفر محمدی آرش مشفقی عزیز حجاجی کهنوج

شاعران دفاع مقدس، تمام توان را در به تصویر کشیدن رویدادها و حوادث جبهه‌های جنگ به کار گرفتند. جنبۀ شهادت‌طلبی، آزادی‌خواهی، بی‌توجهی به ارزش‌های دنیوی و همچنین گذشتن از مال و جان برای حفظ ارزش‌های دینی و معنوی، مهم‌ترین دلایلی بود که باعث شد شعر دفاع مقدس با سرچشمه‌های چکیده کامل

شاعران دفاع مقدس، تمام توان را در به تصویر کشیدن رویدادها و حوادث جبهه‌های جنگ به کار گرفتند. جنبۀ شهادت‌طلبی، آزادی‌خواهی، بی‌توجهی به ارزش‌های دنیوی و همچنین گذشتن از مال و جان برای حفظ ارزش‌های دینی و معنوی، مهم‌ترین دلایلی بود که باعث شد شعر دفاع مقدس با سرچشمه‌های هویت ملی و معنوی ارتباط برقرار کند و زمینه‌ای برای بازآفرینی این نوع نگرش ها، همسو با ارزش‌های انقلاب اسلامی بشود. این ویژگی به‌گونه‌ای است که در شعر شاعران دفاع مقدس بسیاری از تجربه‌های عرفانی که در شعر شاعران عارف به کار رفته، بازآفرینی شود. این ویژگی در شعر شاعرانی چون قیصر امین پور، سلمان هراتی و زکریا اخلاقی قابل مشاهده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی کوشش در راستای کشف و بررسی جنبه های عرفانی مورد توجه شاعران در شعر روایی دفاع مقدس است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که شعر دفاع مقدس در زمینه‌های مختلفی همچون مضامین عرفانی ورود و حضور داشته و همچنین مشخص شد شاعر دفاع مقدس از عناصر و مضامین متداول در شعر عرفانی فارسی و دیگر پیوند بین مضامین عرفانی با درون‌مایه‌های دینی در شعرهای خود استفاده کرده است که از ویژگی‌های انقلاب اسلامی و حماسه هشت سال دفاع مقدس است پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

30 - تبین مراحل حصول عادت‌ستیزی در اشعار عرفانی ابن‌فارض
شهلا نوروزی‌راد ناصر حسینی اردشیر صدرالدینی

10.2234/erfan.2023.708540

در ادبیات عرفانی، عموماً قدم گذاشتن در راه طریقت با خروج از عادات روزمره محقق می شود. مهمترین اصلی که جهان بینی عارفان بر آن استوار است عادت ستیزی و ترک عادت های موروثی و نگاه کهن به هستی و خالق آن است، این خصیصه بارز به عارفان نوعی ویژگی منحصربه فرد در نگرش عرفانی آنان چکیده کامل

در ادبیات عرفانی، عموماً قدم گذاشتن در راه طریقت با خروج از عادات روزمره محقق می شود. مهمترین اصلی که جهان بینی عارفان بر آن استوار است عادت ستیزی و ترک عادت های موروثی و نگاه کهن به هستی و خالق آن است، این خصیصه بارز به عارفان نوعی ویژگی منحصربه فرد در نگرش عرفانی آنان بخشیده و حجم عظیمی از شعرهای شاخص و خصیصه عارفان را نیز به وجودآورده است. هدف از این تحقیق نیز، تبیین مراحل حصول عادت ستیزی از نگاه ابن فارض در اشعار عرفانی وی است که با روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که از دیدگاه ابن فارض عادت ستیزی با مراقبه حاصل می شود که مراقبه نیز یکی از مهمترین تمرین های سلوک در بسیاری از نحله های عرفانی است. ابن فارض در پی غبارروبی از مفاهیم و پدیده هاست، به گونه ای که با شناخت صفات جمال الهی، دیده مخاطبان را به روی واقعیات پشت غبار نشسته، بازنماید و از خواب غفلت و تقلید بیدارشان کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

31 - تحلیل و بررسی عناصر و تصویرهای هنری طبیعت در اشعار سعدی و پترارک با تأکیدبرنسخ مصوّر
اشرف السادات اشرفی محمدرضا اسعد فاطمه عسگری

چکیدهوشتة پیش رو مقایسه‌ای است تطبیقی، بین غزلیات سعدی و سونت&lrm;های پترارک، که به جنبه&lrm;های زیبایی آفرینی طبیعت، تصویرسازی&lrm;ها و تصویرگرایی&lrm;های شعری که در قالب تشبیه ، استعاره و نماد قرار گرفته؛ توجه شده است. سعدی از بزرگترین و سرآمدترین شاعران زبان و ادبیات چکیده کامل

چکیدهوشتة پیش رو مقایسه‌ای است تطبیقی، بین غزلیات سعدی و سونت&lrm;های پترارک، که به جنبه&lrm;های زیبایی آفرینی طبیعت، تصویرسازی&lrm;ها و تصویرگرایی&lrm;های شعری که در قالب تشبیه ، استعاره و نماد قرار گرفته؛ توجه شده است. سعدی از بزرگترین و سرآمدترین شاعران زبان و ادبیات فارسی در قرنهفتم هجری و پترارک از مشهورترین شاعران و نویسندگان قرن چهاردهم میلادی و مشهور به پدر اومانیسم، کهاشعار عاشقان ه اش او را معروف کرد. آنچه در اولین برخورد به چشم می خورد مضمون واحد در اشعار هر دو شاعر در نگاه به طبیعت است. اما در نگاهی دقیق تر متوجه تفاوتهای آنان م یشویم. هر دو شاعر در اندیشه های عاشقانةخود از طبیعت و عناصر و مظاهر آن بهره جستهاند و هر کدام به فراخور حال خویشتن و محیط زندگی به گونه اییخاص، عناصر طبیعت را در اشعار خویش بکار برد هاند و صحنه هایی زیبا آفریده اند. آشنایی با سبک و سنت هایادبی دیگر ملل، نه تنها ما را با فرهنگ و علوم آنها آشنا می سازد بلکه، کمک بزرگی در جهت ارتقاء علم و دانش وفرهنگ کشور ما میباشد. روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی با رویکرد تطبیقی می باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

32 - بررسی خوانش بوطیقایی اشعار حافظ بر اساس اصول هرمنوتیک .
صالح کاکویی حسام ضیایی مهرعلی یزدانپناه

اشعار حافظ یکی از عالی ترین متن ها برای خوانش بوطیقایی به حساب می آید؛ هنر سازه&lrm;های ایهام و طنز تأثیر به‌سزایی در تأویل اشعار حافظ دارد. حافظ در ساختار نحوی و ظرایف هنری از قرآن مجید متأثر است؛ چون که تار و پود کلام حافظ با آیات الهی پیوند خورده است. زبان اشارت حافظ چکیده کامل

اشعار حافظ یکی از عالی ترین متن ها برای خوانش بوطیقایی به حساب می آید؛ هنر سازه&lrm;های ایهام و طنز تأثیر به‌سزایی در تأویل اشعار حافظ دارد. حافظ در ساختار نحوی و ظرایف هنری از قرآن مجید متأثر است؛ چون که تار و پود کلام حافظ با آیات الهی پیوند خورده است. زبان اشارت حافظ در بردارندة مفاهیم ظریف رندانه همراه با زبان وحیانی و آسمانی است؛ در عین حال بیانگر مقام برزخی انسان است؛ هم سروکارش با لب جام و رخ ساقی سیمین ساق است هم بیانگر ناب ترین تجربة عرفانی است. این تحقیق با روش تحلیلی با استفاده از کلید واژه‌های "بوطیقا"، "هرمنوتیک" و "خوانش" انجام شده است. آنچه در مباحث زیباشناسی مطرح شده است شکل دیگری از تئورهای گادامر، پل ریکور، هایدگر و ژاک لاکان است؛ چون ژاک لاکان تأکید بر رابطة دال و مدلول زبان دارد و معتقد است هر چه این رابطه سیال&lrm;تر باشد ارزش هرمنوتیکی آن بیشتر خواهد بود. به همین دلیل مباحث هنری به خصوص طنز و ایهام رابطة دال و مدلول را سیال‌تر و در نتیجه متن را به یک متن عالی ادبی تأویل‌پذیر مبدل می‌سازد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

33 - رنگ اقلیمی در شعر محمد بیابانی
محمد مرادی پوران یوسفی پور فاطمه غفوری مهدی آباد

محمد بیابانی، زادۀ اقلیم جنوب ایران است. وی از شاعران نامی و متعهد و اجتماعی است. و از آن جهت که محیط زندگی، فرهنگ و اقلیم طبیعی، تاثیر انکار ناپذیری بر انسان می گذارد. بررسی این گونه تاثیرات در آثار شاعران و نویسندگان تحت عنوان رنگ اقلیمی یا محلی قرار می گیرند. رنگ محل چکیده کامل

محمد بیابانی، زادۀ اقلیم جنوب ایران است. وی از شاعران نامی و متعهد و اجتماعی است. و از آن جهت که محیط زندگی، فرهنگ و اقلیم طبیعی، تاثیر انکار ناپذیری بر انسان می گذارد. بررسی این گونه تاثیرات در آثار شاعران و نویسندگان تحت عنوان رنگ اقلیمی یا محلی قرار می گیرند. رنگ محلی یا صبغه اقلیمی اصطلاحی است که این تاثیرات را در شعر شاعران بیان می نماید. اندوخته های فکری و ذهنی هر شاعر از رهگذر زندگی در اقلیم طبیعی و فرهنگی خاصی، به آفرینش تصاویر شاعرانه ای در شعر او می انجامد، که به آن رنگ محلی یا اقلیمی گفته می شود. رنگ اقلیمی در شعر معاصر بازتاب تجربه ی شخصی شاعران است که رهآورد آشتی و همزیستی انسان با طبیعت است که در شعر معاصر ایران ابتدا در شعر نیما جلوه گر شد و سپس در سرودهای شاعران پس از او مورد توجه و استقبال قرار گرفت. این پژوهش به روش مطالعه ی کتابخانه ای به شیوه تحلیلی -توصیفی در پی پاسخ به این پرسش است که محمد بیابانی چرا و به چه میزان توانسته اقلیم جنوب را در شعر خود، منعکس نماید. نتایج به دست آمده حکایت از این دارد که سوای بوم سروده های او، رنگ اقلیمی در تمام سروده های او پر رنگ است و برجسته ترین ویژگی زبانی سروده های او پس از آرکائیسم، برجستگی رنگ اقلیم و طبیعت جنوب است که نشان از دلبستگی و علاقه و انس شاعر به زیست بوم و فرهنگ کهن سرزمین خود دارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

34 - بررسی اشعار سلمان هراتی از منظر زیبایی شناسی محتوایی
مظاهر زمانی نعمت سرا

سلمان هراتی از جمله شاعران برجسته ی معاصر است که با بهره گیری از زبان ساده و ساخت ترکیبات ناب و تازه توانست بسیاری از دغدغه های اجتماعی و سیاسی، آیینی، مذهبی و آرمانی خود را در سروده هایش جلوه گر کند. او هیچ گاه محتوا و مضمون اشعارش را قربانی لایه های سطحی و ظاهری شعر( چکیده کامل

سلمان هراتی از جمله شاعران برجسته ی معاصر است که با بهره گیری از زبان ساده و ساخت ترکیبات ناب و تازه توانست بسیاری از دغدغه های اجتماعی و سیاسی، آیینی، مذهبی و آرمانی خود را در سروده هایش جلوه گر کند. او هیچ گاه محتوا و مضمون اشعارش را قربانی لایه های سطحی و ظاهری شعر(قافیه و وزن...) نکرده است، اما همیشه اشعارش از نظر آفرینش‌های ادبی، خوش‌آهنگی، زبان ساده و صریح، دقت در انتخاب واژه‌ها، توصیفات زیبا، تخیّل قوی، هماهنگی تصویر و عاطفه، شگردهای هنری و داستانی، استفاده از عناصر تاریخی و اسطوره ای، و داشتن بار معنایی و مفهومی ژرف، شایستۀ توجه بوده است. در این مقاله که به شیوه ی تحلیلی-توصیفی نوشته شده است به شاخص ترین نمودهای محتوایی و مفهومی از منظر زیبایی شناسی اندیشگانی در اشعار سلمان هراتی توجه شده است. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که سلمان به مفاهیم و رویکردهایی چون آرمان خواهی و آزادی طلبی، نگرش های آیینی و مذهبی، شهید و شهادت، وطن دوستی، انقلاب، جلوه های مقاومت و پایداری، طبیعت، قیامت و مرگ، عشق، عدالت و استعمار ستیزی و برخی مولفه های اجتماعی مانند مردم دوستی توجه ویژه ای داشته است و از میان این موارد به مضامین مذهبی و آیینی و همچنین ادب پایداری توجه خاص تری نشان داده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

35 - بررسی برخی ویژگی های سبکی یا تصویرهای شاعرانه دراشعار حکیم سنایی غزنوی
نرجس کیخا مسعود اکبری زاده بهروز رومیانی

چکیده : حکیم مجدودبن آدم سنایی غزنوی از گویندگان مشهور سبک عراقی و شعر عرفانی می باشد که آثاری به نظم و نثر از خود به یادگار گذاشته اشعارحکیم سنایی ساده، با مضامین پرمحتوای عرفانی آمیخته است که در آنها، شاعر مضامین شعری خود را همراه با تصاویر شاعرانه ی زیبایی ارائه کرده چکیده کامل

چکیده : حکیم مجدودبن آدم سنایی غزنوی از گویندگان مشهور سبک عراقی و شعر عرفانی می باشد که آثاری به نظم و نثر از خود به یادگار گذاشته اشعارحکیم سنایی ساده، با مضامین پرمحتوای عرفانی آمیخته است که در آنها، شاعر مضامین شعری خود را همراه با تصاویر شاعرانه ی زیبایی ارائه کرده. نیروی تصویرآفرینی همیشه نشانه ی شاخص یک شاعر است . بنابراین، مقاله ی حاضر به بررسی تصاویر شاعرانه ( تشبیه و استعاره )، در شعر سنایی اختصاص یافته است. در این مقاله، به شعر و خیال ( تصویر) اشاره شده است. تشبیه ها و استعاره های اشعار حکیم سنایی از لحاظ بسامد، موضوع ( عناصر تصویر ساز)، فشردگی و گستردگی و نیز از جهت هدف شاعر از آوردن این تصاویر بررسی شده اند و در بخش پایانی مقاله درباره ی تناسب تصویر با موضوع بحث شده است.واژگان کلیدی: سنایی، دیوان اشعار، تشبیه، استعاره، عناصر تصویر ساز . پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

36 - بررسی جنبه‏ ها و جلوه‏ های تمثیل در اشعار خاقانی
شکوه برادران

تمثیل یکی از مقوله های گسترده و پرکاربرد در اشعار شاعران دوره های گوناگون شعر فارسی است. با توجه به مهم بودن این موضوع، در کتب بیان و بلاغت تعریف های مختلفی برای آن بیان شده است. خاقانی که یکی از شاعران بلندآوازه و صاحب سبک دورۀ خود (سلجوقی) است، به مبحث تمثیل دیدی عمیق چکیده کامل

تمثیل یکی از مقوله های گسترده و پرکاربرد در اشعار شاعران دوره های گوناگون شعر فارسی است. با توجه به مهم بودن این موضوع، در کتب بیان و بلاغت تعریف های مختلفی برای آن بیان شده است. خاقانی که یکی از شاعران بلندآوازه و صاحب سبک دورۀ خود (سلجوقی) است، به مبحث تمثیل دیدی عمیق و ژرف دارد و هر اندیشه ای را مجال پرواز به اوج قله شامخ شعرش نیست. او آن قدر اوج گرفته است که دیگر کسی در خود یارای پیروی ندیده است. در این جستار ابتدا تعریف های مختلفی از تمثیل بیان گردیده، سپس به بیان نمونه های تمثیلی که به شکل بازی و سرگرمی، شکواییه و برای القای اندیشه های حکیمانه به‌کاررفته پرداخته شده است. و در پایان به این نتیجه رسیده است که بخش زیادی از اندیشه محوری خاقانی که از ویژگی‌های رایج این دوره است، در تمثیل های او تجلی‌یافته و کاربرد تمثیل با اهداف و ابزار مختلف و متنوع در اشعارش، بهترین گواه بر شخصی بودن سبک شعری اوست. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

37 - تحلیل بلاغی صور خیال در اشعار عربی سعدی
جواد کبوتری حسین آریان

سعدی شیرازی، از بزرگ ترین سخن سرایان و شاعران فارسی زبان است که بر زبان عربی مسلّط بوده است. با وجود تسلّط سعدی بر زبان عربی، اشعار عربی، بخش کوچکی از اشعار او را به خود اختصاص داده است ولی همین اشعار کم، نشان دهنده جایگاه رفیع سعدی در میان شاعران ایرانی عربی سراست. سع چکیده کامل

سعدی شیرازی، از بزرگ ترین سخن سرایان و شاعران فارسی زبان است که بر زبان عربی مسلّط بوده است. با وجود تسلّط سعدی بر زبان عربی، اشعار عربی، بخش کوچکی از اشعار او را به خود اختصاص داده است ولی همین اشعار کم، نشان دهنده جایگاه رفیع سعدی در میان شاعران ایرانی عربی سراست. سعدی شیرازی همانند اشعار فارسی از صور خیال در اشعار عربی خود بخوبی استفاده نموده است. اگر چه سعدی در شکل ها و گونه های ادبی، استاد سخن است و مهارت خویش را به ادب دوستان عرضه کرده است. او بیش از آن که به دنبال نشان دادن توانایی و هنر خود در به کارگیری صنایع ادبی باشد، در پی ابلاغ معانی به شیوه های گوناگون بوده است. رمز جذابیت و حلاوت اشعار عربی سعدی در بکارگیری بهنگام صور خیال و در موضع مناسب و به اقتضای حال و مقام است. سعدی در مجموعه اشعار عربی خود، از هر چهار موضوع علم بیان (تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه) استفاده نموده است، اما کاربرد (تشبیه و استعاره) در اشعار وی بسامد بالاتری دارد. در این مقاله، صور خیال، در مجموعه اشعار عربی سعدی، با ذکر نمونه هایی از ابیات عربی، بررسی و تحلیل شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

38 - زیبایی‌شناسی ساختار تشبیهدر اشعار محمدعلی بهمنی
علیرضا نبی لو سعید رفیعی

مقاله حاضر تلاشی است در جهت بررسی و شناخت زیبایی‌های هنری تشبیهات اشعار محمدعلی بهمنی که در آن تشبیهات از وجوه مختلف بلاغی؛ یعنی موضوعی، طرفین تشبیه، زاویه تشبیه، ساختار شکلی، وجه شبه، ادات، حسی، عقلی و انتزاعی بودن، تشبیهات گسترده و فشرده، بررسی، دسته‌بندی و سپس به کمک چکیده کامل

