بررسی نشانه‏ شناسی اختلالات دوقطبی (مانیک- دپرسیو) در اشعار فروغ فرّخزاد

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

آرش مشفقی ¹ (گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.)

تاریخ دریافت : 1400/06/25 تاریخ پذیرش : 1400/10/28 تاریخ انتشار : 1400/12/01

کلید واژه: افسردگی, کلید واژه‌ها: اختلالات خُلقی, اختلالات دو قطبی, اشعار فروغ فرّخزاد,

چکیده مقاله :

چکیدهبا نگاهی ژرف کاوانه به آثار ادبی شاعران و نویسندگان ادبی می توان به رشد و تکاپو و ارتباط ادبیّات و روانشناسی پی برد. چرا که، هر اثری که خلق می شود خارج از دنیای روانشناسی نمی باشد. زیرا حالات درون روانی خالق اثر بر اثر خلق شده، سایه افکنده و در واقع اثر ادبی بیانگر پویش های درون روانی ناهشیار و هشیار نویسنده است. یکی از این حالات رایج در افراد، خاصه در شاعران، می تواند افسردگی باشد که منجر به افسرده واری می گردد. اختلال افسردگی، که داخل طبقۀ اختلال های خُلقی قرار می گیرد، در شکل کامل آن انواع مختلفی دارد که یکی از انواع آن اختلال دو قُطبی ( مانیک- دپرسیو) می باشد. هدف این پژوهش بررسی اشعار فروغ فرّخزاد، معروف به پری شاهدخت شعر معاصر، با توجّه به نشانه شناسی اختلالات دوقطبی (مانیک- دپرسیو) بود. برای این منظور از روش تحلیلی اشعار این شاعر استفاده گردید. بر اساس نتایج حاصل چنین به نظر می رسد، وجود دو کشانندۀ اساسی مرگ و زندگی در اشعار فروغ چشمگیر است. شاعر توانسته است دو درون مایۀ متباین و ضد و نقیض را با شگرد هنرمندانه در لابه لای اشعار خویش جا دهد، که همۀ اینها از حالات درون روانی سرشار از تقابل ها و تضادهای انسان نشأت می گیرد. عامل اصلی این حالات را می توان به شکست ها، ناکامی ها، و عقب افتادگی های دانش اجتماعی و... هر انسانی نسبت داد، در اشعار این شاعر به طور برجسته ای نمایان است.

چکیده انگلیسی:

AbstractWith a profound look at the literary works of poets and literary writers, one can see the growth and development of literature and psychology.  Since, every created work is not outside the world of psychology. Because the inner psychological states of the creator of the work shadow on the created work, and in fact, the literary work expresses the conscious and unconscious inner psychological dynamics of the author. One of these common situations in the individuals, especially in the poets, can be depressed mood which leads to "depression". Depression disorder, which is placed in the inside of mood disorders class, in its full form, has several types that one of its types is bipolar disorder (Manic-Depressive). The aim of the present study was to examine the poems of Forough Farrokhzad, known as Pari Shahdokht of contemporary poetry, based on the semiotics of bipolar disorder (Manic-Depressive). For this purpose, the analytical method of poetry of the poet was used. According to the results, it seems that the existence of two essential drives of life and death in Forough's poems is impressive. The poet has been able to place two opposite and contradictory sources in her poems with artistic techniques, all of which emanate from inner psychological states full of contrasts and contradictions of human. The main factor of these states can be attributed to the failures, frustrations, and backwardness of social knowledge and ... of any human being which is very prominent in the poems of this poet.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

الف - کتابنامه

1- آزاد، حسین، (1382)، آسیب‏شناسی روانی (1)، تهران: بعثت، چاپ هفتم.

2- اقتصادی نیا، سایه، (1394)، هم شاعر، هم شعر، تهران: نشرمرکز، چاپ اوّل.

3- براهنی، رضا، (1371)، طلا در مس (در شعر و شاعری)، ج 2، تهران: ناشر نویسنده.

4- زرّین‏کوب، عبدالحسین، (1388)، آشنایی با نقد ادبی، تهران: سخن، چاپ هشتم.

5- شمیسا، سیروس، (1383)، راهنمای ادبیات معاصر، تهران: میترا، چاپ اوّل.

