-
دسترسی آزاد مقاله
1 - ادبیات تعلیمی در اندیشه رودکی و بشار
فاطمه مشکیادبیات تطبیقی نوعی فعالیت در حوزه نقد ادبی به حساب می‌آید، که در آن ادبیات در مفهوم کلی مقایسه، و درباره تلاقی آن در دو یا چند فرهنگ و زبان مختلف پژوهش می‌شود. به تعبیری دیگر موضوع آن بحث درباره "روابط و تأثیرات ادبی" دو ملت است. در واقع ادبیات تطبیقی به‌طور اساسی از زم چکیده کاملادبیات تطبیقی نوعی فعالیت در حوزه نقد ادبی به حساب می‌آید، که در آن ادبیات در مفهوم کلی مقایسه، و درباره تلاقی آن در دو یا چند فرهنگ و زبان مختلف پژوهش می‌شود. به تعبیری دیگر موضوع آن بحث درباره "روابط و تأثیرات ادبی" دو ملت است. در واقع ادبیات تطبیقی به‌طور اساسی از زمانی مطرح شد که ارتباط بین ملت‌ها گسترش یافت و آثار ادبی هر ملت در سایر ملل ترجمه و استفاده شد. در مقاله حاضر ابتدا از مفاهیم، مبانی و اهمیت این شاخه جدید ادبیات سخن به میان آمده، و سپس در راستای بررسی تطبیقی زندگینامه، زبان شعری و پاره‌ای از مضامین مشترک رودکی و بشار را بررسی کرده‌ایم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - نگاهی تطبیقی به تصویرِشب از نگاه ادوارد یونگ و آلفرد دو موسه
مهدی ممتحن نسرین دفترچی علی اصغر شهناز خضرلوادوارد یونگ شاعر انگلیسی اواخر قرن هفدهم در اثر معروف خود با عنوانتفکراتِ شبانه تصویری غریبانه از صحنۀ مرگِ همسرشارائه می‌هد. آلفرد دو موسه، شاعرِ فرانسوی قرنِ نوزدهم در سرودنِ مجموعۀ شعری اش با عنوانشبها از ادوراد یونگ الهام می‌پذیرد. او شب را تنها شاهد روزگا چکیده کاملادوارد یونگ شاعر انگلیسی اواخر قرن هفدهم در اثر معروف خود با عنوانتفکراتِ شبانه تصویری غریبانه از صحنۀ مرگِ همسرشارائه می‌هد. آلفرد دو موسه، شاعرِ فرانسوی قرنِ نوزدهم در سرودنِ مجموعۀ شعری اش با عنوانشبها از ادوراد یونگ الهام می‌پذیرد. او شب را تنها شاهد روزگار غم زده اش در نظر می گیرد و الهه های شعر را برای التیامِ دردِ فراقش از ژرژ ساند به یاری می طلبد. در این مقاله در نظر داریم این دو مجموعه ی شعری را باهم مقایسه کنیم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - دنیاگریزی در شعر ناصر خسرو و ابوالعتاهیه
مریم محمودیدنیاگریزی، از مضامین عمده در شعر و ادب فارسی و عربی است که از بنمایه های شعر زهد و تحقیق (قرن دوم هجری) ابوالعتاهیه، شاعر قدرن دوم وسوم هجری است. شاید بتوان گفت در سیر تکامل شاعر زهد و تحقیق ادبفارسی، ناصرخسرو و سپس اوج آن سنایی است. هدف از این تحقیدق ، پیداکردن نقار مش چکیده کاملدنیاگریزی، از مضامین عمده در شعر و ادب فارسی و عربی است که از بنمایه های شعر زهد و تحقیق (قرن دوم هجری) ابوالعتاهیه، شاعر قدرن دوم وسوم هجری است. شاید بتوان گفت در سیر تکامل شاعر زهد و تحقیق ادبفارسی، ناصرخسرو و سپس اوج آن سنایی است. هدف از این تحقیدق ، پیداکردن نقار مشترک این دو شاعر مانند بسامد بالای مضمون در شار، وابستگیبه دربار و مهجور شدن شان می باشد. تصاویری که از دنیا در ذهن و اندیشدهناصرخسرو و ابوالعتاهیهوجود دارد؛ از طریق واژگان به خوبی منتقل شدهاست. این تصاویر، چهره حقیقی آنان را نشان می دهد. تصویرابوالعتاهیه ازدنیا، ترسیم زشت و ناخوشایند نیست و حتی گاهی نگاه حکیمانه دارد. درانتها باید گفت هر دو شاعر توصیه های بسیاری بر ترک دنیا و تمایلات دنیویارائه داده اند. دلیل عمده هر دو ناپایداری و گذرندگی دنیاست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - سجال شعری به سبک تراژدی در شعر یحیی سماوی و محمد مهدی جواهری