مقاله حاضر تلاشی است در جهت بررسی و شناخت زیبایی‌های هنری تشبیهات اشعار محمدعلی بهمنی که در آن تشبیهات از وجوه مختلف بلاغی؛ یعنی موضوعی، طرفین تشبیه، زاویه تشبیه، ساختار شکلی، وجه شبه، ادات، حسی، عقلی و انتزاعی بودن، تشبیهات گسترده و فشرده، بررسی، دسته‌بندی و سپس به کمک جدول و نمودار تحلیل آماری و علمی از آن ارائه گردیده است. شعر بهمنی از لحاظ تشبیه غنی است و انواع مختلف تشبیه در شعر او به کار رفته است (519 مورد). در بحث عناصر مشبه و مشبه‌به، بهمنی نگاهی گسترده دارد و تقریبا در هر موضوعی وارد شده است اما بیشتر به عناصر و اوصاف انسانی توجه دارد به طوری که 359 مورد یعنی 2/69 درصد از کل مشبه‌ها و 98 مورد با 9/18 درصد از کل مشبه‌به‌های او از این عنصر اخذ شده است. با دقت در اشعار او می‌توان دریافت که 38 درصد تشبیهات نو است. تشبیهات بهمنی از نظر ذکر و حذف ادات و وجه شبه بدین گونه‌اند: 63 مورد (2/12 درصد) مفصل (کامل الارکان)، 51 مورد (8/9 درصد) مجمل (بدون وجه شبه)، 106 مورد (4/20 درصد) موکد (بدون ادات) و 299 مورد (6/57 درصد) بلیغ (بدون وجه و ادات). حذف وجه شبه سبب تلاش ذهنی و کسب لذت ادبی بیشتر می‌گردد و بر تاثیر تشبیه می‌افزاید و حذف ادات تشبیه، ادعای اتحاد و هم‌سانی مشبه و مشبه‌به را قوت می‌بخشد. از نظر ساختار شکلی و ظاهری انواع تشبیه مفروق، ملفوف، جمع، تسویه، تفضیلی و مضمر در شعر بهمنی قابل دسته‌بندی است. در اشعار بهمنی میزان تشبیه فشرده 173 مورد و 3/33 درصد و تعداد تشبیه گسترده 346 مورد با 7/66 درصد است. تشبیهات بهمنی از نظر حسی و عقلی بودن طرفین بدین گونه‌اند: 316 مورد از طرفین تشبیه با 9/60 درصد حسی به حسی است و میزان تشبیهات عقلی به حسی در اشعار او 106 مورد و 4/20 درصد و میزان تشبیهات حسی به عقلی 77 مورد و 8/14 درصد و عقلی به عقلی 20 مورد و 9/3 درصد است. بهمنی بیشتر گرایش به ساختن تشبیه حسی دارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

39 - تحلیل مفاهیم نمادین حیوانات در اشعار مهدی اخوان ثالث بر اساس نظریه ارتباط کلامی یاکوبسن
مریم سازگار رضا اشرف زاده

عناصر چند معنایی از پرکاربردترین شیوه های غیر مستقیم بیان در شعر معاصر است و از آن میان، نماد، اصلی ترین شگرد هنری شاعران نوپرداز است، که همواره دستمایة آفرینش گران متعهد برای بیان مقاصد اجتماعی و سیاسی قرار می گیرد. این پژوهش ضمن بررسی نقشهای زبانی بر پایة الگوی ارتباط چکیده کامل

عناصر چند معنایی از پرکاربردترین شیوه های غیر مستقیم بیان در شعر معاصر است و از آن میان، نماد، اصلی ترین شگرد هنری شاعران نوپرداز است، که همواره دستمایة آفرینش گران متعهد برای بیان مقاصد اجتماعی و سیاسی قرار می گیرد. این پژوهش ضمن بررسی نقشهای زبانی بر پایة الگوی ارتباط کلامی یاکوبسن، به تحلیل نماد های انتقادی و اجتماعی حیوانات در شعر اخوان می پردازد. اخوان به دلیل بهره گیری از نماد هایی که ریشه درفرهنگ ایران باستان دارد، تشخّص ویژه ای به شعر بخشیده است و به جهت اینکه غالباً حیوانات در شعر اخوان در مفهوم نمادین به کار رفته اند، اساس کار بر نقش فرازبانی است. مهم ترین هدف این جستار دریافت پیام های انتزاعی ومفاهیم اجتماعی و انتقادی نهفته در نماد های حیوانات و بیان مفاسد اجتماعی در ضمن اشعار میهنی شاعر نمود می یابد. یافته ها نشان می دهد نماد های اخوان بازنمایی از شرایط حاکم بر جامعه و انتقاد های شاعر از ابرقدرتها ،منفعت جویی های برخی از اقشار اجتماع و مظلومیت قشر ضعیف جامعه و ناگفته های اجتماعی و سیاسی می باشد.شیوة جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای و اسنادی است و جامعه آماری پژوهش شامل کلیات اشعار مهدی اخوان ثالث است. تحقیق حاضر به شیوة تحلیلی و توصیفی مناسب مفاهیم تعلیمی، اجتماعی، رمزی، تدوین شده است. و پیامهای اخوان در غالب اشعار، انعکاس دهندة کارکردهای فرازبانی، عاطفی ،ارجاعی وترغیبی است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

40 - اشعارعربی‌حافظ؛ با تکیه بر مضامین مشترک و اثرپذیری از ابن فارض
فرود کشاورز بیضایی مهدی ظرافت کار محمد کشاورز بیضایی

حافظ به زبان عربی اهتمّام داشته با آن که به هیچ دیار عربی سفر نکرده و به زبان محاوره عرب دسترسی نداشته؛ گاه با مجالست درمحافل حاکمان عرب نژاد و بیشتر به کمک واژگان علوم قرآنی که عمدتاً ازکتب مکتب خانه ها فراگرفته خلاءهای زبانی را در ساختار شعری اش پر می کند. مشخصۀ دیگر چکیده کامل

حافظ به زبان عربی اهتمّام داشته با آن که به هیچ دیار عربی سفر نکرده و به زبان محاوره عرب دسترسی نداشته؛ گاه با مجالست درمحافل حاکمان عرب نژاد و بیشتر به کمک واژگان علوم قرآنی که عمدتاً ازکتب مکتب خانه ها فراگرفته خلاءهای زبانی را در ساختار شعری اش پر می کند. مشخصۀ دیگر او بهره مندی از اشعار شاعران عرب زبان است که طبعاً در قالب صنایع شعری؛ تضمین؛ ملعمات؛ ضرب المثل ها و اشکالی از اقتباسات شعری در ابیات او نمود پیدا می کنند از آنجا که اثرپذیری ها بیشتر در قالب تقلید و یا اقتباسات به زبان دیگر خودش را نشان می دهد این بررسی به شواهد شعری با رویکرد مقایسه تطبیقی و توصیفی به مستندات تحلیلی در مضامین و اشعار عربی حافظ می پردازد. یافته ها نشان می دهند حافظ با مطالعه دواوین عرب زبان؛ مضامین مشترک و رگه های از اثرپذیری و نشانه های از بینامتنی را از خود به جای گذاشته است. میزان عشق و علاقه مندی خود را به ابن فارض و به تأسی از او متقابلاً از علی(ع) پنهان نکرده است. تأثرات گاهی به صورت لغوی و آنگاه که شدّت و قوّت پیدا می کند ترجمه گونه، تقلیدی با تعمیم دهی و تلفیق و ترکیب واژگان و یا تغییرات جزئی است و اغلب مضامین مشترک را شامل می شود. در کنار غزل های عربی گاه ابیات فارسی متضمن هم و در یک معنا و مفهوم هستند. حافظ در اقتباسات مضامین تازه و بدیعی را به نام خود خلق می کند و بیش از هر شاعر دیگری، درهمۀ ابعاد شعری از ابن فارض مصری متأثر بوده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

41 - بررسی و تحلیل تطبیقی کارکردهای آرایۀ تضاد(طباق) در بوستان سعدی و دیوان متنبّی
حسین گیاهی حمیدرضا سلیمانیان حسن دلبری

در گسترۀ شعر و ادبی فارسی و عربی دو شخصیت برجسته حضور دارند که از آرایه های ادبی متنوع جهت بازنمایی دیدگاه های خود استفاده کرده اند. سعدی و متنبی را باید از شاخص ترین چهره ها در این زمینه دانست. در اشعار این دو، آرایۀ تضاد و طباق در کنار دیگر آرایه ها نمودی ویژه دارد. ب چکیده کامل

در گسترۀ شعر و ادبی فارسی و عربی دو شخصیت برجسته حضور دارند که از آرایه های ادبی متنوع جهت بازنمایی دیدگاه های خود استفاده کرده اند. سعدی و متنبی را باید از شاخص ترین چهره ها در این زمینه دانست. در اشعار این دو، آرایۀ تضاد و طباق در کنار دیگر آرایه ها نمودی ویژه دارد. به طوری که بارها در ابیات گوناگون مصداق های آن به کار گرفته شده است. سعدی و متنبّی از استخدام این آرایه و کاربست آن در اشعار خود، اهدافی را پیگیری می کردند که بررسی آن، مسألۀ اصلی تحقیق حاضر است. سؤال اصلی پژوهش آن است که چه وجه یا وجوه اشتراک و افتراق بین کارکردهای آرایۀ مذکور در بوستان سعدی و دیوان متنبّی وجود دارد؟ یافته های تحقیق حاضر که با استناد به منابع کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است، نشان می دهد که رویکرد شاعران نسبت به این آرایه، بیشتر حول محور مسائل انسان ساز می گردد. بر این اساس، اصلی ترین کارکردها در آثار مذکور این دو شاعر عبارت است از: کارکردهای تعلیمی و اندرزی، کارکردهای انتقادی، کارکردهای غنایی و عاشقانه. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

42 - رهیافتی به شاخص های محتوایی ادبیات تعلیمی در اشعار، سیره و سخنان امام رضا (علیه السّلام)
امیر علی پور علی اصغر یساقی

یکی از مهم ترین اهداف ادبیات تعلیمی که سراینده را به سرودن این نوع شعر دعوت می کند، آموزش مسائل اخلاقی، تعلیم اندیشه های پسندیدۀ مذهبی، دینی، فلسفی و عرفانی است.ادبیات تعلیمی، یکی از اصلی ترین و در عین حال موثرترین گونه های ادبی است. ازآنجا که ادبیات هرملّتی آیینۀ تمام چکیده کامل

یکی از مهم ترین اهداف ادبیات تعلیمی که سراینده را به سرودن این نوع شعر دعوت می کند، آموزش مسائل اخلاقی، تعلیم اندیشه های پسندیدۀ مذهبی، دینی، فلسفی و عرفانی است.ادبیات تعلیمی، یکی از اصلی ترین و در عین حال موثرترین گونه های ادبی است. ازآنجا که ادبیات هرملّتی آیینۀ تمام نمای تفکّرات، اندیشه ها، فرهنگ و آداب و رسوم آن ملّت است، به بهترین شکل ممکن و با زبانی هنری و به شکل زیبایی به نگارش درآمده است. امام رضا (ع) یکی از شخصیت های دینی است که سخنان منثور و منظوم ایشان از حیث محتوا بسیار معرفت آموز و گره خورده با مفاهیم تعلیمی و اخلاقی است. مقاله حاضر با هدف بررسی اهّم شاخص های محتوایی ادب تعلیمی منظوم و منثور فارسی و عربی در اشعار، سیره و سخنان امام رضا علیه السلام، ابتدا به استخراج مهم‌ترین شاخص‌های محتوایی ادبیات تعلیمی پرداخته و سپس با استفاده از شواهد روایی، مصداق‌های عینی در سخنان و اشعار آن حضرت بیان نموده است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است و با مطالعات احادیث و اشعار رضوی نمونه هایی از مصداق های عینی شاخص های محتوایی ادبیات تعلیمی مشاهده خواهد شد. از جمله مهم ترین این شاخص‌ها می توان به آموزنده بودن، تأکید برعقل گرایی و تفکّر، بی اعتنایی نسبت به دنیا و نکوهش آن، اشاره به آیات و روایات، آموزه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، ذکر آموزه ها و ارزش‌های اخلاقی به شیوۀ پند و اندرز، آموزه های عرفانی، زهد، تعالیم و رهنمودهای دینی، مذهبی، واقع گرایی و دوری از خیالبافی اشاره کرد. آنچه که دستاورد اصلی این پژوهش به شمار می رود، این است که در همۀ اشعار و سخنان آن حضرت، هدف ادبیات تعلیمی و شاخص های آن، که همان آموزش و هدایت مخاطبان است، به کار رفته است و از میان کارکردهای ادبیات تعلیمی بر کارکرد اخلاقی و فرهنگی تأکید فراوان دارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

43 - تحلیل سیمای زن در آیینۀ شعر «جمال نصاری»
علی اکبر محسنی محمد بستان بهناز نظری

پژوهش حاضر با هدف بررسی سیمای زن از نگاه نصاری انجام شده است. پرداختن به سیمای زن و نشان دادن چهره‌ای اثیری و گاه حقیقی از زن در همۀ دوره‌های تاریخی مختلف ادبیّات عرب، در آثار بسیاری از شاعران و نویسندگان دیده می‌شود؛ امّا شاعران معاصر با نگاهی متفاوت و نو نسبت به گذشته چکیده کامل

پژوهش حاضر با هدف بررسی سیمای زن از نگاه نصاری انجام شده است. پرداختن به سیمای زن و نشان دادن چهره‌ای اثیری و گاه حقیقی از زن در همۀ دوره‌های تاریخی مختلف ادبیّات عرب، در آثار بسیاری از شاعران و نویسندگان دیده می‌شود؛ امّا شاعران معاصر با نگاهی متفاوت و نو نسبت به گذشته به موضوع زن پرداخته‌اند. جمال نصاری از جمله شاعرانی است که در مجموعه اشعارش در قالب موضوعات مختلف از این نام برای بیان احساسات خویش و دغدغه‌های شخصی و دیگر اندیشه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی سود جسته است. این پژوهش بر آن است تا وجوهی از سیمای زن را در شعر نصاری بررسی نماید. وی در بسیاری از سروده‌هایش نسبت به زن نگاه خوش‌بینانه و مواضع جانبدارانه دارد و در عین حال سخنان و اندیشه‌های بدبینانه او نسبت به زن اندک نیست. یافته‌های این پژوهش توصیفی- تحلیلی برآن است تا موضوعاتی همچون؛ عدم توجّه جامعه به احساسات و عواطف زن، نماد عفت و پاکدامنی، زن مایه آرامش مرد، اندوهِ فراق از معشوق، تکیه‌گاه و حامی و.. نیز نگرش‌های منفی که شاعر به آن پرداخته را توصیف کند .از این رو با بررسی اشعار این شاعر به این نتیجه دست یافته‌ایم که سروده‌های نصاری در بر دارندۀ توصیف ویژگی‌های جسمانی زن نیست، بلکه نماد مفاهیم و مضامینی است که شاعر برای بیان احساسات خویش از آن مدد می‌جوید. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

44 - تحلیل تطبیقی محتوای فرهنگی و روان شناختی عواطف زنانه در اشعار نجمه زارع، رزا جمالی و مریم جعفری با شعر غاده السمان
فاطمه تقی نژاد سید محتشم محمدی علی محمد محمودی

10.22034/jwcp.2023.701928

هدف پژوهش حاضر، تحلیل تطبیقی محتوای فرهنگی و روان شناختی عواطف زنانه در اشعار نجمه زارع، مریم جعفری و رزا جمالی با شعر غاده السمان بود. جامعۀ پژوهش شامل کلیه اشعار نجمه زارع، مریم جعفری، رزا جمالی و اشعار غاده السمان می باشد. نمونۀ پژوهش اشعار مربوط به محتوای فرهنگی و ر چکیده کامل

هدف پژوهش حاضر، تحلیل تطبیقی محتوای فرهنگی و روان شناختی عواطف زنانه در اشعار نجمه زارع، مریم جعفری و رزا جمالی با شعر غاده السمان بود. جامعۀ پژوهش شامل کلیه اشعار نجمه زارع، مریم جعفری، رزا جمالی و اشعار غاده السمان می باشد. نمونۀ پژوهش اشعار مربوط به محتوای فرهنگی و روان شناختی عواطف زنانه شاعران مذکور بود. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی است. جمع آوری اطلاعات کتابخانه‌ای و به صورت فیش‌برداری انجام شد. یافته‌ها نشان داد که یکی از مضامین مهم شعر زنان، بحث محتوای فرهنگی و روان شناختی و نشانه‌های آن است که هرکدام از شاعران زن با توجه به ذهنیت و فرهنگ جامعۀ خود برداشت متفاوت و گاه مشترک از آ ن ها دارند. از موارد مهم و مشترک دیگر در اشعار این شاعران، زبان عاشقانه و تغزلی زنانه بود. این شاعران هرکدام به نوعی زبان رمانتیک عاشقانۀ خاص خود را داشته‌اند که در بعضی موارد به غاده‌السمان شبیه و گاه متفاوت بودند. بن‌مایۀ فراگیر عاطفی شعر نجمه زارع اندوه و دوری از محبوب است. غزل عاشقانه و اجتماعی مریم جعفری در بحش گفتمان و زبان زنانه خاص تر بود. اشعار رزا جمالی بر پایه تخیل زنانه بود و بیشتر مضامین رمانتیک زنانه را در قالب رمز و نماد نشان داده است و اشعار وی از لحاظ کاربرد کلمات احساسی و زنانه در مقایسه با دو شاعر ایرانی دیگر بیشتر است. در مورد غاده‌السمان ترکیبی از موارد ذکرشده این سه شاعر ایرانی در زبان رمانتیک زنانه‌اش وجود دارد؛ یعنی هم شاعری گلایه‌مند از فراق معشوق و هم دفاع از حقوق زنان است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

45 - جایگاه زن در عرفان و تصوف اسلامی (با تکیه بر آثار سنایی، عطار و جامی)
یدالله بهمنی مطلق علی شربتی

زن به عنوان نیمی از جامعه ی انسانی در پژوهش های نوین، جایگاهی ویژه  دارد. نظر به دگرگونی عمده ای که در نگرش به این عنصر برجسته ی اجتماعی در عصر حاضر به  وجود آمده، مطالعه  ی دیدگاه های طبقات گوناگون جامعه در خصوص زن برای شناخت جامع  و دقیق تر او امری ضروری است. صوفیه (ع چکیده کامل

زن به عنوان نیمی از جامعه ی انسانی در پژوهش های نوین، جایگاهی ویژه  دارد. نظر به دگرگونی عمده ای که در نگرش به این عنصر برجسته ی اجتماعی در عصر حاضر به  وجود آمده، مطالعه  ی دیدگاه های طبقات گوناگون جامعه در خصوص زن برای شناخت جامع  و دقیق تر او امری ضروری است. صوفیه (عرفا) به دلیل جایگاهی والا و مثبت که در میان طبقات جامعه دارند، دیدگاهشان از اهمیتی ویژه  برخوردار است. در این مقاله تلاش می شود جایگاه زن از نظر سه تن از صوفیه (سنایی، عطار و جامی) تحلیل و بررسی شود. آنچه در نمود نخست دریافت می شود، این است که آنان بیشتر اندیشه های خود را از آموزه های متعالی قرآن و احادیث نبوی دریافت نموده اند. در وهله ی دوم از حاصل این پژوهش درمی یابیم که نگاه مثبت و احیاناً منفی آنان نسبت زنان امری احساسی یا شخصی نیست، بلکه آنچنان که -گاه در قرآن کریم و کلام بزرگان دین هم با نمونه هایی از آنها روبرو می شویم، اغلب واکنشی است در برابر رفتار منفی و ناشایست فردی و نقش هایی که برخی از زنان ایفا نموده اند. انتقاد از رفتار نادرست انسان ها، نه خود آنها امروزه از دیدگاه روانشناسی نیز مورد تأیید است. برخورد منفی با رفتارهای ناپسند و شخصیت منفی افراد، امری است که اختصاص به جنس زن ندارد؛ مردان بسیاری از جمله ابوجهل ها و ابولهب ها در قرآن کم نیستند که از آنها به بدی یاد شده است. عرفای بزرگ ما به اقتضای حال و مقام سخن، گاه زنانی را به عنوان اسوه و الگو معرفی کرده اند که مردان باید درس مردانگی، توکل، فداکاری از آنها بیاموزند. چنانکه می دانیم حسن بصری بی حضور رابعه مجلس نمی گفت. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

46 - نگاهی به تصویرسازی و همسویی آن با عاطفه در اشعار سلمان هراتی
قاسم مهرآور گیگلو فاطمه مدرسی

سلمان هراتی(1365-1338) یکی از شاعران متعهد صاحب سبک معاصر در حوزه‌ی ادبیات انقلاب اسلامی و پایداری است. زبان شعری سلمان زبان شعر انقلاب است ، ساده و بی-آلایش. سلمان با زبانی ساده و استوار، موفق به خلق تصاویری بدیع و سرشار از عاطفه می-شود . پژوهش حاضر برآن است تا با روشی چکیده کامل