6- ـــــــــــــــ ، (1378)، نقد ادبی، تهران: فردوس، چاپ اوّل.

7- جلالی، بهروز، (1377)، جاودانه زیستن، در اوج ماندن، تهران: مروارید، چاپ دوم.

8- ــــــــــــ ، (1376)، در غروبی ابدی، مجموعه آثار منثور فروغ، تهران: مروارید.

9- جمشیدی، اسماعیل، (1376)، خودکشی صادق هدایت، تهران: زرّین، چاپ دوم.

10- جوانمرد، غلامحسین، (1395)، آسیب‏شناسی روانی (2)، تهران: دانشگاه پیام نور، جاپ دهم.

11- عابدی، کامیار، (1380)، به رغم پنجره‏های بسته: شعر معاصر زنان، تهران: کتاب نادر، چاپ اوّل.

12- غیاثی، محمّدتقی، (1385)، نقد روانشناختی متن ادبی، تهران: نگاه، چاپ اوّل.

13- فرخزاد، فروغ، (1385). دیوان، تهران: پل، چاپ پنجم.

14- ــــــــــــ ، (1369)، تولّدی دیگر، تهران: مروارید، چاپ شانزدهم.

15- ــــــــــــ ، (1348)، دیوار، تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.

16- فرّخزاد، پوران، (1380)، کسی که مثل هیچکس نیست، تهران: کاروان.

17- ماسن، ه. ج.، کیگان، ج.، کارول، آ. و کانجر، ه. ج، (1395)، رشد و شخصیّت کودک، ترجمة یاسایی، مهشید، تهران: رشد.

18- مرادی کوچی، شهناز، (1379)، شناختنامۀ فروغ فرّخزاد، تهران: قطره، چاپ اوّل.

19- نیکبخت، محمود، (1372)، از گمشدگی تا رهایی، اصفهان: مشعل.

20- یاوری، حورا، ( 1387 )، رانکاوی و ادبیّات: دو متن، دو انسان، دو جهان، تهران: سخن، چاپ اوّل.

 

ب- مقالات و منابع خارجی

21- آریان، حسین؛ تلخابی ، مهری، ( 1399 )، «تحلیل مفهوم مرگ در شعر فروغ فرّخزاد بر اساس نظریّۀ استعاره شناختی»، نشریّۀ مطالعات زبانی و بلاغی، پاییز و زمستان، دورۀ 11، شمارۀ 22، صص: 7 – 36. 

22- بختیاری، محمّد‏رضا، (1393)، «نگاهی به شعر و اندیشۀ فروغ فرخزاد»، فصلنامه پژوهش‏های ادبی و بلاغی، سال دوم، شمارة 8، پاییز، صص 87-108.

23- ذوالفقارخانی، مسلم، (1399)، «بررسی اصالت زن – طبیعت و اندیشه‌های طبیعت گرایانه فروغ فرّخزاد»، فصلنامۀ پژوهشنامه ادب غنایی، پاییز و زمستان، دورۀ 18، شمارۀ 34، صص: 123 – 142.

24- عبّاسی، حبیب‌اله؛ رامیار، رامک، (1399)، «بررسی نشانه‌های دینی در شعر فروغ فرّخزاد با استفاده از نظریّۀ نشانه شناسی پیرس»، نشریّۀ متن پژوهی ادبی( زبان وادبیات فارسی) زمستان، دورۀ 24، شمارۀ 86، صص: 163 – 190.

25- کریمی حاجی خادمی، فرید، (1399)، «مؤلّفه‌های هستی شناسانۀ هایدگر در شعر فروغ فرّخزاد»، نشریّۀ پژوهشنامه اورمزد، بهار، شمارۀ50، صص: 100 – 121.

26_ American psychiatric Association (APA) (2013). Diagonistic and statistical Manual of mental Disorders. 5^thedn. Washington, DC: APA.

27_Kring, Ann M., Johnson, Sheri L., Davison, Gerald C., Neale,John M. (2010). Abnormal Psychology. Eleventh Edition. John Wiley & Sons, Inc. USA.

28_Sarason, E., J. and Sarason, B., R. (2005). Abnormal Psychology: The problem of maladaptive behavior.  Longman Higher Education. USA.