اثرپذیری اشعار عربی پارسی گویان قرنهای ششم و هفتم هجری از اوزان متداول شعر فارسی

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

سیداسعد شیخ احمدی ¹ ( استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان )

تاریخ دریافت : 1390/01/14 تاریخ پذیرش : 1390/04/05 تاریخ انتشار : 1390/06/01

کلید واژه: اوزان متداول شعر فارسی, اشعار تازی, شعر ملمع, تأثیر شعر فارسی بر شعر تازی, common rhythms of Persian poems, Arabic poems, the influence of Persian poems on Arabic poems, bilingual poem,

چکیده مقاله :

یکی از موضوعات اصلی ادبیات تطبیقی، بررسی تأثیرهای ادبیات زبان‌های پویا بر همدیگر است و درباره زبان‌های فارسی و عربی، بیش‌تر سخن از تأثیر ادب عربی برادب فارسی است. امّا در این مقاله، سخن از تأثیر اوزان متداول شعر فارسی بر اشعار عربی پارسی گویان قرن های ششم و هفتم هجری است. اوزان رایج شعر کهن فارسی هرچند ماخوذ از شعر عربی است، امّا پارسی گویان در آن تصرف کرده‌اند و آن را با ساختار زبان فارسی هماهنگ نموده‌اند. این پارسی گویان در سرایش شعر عربی – علاوه بر بحور ویژه شعر عرب – بحور متداول شعر فارسی را منظور داشته اند و اشعار عربی خویش را بدان آراسته اند. در این مقاله با بهره گرفتن از منابع معتبر، تفاوت کاربرد اوزان مشهور شعر عرب و فارسی بیان شده است و نتیجه‌ای که به‌دست آمده، آن است که بیش‌تر ملمعات و اشعار عربی شاعران ایرانی، در وزن و شیوه‌ی سرایش، تابع شعر فارسی است و در واقع این شاعران عربی را به شیوه عجمی گفته اند و به قول مولانا: چه غم است ار زرم بشدکه مئی هست هم‌چو زر عربی گرچه خوش بود عجمی گو تو ای پسر

چکیده انگلیسی:

One of the most important issues in comparative literature is the investigation and analyzing the relationship between the literature of  creative  languages  and their  influences  on  each other.  Although  Arabic literature have  influenced  on most of the  Persian literay works, in this essay the  common  rhythms 0f  persian poems   that   lnfluence  on  persian’s   Arabic  poems  during  sixth  and   seventh centueries  will be  disscussed .Whereas common  rhythms   0f  persian  classical poems  is caused of  Arabic poems,  persian  poets  have  applied  it  to  Persian structure . In  addition to  use  Arabic  meters,   the persian  poets  considered   Persian meters  in their Arabic poems. In this essay the differences between   common  rhythms   in   Arabic  and  Persian   poems  are  disscused   by means of   reliable refrences.  The tresults demonstrates that the most bilingual and  Arabic poems     found   in   works  of  Iranian  poets,  in  rhythem  and  method of poetry,  are influenced by Persian poems. In fact these poets  said  Arabic in Persian form.

منابع و مأخذ:

        1-        امیر معزی (1363)، دیوان، به کوشش ناصر هیری، تهران ، نشر مرزبان.

        2-        بدیع یعقوب، امیل (1991)، المعجم المفصل فی علم العروض و القافیه، بیروت ، دارالکتب العلمیه.

        3-        بلخی، جلال الدین (1363) کلیات شمس، به کوشش فروزانفر، دوره ده جلدی، تهران، امیرکبیر.

        4-        بلخی، جلال الدین (1372) مثنوی معنوی، به کوشش محمد استعلامی، جلد اول، تهران ، زوار.

        5-        جبلی، عبدالواسع (1362) دیوان، به کوشش ذبیح الله صفا، تهران ، امیرکبیر.

        6-        خاقانی شروانی، بدیل بن علی (1368) دیوان، به کوشش ضیاالدین سجادی، تهران ، زوار.

        7-        خانلری، پرویز(1367) وزن شعر فارسی، تهران ، انتشارات توس.

        8-        رازی،شمس الدین محمد(1360)المعجم فی معاییر اشعار العجم،به تصحیح مجدد مدرس رضوی،چاپ سوم،تهران،زوار

        9-        سعدی، مصلح الدین مشرف بن عبدالله (1372) کلیات سعدی، به کوشش محمد علی فروغی، تهران ، امیرکبیر

      10-      شفیعی کدکنی، محمدرضا(1365) گزیده غزلیات شمس، تهران ، انتشارات سپهر.

      11-      شمسیا، سیروس(1374) سبک شناسی شعر، تهران ، انتشارات فردوسی.

      12-      عتیق،عبد العزیز(بی تا)علم العروض والقافیه،بیروت،دار النهضه العربیه.

      13-      معروف، نایف و عمر الاسعد(1987)علم العروض التطبیقی،چاپ اول،بیروت،دارالنفائس.

      14-      منوچهری دامغانی(1326) دیوان، به کوشش محمد دبیرسیاقی،تهران، چاپخانه پاکت چی.

      15-      هاشمی سید احمد(1923) جواهرالادب، المجلدالثانی، قاهره ، مطبعه المقطف و المقطم.

      16-      هاشمی سید احمد(1961) میزان الذهب فی صناعه شعرالعرب، قاهره، مطبعه المقطف و المقطم.