محمد اعتمادیشکی نیست که کشور عراق در دوران معاصر تاریخی بر فراز و نشیب داشته است، از سال 2003م که از سوی آمریکا و هم پیمانانش مورد حمله و اشغال قرار گرفت، حکومت ظالمانه صدام به پایان رسید، و مردم عراق بعد از سال‌ها تحریم، ستم، و بیچارگی وارو دورانی جدید گشتند که مظاهرش اشغال استعما چکیده کاملشکی نیست که کشور عراق در دوران معاصر تاریخی بر فراز و نشیب داشته است، از سال 2003م که از سوی آمریکا و هم پیمانانش مورد حمله و اشغال قرار گرفت، حکومت ظالمانه صدام به پایان رسید، و مردم عراق بعد از سال‌ها تحریم، ستم، و بیچارگی وارو دورانی جدید گشتند که مظاهرش اشغال استعمارگری جدید آمریکا بود. شعرای عراقی به صدای فریاد و ستمدیدگان گوش فرادادند، و واکنش‌های مختلفی جهت مقاومت و پایداری ابراز کردند. یحیی سماوی یکی از شعرای عراقی که توانسته است، و در اشعارش نقش مثبتی در راستای بیداری مردم و رجال سیاست عراق از غفلت و سستی در قبال اشغالگر و چپاول‌های آن بازی کند. یحیی سماوی در قصاید مختلف سجالها و چالش‌های شعری به وجود آورد، که طرف این سجالها هم آمریکائی‌ها بودند و هم بعضی از سیاستمداران خائن و منفعت طلب، شاعر با سبک خاصی توانسته است مصائب و بدبختی‌های کشورش را به عنوان تراژدی دردناک ارائه نماید. اما سجال‌های شعری جواهری که تقریباً نصف قرنی از نظر زمانی با سماوی سابق‌تر بوده است، کاملاً از لحاظ سبک و شیوه طرح مختلف بوده است، اگرچه در هدف مشترک بوده‌اند. جواهری سجال‌هایش قرن بیستمی است، اما سماوی شعرش منحصر به زمان خویش است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - بررسی عشق در شعر حسین منزوی و نزار قبانی
افشار عزیزی دولت آبادی فهیمه اسدیعشق، کلیدواژه زندگی آمیخته با احساسات انسان و زمزمه‌های رمانتیک از یک احساس مثبت است که به قول مولانا طبیب جمله علت‌های ماست و ژرفنای آن شاه کلید آهنگ شعری اکثر شاعران ما به ویژه نزار و منزوی است. وجود معشوق نیز که سرچشمه اصلی این رابطه عاطفی آمیخته با سودایی است در اشع چکیده کاملعشق، کلیدواژه زندگی آمیخته با احساسات انسان و زمزمه‌های رمانتیک از یک احساس مثبت است که به قول مولانا طبیب جمله علت‌های ماست و ژرفنای آن شاه کلید آهنگ شعری اکثر شاعران ما به ویژه نزار و منزوی است. وجود معشوق نیز که سرچشمه اصلی این رابطه عاطفی آمیخته با سودایی است در اشعار نزار قبانی و حسین منزوی مانند دیگر شاعران موج می‌زند. اما در شعر منزوی هنوز آن چهارچوب اصلی عاشقانه‌های شعر کلاسیک را بیشتر از شعر نزار قبانی در خود حفظ کرده است. درباره شعر و اندیشه‌های منزوی نظرات متعددی وجود دارد. با این وجود، در شعر او هنوز جایگاه عشق و عاشقانه‌ها با شعر دوره سبک هندی فاصله چندانی نگرفته است. اما شعر نزار، اگر با مضامین عاشقانه دوره‌های قبل مقایسه گردد، فاصله زمانی و فرهنگ غالب بر ذهن او با توجه به ارتباطات گسترده‌ای که با دنیای معاصر غرب دارد؛ تحوّل در شعر او، بر حسب جایگاه وی و اختلاف افکار حاکم بر جامعه با دنیای بیرون، بیشتر از منزوی حس می‌شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - بررسی محتوایی عناصر و درونمایه‌های مشترک در نقایض جریر و اخطل
