معرّفی جُنگ خطّی 651 کتابخانة مجلس با نگاهی به ارزش‌های ادبی و پژوهشی آن
محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی
اصغر بهاری
1
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد)
سید مهدی نوریان
2
(استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد)
عطامحمّد رادمنش
3
(استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد)
کلید واژه: 6, 7, جُنگ 651, نسخۀ خطّی, کتابخانۀ مجلس, اشعار نویافته, شاعران گمنام, سوگندنامه, شعر فارسی قرن 5,
چکیده مقاله :
در کنار دیوان‌های شعری و تذکره‌های شاعران، فرهنگ‌های لُغت، کتاب‌های امثال و حکم، آثار غیرادبی و جُنگ‌ها و سفینه‌های شعری از مهمترین مآخذ زبان و ادبیات فارسی هستند که در آن‌ها می‌توان به نمونه‌های بسیاری از اشعار شاعران بازخورد. ارزش نوع اخیر، یعنی جُنگ‌ها و سفینه‌های شعری، اگرچه به اندازۀ دیوان‌های شعری و تذکره‌های شاعران نیست، با این حال در میان آن‌ها، می‌توان اشعار و آثاری یافت که گاه در پاره‌ای از پژوهش‌های ادبی، تنها منابع موثّق هستند. ازجملۀ این جُنگ‌ها و سفینه‌ها، جُنگ خطّی ارزشمندی است که تاریخ کتابت آن را بین قرن دهم تا یازدهم، حدس زده‌اند و دستنویس آن به شمارۀ 651 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. این نسخه به خطّ کاتبی ناشناس و احتمالاً از روی نسخه‌ای متعلّق به قرن ششم یا هفتم هجری کتابت شده‌است. مهمترین ویژگی‌های ارزشمند این نسخه وجود اشعاری از شاعران ناشناس و گمنام، اشعاری تازه از شاعران مشهور، انتساب اشعار برخی شاعران به شاعرانی دیگر، چند سوگندنامۀ نویافته است. مقالۀ حاضر ضمن معرّفی کامل این نسخه، می‌کوشد ارزش‌های ادبی و پژوهشی آن را برای علاقه‌مندان حوزۀ شعر، خصوصاً شعر فارسی در قرن پنجم، ششم و هفتم بازگو کند.
Alongside the collection of poems and the poets’ biographies, the dictionaries, the Amsal-o-Hekam books, the nonliterary works and poetry miscellany and collections are considered as the most important references of the literature and Farsi language where one can come across a lot of samples of poems of the poets. The value of the recent type- that is, the poetry miscellany and poetry collections although not as much as the poetry collections and the poets’ biographies, one can gain access to poems and works that can be counted as the sole trustworthy references in some literary researches. Among these poetry miscellany and collections there is a valuable handwritten miscellany that has been estimated to have been recorded between the tenth and eleventh centuries and its handwritten copy is kept in the library of the majlis of Islamic council under number 156. This manuscript has been written by an unknown scribe and has been probably recorded based on the manuscript belonging to the sixth or seventh hijri century. The most prominent trait of this manuscript is the essence of the poems written by the unknown poets, the recent poems by the famous poets, and the attribution of some poems to the other poets, and some affidavits. The present article introduces this copy fully and tries to unravel its literary and research values for those who are interested in the poetry specially the Farsi poetry in the 5th, 1th, and 7th centuries.
انوری.(1376). دیوان، به اهتمام محمّدتقی مدرّس رضوی، 2ج، چاپ4، تهران: علمی و فرهنگی.
اوحدی بلیانی، تقی.(1389). عرفات‌العاشقین و عرصات‌العارفین، تصحیح ذبیح‌الله صاحبکاری و آمنه فخر احمد، تهران: میراث مکتوب.
بشری، جواد.(1387). گناه بخت منست این گناه دریا نیست، فصلنامۀ نامۀ فرهنگستان، سال دهم، شمارۀ 3، پیاپی 39.
جُنگ 651 سنا، کتابخانۀ مجلس. ردیف 651، مجموعۀ نسخ خطّی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی. [نسخۀ خطّی].
درایتی، مصطفی.(1389). فهرستوارۀ دست‌نوشت‌های ایران، 12ج، تهران: کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
دولتشاه سمرقندی، ابن بختیشاه.(1385). تذکرة‌الشّعرا، تصحیح فاطمه علاقه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
رشید وطواط.(1339). دیوان، تصحیح سعید نفیسی، تهران: کتابخانۀ بارانی.
صفا، ذبیح‌الله.(1369). تاریخ ادبیات در ایران، ج 3/1، چاپ7، تهران: فردوس
ضیاء، محمدرضا.(1391). سفینۀ شاعران قدیم، در متون ایرانی، ج3، تهران: کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
فرخنده پیام.(1360). مجموعۀ مقالات تحقیقی- علمی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد. [مقاله].
قمری آملی، سراج‌الدّین.(1368). دیوان، به اهتمام یدالله شکری، تهران: معین.
هدایت، رضاقلی‌خان.(1382). مجمع‌الفصحا، به کوشش مظاهر مُصفّا، بخش3 از ج1، تهران: امیرکبیر.
_||_