سلمان هراتی(1365-1338) یکی از شاعران متعهد صاحب سبک معاصر در حوزه‌ی ادبیات انقلاب اسلامی و پایداری است. زبان شعری سلمان زبان شعر انقلاب است ، ساده و بی-آلایش. سلمان با زبانی ساده و استوار، موفق به خلق تصاویری بدیع و سرشار از عاطفه می-شود . پژوهش حاضر برآن است تا با روشی توصیفی – تحلیلی تصویرسازی و همسویی آن را با عاطفه در اشعار سلمان هراتی مورد بحث و مدّاقه قرار دهد. برآیند تحقیق حاکی از آن است که خلاقیت شاعر در پیوند میان عاطفه، تصویر و تخیّل است. او با تصویر، عناصر بیگانه-ی طبیعت را به هم پیوند می‌دهد و با ابداع حس و فهم مشترک، نسبت میان انسان و طبیعت را از سطح این نه آنی به این همانی ارتقا می‌بخشد . این سطح از صورت بندی‌های خیال، فقط زمانی گریبان شاعر را می‌گیرد که شاعر، منطق متعارف مکالمه و مفاهیم را فاقد قابلیت لازم برای حسی کردن معانی و مضامین شهودی و انتزاعی و تجارب ناب ببیند. لذا زبان را با انحراف هنرمندانه از هنجار منطق محاوره و منطق مکاتبه که مبتنی بر دلالت مطابقی و کارکرد ارجاعی است، خارج می سازد و در سطح کارکرد شاعرانه بازسازی می‌کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

47 - ارتباط خدا با انسان در آثار جامی
زهرا قزلسفلی اکبر شعبانی محمد فاضلی

خداوند به عنوان آفرینندۀ انسان، از ابتدای خلقت آدمی با او در ارتباط بوده و این ارتباط با ورود به عالم هستی گسترش یافته است. ارتباط انسان با خدا و حضور متقابل این نوع رابطه، یکی از موضوعات بنیادی در حوزۀ پژوهش‌های عرفان اسلامی است. انسان به عنوان اشرف مخلوقات در میان تما چکیده کامل

خداوند به عنوان آفرینندۀ انسان، از ابتدای خلقت آدمی با او در ارتباط بوده و این ارتباط با ورود به عالم هستی گسترش یافته است. ارتباط انسان با خدا و حضور متقابل این نوع رابطه، یکی از موضوعات بنیادی در حوزۀ پژوهش‌های عرفان اسلامی است. انسان به عنوان اشرف مخلوقات در میان تمام آفریده‌های خداوند، از مقام و جایگاهی ارزشمند برخوردار است این امر باعث نگاه و توجّه ویژه خداوند نسبت به این خلیفه الله شده است. اغلب هنرمندان به ویژه شاعران پارسی‌گو آثار خویش را به ارتباط میان آدمی با خالق مطلق مزین کرده‌اند. جامی از جمله شخصیت‌های جامع‌الاطراف در ادب پارسی است که پرداختن به همۀ ابعاد شخصیتی وی، دقّت، مطالعه و تأمل وافر همراه با تسلط کافی بر پاره‌ای از علوم را می‌طلبد. ارتباط میان خدا با انسان یکی از نکات کلیدی در اشعار جامی است. جستار حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی به بررسی نوع ارتباط خدا با انسان و تحلیل مفاهیم مربوط به این حوزه در اشعار جامی پرداخته است. نتیجۀ حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که ارتباط خدا با انسان در اشعار جامی به سه صورت 1. وحی، آیات انفسی و آیات آفاقی 2. خلقت و هدایت 3. ابتلاء و آزمایش به کار رفته است. این سه راهکار در اشعار جامی نشان دهندۀ بُعد فکری و ساختار ذهنی وی نسبت به ارتباط خداوند با انسان است؛ البته این اشعار نشان دهندۀ میزان عشق خالق نسبت به مخلوق و سیلانیت ارتباط آدمی با خداوند در تمام لحظات زندگی‌اش است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

48 - بررسی تداعی معانی براساس فنون بدیعی در اشعار واعظ قزوینی
ماندانا علیمی سارا جاویدمظفری احسان انصاری

تداعی به عنوان عنصر اصلی خیال، نقش بسزایی در خلق انواع تصویرهای شاعرانه ایفا می‌کند. واعظ قزوینی شاعری تصویرگراست که به مدد این عنصر، در تصویر‌آفرینی‌های بکر و خیال‌انگیز، گام بر می‌دارد. او تلاش می‌کند جریان سیّال ذهن که همان تداعی ارتباطی است را در ورای تک‌گویی‌ها و س چکیده کامل

تداعی به عنوان عنصر اصلی خیال، نقش بسزایی در خلق انواع تصویرهای شاعرانه ایفا می‌کند. واعظ قزوینی شاعری تصویرگراست که به مدد این عنصر، در تصویر‌آفرینی‌های بکر و خیال‌انگیز، گام بر می‌دارد. او تلاش می‌کند جریان سیّال ذهن که همان تداعی ارتباطی است را در ورای تک‌گویی‌ها و سیلان ذهنی به ظاهر پراکنده‌ایی که وجود دارد و در ارتباط میان تصاویر و افکار، در میان لایه‌های مختلف ذهن، طبقه‌بندی کند. واعظ با توجه به دقت نظر و ژرف‌اندیشی که در سرودن اشعار دارد، میزان تداعی‌هایی که از طریق تصویر، خیال و صنایع ادبی در اشعارش گنجانده است را به معرض نمایش می‌گذارد؛ همچنین وی با بکارگیری انواع صنایع، به دنبال مضامین و مفاهیم جدید با توجه به خاطراتی که در ذهن خود داشته، شاخه‌هایی را به ارمغان گذاشته است. مقاله حاضر، درصدد است تا تداعی آزاد و رویاگونۀ ذهن شاعر را بیان کند و همچنین تأثیر تداعی را از طریق مجاورت یا مشابهت در صنایع ادبی شاخص در دیوان واعظ قزوینی و چگونگی بهره‌گیری شاعر از آن، بیان دارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

49 - مضامین تعلیمی در اشعار عاشورایی یزد
مهدی صادقی محمود صادق زاده(نویسنده مسئول) دکترعزیزالله توکلی کافی‌آباد

10.30495/farsij.2022.688473

در این جستار به شیوۀ توصیفی-تحلیلی و استشهادی به بررسی مضامین تعلیمی در اشعار عاشورایی یزد پرداخته می‌شود تا میزان موفقیت شاعران این خطه در پرورش مضامین تعلیمی در فرهنگ عاشورا مشخص شود. شاعران عاشورایی یزد با بهره‌گیری از دو مقولۀ دین، ادبیات تعلیمی و شگردهای ادبی به اه چکیده کامل

در این جستار به شیوۀ توصیفی-تحلیلی و استشهادی به بررسی مضامین تعلیمی در اشعار عاشورایی یزد پرداخته می‌شود تا میزان موفقیت شاعران این خطه در پرورش مضامین تعلیمی در فرهنگ عاشورا مشخص شود. شاعران عاشورایی یزد با بهره‌گیری از دو مقولۀ دین، ادبیات تعلیمی و شگردهای ادبی به اهداف ایدئولوژیکی حماسۀ تراژیک عاشورا پرداخته‌اند. آن‌ها با آمیختن حماسه و عرفان و دادن چاشنی ادب تعلیمی به اشعار عاشورا به تبیین فضایل و رذایلی همچون: اخلاق، رعایت ادب، حسد، وفاداری و... در مکتب عاشورا پرداخته‌اند؛ اما شاهکار ممتاز بُعد تعلیمی اشعار عاشورایی این است که شاعر با اظهار اندوه از مصیبت‌های کربلا در محور افقی شعر، درون‌مایه‌های تعلیمی را در دودستۀ ارزش شناختی و انسان‌شناختی در محور عمودی شعر به مخاطب می‌آموزد. هدف از پژوهش بررسی شاخصه‌ها و مؤلفه‌های اندیشه‌های مضامین تعلیمی در اشعار عاشورایی است که به پشتوانۀ الگوسازی واقعۀ عاشورا، استناد به قرآن و احادیث، خلاقیت در لحظه و ایجاز کارکرد ادبیات تعلیمی را در اشعار عاشورایی بیان می‌کند. نتایج پژوهش نشان‌دهندۀ ترکیب آموزه‌های تعلیمی در قاب فلسفۀ عاشورا است تا بدین شیوه، اخلاق اسلامی و ارزش‌های انسانی را باروحیۀ حماسی نهادینه کند که این امر موجب تغییر و تحولاتی در ارزش‌ها و هنجارهای جامعه می‌گردد. همچنین آمیزش مضامین تعلیمی و حماسی در اشعار عاشورایی نوعی هم‌زبانی و هم‌فکری بین تعلیم و تربیت و فلسفۀ عاشورا برقرار می‌کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

50 - اثرپذیری اشعار عربی پارسی گویان قرنهای ششم و هفتم هجری از اوزان متداول شعر فارسی
سیداسعد شیخ احمدی

یکی از موضوعات اصلی ادبیات تطبیقی، بررسی تأثیرهای ادبیات زبان‌های پویا بر همدیگر است و درباره زبان‌های فارسی و عربی، بیش‌تر سخن از تأثیر ادب عربی برادب فارسی است. امّا در این مقاله، سخن از تأثیر اوزان متداول شعر فارسی بر اشعار عربی پارسی گویان قرن های ششم و هفتم هجری اس چکیده کامل

یکی از موضوعات اصلی ادبیات تطبیقی، بررسی تأثیرهای ادبیات زبان‌های پویا بر همدیگر است و درباره زبان‌های فارسی و عربی، بیش‌تر سخن از تأثیر ادب عربی برادب فارسی است. امّا در این مقاله، سخن از تأثیر اوزان متداول شعر فارسی بر اشعار عربی پارسی گویان قرن های ششم و هفتم هجری است. اوزان رایج شعر کهن فارسی هرچند ماخوذ از شعر عربی است، امّا پارسی گویان در آن تصرف کرده‌اند و آن را با ساختار زبان فارسی هماهنگ نموده‌اند. این پارسی گویان در سرایش شعر عربی – علاوه بر بحور ویژه شعر عرب – بحور متداول شعر فارسی را منظور داشته اند و اشعار عربی خویش را بدان آراسته اند. در این مقاله با بهره گرفتن از منابع معتبر، تفاوت کاربرد اوزان مشهور شعر عرب و فارسی بیان شده است و نتیجه‌ای که به‌دست آمده، آن است که بیش‌تر ملمعات و اشعار عربی شاعران ایرانی، در وزن و شیوه‌ی سرایش، تابع شعر فارسی است و در واقع این شاعران عربی را به شیوه عجمی گفته اند و به قول مولانا: چه غم است ار زرم بشدکه مئی هست هم‌چو زر عربی گرچه خوش بود عجمی گو تو ای پسر پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

51 - شیوه‌های تأثیرپذیری محمّد اقبال لاهوری به شیوۀ اقتباس از قرآن کریم
علی زابلی مهدی آبادی احمد صادقیان ابوالقاسم عاصی مذنب

10.30495/rpcl.2022.697411

تجلّی کلام الهی در شعر، مایۀ طراوت، عمق و استواری آن می‌شود و هر اندازه که اثر ادبی از مفاهیم متعالی پر بارتر باشد، قدرت نفوذ و تأثیرگذاری آن بیشتر می‌شود. اقبال لاهوری، یکی از شاعران برجستۀ پاکستانی در بهره‌گیری از آیات قرآن است که در سروده‌هایش به شیوه‌های گوناگون به چکیده کامل

تجلّی کلام الهی در شعر، مایۀ طراوت، عمق و استواری آن می‌شود و هر اندازه که اثر ادبی از مفاهیم متعالی پر بارتر باشد، قدرت نفوذ و تأثیرگذاری آن بیشتر می‌شود. اقبال لاهوری، یکی از شاعران برجستۀ پاکستانی در بهره‌گیری از آیات قرآن است که در سروده‌هایش به شیوه‌های گوناگون به بهره‌گیری گسترده از آیات قرآن پرداخته است. آرایۀ اقتباس، یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین صنایع ادبی در بلاغت به شمار می‌رود که در شعر اقبال به انحای مختلف به‌کار رفته است. با توجه ‌به بسامد فراوان این آرایه و شکل‌های گوناگون کاربرد آن، ضرورت انجام این پژوهش ایجاب می کند. این پژوهش به شیوۀ توصیفی - تحلیلی، و با ابزار کتاب‌خانه‌ای، درصدد است تا سروده‌های اقبال را که صنعت اقتباس در آن‌ها با استفاده از آیات قرآن انجام‌ گرفته، واکاوی نماید و شیوه‌های اثرپذیری و تفسیر اقبال از قرآن در شیوه‌های کاربرد این آرایه و جنبه‌های گوناگون معنایی و اسرار و رموز بلاغی آن را بررسی کند. نتایج پژوهش نشان دهندۀ آن است که بلاغت قرآن، علاوه بر تأثیری که بر اندیشه و زبان اقبال داشته، در تحوّل و تطوّر انواع تلمیح و تضمین در شعر اقبال نیز نقش چشمگیری داشته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

52 - بررسی تطبیقی نوحه عاشورایی در میناب و مسقط
بابک دهقانی محمد عارف پرناز گودرزپروری حسن ریاحی

نوحه در میناب و مسقط، در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان با یکدیگر متفاوت می‌باشد. چنین پیداست که اشعار عاشورایی در میناب با مسقط از جنبه های گوناگونی از جمله ادبیات (زبان، گویش، لهجه) تفاوت بسزایی دارد. در میناب، اکثر مردم به زبان فارسی صحبت می‌کنند. بنابراین؛ اکثر اشعار چکیده کامل

نوحه در میناب و مسقط، در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان با یکدیگر متفاوت می‌باشد. چنین پیداست که اشعار عاشورایی در میناب با مسقط از جنبه های گوناگونی از جمله ادبیات (زبان، گویش، لهجه) تفاوت بسزایی دارد. در میناب، اکثر مردم به زبان فارسی صحبت می‌کنند. بنابراین؛ اکثر اشعار این‌منطقه، به زبان فارسی می‌باشد که گاهی با لهجه مینابی مطرح می‌شود.تنوع زیادی در نوحه‌های مینابی از نظر وزن وجود دارد. اشعار عاشورایی میناب در قالب‌های مثنوی، مستزاد،ترجیع بند، قصیده،غزل، بحر طویل و ... سروده شده‌اند که همین امر سبب تنوع مضامین و اوزان می‌شود.در مسقط، زبان رایج، عربی است. بنابراین نوحه‌های این‌منطقه به زبان عربی می‌باشد. مذهب غالب در مسقط، سنی می‌باشد. بنابراین؛ این مراسمات هم در سفارت ایران برگزار می‌شود که شیعیان این منطقه می‌توانند از آن استفاده کنند. در پایان این‌نتیجه حاصل می‌شود که اگرچه نوحه در میناب با نوحه در مسقط از نظر زبان متفاوت است اما وجوه اشتراکی مانند استفاده از آرایه‌های ادبی، مضمون و ... دارد. ضرورت انجام این تحقیق با توجه به جایگاه و اهمیت مراسم عاشورا در بین مسلمانان مشخص می‌شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

53 - بررسی و مقایسۀحالات آفاقی و انفسی در سروده‌های علاءالدولة بیابانکی بر اساس نظریة «استیس»
سعید کرکه آبادی پروین دخت مشهور فرزاد عباسی محبوبه ضیاخدادادیان

یکی از مسائلی که عرفان‌های تمام ملل، حول آن می‌چرخند، مسئلة کشف و شهود است. به طور کلی مکاشفات عرفانی در دیوان علاءالدولة بیابانکی را می‌توان به دو دستة کشف و شهود صوری و معنوی تقسیم نمود و هرکدام از آن‌ها نیز انواعی دارد. این مکاشفات صوری و معنوی در برخی جهات با نظریة چکیده کامل

یکی از مسائلی که عرفان‌های تمام ملل، حول آن می‌چرخند، مسئلة کشف و شهود است. به طور کلی مکاشفات عرفانی در دیوان علاءالدولة بیابانکی را می‌توان به دو دستة کشف و شهود صوری و معنوی تقسیم نمود و هرکدام از آن‌ها نیز انواعی دارد. این مکاشفات صوری و معنوی در برخی جهات با نظریة و.ت. استیس در مورد کشف و شهود، قابل انطباق است. در این پژوهش نیز مکاشفات علاءالدوله بر اساس احوال صوری و معنوی، مورد بررسی قرارگرفته و سپس به تشریح ویژگی‌های مشترک آن‌ها از جمله احساس ثقه، عینیّت، شادی و... پرداخته‌شده است. البتّه در برخی از این موارد، نظر استیس متفاوت است و یا با برخی از ویژگی‌های مکاشفات اسلامی، قابل تطبیق نیست. علاوه بر آن، ویژگی‌های اختصاصی حالات صوری و معنوی بررسی شده است و در نهایت به این نتیجه رسیده‌ایم که مکاشفات علاءالدوله، علاوه بر مطابقت با برخی از الگوهای عرفان غربی، در نوع خود بی‌نظیر هستند و از جهاتی بر عرفان غربی نیز برتری دارند. هم چنین نویسنده در این پژوهش به شیوۀ توصیفی–تحلیلی و روش کتاب خانه ای درصدد آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که آیا اشعار علاءالدوله با وجود فراوانی، عباراتی در رابطه با کشف و شهود، قابلیّت تطبیق و دسته‌بندی در حوزة نوع ادبیادبیّات پیشگویانه و مکاشفه‌ای را دارد یا خیر؟ پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

54 - مبانی قرآنی ضرورت مقاومت در اشعار فارسی
سید حسین فرمی باف کمال خواجه پور ابوالقاسم عاصی مذنب

10.30495/rpcl.2023.699917

مقاومت از جمله امور فطری است که در اشعار فارسی ضرورت آن، به زیبایی تمام مطرح شده و در آیات قرآن مبانی این ضرورت مورد تأکید قرار گرفته است. خداوند متعال از یک سو مسلمانان را از سازش و تسلیم شدن در برابر معاندین نهی می‌کند و از دیگر سو به لزوم صبر و استقامت در برابر دشمنا چکیده کامل

مقاومت از جمله امور فطری است که در اشعار فارسی ضرورت آن، به زیبایی تمام مطرح شده و در آیات قرآن مبانی این ضرورت مورد تأکید قرار گرفته است. خداوند متعال از یک سو مسلمانان را از سازش و تسلیم شدن در برابر معاندین نهی می‌کند و از دیگر سو به لزوم صبر و استقامت در برابر دشمنان تأکید دارد. قرآن و روایات اسلامی هزینه سازش و تسلیم در برابر دشمنان را بسیار سنگین‌تر از مقاومت و پایداری می‌دانند. اسلام دین اعتدال است و مقاومت و پایداری در برابر عواملی است که توازن جامعه را - چه در بعد داخلی و چه در بعد خارجی- بر هم می‌زنند. در اشعار فارسی مقاومت هم از جهت حسن فعلی و هم از جهت داشتن اهداف الهی و آثار اجتماعی لازم دانسته شده است. این امور از جمله مبانی فکری و اندیشه‌ای مقاومت هستند که در قرآن به وضوح مورد تبیین و تفصیل قرار گرفته‌اند. مقاله حاضر با روش توصیفی و تحلیلی به مبانی قرآنی ضرورت مقاومت که در اشعار فارسی مطرح شده است، پرداخته است. نتایج حاصله نشان می‌دهد، ضرورت مقاومت در اشعار فارسی از جهات مختلف حسن فعلی نظیر هدفمندی ، قداست و داشتن اهداف الهی نظیر جلوگیری از تسلط باطل، عزتمندی دین خدا و آثار اجتماعی همچون سربلندی جامعه، گسترش عدالت تغذیه می‌کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

55 - اثربخشی آموزش اشعار ریتمیک بر بهبود کارکرد حافظه فعال، کاهش لکنت و اضطراب کودکان مبتلا به لکنت زبان
صمد رحمتی ریحانه جباری طاهره ثمین