حمید متولی زاده نائینی رضا افخمی عقدا رحمت الله حیدری منشنقائض از جمله مهم‌ترین متون شعری در دوره اموی در حوزه شامات به شمار می‌رود که ابو تمام در کتاب خود با عنوان نقایض جریر والاخطل به جمع آوری آن اقدام کرده و الأب انطوان صالحانی الیسوعی در دهه‌های اخیر به شرح آن پرداخته است. نقائض جریر و اخطل از چند مضمون اساسی بهره برده ا چکیده کاملنقائض از جمله مهم‌ترین متون شعری در دوره اموی در حوزه شامات به شمار می‌رود که ابو تمام در کتاب خود با عنوان نقایض جریر والاخطل به جمع آوری آن اقدام کرده و الأب انطوان صالحانی الیسوعی در دهه‌های اخیر به شرح آن پرداخته است. نقائض جریر و اخطل از چند مضمون اساسی بهره برده است. برخی از این مضامین کمرنگ و برخی پررنگ هستند اما در همه نقائض به کار رفته است. این پژوهش با هدف بررسی محتوایی عناصر و درونمایه‌های مشترک در نقایض جریر و اخطل انجام شده است و با روش تحلیلی- توصیفی با بررسی بیش از 840 بیت در قالب 20 قصیده یعنی(تمام اشعار نقایض) دریافته می‌شود که تعصّبات قبیله‌ای، حسب و نسب، ایام العرب، سیاست، زن و دین از جمله مهم‌ترین اندیشه‌های بنیادین در نقایض جریر و اخطل هستند که مورد توجه هر دو شاعر قرار گرفته‌اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - نگاهی تطبیقی به درونمایه‌های مشترک زنانه در شعر غاده السمان و پروین اعتصامی
سعیده میرحق جو لنگرودی فاطمه علی‌نژاد چمازکتیغاده السمان شاعر سوری عصر معاصر است که زن، عشق، تبعیض و تعصب ستیزی از بن مایه های اصلی اکثر اشعارش می باشد. در جهان او را بیشتر به عنوان نویسنده می‌شناسند. پروین اعتصامی شاعره ایرانی است که در اشعارش عشق به انسانیت، آزادگی، عدالت اجتماعی، علم، هنر و عشق به قشرهای محروم چکیده کاملغاده السمان شاعر سوری عصر معاصر است که زن، عشق، تبعیض و تعصب ستیزی از بن مایه های اصلی اکثر اشعارش می باشد. در جهان او را بیشتر به عنوان نویسنده می‌شناسند. پروین اعتصامی شاعره ایرانی است که در اشعارش عشق به انسانیت، آزادگی، عدالت اجتماعی، علم، هنر و عشق به قشرهای محروم و رنج دیده جامعه موج می زند. این پژوهش، زندگینامه و اشعار دو بانوی شاعر را مورد بررسی قرار داده و تشابه و اختلاف در مضامین را برمی شمرد و به این نتیجه می‌رسد که چگونه دو شاعر در دو برهه زمانی نزدیک به هم تا این اندازه می توانند از مشابهت برخوردار باشند و از دریچه احساس و عاطفه این دو زن، جهان و مسائل موجود در آن را بنگرند، و به اندیشه‌ای نو و بدیع در تطبیق میان ادبیات فارسی و عربی دست یابند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - بررسی عنصر موسیقی در شعر محمود سامی البارودی و ملک الشعرای بهار
