بررسی اشارات حماسی و اساطیری در شعر عبّاس باقری

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

ثمر میری ¹ , عبداله واثق عباسی ²

1 - دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

تاریخ دریافت : 1397/11/28 تاریخ پذیرش : 1398/03/29 تاریخ انتشار : 1399/03/01

کلید واژه: حماسه, اشعار, کلید واژه‌ها: اسطوره, عبّاس باقری,

چکیده مقاله :

چکیده پایه و اساس روایت های حماسی همان روایت های اسطوره ای است که در گذر زمان تغییر پذیرفته و در تاریخی زمانبند زیسته اند و سرانجام توسّط شاعری توانمند به گونة شعر در آمده است. اسطوره تشریح نمادین از نیازهای ژرف روانی در منابع باستانی به شمار می آید که دقّت و تأمّل در این دیدگاه ها، نشان می دهد که علی رغم اشتراک اساطیر در بن مایه های فکری، اسطوره ها امری شخصی نیستند بلکه توده ای از فرایندهای روانی و به هم پیچیده و گره خورده هستند. هدف از مقالة حاضر با عنوان بررسی اشارات حماسی و اساطیری در شعر عبّاس باقری، شناخت هر چه بیشتر کاربرد عناصر اساطیری و حماسی در اشعار شاعر معاصر به شیوة توصیفی- تحلیلی می‌باشد. نتیجه پژوهش نشان می دهد که باقری در اشعار خود توجّه ویژه به اسطوره و حماسه نشان داده است و تخیّل، پیوندی ناگسستنی با اسطوره و حماسه در شعر وی دارد. او مقصود خود را از اشارات حماسی و اساطیری به صورت کنایه، رمز، نماد، تشبیه، استعاره، تلمیح بیان نموده است. این عناصر بیشتر در قالب تلمیح به چهره های اساطیری و حماسی چون رستم، زال و ...، جانورانی مانند سیمرغ، باورها و آیین هایی چون نوش‌دارو، موجوداتی مانند اهورا و عناصر طبیعی اساطیری مثل گز و هامون انعکاس یافته است. شاعر از این عناصر صرفاً برای زیباسازی کلام خود استفاده نکرده بلکه دردها و مشکلات جامعة خود را که مردم به آن گرفتار هستند در اشعارش منعکس نموده است.

چکیده انگلیسی:

Abstract         The basis of epic narratives are the same mythical stories that have been changed in the passage of time and have lived in a specific timetable and ultimately have been converted into verse by a competent poet. The myth is the symbolic explanation of profound psychological needs in the ancient sources. The scrutiny on these matters indicate that despite the combination of myths in the thought themes, they are not personal, but are a mass of psychological complex and interwoven processes. The purpose of present paper entitled : studying the epical mythological allusion in Abbas Bagheri's poetry is to have a comprehensive knowledge about the contemporary poets in a descriptive – analytical method and how the mythical and epical elements have been studied. The research shows that Bagheri has paid special attention to myth and epic in his poetry and there is a inseparable bond of myth and epic in his poetry. He has stated his purpose in the mold of epic and myth as allusion, symbol, allegory, image, and allusiveness. These elements have been mostly reflected in the frame of allusiveness to features of mythology and epic like Rostam, Zaal, and … and animals like Simorgh and beliefs and traditions like Nooshdaru (panacea) and creatures like Ahoora, and epical natural elements like Gaz and Hamoon. The poet has not used them merely for beautifying his words but has reflected the torments and problems of his society in it.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

• آموزگار، ژاله، (1391)، تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت، چاپ سیزدهم.


• اسلامی­ندوشن، محمّدعلی، (1390)، داستان داستان­ها، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ سوم.


• امامی، نصرالله، (1378)، مبانی و روش­های نقد ادبی، تهران: جامی، چاپ دوم.


• باقری، عبّاس، (1362)، تبعید در آفتاب، مشهد: باران.


• ــــــــــــ ، (1369)، ایّوب در باد، تهران: برگ، چاپ اوّل.


• ــــــــــــ ، (1385)، از صدای نفس برگ، تهران: شیدانگر، چاپ نخست.


• ــــــــــــ ، (1386)، رخنه در سکوت، تهران: شیدانگر، چاپ نخست.


• ــــــــــــ ، (1387الف)، نه پنجره نه ای کاش، تهران: اتّکا، چاپ دوم.


• ــــــــــــ ، (1387ب)، مثل شاخة ترنج، تهران: سورة مهر، چاپ اوّل.


• ـــــــــــ ، (1395الف)، چیدن کلمات روی بند رخت، تهران: فصل پنجم، چاپ اوّل.


• ـــــــــــ ، (1395ب)، از این بلندتر، تهران: تلاش، چاپ اوّل.


• حمیدیان، سعید، (1372)، درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران:مرکز، چاپ دوم.


• دارمستتر، جیمس، (1348)، تفسیر اوستا و ترجمة گاتاها، ترجمه و تحشیه موسی جوان، تهران:دنیای کتاب، چاپ اوّل.

۱4- دستغیب، عبداللّه، (۱۳۹۱)، از دریچة نقد (مجموعه مقالات دفتر چهارم)، تهران، خانه کتاب، چاپ اوّل.

15- رستگارفسایی، منصور، (1383)، پیکرگردانی در اساطیر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اوّل.

16- سارتر، ژان پل، (1346)، ادبیّات چیست؟، ترجمة ابولحسن نجفی و مصطفی رحیمی، تهران: زمان، چاپ اوّل.

17- سعیدی سیرجانی، علی اکبر، (1391)، ضحّاک ماردوش، تهران: پیکان، چاپ هفتم.

18- شایگان، داریوش، (1355)، بت‌های ذهنی و خاطرة ازلی، تهران: امیرکبیر.

19- صفا، ذبیح­الله، (1390)، حماسه­سرایی در ایران از قدیم­ترین عهد تاریخی تا قرن چهارم هجری، تهران: فردوس، چاپ پنجم.

20- قهرمانی، محمّدعلی، (۱۳۹۴)، بررسی بن­مایه­های ادبیّات پایداری در اشعار عبّاس باقری، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه زابل.

21- مختاری، محمد، (1369)، اسطورة زال، تهران: آگاه، چاپ اوّل.

22- مرتضوی، منوچهر، (13۶۹)، فردوسی و شاهنامه، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اوّل.

23- مسکوب، شاهرخ، (13۵۴)، مقدّمه­ای بر رستم و اسفندیار، تهران: امیرکبیر.

24- مهاجرانی، سیّد عطاءالله، (1376)، گزند باد، تهران: اطلاعات، چاپ سوم.

25- هینلز، جان، (۱۳۶۸)، شناخت اساطیر ایران، ترجمة ژاله آموزگار- احمد تفضّلی، تهران: کریم‌خان‌زند، چاپ اوّل.

26- یاحقّی، محمّدجعفر، (1394)، فرهنگ اساطیر و داستان­واره­ها در ادبیّات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر، چاپ پنجم.

27- یارشاطر، احسان و دیگر نویسندگان، (13۷۹)، تاریخ ایران کیمبریج (از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان پژوهش دانشگاه کیمبریج)، ترجمة حسن انوشه، جلد سوم (بخش اوّل)، تهران: امیرکبیر، چاپ ششم.