چکیده هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش اشعار ریتیمیک بر بهبود کارکرد حافظه فعال، کاهش لکنت و اضطراب کودکان مبتلا به لکنت زبان بود. طرح پژوهش نیمه آزمایشی، با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون با گروه گواه و دوره پیگیری بود. جامعه آماری، کودکان 12-6 سالة مبتلا به لکنت زبان مراجع چکیده کامل

چکیده هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش اشعار ریتیمیک بر بهبود کارکرد حافظه فعال، کاهش لکنت و اضطراب کودکان مبتلا به لکنت زبان بود. طرح پژوهش نیمه آزمایشی، با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون با گروه گواه و دوره پیگیری بود. جامعه آماری، کودکان 12-6 سالة مبتلا به لکنت زبان مراجعه‌کننده به مراکز گفتار درمانی شهر اهواز در سال 1396 بود که به روش نمونه‌گیری در دسترس تعداد 30 نفر از آنان انتخاب و با جایگزینی تصادفی در گروه‌های آزمایش (15 نفر) و گواه (15 نفر) قرار گرفتند و به مقیاس سنجش شدت لکنت کودکان (رایلی، 2009)، آزمون تکرار ناکلمه (باریک‌رو و همکاران، 1390) و مقیاس اضطراب آشکار کودکان (رینولدز وریچموند، 1985) پاسخ دادند. گروه گواه در انتظار ماند و آموزش اشعار ریتمیک برای گروه آزمایش طی 16 جلسه 90 دقیقه‌ای به‌صورت هر هفته 2 جلسه اجرا شد؛ در پایان مداخلات درمانی و 2 ماه بعد، مجدداً آزمودنی‌های گروه‌های آزمایش و گواه، توسط پرسشنامه‌های پژوهش ارزیابی شدند. داده‌های با استفاده از تحلیل واریانس مختلط با اندازه‌گیری مکرر تحلیل شدند. نتایج نشان داد که آموزش اشعار ریتیمیک باعث بهبود کارکرد حافظه فعال و کاهش شدت لکنت زبان و اضطراب کودکان مبتلا به لکنت زبان می‌شود (01/0>p) و این تأثیر در مرحله پیگیری پایدار می‌ماند (01/0>p). آموزش اشعار ریتیمیک با تقویت نقش نیمکره راست در کنترل زبان و افزیش شاخه‌های عصبی از طریق شکل‌دادن و فعال کردن قشر مغز منجر به بهبود کارکرد حافظه فعال و کاهش لکنت و اضطراب کودکان مبتلا به لکنت زبان می‌شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

56 - جایگاه نخل در اشعار غنایی عامیانۀ مردم جهرم
فاطمه تسلیم جهرمی

شعر غنایی در لغت به معنای آوازخوانی، سرود و نغمه است و در اصطلاح به شعری گفته می‌شود که بیانگر عواطف و احساسات شخصی شاعر است. در این تعریف یادکرد زادبوم و احساسات شاعر نسبت به آن و مظاهر آن نیز قرار می‌گیرد. جهرم شهری در جنوب شرقی فارس است که نام آن از گذشته در متون کهن چکیده کامل

شعر غنایی در لغت به معنای آوازخوانی، سرود و نغمه است و در اصطلاح به شعری گفته می‌شود که بیانگر عواطف و احساسات شخصی شاعر است. در این تعریف یادکرد زادبوم و احساسات شاعر نسبت به آن و مظاهر آن نیز قرار می‌گیرد. جهرم شهری در جنوب شرقی فارس است که نام آن از گذشته در متون کهن چون شاهنامه، آمده است. این شهر را در گذشته جنگل نخل می‌نامیده‌اند که بیانگر انبوه نخلستان‌های این شهر بوده است. به دلیل کاربردهای بسیار نخل و اجزای آن در زندگی روزمرۀ مردم جهرم، این درخت در سنن، آداب و رسوم، اعتقادات و باورهای مردم وارد شده و باعث شده که این درخت و امور وابسته با آن نیز در شعر شفاهی و غنایی جهرم اعم از واسونک، اشعار، ترانه‌ و متل‌های محلی متعدد با کارکردهای مختلف حضور داشته باشد. به این ترتیب نخل و خرما از مظاهر مهم شعر غنایی عامیانه جهرم است و واکاوی آن شناختن زمینه‌های ذهنی و روانی مردم این شهر کمک می‌کند. مهم‌ترین زمینه‌های حضور این درخت در ادبیات محلی و غنایی جهرم در زمینه‌های نوستالوژیک و بیان فراق و هجران و احولات عاشق و معشوق است.این مقاله با بررسی میدانی و کتابخانه‌ای به روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی جایگاه و اهمیت این درخت در شعرغنایی مردم جهرم پرداخته است و نمونه‌های مختلفی از آن را به دست داده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

57 - بررسی و تحلیل «رمانتیسم جامعه‌گرا» در ادبیات غنایی (با تکیه و تأکید بر اشعار شهریار
حمیدرضا قانونی

رُمانتیسم یا رمانتیسیزم در آغاز امر نوعی شورش ادبی علیه قوانین عقل گرایانه &lrm;ی مکتب کلاسیسیسم که مکتب جا افتاده ی رنسانس و دوره ی خردگرایی در اروپا بود، به حساب می آمد. متفکرین و هنرمندان این گرایش، تأکید فرهنگی بر خرد را محدودکننده و سرکوبگر روح آدمی می‌دانستند و بر چکیده کامل

رُمانتیسم یا رمانتیسیزم در آغاز امر نوعی شورش ادبی علیه قوانین عقل گرایانه &lrm;ی مکتب کلاسیسیسم که مکتب جا افتاده ی رنسانس و دوره ی خردگرایی در اروپا بود، به حساب می آمد. متفکرین و هنرمندان این گرایش، تأکید فرهنگی بر خرد را محدودکننده و سرکوبگر روح آدمی می‌دانستند و بر مؤلفه‌هایی چون هنر، شور، هیجان، تخیّل، مضامین معنوی، مناسک و نمادها تأکید می‌کردند. اما رفته رفته این شورش از عرصه ی اجتماع و سیاست به حوزه ی ادبیات و هنر نیز کشیده شد و یک مکتب همه جایی و همه گیر شد که تأثیر شگفت آن بر ادبیات فارسی انکار نشدنی است. در ایران عصر مشروطه، در پی تحوّلات و تغییر ساختار سیاسی و تا حدّی اجتماعی ایران، ادبیّات از این رخداد متأثّر شد. شاعران این دوره با رهایی از مکتب کلاسیسم، به نوگرایی تمایل پیدا کردند و نفرت و انزجار از عقل‌گرایی را در کلمه کلمه‌ی شعر خود نشان دادند. شاعر عصر مشروطه با رویکردی منتقدانه نسبت به واقعیت‌های موجود در برجسته‌سازی مشکلات می‌کوشد و برآنست تا ناهمگونی‌های جامعه را به چالش بکشاند. این پژوهش، به شیوة تحلیلی، به بررسی تأثیر مکتب رمانتیسم بر اشعار شهریار می‌پردازد و اینچنین برمی‌آید که اغلب شاعران مشروطه شاعرانی رمانتیک جامعه گرا به شمار می‌روند که تلاش می‌کنند با زبانی نمادین و رمانتیک برای از بین بردن نابرابری‌ها و نابسامانی‌های جامعه راهکارهایی ارائه دهند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

58 - تحلیل زمینه‌ای نوستالژی در اشعار خاقانی
نصرالله امامی افسانه سعادتی

خاقانی شاعری اندوه‌پیشه و حسرت‌سراست. نگاشته‌های او که آیینۀ راست‌کردار روانش است، مشحون از واژه‌های ناخرسندی و نامرادی است. روحیۀ زودرنج و حساس او، کم‌لطفی و کم‌مهری پدر، انزواطلبی و مرگ‌طلبی، هجران و دوری از سرزمین‌های دوست-داشتنی‌اش و درد و غم از دست دادن عزیزان و آش چکیده کامل

خاقانی شاعری اندوه‌پیشه و حسرت‌سراست. نگاشته‌های او که آیینۀ راست‌کردار روانش است، مشحون از واژه‌های ناخرسندی و نامرادی است. روحیۀ زودرنج و حساس او، کم‌لطفی و کم‌مهری پدر، انزواطلبی و مرگ‌طلبی، هجران و دوری از سرزمین‌های دوست-داشتنی‌اش و درد و غم از دست دادن عزیزان و آشنایانی که عمری با آنها خاطره داشته، همچنین حبس و دربدری و در نتیجه گذشته‌نگری و گذشته‌گرایی، بن‌مایه‌های مهم اشعار و گفته‌های نوستالژیک خاقانی است. از این منظر، شاید به جرأت بتوان گفت که بر اساس شواهد و اسناد، وی محزونترین و دردچشیده‌ترین شاعری است که در قرن ششم می‌زیسته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

59 - بازتاب تاریخی- هنری بازی چوگان در شعر فارسی
الیاس نورایی ابوذر غفاری

بر این باوریم که ادبیات هر ملت یکی از عناصر اصلی هویت ساز آن به شمار می رود، به همین جهت می توان گفت ادبیّات فارسی آینه تمام نمای فرهنگ و آداب و رسوم این سرزمین است. یکی از موضوعات مورد توجّه شاعران ادوار مختلف شعر فارسی، بازی‌های سنتی نظیر چوگان است و شاید بتوان کمتر ش چکیده کامل

بر این باوریم که ادبیات هر ملت یکی از عناصر اصلی هویت ساز آن به شمار می رود، به همین جهت می توان گفت ادبیّات فارسی آینه تمام نمای فرهنگ و آداب و رسوم این سرزمین است. یکی از موضوعات مورد توجّه شاعران ادوار مختلف شعر فارسی، بازی‌های سنتی نظیر چوگان است و شاید بتوان کمتر شاعری را نام برد که واژۀ چوگان در اشعارش وجود نداشته باشد. بازی چوگان از نظر تاریخی در ایران دارای فراز و فرودهایی است به گونه‌ای که در دوران صفویه به افول و فراموشی سپرده شد، اما بعد از سه قرن دوباره احیا می‌شود. شاید بتوان دلیل این امر را در پیشینه و ریشۀ این ورزش در ایران نام برد. در متون منظوم شعر فارسی (به خصوص سبک خراسانی) با کاربرد فراوان واژۀ چوگان رو به رو هستیم و این کاربرد به دو صورت در شعر سبک خراسانی نمود یافته است: هم نشانگر پیشینۀ تاریخی این ورزش است و هم کاربردی ادبی دارد و شاعر با استفاده از این واژه صناعات ادبی زیبایی نظیر، استعاره، تصویر، تشبیه و کنایه خلق نموده است. نتایج پژوهش حاضر که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای فراهم آمده است، نشان می‌دهد که با تکیه بر شعر فارسی، بازی چوگان خاستگاه ایرانی دارد و با سه صنعت: تشبیه، استعاره و کنایه در شعر فارسی نمود یافته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

60 - واکاوی مؤلفه‌های دینی در اشعار عامیانۀ بختیاری
حمید رضایی ابراهیم ظاهری عبدوند

10.30495/irll.2019.669565

شعر عامیانه، نقش مهمی در بازنمایی و نهادینه کردن هویّت، به‌خصوص هویّت دینی در فرهنگ بختیاری دارد. در این پژوهش، به بررسی مؤلفه‌های دینی در اشعار عامیانۀ بختیاری (کودکانه‌ها، اشعار مربوط به عروسی و سوگ‌ سروده‌ها) با روش توصیفی-تحلیلی پرداخته شده تا تصویری که از مفاهیم دی چکیده کامل

شعر عامیانه، نقش مهمی در بازنمایی و نهادینه کردن هویّت، به‌خصوص هویّت دینی در فرهنگ بختیاری دارد. در این پژوهش، به بررسی مؤلفه‌های دینی در اشعار عامیانۀ بختیاری (کودکانه‌ها، اشعار مربوط به عروسی و سوگ‌ سروده‌ها) با روش توصیفی-تحلیلی پرداخته شده تا تصویری که از مفاهیم دینی در این اشعار بازتاب یافته است و کارکرد این مفاهیم در فرهنگ بختیاری مشخص شود. همچنین بررسی شده است که مؤلفه‌های دینی در کدامیک از اشعار مذکور، بیشتر بازتاب یافته است و چه تفاوتی در این زمینه دیده می‌شود. نام خداوند، پیامبر(ص)، حضرت علی (ع)، امام رضا(ع)، امامزادگان، قیامت، زیارت، کعبه، مشهد، کربلا، نماز، قرآن و مُهر، از مهمترین مؤلفه‌های دینی بازنمایی شده در این اشعار هستند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد در اشعار کودکانه، به صورت غیرمستقیم، کودک را ابتدا با صفات جمالی خداوند آشنا می‌کنند و به او آموزش می‌دهند که برای حل مشکلات، باید به خداوند توکل کرد و به پیامبر و امامان متوسل شد. در اشعار مربوط به عروسی بیشتر از اعتقادت مذهبی عروس و داماد سخن گفته‌می‌شود و این‌که خداوند و ائمه، رفع‌کنندۀ بلاها هستند. در سوگ‌سروده‌ها، بیشترین تنوع و بازتاب مؤلفه‌های دینی را می‌توان یافت. در این نوع، همواره هم از اعتقادات دینی شخص متوفی سخن گفته و هم از خداوند خواسته‌ شده است مشکلات و بیماری‌ها افراد را برطرف کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

61 - بررسی درون مایۀ اشعار «سُرو» در شهرستان رستم
غلامعلی محمدی عطا محمد رادمنش محبوبه خراسانی

10.30495/irll.2021.679732

از میان انواع متفاوت ادبیات عامه، شعر از جایگاه خاصی برخوردار است و در میان قالب‌های گونا‌گون شعری، مفردات در ادب فارسی پیشینۀ دیرینه‌ای دارد. این قالب شعری در جای جای قلمرو زبان فارسی از آغاز پیدایش شعر تا کنون رواج دارد. یکی از مناطقی که این قالب شعری در آن گسترش ویژه چکیده کامل

از میان انواع متفاوت ادبیات عامه، شعر از جایگاه خاصی برخوردار است و در میان قالب‌های گونا‌گون شعری، مفردات در ادب فارسی پیشینۀ دیرینه‌ای دارد. این قالب شعری در جای جای قلمرو زبان فارسی از آغاز پیدایش شعر تا کنون رواج دارد. یکی از مناطقی که این قالب شعری در آن گسترش ویژه‌ای یافته است، شهرستان رستم است. بررسی‌ها نشان می دهد مهمترین و پربسامدترین قالب شعری ادب عامه در این شهرستان، مفردات است که با توجّه به مناسبت‌ها، شعر آن توسط خوانندگان خوانده می شود. انواع مفردات در ادبیات عامۀ شهرستان رستم به بیت، سُرو، شروه و لالایی تقسیم می شود. در این پژوهش سعی شده است که یکی از مفردات به نام سُرو از نظر درونمایه تجزیه و تحلیل شود. "سُرو" جولانگاه ذوق و صوت زنان در جشن عروسی است که قسمتی از فرهنگ مردم شهرستان در آن تجلی پیدا می کند. این اشعار در حقیقت حکایت مهر و علاقۀ مادران و زنان به پسران و مردان است؛ آنچنان که باید و شاید از عهدۀ این عشق و علاقۀ قلبی برآمده‌اند و حق خویش را ادا کرده‌اند. از سوی دیگر فرهنگ عروسی را در این اشعار می توان مشاهده کرد؛ به نوعی سرو جلوگاه فرهنگی دیرین در جشن عروسی شهرستان رستم است. درونمایه‌هایی که این اشعار در بر دارند، عبارتند از: مرد ستایی، توصیف، پند، تهدید، آداب عروسی، تحقیر، ازدواج زود هنگام، تحذیر، فخرفروشی، تجلی دین و مذهب. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

62 - دریچه‌ای از نقد اجتماعی به اشعار وحشی بافقی
مهدی صادقی

وحشی بافقی، به دلیل سبک خاصش در سخنوری و طرز واسوخت و واقع‌گرایی، اهمیت ویژه‌ای دارد و بیشتر از همه به سعدی و نظامی نظر داشته است. در این جستار با هدف نقد اجتماعی اشعار وحشی‌ بافقی به شیوۀ توصیفی، تحلیلی و استشهادی در شعر وی پرداخته می‌شود. اگرچه وحشی در اشعارش سراسر از چکیده کامل

وحشی بافقی، به دلیل سبک خاصش در سخنوری و طرز واسوخت و واقع‌گرایی، اهمیت ویژه‌ای دارد و بیشتر از همه به سعدی و نظامی نظر داشته است. در این جستار با هدف نقد اجتماعی اشعار وحشی‌ بافقی به شیوۀ توصیفی، تحلیلی و استشهادی در شعر وی پرداخته می‌شود. اگرچه وحشی در اشعارش سراسر از عشق و عاشقی دم زده اما در عین حال به موضوعات گوناگونی همچون: درد و رنج ناشی از اوضاع نابسامان جامعه، فقر اجتماعی، اوضاع طبقات مختلف، تأثیرات محیط و اقلیم بر روی او، وضعیت پدیده‌های اجتماعی، به وضوح نمایان است. با بررسی اشعار وحشی، می‌توان با نگرش حکام صفوی به طبقات مختلف، دیدگاه وحشی و جامعه نسبت به این حکام، رواج صداقت یا ریا در جامعه، جو و فضای سیاسی که در آن دوره رواج داشته‌اند، آشنا شد. این شاعر پیوند بین شعر و آگاهی‌های جمعی اجتماعی را در حد اعتدال برقرار می‌کند و تصاویر ارائۀ شدۀ کلامش، رابطه‌ای مستقیم با واقعیت اجتماعی وی دارد و بدین شیوه، علت وجودی و هدف‌های خاص شعرش را آشکار می‌کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

63 - سیمای زن در خمسه نظامی (با نگاهی به فرهنگ و ادب کُردی)
امیر عزیزان خاور قربانی شهباز محسنی

نگرشمتفاوت نظامی برخلاف شعرای زمانه خود به شخصیت زن می‌تواند از نکات بارز آثارش به حساب آید. او زن را در خصوصیات مردپسند محدود نکرده بلکه لایق اعطای مسؤولیت‌های مهم در سطح اجتماعی می‌دانست و برای زن نه پایین‌تر از مردان که جایگاهی والا متصور بود تا با بروز خصلت‌های متعا چکیده کامل

نگرشمتفاوت نظامی برخلاف شعرای زمانه خود به شخصیت زن می‌تواند از نکات بارز آثارش به حساب آید. او زن را در خصوصیات مردپسند محدود نکرده بلکه لایق اعطای مسؤولیت‌های مهم در سطح اجتماعی می‌دانست و برای زن نه پایین‌تر از مردان که جایگاهی والا متصور بود تا با بروز خصلت‌های متعالی خویش بر تصور عامه مبنی برضعف جنسیتی خط بطلان کشد. نظامی اندیشه و تفکرات زن را ارج می‌نهد و همین تفکر بیانگر نگرش روشن و عالی اوست که در کمتر شاعری می‌توان یافت. در این مقاله، توجه نظامی به زن و به عبارتی زن‌مداری در آثارش بررسی می‌شود و مجموعۀ خصایص برتر زن آرمانی در شعر وی با استناد به مثنوی‌های پنج‌گانۀ او، خصوصاً خسرو و شیرین، لیلی و مجنون و هفت‌پیکر، ارائه می‌گردد در مسیر این بررسی نیز نیم‌نگاهی به ادبیات و فرهنگ کردی و جایگاه زن در ادبیات کردی خواهد شد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

64 - هویّت فرهنگی و دینی در اشعار شهریار (مطالعة موردی؛ رویکرد آرکائیستی)
فرنگیس شاهرخی

بسیاری از شاعران معاصر تلاش کرده‌اند با بهره‌گیری از عناصر هویّت در شعر خود بر نقش هویّت‌ساز آن تأکید کنند. از این میان‌‌، محمد حسین بهجت تبریزی با رویکرد باستان گرایانه و با رجوع به گنجینه های سازندة هویّت ملّی گذشته و پیوند آن با هویّت خلق شده در دوران معاصر‌‌، توفیق چکیده کامل