جواد کارخانه اسماعیل نادری نعمان اونقموسیقی از برجسته ترین عناصر شعری در ادبیات هر ملتی است. در این میان ادبیات برخی ملت ها چون ادبیات فارسی و عربی از عناصر موسیقایی یکسانی در اشعارشان برخوردارند. در این پژوهش، سعی بر آن است تا با تکیه بر این عنصر، اشعار دو شاعر برجسته و معاصر عربی و ایرانی محمود سامی البا چکیده کاملموسیقی از برجسته ترین عناصر شعری در ادبیات هر ملتی است. در این میان ادبیات برخی ملت ها چون ادبیات فارسی و عربی از عناصر موسیقایی یکسانی در اشعارشان برخوردارند. در این پژوهش، سعی بر آن است تا با تکیه بر این عنصر، اشعار دو شاعر برجسته و معاصر عربی و ایرانی محمود سامی البارودی و ملک الشعرای بهار تحلیل و بررسی شوند، تا نحوه بکارگیری عوامل موسیقی ساز در اشعار این دو شاعر آشکار شود. برای رسیدن به این مقصود موسیقی اشعار آنها از دو جنبه مهم: موسیقی بیرونی (وزن، قافیه وردیف) و موسیقی درونی(جناس و سجع و تکرار با زیرشاخه واج‌آرایی و تکرار لفظ و تکرار هجا همچنین رد العجز علی الصدر و طرد و عکس) بررسی شده است. با این فرضیه که هر دو شاعر توانسته اند با استفاده از ابزارهای موسیقی ساز نغمه‌های دلنشینی را بر تارهای شعرشان تصنیف نمایند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد شباهت زیادی میان این دو شاعر مشهود است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - بررسی و تحلیل وجوه ادبی در تفسیر قرآن (نمونه موردی: تفسیر القرآن العظیم ابن‌کثیر)
مجتبی ترکاشوند جهانگیر امیری محمد نبی احمدی شهریار همتیمنابع ادبی به عنوان یکی از منابع تفسیر نقش بسزایی در فهم درست از آیات دارند و مقصود از آن، واژگان و متون ادبیات عرب است که یاریگر مفسّر در فهم معنای لغوی، ساختار نحوی و بلاغی آیات است و جایگاه متقدمی نسبت به سایر منابع دارند؛ زیرا بدون فهم واژگان و ساختار ادبی قرآنی، ا چکیده کاملمنابع ادبی به عنوان یکی از منابع تفسیر نقش بسزایی در فهم درست از آیات دارند و مقصود از آن، واژگان و متون ادبیات عرب است که یاریگر مفسّر در فهم معنای لغوی، ساختار نحوی و بلاغی آیات است و جایگاه متقدمی نسبت به سایر منابع دارند؛ زیرا بدون فهم واژگان و ساختار ادبی قرآنی، اولین مرحله‌ی فهم شکل نمی‌گیرد. ابن‌کثیر مورخ، مفسّر و محدّث شافعى قرن هشتم، صاحب تفسیر القرآن العظیم است که ضمن تفسیر نقلی آیات، در موارد بسیاری از داشته‌های ادبی خود نیز بهره گرفته است. نگارنده در صدد است با روش توصیفی- تحلیلی، میزان و چگونگی بهره‌برداری مفسر از وجوه ادبی(صرف و نحو، بلاغت و مفاهیم ادبی) در تبیین آیات را مورد بررسی قرار دهد. نتیجه‌ی پژوهش نشان داده که وی، وجوه ادبی را در قالب بیان آراء مستقل با استناد به شواهد شعری معتبر و یا نقد آراء ادبی دیگر علماء یا نقل قول مستقیم آراء پرداخته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - الإنزیاح الصوتی فی شعر أحمد مطر
أعظم دهقانی نیسیانی رقیه رستم‌پور ملکیإن أحمد مطر الشاعر الثائر الساخر یدعو الجمیع عامة والعرب خاصة إلی الانعتاق عن العبودیة، والخضوع للسلطات التی تطمح إلی القضاء علی حریة الشعوب؛ فلغته الشعریة تمتاز بمیزات بارزة فیما بینها الانزیاح الذی یرمی به الشاعر خلق لغة شعریة مؤثّرة تقمّص هموم شعبه وتمثّل أداة دعوة إ چکیده کاملإن أحمد مطر الشاعر الثائر الساخر یدعو الجمیع عامة والعرب خاصة إلی الانعتاق عن العبودیة، والخضوع للسلطات التی تطمح إلی القضاء علی حریة الشعوب؛ فلغته الشعریة