بسیاری از شاعران معاصر تلاش کرده‌اند با بهره‌گیری از عناصر هویّت در شعر خود بر نقش هویّت‌ساز آن تأکید کنند. از این میان‌‌، محمد حسین بهجت تبریزی با رویکرد باستان گرایانه و با رجوع به گنجینه های سازندة هویّت ملّی گذشته و پیوند آن با هویّت خلق شده در دوران معاصر‌‌، توفیق بسیاری در هویّت یابی و استمرار و تکوین آن و احیاء و انتقال مؤلّفه های هویّتی از پیش موجود ایران داشته است.در این جستار با بهره‌گیری از روش تحلیلی به بررسی عناصر و مؤلّفه های هویّت در ابعاد مختلف فرهنگی‌‌، اجتماعی‌‌، دینی و مذهبی در دیوان شهریار پرداخته ایم و به این نتیجه دست یافته ایم که عنصر زبان که از مهم‌ترین عناصر سازنده هویّت فرهنگی و اجتماعی است‌‌، اصلی ترین عنصر مورد توجه این شاعر برجسته است و پس از آن اسطوره ها‌‌، نمادها‌‌، شخصیت های مذهبی و تاریخی‌‌، رویدادهای تاریخی و دینی و سایر مؤلّفه های اعتقادی‌‌، بازتاب چشم‌گیری در اشعار بررسی شده‌‌، داشته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

65 - سبک ادبی شعر فارسی امین اشنویی
فرهاد کاکه‌رش

محمد امین بلدی معروف به امین اشنویی، یکی ازشخصیت‌های ادبی، مذهبی، عرفانی و اجتماعی معاصر کردستان (اشنویه) است. مقاله پیش رو درصدد تبیین و معرفی سبک ادبی اشعار امین اشنویی است. برای دستیابی به این هدف از روش توصیفی –تحلیلی استفاده شده است. این پژوهش نشان می‌دهد که چکیده کامل

محمد امین بلدی معروف به امین اشنویی، یکی ازشخصیت‌های ادبی، مذهبی، عرفانی و اجتماعی معاصر کردستان (اشنویه) است. مقاله پیش رو درصدد تبیین و معرفی سبک ادبی اشعار امین اشنویی است. برای دستیابی به این هدف از روش توصیفی –تحلیلی استفاده شده است. این پژوهش نشان می‌دهد که مسائل ادبی و ساختار اشعار امین اشنویی، دستخوش تغییرات بسیار محسوسی نشده است و از نکات ادبی مرسوم شعر روزگار خویش چون تکرارها، انواع جناس و تصویرهای پرمعنی و بدیع، استعاره و تشبیهات، غافل نمانده است. هرچندکه متأثر از شاعران سبک بازگشت در غزل‌سرایی است اما بسامد متوسط تشبیهات، استعارات، واژگان و اصطلاحات نو و ابتکاری یا به طور کلی نوآوری‌ها و بازتاب بالای انواع تلمیح در شعر امین اشنویی نیز چشمگیر است و می‌تواند بیانگر سبک شخصی وی باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

66 - تأثیر ترجمه شعر غرب در شعر معاصر فارسی با تکیه و تأکید بر اشعار "ا. بامداد"
رضا ترنیان کامران کسایی حسین قدمی

شعر به‌عنوان متعالی‌ترین هنر بشر همواره در مسیر آزمون تأثیرپذیری و تأثیرگذاری قرار دارد. ازاین‌رو ترجمة شعر چه در ایران و چه در نزد سایر ملل جهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ترجمة آثار هومر، فردوسی، متنبی، حافظ، گوته، دانته، لورکا، مایاکوفسکی، رمبو و دیگران به فارسی چکیده کامل

شعر به‌عنوان متعالی‌ترین هنر بشر همواره در مسیر آزمون تأثیرپذیری و تأثیرگذاری قرار دارد. ازاین‌رو ترجمة شعر چه در ایران و چه در نزد سایر ملل جهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ترجمة آثار هومر، فردوسی، متنبی، حافظ، گوته، دانته، لورکا، مایاکوفسکی، رمبو و دیگران به فارسی و سایر زبان‌ها دلیل این مدعاست. از مهم‌ترین خصوصیات اشعار شاملو، تلفیق شعر کلاسیک با شعر مدرن و تأثیر‌پذیری از ادبیات غرب است. وی به‌طور اجتناب‌ناپذیری با اندیشه و ادبیات غرب نیز آشنا بود؛ این پژوهش بر آن است تا به تأثیرپذیری شاملو از آراء و نظریات شاعران غرب ثابت کند وی در سرودن اشعار خود، افزون بر ادبیات کهن ایران، از ادبیات غرب نیز، خودآگاه و ناخودآگاه، تأثیر پذیرفته ‌است. این تأثیرپذیری از طریق ترجمة آثار غربی و آشنایی مستقیم وی با ادبیات غرب بوده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

67 - نقد تصحیح غزلیات ابن یمین فریومدی
اکرم هراتیان

ابن یمین فریومدی از شاعران معروف تاریخ ادبیات فارسی در نیمة دوم قرن هفتم و نیمة اول قرن هشتم هجری است. آنچه امروز از شعر او در اختیار ماست؛ مجموعه‌ای چندهزار بیتی در قالب‌های مختلف شعری که بخش مهمی از آن غزلیات است. از چندین دهه پیش که حسینعلی باستانی‌راد دیوان ابن یمین چکیده کامل

ابن یمین فریومدی از شاعران معروف تاریخ ادبیات فارسی در نیمة دوم قرن هفتم و نیمة اول قرن هشتم هجری است. آنچه امروز از شعر او در اختیار ماست؛ مجموعه‌ای چندهزار بیتی در قالب‌های مختلف شعری که بخش مهمی از آن غزلیات است. از چندین دهه پیش که حسینعلی باستانی‌راد دیوان ابن یمین را تصحیح و منتشر کرد، تنها مرجع محققان برای شعر ابن یمین، همین دیوان مصحَّح وی بوده است که پس از مقابلة این تصحیح با دیگر نسخه‌های خطی به دست آمده، تعداد زیادی ابیات از اغلاط پیراسته و چندصد بیت دیگر؛ به‌ویژه در غزلیات به متن افزوده خواهد شد. در این مقاله بخش غزلیات دیوان ابن یمین را با نسخه‌هایی که مورد مراجعة مصحّح پیشین نبوده است، مقابله کرده‌ایم و ضبط یا ضبط‌های جدید را با توجه به قرینه‌هایی که در آن، بیت یا غزل یا احتمالاً در اشعار ابن یمین یافت می‌شود، سنجیده‌ایم. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

68 - ویژگی‌های سبکی عمده‌الاشعار قاسمی‌گنابادی
حسن قربانی احمدرضا یلمه ها

میرزا محمدقاسم قاسمی گنابادی با تخلّص شعری قاسمی از شاعران پر کار عصر صفوی است. وی چند منظومه به تقلید از خمسۀ نظامی سروده است. یکی از منظومه های او عمده الاشعار است که منظومه ای حکمی- اخلاقی است. نگارندگان علاوه بر تصحیح منظومۀ عمده الاشعار به بررسی سبک شناسانۀ این اثر چکیده کامل

میرزا محمدقاسم قاسمی گنابادی با تخلّص شعری قاسمی از شاعران پر کار عصر صفوی است. وی چند منظومه به تقلید از خمسۀ نظامی سروده است. یکی از منظومه های او عمده الاشعار است که منظومه ای حکمی- اخلاقی است. نگارندگان علاوه بر تصحیح منظومۀ عمده الاشعار به بررسی سبک شناسانۀ این اثر در سه سطح زبانی، ادبی و محتوایی پرداخته اند. بررسی این منظومه نشان دهندۀ آن است که میرزا محمدقاسم قاسمی گنابادی شاعری تواناست و شعر او سرشار از انواع صور خیال و مضمون آفرینی های تازه و بدیع است. ترکیب سازی ها و استفادۀ فراوان از آرایه های ادبی (کنایه، استعاره، جناس، تشبیه، تلمیح و...) در این منظومه مشهود است. از لحاظ درج آرایه های بدیعی و بیانی شعری ساده و بی پیرایه دارد. از نظر زبانی نیز طبق قواعد زبانی عصر و دورۀ خویش عمل کرده است. در سطح فکری و محتوایی نیز این منظومه دربردارندۀ مضامین اخلاقی، دینی و تعلیمی است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

69 - شرح حال و معرفی دیوان اشعار محزون
حسین آقاحسینی پروانه وصال

غلامحسین محزون از شاعران گمنام سدۀ سیزده هجری قمری است که در حدود سال 1239در دهاقان از توابع استان اصفهان چشم به جهان گشود. دیوان برجای‌مانده از وی تک‌نسخه‌ای، منحصربه‌فرد و شامل قصاید، مسمط‌ها وغزلیاتی است که شاعر، خود به خط شکستۀ نستعلیق تحریر نموده است. مضمون قصاید و چکیده کامل

غلامحسین محزون از شاعران گمنام سدۀ سیزده هجری قمری است که در حدود سال 1239در دهاقان از توابع استان اصفهان چشم به جهان گشود. دیوان برجای‌مانده از وی تک‌نسخه‌ای، منحصربه‌فرد و شامل قصاید، مسمط‌ها وغزلیاتی است که شاعر، خود به خط شکستۀ نستعلیق تحریر نموده است. مضمون قصاید و مسمط‌های او اغلب مراثی شهدای کربلاست، به همین سبب فضای کلی اشعار غم‌آلود است. محزون اکثر مسمط‌هایش را از سعدی تضمین کرده و موضوع غزلیاتش بیشتر عشق و دلدادگی است. با توجه به ویژگی‌های شعری‌اش، سبک شعری او سبک بازگشت ادبی به شمار می‌رود. وی از انواع صور خیال بسته به تناسب بهره برده است. در این مقاله سعی شده علاوه بر شرح مختصری از زندگانی شاعر و ویژگی‌های شعر او، به معرفی نسخۀ خطی دیواناشعار او پرداخته شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

70 - اشعاری نویافته از ملا واعظ فراهی در اخلاق نوری (نسخه‌ای تازه‌یافته از سدة یازدهم هجری)
مریم محمودی نسرین ایزدی

معین‌الدین (ملا واعظ) فراهی، نویسنده و شاعر و مفسر و واعظ افغانستانی در قرن دهم است. معین، معینی، معین مسکین، مسکین معین، تخلص شعری اوست. دیوان معین مجموعه‌ای از غزلیات است که کاتب به‌اشتباه آن را به معین‌الدین چشتی نسبت داده و این اثر چند بار نیز به چاپ رسیده است. در م چکیده کامل

معین‌الدین (ملا واعظ) فراهی، نویسنده و شاعر و مفسر و واعظ افغانستانی در قرن دهم است. معین، معینی، معین مسکین، مسکین معین، تخلص شعری اوست. دیوان معین مجموعه‌ای از غزلیات است که کاتب به‌اشتباه آن را به معین‌الدین چشتی نسبت داده و این اثر چند بار نیز به چاپ رسیده است. در مقدمۀ این چاپ‌ها سخنی دربارۀ درستی انتساب این اشعار به چشتی ارائه نشده است. پس از آن برخی از پژوهشگران با بررسی این موضوع ثابت کردند اشعار گردآوری‌شده در دیوان به نام چشتی، از او نیست. برخی از این اشعار به نام ابوسعید ابوالخیر ثبت شده است و بقیة اشعار سرودۀ ملا واعظ فراهی است. چندی پیش دیوان اشعار فراهی بار دیگر به همت سید احمد بهشتی به چاپ رسید. در این چاپ افزون‌بر اشعار منسوب به چشتی، اشعار ثبت‌شده به نام فراهی در منابع گوناگون نیز آمده است. نگارندگان این گفتار هنگام تصحیح و بررسی اثری به نام اخلاق نوری به اطلاعات و اشعار تازه‌ای از ملا واعظ فراهی دست یافتند. این متن با بررسی‌های انجام‌شده، درمجموع صد و یازده بیت است. گفتنی است برخی از غزل‌های فراهی در این نسخه با ضبط بهشتی اختلاف دارد. نویسندة اخلاق نوری از نسل معین‌الدین فراهی هروی است؛ اخلاق نوری از آثار برتر ادب فارسی به شمار نمی‌رود؛ اما ارزش آن ازنظر محتوایی و زبانی درخور توجه است. درواقع وجود اسم کتاب‌های کهن و نقل قول از آنها، ارزش این اثر را تأیید می‌کند؛ به‌ویژه آنکه برخی از این آثار نیز از بین رفته‌اند؛ همچنین ذکر اشعاری که در منابع دیگر نیامده است به ارزش این اثر می‌افزاید. قدمت این نسخه به قبل از قرن یازدهم می‌رسد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

71 - شرح احوال کشوری و نقد تصحیح دیوان فارسی او
احمد احمدی لطفعلی برقی

کشوری از شاعران قرون نهم و دهم هجری است که ستایشگر اُمرای آق قویونلو بوده و بعد از فروپاشی این سلسله به مدح شاه اسماعیل صفوی پرداخته است. اطلاعات منابع کهن دربارۀ حیات او اندک است و مطالب منابعی همچون دانشمندان آذربایجان هم که نام او را نعمت‌الله دیلمقانی دانسته‌اند چند چکیده کامل

کشوری از شاعران قرون نهم و دهم هجری است که ستایشگر اُمرای آق قویونلو بوده و بعد از فروپاشی این سلسله به مدح شاه اسماعیل صفوی پرداخته است. اطلاعات منابع کهن دربارۀ حیات او اندک است و مطالب منابعی همچون دانشمندان آذربایجان هم که نام او را نعمت‌الله دیلمقانی دانسته‌اند چندان قابل اعتماد نیست. به همین دلیل باید با نگاه انتقادی به مطالب منابع موجود و همچنین بررسی اشعار او به روشن کردن ابعاد حیات وی پرداخت. دربارۀ اشعار کشوری که به دو زبان فارسی و ترکی سروده شده و دست‌نویس‌هایی از آن تا روزگار ما باقی مانده است، پژوهش‌هایی انجام گرفته که آخرین آن‌ها تصحیح دیوان فارسی اوست؛ البته این نشر دارای اغلاط و اشتباهاتی است که آن را از یک اثر کاملاً منقح و پیراسته دور کرده است. در این مقاله، علاوه بر بررسی انتقادی حیات کشوری بر اساس مطالب تذکره‌ها و اشارات دیوان او، به نقد تصحیح دیوان فارسی وی پرداخته شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

72 - بررسی و تحلیل نسخۀ خطّی دیوان خالص اصفهانی
آسیه ذبیح نیا عمران نیرالسادات ابطحی

سیّد حسین امتیاز علی خان خالص اصفهانی از شاعران اواخر قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم است که در سال 1122 هـ.ق. در هندوستان وفات یافت. خالص مانند بسیاری از شاعران ایرانی برای دریافت صله راهی هندوستان شد. سبک شعر او هندی است اما زبان او از قرن دوازدهم کهنه تر است. او نزدیک چکیده کامل

سیّد حسین امتیاز علی خان خالص اصفهانی از شاعران اواخر قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم است که در سال 1122 هـ.ق. در هندوستان وفات یافت. خالص مانند بسیاری از شاعران ایرانی برای دریافت صله راهی هندوستان شد. سبک شعر او هندی است اما زبان او از قرن دوازدهم کهنه تر است. او نزدیک به دو هزار بیت شعر در قالب‌های غزل، غزل ناتمام، غزل مثنوی، قطعه، رباعی، مفرد و جز آن دارد. هنر و مهارت خالص بیشتر در سرودن غزل است و قطعاتِ او عمدتاً متضمن تکرار ساده تر همان مضامینی است که در مثنوی و قصایدش وجود دارد. مقدمۀ قصاید او غالباً دربارۀ طلوع خورشید، آمدن بهار، وصف خزان، وصف معشوق، توصیف قلم و جز آن است. متن اصلی این قصاید به مدح ممدوح اختصاص دارد. او از تواناترین مقلدان شاعران سبک عراقی است و شیوۀ بیان او در غزل‌سرایی، بیش از هر کس به طرز مولوی و حافظ شباهت دارد. تنها نسخۀ مسوّدۀ دیوانِ خالص را شخصی به نام شمس الدّین علی، پانزده سال پس از مرگ او در سال 1137 قمری به رشته تحریر درآورده‌است. در مقالۀ حاضر علاوه بر بررسی و تحلیل سروده‌های خالص از حیث مضمون، فنون بلاغی و بدیعی، ردیف و قافیه، اوزان عروضی، واژه‌های پرکاربرد، مثَل‌ها، باورهای عامیانه و کنایه‌ها نیز بررسی و تحلیل شده‌است. از بین صور خیال و صنایع بدیع معنوی، آن‌چه بیشتر در دیوان خالص به چشم می‌خورد کنایه و تشبیه و سپس استعاره است. ایهام، اسلوب معادله و تمثیل هم در دیوان او کاربرد فراوان دارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

73 - معرفی نسخه خطّی دیوان میرزا سیّد یحیی مدرّس متخلّص به فدایی یزدی و بررسی ویژگی‌های سبکی آن
فاطمه چاشنی‌گیر عزیزالله توکلی کافی‌آباد محمود صادق زاده

10.30495/noskheh.2021.688007

میرزا سیّد یحیی مدرّس متخلّص به فدایی یزدی، متوفای 1282 هجری قمری، از شخصیت‌های علمی و ادبی دورة قاجار است. دیوان اشعار به‌جای‌مانده از وی شامل شش نسخۀ خطّی و دربردارندۀ 6000 بیت شعر در قالب‌های قصیده، غزل، قطعه، مثنوی و رباعی است که تاکنون به چاپ نرسیده است. این پژوهش چکیده کامل

میرزا سیّد یحیی مدرّس متخلّص به فدایی یزدی، متوفای 1282 هجری قمری، از شخصیت‌های علمی و ادبی دورة قاجار است. دیوان اشعار به‌جای‌مانده از وی شامل شش نسخۀ خطّی و دربردارندۀ 6000 بیت شعر در قالب‌های قصیده، غزل، قطعه، مثنوی و رباعی است که تاکنون به چاپ نرسیده است. این پژوهش با هدف معرفی و بررسی ویژگی‌های سبک‌شناسی نسخه و به روش توصیفی ـ تحلیلی و با کمک مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده است. این جستار درپی پاسخگویی به این پرسش است که بارزترین ویژگی‌های سبکی این اثر چیست؟. نگارنده در این پژوهش ضمن معرفی نسخه‌های خطّی و ویژگی‌های رسم‌الخطّی آن، سبک‌شناسی دیوان را در سه سطح زبانی، ادبی و فکری بررسی کرده است. یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهد سبک فدایی یزدی بازگشت ادبی است و در این میان به حافظ و سعدی توجهی خاص داشته است. تنوع اوزان به همراه ردیف‌های اسمی موجب غنای شعر او شده است. در کاربرد انواع صور خیال بیشتر تشبیه حسی به حسی و در صنایع بدیعی، تلمیح و لف‌ونشر و تکرار بسامد بالایی دارد. در سطح فکری، درونمایۀ اشعار عشق است؛ اما مضامین اخلاقی، عرفانی و به‌ویژه فلسفی، از نوع اندیشۀ خیّامی نیز در این اثر دیده می‌شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

74 - معرفی و بررسی دیوان ملاحسن حافی هروی
نرگس افروز احمد علی جعفری

ملاحسن حافی هروی متوفای 1304 هجری قمری، از شاعران دورۀ قاجاری است. دیوان اشعار به‌جای‌مانده از وی شامل سه نسخه در کتابخانه‌های ایران و دربردارندۀ 2112 بیت شعر در قالب مثنوی، غزل، قصیده، ترجیع‌بند، دوبیتی و تک‌بیتی است. قالب مسلط دیوان اشعار وی غزل است. سبک ادبی رایج در چکیده کامل

ملاحسن حافی هروی متوفای 1304 هجری قمری، از شاعران دورۀ قاجاری است. دیوان اشعار به‌جای‌مانده از وی شامل سه نسخه در کتابخانه‌های ایران و دربردارندۀ 2112 بیت شعر در قالب مثنوی، غزل، قصیده، ترجیع‌بند، دوبیتی و تک‌بیتی است. قالب مسلط دیوان اشعار وی غزل است. سبک ادبی رایج در اشعارش، سبک بازگشت ادبی است. وی در زبان بیشتر به سبک خراسانی و در محتوا به سبک عراقی بازگشت نموده و کوشیده سبکی مابین این دو ارائه بدهد. تقلید وی از اشعار مولانا و حافظ و سعدی کاملاً مشهود است. وی برای ایجاد موسیقی در اشعارش، از انواع عوامل موسیقی‌ساز بیرونی (وزن)، کناری (قافیه و ردیف)، درونی و معنوی، و نیز صنایع بدیعی و انواع صور خیال بهره می‌جوید تا شعری موزون و آهنگین و خیال‌‌انگیز پدید آورد. وی شاعری است شیعه‌مذهب و دلبستگی‌اش به خاندان اهل بیت(ع)، به‌خصوص علی(ع)، در اشعارش منعکس شده است. وی در اشعارش خودش را طرفدار فرقۀ خاصی نمی‌داند، اما در تفکر از اندیشۀ وحدت وجودی و انسان کامل ابن‌عربی متأثر است. در این پژوهش، ضمن معرفی نسخه‌های خطی دیوان اشعار وی، ویژگی‌های رسم‌الخطی، ویژگی‌های سبکی اعم از زبانی، فکری و بیانی دیوان وی بررسی شده و مختصری به زندگی وی اشاره می‌شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

75 - معرفی نویافته‌های جنگ بتخانۀ ملا محمد صوفی مازندرانی
محدثه فرخی

نسخ خطی گنجینه‌های گران‌بهایی هستند که به‌واسطۀ آن‌ها بخش عمده‌ای از فرهنگ و ادب این مرزوبوم به دست ما رسیده است. امروزه یکی از‌ منابع‌ ناگزیر برای هر مصححی، تذکره‌ها و سفینه‌های شعری است. جامعان چنین مجموعه‌هایی با در دست داشتن دست‌نویس‌هایی‌ که‌ گاه در تصاریف روزگار ا چکیده کامل

نسخ خطی گنجینه‌های گران‌بهایی هستند که به‌واسطۀ آن‌ها بخش عمده‌ای از فرهنگ و ادب این مرزوبوم به دست ما رسیده است. امروزه یکی از‌ منابع‌ ناگزیر برای هر مصححی، تذکره‌ها و سفینه‌های شعری است. جامعان چنین مجموعه‌هایی با در دست داشتن دست‌نویس‌هایی‌ که‌ گاه در تصاریف روزگار از بین رفته است‌، به‌ نام‌ و اشعار‌ شاعرانی‌ اشاره‌ می‌کنند که امروزه برای محققان قلمرو شعر و ادب فارسی نویافته و بیگانه می‌نماید و این امر ضرورت بررسی این نوشته‌های خطی را نشان می‌دهد. تذکرۀ بتخانه نسخۀ خطی ارزشمند و درخور توجهی در حوزۀ ادبیات کلاسیک است که با تصحیح از گمنامی به در آمد. تصحیح این تذکرۀ شعری هم تصحیح کامل‌تری از بعضی ابیات شاعران و اشعار تازه‌یاب آن‌ها به دست می‌دهد و هم دستیابی به آثار شعرای گمنام را مقدور می‌سازد. نویسندۀ این مقاله، ضمن معرفی نسخۀ خطی جنگ بتخانه و تدوین‌کنندۀ آن، به معرفی شاعر گمنامی همچون مطهر که هزار بیت از اشعارش در این مجموعه ثبت شده که در هیچ دیوانی نیامده است و همچنین با مقابلۀ اشعار ثبت‌شده از ازرقی هروی، مجیرالدین بیلقانی، سید حسن اشرفی سمرقندی، ادیب صابر ترمذی، اثیر اخسیکتی در جنگ مذکور با منابع دیگر، ابیاتی به گنجینۀ دیوان این شاعران بزرگ پارسی‌گوی افزوده می‌شود و همچنین ضبط‌های تازه‌ای که از شعر بعضی از این شاعران ارائه می‌دهد، که به تصحیح و تکمیل دیوان آنان کمک می‌کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

76 - پژوهش در اصالت و تبارشناسی دو نسخه از نسخه های خطی منتسب به ضیاء‌الدین خجندی پارسی و بررسی ارتباط آن با کمال خجندی
ابوالفضل مرادی(رَستا)

دیرینگی نسخه های خطی و خطاهایی که در یافتن صاحبان آثار رخ می دهد باعث می شود که بعضی از تألیفات و کتاب ها به نام مؤلفان دیگر به خطا و اشتباه به ثبت برسد. شباهت نام کمال الدین مسعود خجندی متوفی 803 هـ.ق. و ضیاء الدین محمود بن جلال الدین مسعود خجندی متوفی 622 هـ.ق. سبب گر چکیده کامل

دیرینگی نسخه های خطی و خطاهایی که در یافتن صاحبان آثار رخ می دهد باعث می شود که بعضی از تألیفات و کتاب ها به نام مؤلفان دیگر به خطا و اشتباه به ثبت برسد. شباهت نام کمال الدین مسعود خجندی متوفی 803 هـ.ق. و ضیاء الدین محمود بن جلال الدین مسعود خجندی متوفی 622 هـ.ق. سبب گردیده است که در مواردی آثار این دو شاعر گران‌قدر فارسی به نام یکدیگر به ثبت برسد. این پژوهش بر آن است تا به خطای صورت گرفته در انتساب دو نسخه از نسخه های خطی موجود در مجلس شورای اسلامی ایران تهران به شماره 6/7828 و شماره 12644 به نام ضیاء الدین خجندی بپردازد. در نتیجه این تحقیق، مشخص می گردد که نسخة فوق متعلق به کمال خجندی بود و انتساب آن به ضیاء الدین محمود خجندی در فهارس نسخه های خطی نادرست است. این پژوهش برای نخستین بار دریچه ای جدید در بررسی تبارشناسی نسخه های خطی دیوان دو شاعر بزرگ خجند یعنی ضیاء الدین محمود و کمال الدین مسعود در پیش روی محققان قرار می دهد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

77 - معرفی و تحلیل دست‌نویس نویافته دیوان قصاب کاشانی
الهام غلام کلیسانی مهرداد چترایی عزیز آبادی مرتضی رشیدی

10.30495/noskheh.2022.703587

نسخه‌های خطی، میراث مکتوب و معرف هویّت علمی، فرهنگی و اجتماعی ملّت‌هاست. از قدیم و به گواه تاریخ، ادبا و شعرای فارسی‌زبان، آثار فراوانی خلق کرده‌اند که حفظ و احیای آنها رسالت علمی و فرهنگی پژوهشگران است. هرچند پژوهشگران حوزة زبان و ادبیات فارسی، از دیرباز به تصحیح متون چکیده کامل

نسخه‌های خطی، میراث مکتوب و معرف هویّت علمی، فرهنگی و اجتماعی ملّت‌هاست. از قدیم و به گواه تاریخ، ادبا و شعرای فارسی‌زبان، آثار فراوانی خلق کرده‌اند که حفظ و احیای آنها رسالت علمی و فرهنگی پژوهشگران است. هرچند پژوهشگران حوزة زبان و ادبیات فارسی، از دیرباز به تصحیح متون کهن ادب فارسی توجّه ویژه‌ای داشته‌اند، اما برخی از این متون با گذشت قرن‌ها، هنوز احیا و تصحیح نشده‌اند. با این وجود، نسخة دیوان قصاب کاشانی، پنج مرتبه توسط پرتو بیضایی، عباسی، جواهری، کرمی و عاطفی تصحیح شده و نگارندگان در پژوهش پیش روی، با روش توصیفی- تحلیلی و با کمک منابع کتابخانه‌ای درصددند تا به معرّفی نسخه و مؤلف و بررسی و عناصر و مؤلفه‌های سبکی، بیان ویژگی‌های زبانی، ارزش ادبی، دینی و عرفانی و تاریخی آن بپردازد. همچنین به تصحیح‌هایی که از این دست‌نوشته صورت گرفته است، بپردازند و در بیان هر تصحیح، انگیزه‌های مصحّحان برای احیای دیوان قصاب و شیوه‌های تصحیح و اضافات و پیوست‌های موجود در تصحیحات را به‌صورت مختصر مورد بررسی قرار دهند. نتایج پژوهش نشان میدهد که تاکنون دست نوشتة کتابخانة نورعثمانیه در تصحیح‌های پیشین، مورد استفاده قرار نگرفته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

78 - معرفی نسخه خطی نظم و نثر «جُنگ حکایات» به شماره 8982 کتابخانه مجلس شورای اسلامی
یدالله عابدی نهرخلجی مهرداد چترایی عزیز آبادی قربانعلی ابراهیمی

10.30495/noskheh.2021.693795

جُنگ‌ها ازآن‌جهت که در برخی موارد نام و نشان شاعران گمنام و سروده‌های آنها را از دستبرد زمانه، در امان نگاه‌داشته‌اند، دارای اهمیت هستند. از جمله جُنگ‌هایی که دارای آگاهی‌های ارزشمند و ابیات نویافته است، جُنگ نظم و نثر یا جُنگ حکایات است که تاکنون تصحیح و چاپ نشده و به چکیده کامل

جُنگ‌ها ازآن‌جهت که در برخی موارد نام و نشان شاعران گمنام و سروده‌های آنها را از دستبرد زمانه، در امان نگاه‌داشته‌اند، دارای اهمیت هستند. از جمله جُنگ‌هایی که دارای آگاهی‌های ارزشمند و ابیات نویافته است، جُنگ نظم و نثر یا جُنگ حکایات است که تاکنون تصحیح و چاپ نشده و به دست نویسنده ناشناسی نوشته شده است و به شماره 8982 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. در این جنگ 8500 بیت شعر از شاعران قرن دهم و یازدهم هجری و حکایاتی چند از متون نثر فارسی جمع‌آوری‌شده است. وجود اشعار نویافته از جمله برتری‌های این جُنگ است. پژوهش پیش رو مطالعه‌ای نظری است که به شیوة پژوهش توصیفی- تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای انجام شده است. این پژوهش در گام نخست به معرفی نسخة خطی و باارزش جُنگ حکایات و در گام دوم به اشعار نویافتة موجود در آن می‌پردازد تا از این طریق اهمیت و ضرورت تصحیح نسخ خطی شناسانده شود و نسخه‌ای ارزشمند، با 220 بیت تازه‌یاب را، که تا به امروز تصحیح و چاپ نشده است، معرفی کند.نسخه‌های خطی، جُنگ‌ها، سفینه‌ها، اشعار نویافته، تصحیح نسخه پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

79 - بررسی بوطیقای شعر تعلیمی در اشعار ناصرخسرو
علیرضا نبی لو فرشته دادخواه

ناصرخسرو از برجسته‌ترین شاعران شعر تعلیمی است که در اشعارش علاوه بر مضامین اخلاقی به اوصاف شعر و شاعر و مخاطب شعر پرداخته است و به نوعی صاحب نقد و فن شعر یا بوطیقاست. از ویژگی‌های برجسته بوطیقای او آن است که شعر را با حکمت و اندیشه‌های تعلیمی گره می‌زند و برای شاعر، شعر چکیده کامل

ناصرخسرو از برجسته‌ترین شاعران شعر تعلیمی است که در اشعارش علاوه بر مضامین اخلاقی به اوصاف شعر و شاعر و مخاطب شعر پرداخته است و به نوعی صاحب نقد و فن شعر یا بوطیقاست. از ویژگی‌های برجسته بوطیقای او آن است که شعر را با حکمت و اندیشه‌های تعلیمی گره می‌زند و برای شاعر، شعر و مخاطب اوصافی را برمی‌شمارد که هر کدام به نوعی از منظومه فکری ـ تعلـیمی وی سـرچشمه گرفـته است. با بررسی اشعار ناصرخسرو در می‌یابیم که شعرش با حکمت، خرد و مفاهیم تعلیمی گره خورده، در اشعارش به ترسیم و تعلیم این بوطیقا و فن شعر پرداخته است؛ یعنی هم خود شاعر در اشعارش به چنین دیدگاه و بوطیقایی معتقد است و هم برای خواننده این دیدگاه تعلیمی را توصیه می‌کند. نکاتی مانند رابطه کلام، خرد و اندیشه، کلام و حقیقت‌گویی، عجین بودن شعر با شریعت و حکمت، پرداختن به شعر زاهدانه، منسوب بودن شعر به جان و عالم غیب، لزوم مطابقت کلام با عمل، شاعر و سخن متعهدانه، شاعر و شعر دینی، انتقاد از شاعران درباری و شاعر و تازگی و نیکویی سخن از آن جمله است. او همچنین به دسته‌بندی و تفـکیک مخـاطبان و خوانندگان می‌پردازد و برای خواننده آگاه، هشیار و اهل اندیشه جایگاه خاصی قائل است. این مقاله با در نظر گرفتن همه قصیده‌های ناصرخسرو انجام شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

80 - بررسی کارکردهای تکرار در القای مضامین اخلاقی و تعلیمی (مطالعه موردی شعر شفیعی کدکنی)
محسن ذوالفقاری اکبر اسدی دامناب

تکرار در زیبایی شناسی شعر معاصر نقش بسزایی دارد و این آرایه بلاغی موجب پیوند نا گسستنی شعر معاصر با موسیقی و اندیشه شده‌است. هدف این مقاله بررسی نقش تکرار و کارکردهای آن در تبیین و تعلیم اندیشه های اخلاقی شعر شفیعی کدکنی در دو مجموعه شبخوانی و در کوچه باغ های نشابور است چکیده کامل

تکرار در زیبایی شناسی شعر معاصر نقش بسزایی دارد و این آرایه بلاغی موجب پیوند نا گسستنی شعر معاصر با موسیقی و اندیشه شده‌است. هدف این مقاله بررسی نقش تکرار و کارکردهای آن در تبیین و تعلیم اندیشه های اخلاقی شعر شفیعی کدکنی در دو مجموعه شبخوانی و در کوچه باغ های نشابور است و این که عنصر تکرار و کارکردهای آن تا چه اندازه در القای مضامین تعلیمی کلام شفیعی کدکنی نقش دارد. تکرار در این اشعار بیشتر در چهار حوزه صامت ها و مصوت ها، هجاها، واژگان و جملات صورت گرفته است. این عامل در به وجود آمدن مضامین اخلاقی و تعلیمی نقش مهمی بر عهده گرفته است؛ مفاهیم و مضامینی همچون دعوت به مبارزه با ظلم، وطن خواهی، بیان محرومیت ها و ستم کشی ها، توجه به فرهنگ شهادت و بیان مطالب مربوط به آن، دمیدن روح امید در دل مخاطب و عصیان علیه خفقان و استبدادو ... . شفیعی کدکنی برای انتقال و تعلیم آموزه های اخلاقی، باورهای ملی و دینی و مسائل اجتماعی به بهترین وجه از عنصر تکرار در شعر خود بهره برده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

81 - بینامتنیت قرآن و حدیث در اشعار تعلیمی حافظ شیرازی بر اساس نظریه های ناقدان ادبی
احمد خواجه ایم سیدمحمد علوی مقدم عباس محمدیان مسلم رجبی

یکی از رموز مانایی و ماندگاری اشعار تعلیمی حافظ، پیوند ناگسستنی آن با آیات و احادیث است. این شاعر زبردست در بهره بردن از این مضامین وحیانی و روایی، چنان استادانه و ماهرانه عمل می کند که عواطف هر خواننده ای را برمی انگیزد و او را به تأمّل در این آموزه های قرآنی- روایی و چکیده کامل

یکی از رموز مانایی و ماندگاری اشعار تعلیمی حافظ، پیوند ناگسستنی آن با آیات و احادیث است. این شاعر زبردست در بهره بردن از این مضامین وحیانی و روایی، چنان استادانه و ماهرانه عمل می کند که عواطف هر خواننده ای را برمی انگیزد و او را به تأمّل در این آموزه های قرآنی- روایی وا‌می‌دارد. از آن جا که بینامتنیّت یکی از مهم ترین مباحثی است که توجّه پژوهشگران ساختارگرا و پساساختارگرا را به خود معطوف کرده است و این دستاورد نوین در حوزۀ ادبیات، به بررسی وجوه تشابه و تفارق و نیز تأثیرپذیری یک متن از متون دیگر می پردازد و مقتضی آن است که ادیب از متون قدیمی یا معاصر خود آگاهی لازم را داشته باشد تا بتواند از آن متون در اثر خود بهره گیرد. ما در این پژوهش برآنیم تا دیوان اشعار حافظ را بر اساس نظریۀ بینامتنی ناقدانی هم چون باختین، کریستوا، بارت، ریفاتر، لوران ژنی، ژرار ژنت و ... نقد و بررسی کنیم تا وام گیری هایِ آگاهانه یا غیرمستقیم خواجه از آیات و روایات و نیز ترفندهای ادبی بیان این مضامین، بیشتر بر همگان مکشوف گردد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

82 - پند منظوم در ادب عالمانه
اکرم رحمانی

شناخت افکار و اندیشۀ شاعران، مهم‌ترین ابزار رسیدن به‌اندیشه و تفحص در اوضاع تاریخی و اجتماعی آنان است. آثار ادبی هر ملتی همچون گنجینه‌ای پربها در تحرک اندیشه و احساس مخاطب خود، نقش بسزایی دارد. شاعران هر عصر در شکوفایی اذهان عمومی نقش مؤثری داشته و تلاش نموده‌اند تا در چکیده کامل

شناخت افکار و اندیشۀ شاعران، مهم‌ترین ابزار رسیدن به‌اندیشه و تفحص در اوضاع تاریخی و اجتماعی آنان است. آثار ادبی هر ملتی همچون گنجینه‌ای پربها در تحرک اندیشه و احساس مخاطب خود، نقش بسزایی دارد. شاعران هر عصر در شکوفایی اذهان عمومی نقش مؤثری داشته و تلاش نموده‌اند تا در آموزش و تعلیم انسان برای داشتن زندگی بهتر و بهره‌وری از عرض زندگی مفید، او را یاری نمایند. عینیت‌بخشی به معارف ذهنی از رسالت‌های مهم ادبیات تعلیمی است. اشعار پندآموز که سراسر حکمت و اندرز است، موجب عبرت مخاطب می‌گردد. گاه کلام شاعر با تشویق و ترغیب همراه است و گاه با تحذیر. دیوان شاعران سرزمین ما گنجینه‌ای از گوهر‌های پندآموز و مشحون از رموز زندگی اجتماعی و طرق مختلف کسب معرفت و معاشرت است. در این مقاله تلاش شده است تا نیم‌نگاهی به روند و اوج و افول ابیات تعلیمی در آثار شاعران، از آغاز تا قرن هشتم انداخته شود و علل بروز و ظهور این نوع ادبی در ادبیات ایران مورد واکاوی قرار گیرد. هدف از این پژوهش تأثیر بسزای تعلیم و تربیت بزرگان ادب، بر رشد و بالندگی مردم است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که سیر تحول ادبیات تعلیمی از آغاز تا قرن هشتم روندی رو به رشد داشته است و شاعران از روش‌های ارشاد و راهنمایی، استدلال و پند و اندرز، تذکر، ترغیب، تکریم، تنبیه، تنذیر، گفتگو و موعظه برای تعلیم و تربیت بهره برده‌اند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

83 - برق عصیان (بررسی جلوه‌های گوناگون گناه در شعر حافظ)
حسن بساک

یکی از مباحثی که حافظ نگاهی تازه بدان داشته مسألة گناه است که البته بدون داشتن یک نگرش جامع به مجموعة اشعار وی، ارائة تصویری روشن از جنبه‌های گوناگون گناه در شعر حافظ دشوار می‌نماید. نگاه حافظ به جوانب مختلف موضوع گناه دارای اهمیت است. وی معتقد است استعداد گناه کردن در چکیده کامل