تمتاز بمیزات بارزة فیما بینها الانزیاح الذی یرمی به الشاعر خلق لغة شعریة مؤثّرة تقمّص هموم شعبه وتمثّل أداة دعوة إلی الحریة المنشودة. فالانزیاح بأنواعه قد استخدم فی أدب أحمد مطر إلا أن المقالة تناولت الانزیاح الصوتی الذی یتمثل فی الوزن والقافیة والتدویر والانزیاح الفونیمی والوقفة العروضیة، وعالجت أسبابه التی دعت الشاعر إلی الظاهرة هذه. فمن هذه الأسباب مسایرة رکب الحداثة والتعبیر عن الأغراض والآلام بکلام یقرب من النثر، وتنسیق الإیقاع مع الدلالة وخلق الترابط والتعالق بین أشطر القصیدة. إن المنهج الذی استفاد به البحث التوصیفی والتحلیلی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - دور الشعر فی تفسیر مجمع البیان لعلوم القرآن
محمد رضا حاجی اسماعیلی مجید خزاعی زهرا قاسم نژادأشرنا فی هذا المقال إلی استخدام الطبرسی صاحب مجمع البیان لعلوم القرآن للشعر، والطبرسی استخدم الشعر لمعالجة الجوانب المختلفة للآیة واعتمد علی الشعر اعتمادا أساسیا لدعم آرائه وحججه. واختیار الطبرسی للشاهد الشعری، الذی سنعالجه فی هذا المقال، یجعل منه ذوّاقة فی الأدب والنقد چکیده کاملأشرنا فی هذا المقال إلی استخدام الطبرسی صاحب مجمع البیان لعلوم القرآن للشعر، والطبرسی استخدم الشعر لمعالجة الجوانب المختلفة للآیة واعتمد علی الشعر اعتمادا أساسیا لدعم آرائه وحججه. واختیار الطبرسی للشاهد الشعری، الذی سنعالجه فی هذا المقال، یجعل منه ذوّاقة فی الأدب والنقد والتفسیر، خاصة عندما تکون اختیاراته جیّدة، وربما کان فی ذلک ردّ للنظریة القائلة إنّ القرآن الکریم ضدّ الشعر أو یحرّم الشعر. إنّ إحصاء مظاهر دور الشعر فی مجمع البیان لعلوم القرآن غیر یسیر، لکثرة الشواهد فیه وتشعّب مواضیعها ومهما حاولنا التمثیل علی هذه المظاهر نجد أنفسنا قاصرة عن إیفاء حقّها، فلکل شاهد قصة وموضوع وغرض؛ لذا سیقتصر عملنا فی هذا المقال علی تبیان أهم الجوانب الشعریة الرئیسة حرصا علی الإیجاز. سنحاول تنظیم هذه الجوانب من خلال تقسیمات أساسیة شاملة تندرج تحتها المواضیع المتشابهة، ولعلّ هذا التنظیم کاف لتجسید نظرة شمولیة تکفی لترکیز أغراض الطبرسی وأهدافه من خلال اهتمامه بالشاهد الشعری، وإظهار تمکنه من العلوم المختلفة، والکشف عن شخصیته الدینیّة والأدبیّة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
12 - مظاهر الحداثة فی شعر دنقل(شعریة العنونة والجمع بین الماضی والحال مثالا)
حسین الیاسی علی اکبر مرادیان قبادیلقد حظی العنوان فی اطروحات السیمیائیین باهتمام خاص وهو نص وباقی المقاطع ما هی الاّ تفریعات نصیة تنبع من العنوان الاُم، والعلاقة بین هذا الدفق التفریعی والعنوان لیست علاقة اعتباطیة، علاقة انتماء دلائلی. العنوان تجمیع مکثف لدلالات النص، فتأتی تلک المقاطع تمطیطاً للعنوان و چکیده کامللقد حظی العنوان فی اطروحات السیمیائیین باهتمام خاص وهو نص وباقی المقاطع ما هی الاّ تفریعات نصیة تنبع من العنوان الاُم، والعلاقة بین هذا الدفق التفریعی والعنوان لیست علاقة اعتباطیة، علاقة انتماء دلائلی. العنوان تجمیع مکثف لدلالات النص، فتأتی تلک المقاطع تمطیطاً للعنوان وتقلیبا له فی صورة مختلفة والإهتمام بالتراث من أهم ما یلجأ إلیه الشاعر لتجسید رؤیته الشعریة، إنّه یزرع الحاضر فی أرض الماضی الخصبة المعطاة لأنّه التراث منجم طاقات ایحائیة لا ینفد عطاءه. فی هذا المقال تطرقنا إلی الدور السیمیائی للعنوان وتقنیة توظیف التراث فی شعر أمل دنقل لتبیین العلاقة بین العنوان والنص، ودور هذه الاستراتیجیة الأدبیة کخلیة حیة فی کشف عما فی باطن النص لنبیّن دور التراث فی الایحاء بمشاعر الشاعر وخوالجه النفسیة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