یکی از مباحثی که حافظ نگاهی تازه بدان داشته مسألة گناه است که البته بدون داشتن یک نگرش جامع به مجموعة اشعار وی، ارائة تصویری روشن از جنبه‌های گوناگون گناه در شعر حافظ دشوار می‌نماید. نگاه حافظ به جوانب مختلف موضوع گناه دارای اهمیت است. وی معتقد است استعداد گناه کردن در وجود آدمی به ودیعت نهاده شده و این استعداد ازلی و تقدیر بشر است یعنی بشر از نظر ساختار وجودی میل به هنجارشکنی دارد وگاه از حد تجاوز می‌کند اما توبه ازگناه توفیقی است که سبب تحولات روحی بزرگی در انسان می‌گردد. مواجهة انسان با گناه از نگاه حافظ و روایت او از حال انسان، زمینة بسیاری از سؤالات و ابهامات پیرامون حافظ و شعرِ اوست. این امر در رابطه با پای‌بندی یا عدم پای‌بندی حافظ به حدود و ارزشهای دینی، کانون اختلاف نظرهای گوناگون بوده وگاه سبب برداشتهای سطحی وگناه‌آلود از شعر وی شده است. در نگاه حافظ توانِ گناه، به معنی مجاز دانستن گناه نیست بلکه گویای این باور است که سازِ شرع به گناهِ کسی، بی قانون نخواهد شد.از این جهت،حافظ گاه تظاهر به گناه را در جهان شعردر مقابلِ غرورِ بی‌گناهی-که بر نادرستی آن تأکید می‌کند- برمی‌گزیند. تظاهر به آلودگی از اندیشه‌های محوری شعر حافظ است که با هدف مخالفت با تظاهری دیگر یعنی تظاهرِ مدعیان پاکی و سلامت است. وی به منظور پرهیز از همسویی با این گروه چنان از ایشان فاصله می‌گیرد تا بیم تشابه او با آنان باقی نماند. مدعیانِ بی‌گناهی را گناهکاران حقیقی می‌داند که غرور و خودبینی آینة ادراکِشان را تیره و تار کرده است. در نگاه حافظ زهد و پارسایی چون دستاویز کسب اعتبار شود یا در چشم خودِ زاهد جلوه‌ای داشته باشد، از درجة اعتبار ساقط می‌گردد. یکی از مهم‌ترین مسائل مطرح در موضوعِ نگاه حافظ به گناه، برداشت مثبت وی از ارتباط انسان و خدا در این زمینه و تکیة او بر رحمت الهی است. او با طرح این مسألة انسانی به مبارزة کسانی می رود که تنها ادعا می‌کنند دامن پاک داشته‌اند و از این راه بازار تزویر و خودنمایی را رونق بخشیده‌اند. حافظ با دو پدیدة ریا و خودبینی می‌ستیزد. مقالة حاضر با توجه به ساختار فکری برآمده از مجموعة اشعار حافظ به بررسی جنبه‌های تعلیمی و تربیتی عصیان و گناه پرداخته است. بدین منظور، مباحثی چون گناه‌گویه‌های حافظ، روح رندی و ملامتی، پرهیز از همسویی با اهل ریا، همچنین زمینة عرفانی و ارزشگرایی در شعر حافظ از زاویة باورهای دینی، اخلاق و بی اخلاقی، پیامدهای گناه و ثمراتِ پاک زیستن، گناه و ارادة انسان و در نهایت عنایت خداوند متعال مورد توجه و نقد ونظر قرار گرفته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

84 - «مؤلفه‌های نوع تعلیمی در رسالۀ کمال اظهری شیرازی»
فریبا چینی فاطمه سادات طاهری

10.30495/pars.2022.690813

بوداق اظهری شیرازی، شاعر ناشناختة قرن دهم و یازدهم هجری، مجموعه‌اشعاری 10385 بیتی دارد که آن را رسالۀ کمال نامیده است. نگارندگان این پژوهش مؤلفه‌های تعلیمی اظهری را در اشعار وی بررسی می‌کنند؛ نیز با شیوۀ توصیفیـتحلیلی مبتنی بر اشعار اظهری درپی پاسخگویی به این پرسش هستند چکیده کامل

بوداق اظهری شیرازی، شاعر ناشناختة قرن دهم و یازدهم هجری، مجموعه‌اشعاری 10385 بیتی دارد که آن را رسالۀ کمال نامیده است. نگارندگان این پژوهش مؤلفه‌های تعلیمی اظهری را در اشعار وی بررسی می‌کنند؛ نیز با شیوۀ توصیفیـتحلیلی مبتنی بر اشعار اظهری درپی پاسخگویی به این پرسش هستند: در رسالۀ کمال اظهری کدام آموزه‌های تعلیمی وجود دارد و شاعر از چه شگردها و شیوه‌هایی برای تبیین آن‌ها استفاده کرده است؟. با پاسخ به این پرسش استدلال می‌کنند که نعت و منقبت خاندان نبوت و امامت(ع)، مدح سلاطین صفوی، عشق مجازی، توصیف حوادث زندگی و هجو و هزل از مضامین اصلی شعر اظهری است؛ اما شاعر، مانند بسیاری از شاعران پیشین، در قالب‌ها و مضامین متنوع شعریِ خود گاهی به‌شکل مستقل و گاهی در لابه‌لای مضامین و انواع ادبی دیگر به تعلیم خیر و نیکی (روش ایجابی) به مخاطبان خاص و عام خویش یا بازداشتن آن‌ها از زشتی‌ها و بدی‌ها (شیوۀ سلبی) پرداخته است. اظهری تعالیم خود را به دو شیوۀ مستقیم و غیرمستقیم به مخاطب آموزش داده است؛ همچنین از شگردهای قصه‌گویی، خطاب‌النفس (تجرید)، استشهاد به آیات و داستان‌های قرآنی، به‌کارگیری تمثیل و ارسال‌المثل، مناجات، سوگندنامه، شکوه و گلایه، زشت‌نگاری (هزل و هجو) و قصه از زبان حیوانات استفاده کرده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

85 - نقد و بررسی تصحیح دیوان ظهیرالدین فاریابی به کوشش استاد فقید امیرحسین یزدگردی
یاسر دالاوند

پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

86 - نگاه دوسویه ی مولانا به زن
مژگان زارع کهن ملک محمد فرخ زاد

پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

87 - تقابل ادبیات اعتراضی با ادبیات عرفانی
علی آسمند جونقانی

10.30495/mmlq.2021.683646

در طبقه‌بندی‌های موضوعی شعر فارسی با نوع ادبی خاصی که به مبارزه علیه ظلم و بیداد حاکمان و صاحبان قدرت می‌پردازد روبه‌رو می‌شویم. این نوع در موضوعات و گونه‌های مختلف ادبی نمود و بروز دارد و در دورة اخیر از آن با عنوان ادبیات اعتراضی ـ انتقادی یاد می‌کنیم. ادبیات اعتراضی- چکیده کامل

در طبقه‌بندی‌های موضوعی شعر فارسی با نوع ادبی خاصی که به مبارزه علیه ظلم و بیداد حاکمان و صاحبان قدرت می‌پردازد روبه‌رو می‌شویم. این نوع در موضوعات و گونه‌های مختلف ادبی نمود و بروز دارد و در دورة اخیر از آن با عنوان ادبیات اعتراضی ـ انتقادی یاد می‌کنیم. ادبیات اعتراضی-انتقادی در شعر عرفانی به شکل متمایز از دیگر گونه‌های ادبی مشاهده می‌شود و تاکنون به چگونگی ارتباط آن با ادبیات عرفانی پرداخته نشده است. بنابراین، هدف از این جستار با رویکرد توصیفی-تحلیلی نخست دسته‌بندی شاعران عارف و صوفی از منظر اعتراضی و سپس بیان علل تقابل ادبیات اعتراضی با شعر عرفانی و نمود و بروز ریشه‌های آن در دوره‌های مختلف است. در نهایت این نتیجه به دست آمد که شعر عرفانی به علت روح درون‌گرایی، تسامح و تساهل عمیق عرفانی، زمینة مناسبی برای عرضة اعتراض و انتقاد نبوده و علی‌رغم وجود نمونه‌های انگشت‌شمار، بیشتر شاعران عرفانی تمایلی به پرداختن به مضامین اعتراضی نداشته‌اند. همچنین نتیجة تحقیق بیانگر آن است که ادبیات عرفانی به سبب مبانی فکری و نگاه جبرگرایانه و توکل صرف و روحیة تسلیم، رضا و گاه ترس از سخت‌گیری‌های حاکمان و یا تعامل با اهل قدرت، در تقابل با اعتراض بوده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

88 - حباب ‌خانه به دوش (طرحی نو در طبقه‌بندی عناصر مضمون‌ساز دیوان صائب)
غلامرضا حیدری

صائب با هنر بی‌نظیر خویش، پیکرة شعر را با تار و پود مضمون و ایهام و تشبیه و استعاره و مراعات‌النظیر چنان درهم می‌بافد و می‌تند که هوش هر خواننده‌ای را از سر می‌برد، چنان‌که بی‌اختیار به ایجاز و اعجاز کلامی و مضمون‌پردازیِ شاعر اقرار می‌کند. در ذهن صائب، همه‌چیز و همه حا چکیده کامل

صائب با هنر بی‌نظیر خویش، پیکرة شعر را با تار و پود مضمون و ایهام و تشبیه و استعاره و مراعات‌النظیر چنان درهم می‌بافد و می‌تند که هوش هر خواننده‌ای را از سر می‌برد، چنان‌که بی‌اختیار به ایجاز و اعجاز کلامی و مضمون‌پردازیِ شاعر اقرار می‌کند. در ذهن صائب، همه‌چیز و همه حالات و همة موجودات، دست‌مایة مضمون‌آفرینی است. او بر این باور از هر آنچه دیده و شنیده، مضمون تراشیده و آن را در هاله و طیفی از مضامین گوناگون و بکر و نامکرر بازسازی و بازپروری کرده و به خوانندة خود ارائه داده است.اشعار و ابیات صائب تنها در حیطة جفت‌های گردان سرگردان نیست، بلکه در دامنه و افقی وسیع پا از مرز دوتا بودن بیرون می‌نهد و تا افق پنج و شش عنصری هم پیش می‌رود. هدف در این مقاله، ارائة یک الگوی منظم و مرتب و منسجم و جامع، در مجموعه اشعار صائب به عنوان شاعر تمام‌عیارِ سبک هندی و نمونة بارز و شناخته‌شدة مضمون‌آفرینی است تا با سرمشق قراردادن این الگو، بتوان یک طرح و معیار کاملاً علمی برای طبقه‌بندی عناصرِ مضمون‌سازِ اشعار شاعران دیگر ارائه نمود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

89 - کارکردهای عناصر حماسی و اساطیری شاهنامه در دیوان و حدیقه‌الحقیقه سنایی
ابوالقاسم قوام زهره هاشمی

در ادبیات کلاسیک فارسی از سنایی به عنوان یکی از نخستین حلقه‌های نوآوری و گسترش درونمایه شعری در جهات مختلف مدحی، عرفانی و خصوصاً تعلیمی و حکمی ‌نام می‌برند. او در پرتو بینش عرفانی و اخلاقی، نگرشی نو به مضامین و عناصر مختلف شعر- اعم از غنایی، حماسی و غیره- داشته است. در چکیده کامل

در ادبیات کلاسیک فارسی از سنایی به عنوان یکی از نخستین حلقه‌های نوآوری و گسترش درونمایه شعری در جهات مختلف مدحی، عرفانی و خصوصاً تعلیمی و حکمی ‌نام می‌برند. او در پرتو بینش عرفانی و اخلاقی، نگرشی نو به مضامین و عناصر مختلف شعر- اعم از غنایی، حماسی و غیره- داشته است. در این جستار برآنیم تا به این پرسش پاسخ دهیم که سنایی چگونه عناصر حماسی و اساطیری شاهنامه را در حدیقه‌الحقیقه و دیوانش به کار گرفته است و شیوه نگرش وی به این عناصر چگونه بوده است؟ نگارندگان پس از مطالعه اشعار و استخراج این عناصر دریافتند که سنایی از آنها در چهار محور عمده زیبایی‌شناسی، تعلیمی، عرفانی و ستایشی بهره برده است و میزان کاربرد این عناصر به ترتیب کمیّت عبارت بوده از: ستایشی، تعلیمی، زیبایی‌شناسی و عرفانی. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

90 - بررسی زیبایی شناسانه ی اشعارعاشورایی فدایی مازندرانی از منظر آرایه های معنوی سنتّی و نو ( ایهام ، لفّ و نشر ، حس آمیزی و پارادوکس )
فریدون اکبری شلدره سید منصور فتوکیان

جوهر هنر از جمله شعر ، زیبایی است و علمای بلاغت ،بدیع را علم آرایش کلام می دانند . مقاله ی حاضر، اشعار فدایی مازندرانی(از برجسته ترین سوگ سرایان عاشورایی) را از منظر علم بدیع ،آرایه های ایهام و لفّ و نشر ( بدیع سنتّی ) و حسّامیزی و پارادوکس ( بدیع نو ) مورد تحلیل و بررس چکیده کامل

جوهر هنر از جمله شعر ، زیبایی است و علمای بلاغت ،بدیع را علم آرایش کلام می دانند . مقاله ی حاضر، اشعار فدایی مازندرانی(از برجسته ترین سوگ سرایان عاشورایی) را از منظر علم بدیع ،آرایه های ایهام و لفّ و نشر ( بدیع سنتّی ) و حسّامیزی و پارادوکس ( بدیع نو ) مورد تحلیل و بررسی قرار داده است . آرایه ی ایهام در اشعارفدایی، دارای بیشترین بسامد است وبه دنبال آن ایهام تناسب دربرخی ازابیات مشاهده می شود . فدایی آرایه ی ایهام را درقالب عناصرطبیعی وآیینی - دینی به صورت هنرمندانه به کارگرفته ،گاه ازاصطلاحات ومقام های موسیقی درقالب ایهام برای بیان اندیشه ها و مضامین دینی سودجسته است.در ابیاتی که زیبایی های عاشورایی آن مورد بررسی قرارگرفته ، لفّ و نشر مرتّب ، بسامد بسیار بالاتری دارد . هم چنین آرایه های پارادوکس و حسّامیزی در مقتل فدایی ، بررسی و بسامد کاربرد آن ارائه شده است . پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

91 - جامی و موسیقی
یدالله بهمنی مطلق محمد رضا سام خانیانی

جامی شاعریست موسیقی دان که اشعارش با بسیاری از اصطلاحات و راز و رمزهای موسیقی در آمیخته است. این امر باعث شده بسیاری از اشعارش بدون توجه به معانی موسیقایی واژگان و اصطلاحات آن، غامض به نظر برسد، خصوصاً زمانی که از تغییر مقام ها که امروزه به آن مرکب خوانی یا مدولاسیون می چکیده کامل

جامی شاعریست موسیقی دان که اشعارش با بسیاری از اصطلاحات و راز و رمزهای موسیقی در آمیخته است. این امر باعث شده بسیاری از اشعارش بدون توجه به معانی موسیقایی واژگان و اصطلاحات آن، غامض به نظر برسد، خصوصاً زمانی که از تغییر مقام ها که امروزه به آن مرکب خوانی یا مدولاسیون می گویند یا زمانی که از آواز و چگونه تحریر زدن سخن می گوید، حتماً باید با آواز و مسائل مربوط به آن از جمله مناسب خوانی، مرصع خوانی، زیر و بم خواندن، فراز و فرود، برداشت و برگشت یا رجعت و... آشنا باشیم. در غیر این صورت نه از هنر و زیبا آفرینی جامی لذت خواهیم برد نه از مفاهیم و معانی نهفته در آنها بهره مند خواهیم شد. بنابراین در این مقاله برای نیل به این مقصود با استفاده از منابع مخصوص موسیقی گذشته از جمله، شرح ادوار عبدالقادر مراغی، بحور الالحانِ فرصت الدوله شیرازی و رساله ی جامی در خصوص موسیقی و منابع حال حاضر از جمله نظری به موسیقی ایرانی تألیف روح الله خالقی و غیره، به توضیح اصطلاحات موسیقی استفاده شده در اشعار جامی برای درک بهتر مفهوم ابیات پرداخته شده است. مطالعه ی اشعار جامی و بررسی موسیقایی آن ها و همچنین نگاهی به رساله ی موسیقی وی نشان می دهد، جامی علاوه بر آشنایی علمی و عملی با سازها و اجزا و چگونگی ساخت آنها، از راز و رمزهای آواز آگاه بوده و مقام های آوازی را می شناخته است و در مواردی مخصوصاً زمانی که از آوازخواندن و تحریر زدن سخن می گوید، دیدگاهش با نظریات استادان آواز کنونی قرابت دارد. در دیوان جامی همیشه اصطلاحات موسیقی در معنی تخصصی خود به کار نرفته بلکه گاه در خدمت آفرینش زیبایی ادبی قرار گرفته اند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

92 - معرّفی جُنگ خطّی 651 کتابخانة مجلس با نگاهی به ارزش‌های ادبی و پژوهشی آن
اصغر بهاری سید مهدی نوریان عطامحمّد رادمنش

در کنار دیوان‌های شعری و تذکره‌های شاعران، فرهنگ‌های لُغت، کتاب‌های امثال و حکم، آثار غیرادبی و جُنگ‌ها و سفینه‌های شعری از مهم‌ترین مآخذ زبان و ادبیات فارسی هستند که در آن‌ها می‌توان به نمونه‌های بسیاری از اشعار شاعران بازخورد. ارزش نوع اخیر، یعنی جُنگ‌ها و سفینه‌های ش چکیده کامل

در کنار دیوان‌های شعری و تذکره‌های شاعران، فرهنگ‌های لُغت، کتاب‌های امثال و حکم، آثار غیرادبی و جُنگ‌ها و سفینه‌های شعری از مهم‌ترین مآخذ زبان و ادبیات فارسی هستند که در آن‌ها می‌توان به نمونه‌های بسیاری از اشعار شاعران بازخورد. ارزش نوع اخیر، یعنی جُنگ‌ها و سفینه‌های شعری، اگرچه به اندازۀ دیوان‌های شعری و تذکره‌های شاعران نیست، با این حال در میان آن‌ها، می‌توان اشعار و آثاری یافت که گاه در پاره‌ای از پژوهش‌های ادبی، تنها منابع موثّق هستند. ازجملۀ این جُنگ‌ها و سفینه‌ها، جُنگ خطّی ارزشمندی است که تاریخ کتابت آن را بین قرن دهم تا یازدهم، حدس زده‌اند و دستنویس آن به شمارۀ 651 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. این نسخه به خطّ کاتبی ناشناس و احتمالاً از روی نسخه‌ای متعلّق به قرن ششم یا هفتم هجری کتابت شده‌است. مهمترین ویژگی‌های ارزشمند این نسخه وجود اشعاری از شاعران ناشناس و گمنام، اشعاری تازه از شاعران مشهور، انتساب اشعار برخی شاعران به شاعرانی دیگر، چند سوگندنامۀ نویافته است. مقالۀ حاضر ضمن معرّفی کامل این نسخه، می‌کوشد ارزش‌های ادبی و پژوهشی آن را برای علاقه‌مندان حوزۀ شعر، خصوصاً شعر فارسی در قرن پنجم، ششم و هفتم بازگو کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

93 - بررسی سبک شناسی لایه‌ای اشعار عارف سنندجی
صباح حسینی محمد علی گذشتی اشرف شیبانی اقدم

10.30495/bahar.2023.1998268.1085

شیخ محمود سنندجی متخلّص به عارف از شاعران و عارفان گمنام فارسی سرای در قرن سیزدهم هجری در شهر سنندج و در دورة قاجار بوده است. وی از پیروان طریقت نقشبندیّه بوده که در این طریقت به مقام خلافت و جانشینی مرشد و پیر طریقت رسیده است. شیخ محمود عارف، علاوه بر مقام بلند عرفانی چکیده کامل

شیخ محمود سنندجی متخلّص به عارف از شاعران و عارفان گمنام فارسی سرای در قرن سیزدهم هجری در شهر سنندج و در دورة قاجار بوده است. وی از پیروان طریقت نقشبندیّه بوده که در این طریقت به مقام خلافت و جانشینی مرشد و پیر طریقت رسیده است. شیخ محمود عارف، علاوه بر مقام بلند عرفانی و فقهی، شاعری توانا و زبر دست هم بوده و دیوان شعری از وی مشتمل بر ۶۹۳۲ بیت به یادگار مانده که تاکنون بررسی و تصحیح نشده است و از دید محقّقان و پژو هشگران ادبیّات فارسی پنهان مانده است. این دیوان در قالب‌های گوناگون شعر فارسی مانند: قصیده، غزل، قطعه، ترجیع‌بند، تضمین، مستزاد، رباعی، تخمیس و فرد است. وی شاعری مسلّط به رموز و فنون شاعری است که به تعداد تمام حروف الفبا در دیوانش قافیه ساخته است. از دیوان شیخ محمود سه نسخه تاکنون شناسایی شده که یک نسخه در کتابخانه اوقاف شهر سلیمانیّه عراق، و دو نسخة دیگر در آرشیوها و مجموعه‌های شخصی داخل کشورمان نگهداری می‌شود. محتوای اشعار شیخ محمود عارف، مضامین صوفیانه، عرفانی و مباحث اخلاقی و دینی است. وی عارفی پاک باخته است که در دیوانش فقط یک صدا شنیده می‌شود آن هم صدای سخن عشق الهی و عرفانی است. این نوشتار برای اوّلین بار به بررسی سبکی قصاید و غزلیّات دیوان عارف از منظر سبک شناسی لایه‌ای می‌پردازد.روش تحلیل در این نوشتار تحلیلی – توصیفی است وتلاش شده تا با بررسی شعر عارف به تجزیه و تحلیل سبکی آنها بپردازد. پس از بررسی اشعار عارف سنندجی مشخّص شد که در لایه واژگانی شاعر به خاطر تفکّر صوفیانه کاربرد واژگان ذهنی و خانقاهی زیاد است. در لایة اوایی، تأثیر پذیری از ساختار واژگانی زبان کردی که زبان مادری شاعر است، دیده می شود. در لایة بلاغی استفاده از تشبیه و استعاره و تلمیح بسیار زیاد است و شاعر با توجّه به تفکّر صوفیانه از زبان رمزی و استعاری بیشتر استفاده کرده است. در لایة نحوی، شاعر با توجّه به شیوة دورة بازگشت ادبی به تقلید از روش بزرگان سبک‌های خراسانی و عراقی پرداخته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

94 - بررسی اشارات حماسی و اساطیری در شعر عبّاس باقری
ثمر میری عبداله واثق عباسی

چکیده پایه و اساس روایت های حماسی همان روایت های اسطوره ای است که در گذر زمان تغییر پذیرفته و در تاریخی زمانبند زیسته اند و سرانجام توسّط شاعری توانمند به گونة شعر در آمده است. اسطوره تشریح نمادین از نیازهای ژرف روانی در منابع باستانی به شمار می آید که دقّت و تأمّل در چکیده کامل

چکیده پایه و اساس روایت های حماسی همان روایت های اسطوره ای است که در گذر زمان تغییر پذیرفته و در تاریخی زمانبند زیسته اند و سرانجام توسّط شاعری توانمند به گونة شعر در آمده است. اسطوره تشریح نمادین از نیازهای ژرف روانی در منابع باستانی به شمار می آید که دقّت و تأمّل در این دیدگاه ها، نشان می دهد که علی رغم اشتراک اساطیر در بن مایه های فکری، اسطوره ها امری شخصی نیستند بلکه توده ای از فرایندهای روانی و به هم پیچیده و گره خورده هستند. هدف از مقالة حاضر با عنوان بررسی اشارات حماسی و اساطیری در شعر عبّاس باقری، شناخت هر چه بیشتر کاربرد عناصر اساطیری و حماسی در اشعار شاعر معاصر به شیوة توصیفی- تحلیلی می‌باشد. نتیجه پژوهش نشان می دهد که باقری در اشعار خود توجّه ویژه به اسطوره و حماسه نشان داده است و تخیّل، پیوندی ناگسستنی با اسطوره و حماسه در شعر وی دارد. او مقصود خود را از اشارات حماسی و اساطیری به صورت کنایه، رمز، نماد، تشبیه، استعاره، تلمیح بیان نموده است. این عناصر بیشتر در قالب تلمیح به چهره های اساطیری و حماسی چون رستم، زال و ...، جانورانی مانند سیمرغ، باورها و آیین هایی چون نوش‌دارو، موجوداتی مانند اهورا و عناصر طبیعی اساطیری مثل گز و هامون انعکاس یافته است. شاعر از این عناصر صرفاً برای زیباسازی کلام خود استفاده نکرده بلکه دردها و مشکلات جامعة خود را که مردم به آن گرفتار هستند در اشعارش منعکس نموده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

95 - بررسی نشانه‏ شناسی اختلالات دوقطبی (مانیک- دپرسیو) در اشعار فروغ فرّخزاد
آرش مشفقی

چکیدهبا نگاهی ژرف کاوانه به آثار ادبی شاعران و نویسندگان ادبی می توان به رشد و تکاپو و ارتباط ادبیّات و روانشناسی پی برد. چرا که، هر اثری که خلق می شود خارج از دنیای روانشناسی نمی باشد. زیرا حالات درون روانی خالق اثر بر اثر خلق شده، سایه افکنده و در واقع اثر ادبی بیانگر چکیده کامل

چکیدهبا نگاهی ژرف کاوانه به آثار ادبی شاعران و نویسندگان ادبی می توان به رشد و تکاپو و ارتباط ادبیّات و روانشناسی پی برد. چرا که، هر اثری که خلق می شود خارج از دنیای روانشناسی نمی باشد. زیرا حالات درون روانی خالق اثر بر اثر خلق شده، سایه افکنده و در واقع اثر ادبی بیانگر پویش های درون روانی ناهشیار و هشیار نویسنده است. یکی از این حالات رایج در افراد، خاصه در شاعران، می تواند افسردگی باشد که منجر به افسرده واری می گردد. اختلال افسردگی، که داخل طبقۀ اختلال های خُلقی قرار می گیرد، در شکل کامل آن انواع مختلفی دارد که یکی از انواع آن اختلال دو قُطبی ( مانیک- دپرسیو) می باشد. هدف این پژوهش بررسی اشعار فروغ فرّخزاد، معروف به پری شاهدخت شعر معاصر، با توجّه به نشانه شناسی اختلالات دوقطبی (مانیک- دپرسیو) بود. برای این منظور از روش تحلیلی اشعار این شاعر استفاده گردید. بر اساس نتایج حاصل چنین به نظر می رسد، وجود دو کشانندۀ اساسی مرگ و زندگی در اشعار فروغ چشمگیر است. شاعر توانسته است دو درون مایۀ متباین و ضد و نقیض را با شگرد هنرمندانه در لابه لای اشعار خویش جا دهد، که همۀ اینها از حالات درون روانی سرشار از تقابل ها و تضادهای انسان نشأت می گیرد. عامل اصلی این حالات را می توان به شکست ها، ناکامی ها، و عقب افتادگی های دانش اجتماعی و... هر انسانی نسبت داد، در اشعار این شاعر به طور برجسته ای نمایان است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

96 - جایگاه تمثیل روایی در دیوان سیّد بهاءالدّین مستوفی الممالک
شیوا ده بزرگی علی محمد مؤذنی ثوراله نوروزی

چکیده دیوان سیّد بهاءالدّین از رویکردهای گوناگون قابل بررسی است. یکی از مفاهیم و موضوعات مهمّ و پرکاربرد آن، تمثیل و علی‌الخصوص تمثیل روایی (گسترده) است. وی برای بیان افکار و اندیشه‌های خویش در حوزه‌های دینی، اخلاقی و اجتماعی از حکایات تمثیلی بهره برده است و آن به دلیل چکیده کامل

چکیده دیوان سیّد بهاءالدّین از رویکردهای گوناگون قابل بررسی است. یکی از مفاهیم و موضوعات مهمّ و پرکاربرد آن، تمثیل و علی‌الخصوص تمثیل روایی (گسترده) است. وی برای بیان افکار و اندیشه‌های خویش در حوزه‌های دینی، اخلاقی و اجتماعی از حکایات تمثیلی بهره برده است و آن به دلیل اثرگذاری بهتر و بیشتر در ذهن مخاطب بوده، زیرا در پاره‌ای از مباحث بیان مطلب فقط از راه تمثیل و مثال میسّر می‌باشد. پژوهش حاضر که به روش (توصیفی- تحلیلی) مورد بحث و ارزیابی قرار گرفته شده است، به بیان تمثیل و کاربرد آن، بررسی اشعار در محوریت تمثیل روایی، معرّفی عناصر و ابزار مورد استفاده و پاسخ به پرسش مطرح شده می‌باشد که طبق یافته‌های پژوهش مشخّص گردید تمایلات سیّد بهاءالدّین در بیان تمثیلات رمزی براساس حروف ابجد از برجسته‌ترین ویژگی و هنرهای شاعری وی بوده و از این حیث نسبت به دیگر عناصر دارای بسامد و اثرگذاری بیشتری می‌باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

97 - خوانش بینامتنی اشعار عرفانی علاّمه حسن‌زادۀ آملی با قرآن کریم
جواد عابدی حسین پلارسایی رضا فرصتی جویباری

چکیده نظریۀ بینامتنیّت یکی از پرکاربردترین مسائل نقد ادبی است؛ یکی از مواردی که موجب زیبایی و دل‌نشینی آثار ادبی می‌گردد، تأثیرپذیری شاعران و نویسندگان از متون دیگر است و واکاوی آنها لذّت بخش است. سراسر اشـعار علّامه حسن‌زادۀ آملی، سرشار از مفاهیم عرفانی، مضمامین قرآن چکیده کامل

چکیده نظریۀ بینامتنیّت یکی از پرکاربردترین مسائل نقد ادبی است؛ یکی از مواردی که موجب زیبایی و دل‌نشینی آثار ادبی می‌گردد، تأثیرپذیری شاعران و نویسندگان از متون دیگر است و واکاوی آنها لذّت بخش است. سراسر اشـعار علّامه حسن‌زادۀ آملی، سرشار از مفاهیم عرفانی، مضمامین قرآنی و روایات می‌باشد، اشعارش سرشار از مضامین و مفاهیم عرفانی است، از این حیث شـعرهای او از پشتوانۀ عرفانی بسیـار غنی برخـوردار است و با توجّه به رویکرد بینـامتنیّت قـابل بررسی می‌باشد. در این مقاله تلاش برآن است، مفاهیم عرفانی و مضامین قرآنی در اشعار علّامه حسن‌زادۀ آملی با نگاه بینامتنی که به روش تطبیقی و تحلیلی- توصیفی است، مورد تحلیل قرارگیرد. بنابر این اشعار عرفانی او بر مبنای بینامتنی با قرآن کریم خوانش می‌شود؛ علّامه کوشیده است ضمن بیان احساسات خود در شعر به مسائل اعتقادی، آداب اسلامی و قرآنی بپردازد. با بررسی‌های به عمل آمده در اشعار علاّمه، انواع روابط بینامتنی از جمله: اشاره‌ای، الهامی و مفهومی، اسلوبی، جزئی و واژگانی دیده می‌شود، امّا به ترتیب، روابط الهامی و مفهومی، واژگانی، جزئی، اسلوبی بیشتر نمایان است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

98 - واکاوی باریک آرایه‌های بدیع معنوی در دیوان میرزا محسن تأثیر تبریزی
راضیه آقازاده

چکیده بدیع از دیدگاه زیبایی شناسی دانشی است که با آن زیبایی های سخن آشکار می شود و مجموعة شگردهایی است که کلام عادّی را کم و بیش تبدیل به کلام ادبی می کند. یکی از عناصر اساسی شعر به ویژه در سبک هندی علاوه بر صور خیال باریک، آرایه های به کار رفته در شعر این دوره است می چکیده کامل

چکیده بدیع از دیدگاه زیبایی شناسی دانشی است که با آن زیبایی های سخن آشکار می شود و مجموعة شگردهایی است که کلام عادّی را کم و بیش تبدیل به کلام ادبی می کند. یکی از عناصر اساسی شعر به ویژه در سبک هندی علاوه بر صور خیال باریک، آرایه های به کار رفته در شعر این دوره است میرزا محسن تأثیر تبریزی از جمله شاعران و پیروان مکتب صائب تبریزی است که با زبانی فصیح و شیوا، در بیان افکار و اندیشه های خود از آرایه های بدیعی که شامل صنایع بدیع لفظی و معنوی است استفادة فراوانی برده است. در این پژوهش که به شیوة توصیفی - تحلیلی انجام شده است، دیوان اشعار تأثیرتبریزی از دیدگاه بدیع معنوی مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته و صنایع برجستة بدیع معنوی در آن مشخّص شده است. از میان صنایع ادبی که در کتب بدیعی از آنها نام برده شده است صنایعی مانند تجاهل العارف، اسلوب معادله، پارادوکس، سیاقة‌الاعداد، مذهب کلامی، مطابقه، ایهام، مراعات النّظیر و ... در این دیوان به کارگرفته شده و برخی از آنها مانند: تجرید، اسلوب معادله، مذهب کلامی و تلمیح بسامد بالایی دارند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

99 - بررسی اصلاح طلبی و نوگرایی از دیدگاه فرّخی یزدی (1318-1267 ش)
محمد صادق‌زاده

مفهوم اصلا ح طلبی و تجدّدخواهی یکی از موضوعات اصلی، گسترده و متنوّع در دورة مشروطه بود و روشن فکران و مشروطه خواهان، هر کدام برداشتی خاص از آن داشتند، که بعدها تناقضات و مشکلات بسیار تاریخی، فرهنگی و سیاسی ایجاد کرد. فرّخی یزدی نیز با توجّه به گرایش های سیاسی و اندیشه ه چکیده کامل

مفهوم اصلا ح طلبی و تجدّدخواهی یکی از موضوعات اصلی، گسترده و متنوّع در دورة مشروطه بود و روشن فکران و مشروطه خواهان، هر کدام برداشتی خاص از آن داشتند، که بعدها تناقضات و مشکلات بسیار تاریخی، فرهنگی و سیاسی ایجاد کرد. فرّخی یزدی نیز با توجّه به گرایش های سیاسی و اندیشه های مسلکی و سبک انتقادی شدید خود، بطور جدّی به اصلاحات زیربنایی و انقلاب فکری و اخذ علوم و فنون غربی می اندیشید و در مبارزات سیاسی و قلمی، بدان می پرداخت. از این رو بیش ترین بسامد موضوعی سرمقالات وی انتقادات مستقیم علیه حکومت و دولت خودکامه و مجلس پوشالی و سپس اصلاح طلبی، آرمان خواهی و نوگرایی بود، که تاکنون تحقیقی مستقل در این باره پدید نیامده است. نگارنده در این نوشتار می کوشد براساس نتایج بازخوانی و تجزیه و تحلیل روزنامه ها، سرمقالات و اشعار فرّخی، از سه منظر زیر به نقد و بررسی دیدگاه های وی دربارة اصلاح طلبی و نوگرایی بپردازد: الف ـ موانع و مشکلات بر سر راه مشروطه خواهی، اصلاحات انقلابی و فکری؛ ب ـ ضرورت اصلاحات انقلابی و فکری و عوامل مؤثّر در آن؛ ج ـ شیوه های نوگرایی و اخذ علوم و فنون غربی. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

100 - وزیران عصر حافظ در دیوان حافظ
ایرج شهبازی

این مقاله، پس از مقدمه ای کوتاه درباره مفهوم وزارت در ادب فارسی، به بررسی زندگی وزیران عصر حافظ پرداخته است. خواجه عمادالدین محمود کرمانی، خواجه برهان الدین فتح الله، خواجه قوام الدین محمد صاحب عیار و جلال الدین تورانشاه، چهار وزیری هستند که حافظ به آنها علاقه ویژه داشت چکیده کامل

این مقاله، پس از مقدمه ای کوتاه درباره مفهوم وزارت در ادب فارسی، به بررسی زندگی وزیران عصر حافظ پرداخته است. خواجه عمادالدین محمود کرمانی، خواجه برهان الدین فتح الله، خواجه قوام الدین محمد صاحب عیار و جلال الدین تورانشاه، چهار وزیری هستند که حافظ به آنها علاقه ویژه داشته و اشعاری در ستایش آنها سروده است. بررسی اشعار حافظ در ستایش وزیران یاد شده، با نگاهی تاریخی موضوع اصلی این مقاله است. مطالعاتی از این دست می تواند پرتوی نو بر عصر حافظ بیفکند و در نهایت گامی کوچک در جهت تدوین تاریخ جامع ادبیات فارسی به حساب آید. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

101 - تصویر جامعه در اشعار سید اشرف الدین گیلانی «نسیم شمال»
افسانه وارسته فر دلشاد عامری افسر افشاری نادری

جامعه شناسی ادبیات یکی از جدیدترین حیطه‌ها در جامعه‌شناسی است. در این حوزه ‌اوضاع و احوال دینی، اخلاقی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ایدؤلوژیک جامعه در ارتباط با ادبیات مورد بررسی قرار می گیرد. در چارچوب این حوزه به تحلیل اشعار سید اشرف الدین گیلانی، یکی از شعرای محبوب دور چکیده کامل

جامعه شناسی ادبیات یکی از جدیدترین حیطه‌ها در جامعه‌شناسی است. در این حوزه ‌اوضاع و احوال دینی، اخلاقی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ایدؤلوژیک جامعه در ارتباط با ادبیات مورد بررسی قرار می گیرد. در چارچوب این حوزه به تحلیل اشعار سید اشرف الدین گیلانی، یکی از شعرای محبوب دورة مشروطیت پرداختیم. در این دوره در ادبیات شاهد مفاهیمی جدید چون وطن، دولت، ملّت، آزادی، قانون و. . . . هستیم. اگرچه برخی از این کلمات قبلاً نیز در اشعار بچشم می خورد، اما با کاربرد مدرن آن‌ها که برآمده‌ از اندیشه‌های نوین مشروطه خواهی و حاکمیت مردم است بر می‌خوریم. دیوان نسیم شمال از آن جهت انتخاب شد که تصور می شود با توجه به کم سوادی غالب ایرانیان در آن زمان، مردم اشعاری را که آهنگین بوده و به خصوص سبک محاوره‌ای داشته به‌تر به حافظه سپرده و تحت تأثیر اندیشه‌های آن قرار می‌گرفتند. سیداشرف الدین گیلانی از میان مردم و از خطة شمال برخاسته بود، تمام عمر با مردم و در میان مردم زیست و از احوال و دغدغه‌های زندگی آنان اطلاع کامل داشت و به همین دلیل بخوبی توانست با آنان ارتباط برقرار نماید. از آن جا که یکی از موضوع هایی که جامعه‌شناسی ادبیات بدان می پردازد، بررسی بازتاب اوضاع و احوال اجتماعی در پدیده‌های ادبی است در این پژوهش ابتدا وقایع زمان مشروطیت را در سه مقولة اجتماعی، سیاسی و اقتصادی طبقه‌بندی کردیم، سپس محتوای اشعار دیوان را در این مقوله‌ها قرار دادیم، از انطباق مضامین دیوان با وقایع تاریخی به ‌این نتیجه رسیدیم که شاعر، وجدان آگاه زمانة خود بوده‌ است و نابسامانی‌ها، امیدها، اختلافات طبقاتی، فقر، مشکلات خانوادگی و . . . را بخوبی در اثر خود منعکس کرده‌ است. پرونده مقاله

فهرست مقالات اشعار

سکوی نشر دانش

پیوندهای سایت

مراکز مرتبط

پشتیبانی

صفحات رسمی