13 - تجلیات اللغة العربیة وآدابها فی شعر أمیری فیروزکوهی
معصومه بخشعلی زادهأمیری فیروز کوهی أحد أهم شعراء المعاصرین فی ایران، ولد فی فیروزکوه وعاش بین عامیْ 1909م و1984م، وتأثر بشکل کبیر بالعربیة حتی أنشد قصائدا بالعربیة وملمعات قد عالجها البحث فلأول مرة سمی الشاعر بـذی اللسانین. یبدو کان القرآن الملهم الأول له فتأّثر به من حیث اللفظ والمعنی، چکیده کاملأمیری فیروز کوهی أحد أهم شعراء المعاصرین فی ایران، ولد فی فیروزکوه وعاش بین عامیْ 1909م و1984م، وتأثر بشکل کبیر بالعربیة حتی أنشد قصائدا بالعربیة وملمعات قد عالجها البحث فلأول مرة سمی الشاعر بـذی اللسانین. یبدو کان القرآن الملهم الأول له فتأّثر به من حیث اللفظ والمعنی، کما تأّثر بالحدیث النبوی ونهج البلاغة وقصص الأنبیاء علیهم السلام. وقد ضمن شعره مفردات وتراکیب عربیة من مصطلحات وأفعال وأسماء وأمثال واستخدام الأسالیب العربیة دون الوقوع فی الخطأ وأشار إلی بعض الکّتاب والشعراء العرب وخصائص شعرهم وقارن نفسه ببعضهم، وبقراءة شعره نجد کثیراً من المضامین التی استقاها منهم ومن الثقافة العربیة عموماً. والمنهج المتبع هو المنهج الوصفی- التحلیلی. وهذا المقال مقال بدیع فی عرض نموذج جدید من تأثیر اللغة العربیة علی الأدب الفارسی وجدید فی موضوع دراسة أشعار هذا الشاعر بهدف الکشف عن تأثیر الثقافة واللغة العربیة فی التعبیر عن حیاته الشخصیة، والإجتماعیة، والسیاسیة. ولعل أهم ما توصل إلیه البحث هو أن إهتمام الشاعر بحفظ القران هو عامل أساسی فی نزعة الشاعر إلی تعلّم اللغة العربیة وإتقانها. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - التقلید فی الشعر الأندلسی
حسن شوندی علی کردییری کثیر من النقاد والباحثین أنّ الشعر الأندلسی هو امتداد للشعر الشرقی. وهذا لأنّ الأندلسیین کانوا ینظرون إلى الشرق نظر المؤمل إلى المأمول فیه. فالشعر فی الشرق کان غایة آمالهم ینسجون على منواله فی الشکل و المضمون. فالأغراض التی نرى فی أشعارهم من مدح، ورثاء، وغزل، وفخر، چکیده کاملیری کثیر من النقاد والباحثین أنّ الشعر الأندلسی هو امتداد للشعر الشرقی. وهذا لأنّ الأندلسیین کانوا ینظرون إلى الشرق نظر المؤمل إلى المأمول فیه. فالشعر فی الشرق کان غایة آمالهم ینسجون على منواله فی الشکل و المضمون. فالأغراض التی نرى فی أشعارهم من مدح، ورثاء، وغزل، وفخر، وهجاء هی نفس الأغراض التی نراها فی شعر المشارقة، کما أن مضامین أشعارهم، وأوزانها محاکاة لما کان الشعر الشرقی علیه، إلّا أن لکل بیئة جوّا یسود علی أبنائها ویحیط بهم بحیث یظهر نفسها فی إنتاجاتهم شعوریا أم لاشعوریا. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - دراسة الخصائص الفنیة لشعر الشکوی عند حافظ إبراهیم
علی پیرانی شالإنّ الشکوی حالة شعوریّة تقوم علی وجع داخلیّ یلمّ بالمرء خلال موقف یستوجب التعب والصراخ وأحیاناً البکاء. إنّ حافظ إبراهیم ذاق طعم الشدّة فی حیاته ویحفل شعره بوصف إخفاقهولوعته علی ما فات من السعد. من جانب آخر إنّه سمع شکاوی المظلومین وشارک فی مصائبهم، فنری الشاعر صاحب نفس چکیده کاملإنّ الشکوی حالة شعوریّة تقوم علی وجع داخلیّ یلمّ بالمرء خلال موقف یستوجب التعب والصراخ وأحیاناً البکاء. إنّ حافظ إبراهیم ذاق طعم الشدّة فی حیاته ویحفل شعره بوصف إخفاقهولوعته علی ما فات من السعد. من جانب آخر إنّه سمع شکاوی المظلومین وشارک فی مصائبهم، فنری الشاعر صاحب نفس شاکیة. نجد فی شعره الشاکی الارتباط الوثیق بین معجمه الشعری وبین حالاته الحزینة حیث ألفاظه تبیّن لنا نفساً ألیمة واعتمد الشاعر علی ألفاظ تخلو من الغرابة، واستخدم لغة الماضی فذکر الماضی کان کبلسم یشفی جروحه. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - دلالات الصورة الرمزیة فی أشعار رزوق فرج رزوق(دراسة وتحلیل)
مریم رحمتی ترکاشوند أشرف مانع فرهودإنّ رزوق فرج رزوق أحد الشعراء العراقیین فی القرن العشرین، کان من أحد الأشخاص الّذین أسهموا فی تأسیس رابطة إخوان عبقر؛ تلک الرابطة الّتی تسعی إلی تقریب بین الأدبین الحدیث و القدیم و تمثیل مدرسة الشعر العراقی الحدیث وکان ممّن معه الشاعرة نازک الملائکة والشاعر بدر شاکر الس چکیده کاملإنّ رزوق فرج رزوق أحد الشعراء العراقیین فی القرن العشرین، کان من أحد الأشخاص الّذین أسهموا فی تأسیس رابطة إخوان عبقر؛ تلک الرابطة الّتی تسعی إلی تقریب بین الأدبین الحدیث و القدیم و تمثیل مدرسة الشعر العراقی الحدیث وکان ممّن معه الشاعرة نازک الملائکة والشاعر بدر شاکر السیاب. است خدم الشاعر فی أشعاره، تقنیة الرمز فی رسم کثیر من صوره الشعریة لإلقاء ما یریده وإیصال مقصوده إلی متلقّیه واتّخذ الرمز عنده مسالک شتّی منها التاریخی والدینی والأسطوری والطبیعی. من هذا المنطلق کرّسنا جهودنا فی هذا المقال لرصد الصورة الشعریة بشکل عام لأنّها تعتبر المفتاح للدخول إلی الرمز ثمّ الرمز بأنواعه المختلفة عند رزوق فرج رزوق بوصفه جانباً من جوانب الصورة الشعریة لدیه اعتماداً علی المنهج الوصفی - التحلیلی هدفا لاستقصاء الصور الشعریة(الرمزیة) لدی الشاعر والوقوف علی جمالها ومعرفة الصور الجدیدة التی أبدعها الشاعر وإبراز شخصیته للباحثین والمساهمة فی تعزیز مکانة اللغة العربیة وآدابها لدی الأجیال اللاحقة. من أهمّ النتائج التی حقّقها هذا البحث هو أنّ لدی الشاعر توجها جدیدا فی صیاغة الرمز الشعری هو ناتج عن تنوّع مصادر ثقافته مما أتاحت له التمیز فی اختیار بعض الرموز کالرمز التاریخی والأسطوری وکذلک وجدنا الشاعر یعطی جزءً من ذاتیته وشخصیته محاولا مزجها مع هذا الرمز مستخرجا صورا حیة مختلفة عما کانت علیه. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
17 - دراسة الرؤی النقدیة لأحمد الشایب، نقد الشعر نموذجا
مرتضی براری رئیسی حسین تکتبار فیروزجاییقد عنی النقّاد العرب القدامی والمعاصرون بالشعر عنایةً بالغةً، ووضعوا له مفهوماً یختلف مِن ناقد إلی آخر. ومن النقّاد من تناول هذه القضیة برؤیةٍ جدیدةٍ وهو أحمد الشایب الذی له دورٌ متمیّزٌ فی تطوّر النقد العربی المعاصر. وعلی ذلک، یهدف هذا المقال وبمنهج وصفیّ- تحلیلی إلی د چکیده کاملقد عنی النقّاد العرب القدامی والمعاصرون بالشعر عنایةً بالغةً، ووضعوا له مفهوماً یختلف مِن ناقد إلی آخر. ومن النقّاد من تناول هذه القضیة برؤیةٍ جدیدةٍ وهو أحمد الشایب الذی له دورٌ متمیّزٌ فی تطوّر النقد العربی المعاصر. وعلی ذلک، یهدف هذا المقال وبمنهج وصفیّ- تحلیلی إلی دراسة المواقف النقدیة لهذا الناقد حول تعریف الشعر وعناصره فی إطار کتابه أصول النقد الأدبی. ولهذا البحث ضرورة لأنَّ الشایب قد حاول أن یبنی النقد علی أساسٍ علمیّ وموضوعیّ. وإضافة إلی ذلک، لم یدرس الباحثون هذا الکتاب ومواقفه النقدیة فیه. تشیر نتائج الدراسة إلی أنَّ الشعر - عند الشایب - وسیلةٌ للتعبیر عمّا فی النّفس من فکَر ومشاعر، ومن أهمّ وظائفها تصویر حیاة الناس ومشاکلهم. یعتقد هذا الناقد أنَّ النظم یجب أن یجری فی المفردات والجمل فی صیاغة الشعر. واللفظ عنده وسیلةٌ للتعبیر عن المعنی، والصُّورة الشعریة عنده تطلق علی الوسائل الفنّیة التی یحاول بها الشاعر نقل فکرته وعاطفته إلی القرّاء، معتقدا علی أنَّها ترتبط بعناصر أخری من مثل المعانی، والألفاظ، والموسیقی. کما لم یغفل الشایب عن العاطفة ومقاییسها المختلفة، والموسیقی الخارجیة للشعر، مرکّزا علی أنَّ أهمیّتها تظهر فی إبراز المعنی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
18 - دور اللون ومکانته فی التصاویر الشعریة عند عبدالوهاب البیاتی
اعظم شمس الدینی فرد طیبه سیفیمنذ قدم الأیام یعتبر اللون من أهم الأسباب فی خلق التصاویر الشعریة عند الشعراء، من حیث المجازات الشعریة وأهمیته فی خلق التشبیهات والإستعارات المتحرکة. فنظراً لدور الألوان البارزة فی خلق تصاویر البیاتی الشعریة عالجنا دور اللون ومکانته فی أشعار هذا الشاعر المجید. ووصلنا إل چکیده کاملمنذ قدم الأیام یعتبر اللون من أهم الأسباب فی خلق التصاویر الشعریة عند الشعراء، من حیث المجازات الشعریة وأهمیته فی خلق التشبیهات والإستعارات المتحرکة. فنظراً لدور الألوان البارزة فی خلق تصاویر البیاتی الشعریة عالجنا دور اللون ومکانته فی أشعار هذا الشاعر المجید. ووصلنا إلی هذه النتیجة أن الشاعر یستعین بالتراکیب الملونة تارة لتبیین حالاته الروحیة وتارة لنقد أوضاع عصره السیاسیة والإجتماعِیة وإعلان تذمره من أوضاع المجتمع. کما أنه قد یستخدم هذه التراکیب الملونة لبیان أهدافه وإیدئولوجیته الخاصة، إضافة إلی هذا أن تجمیل الصور بمساعدة الألوان وإستخدام المعانی الرمزیة للألوان فِی أشعار هذا الشاعر یلفت أنظار قارئ أشعاره أیضا. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
19 - المطر وتجلیاته فی شعر امرﺉ القیس وعبید بن الأبرص
علی معدلی محبوبة محمدزاده شیرازیالمطر مظهر من رحمة الله علی خلقه وله دور هام فی حیاة البشریة، والإنسان اهتم منذ هبوطه إلی الأرض إلی یومنا هذا بالمطر، والشعراء کلهم قاموا بتوصیفه وتشبیهه والتعبیر عنه فی دواوینهم وکلامهم المنظوم، وأکثروا من توظیف صورة المطر فی موضوعاتهم المختلفة کصورة المرأة، والممدوح و چکیده کاملالمطر مظهر من رحمة الله علی خلقه وله دور هام فی حیاة البشریة، والإنسان اهتم منذ هبوطه إلی الأرض إلی یومنا هذا بالمطر، والشعراء کلهم قاموا بتوصیفه وتشبیهه والتعبیر عنه فی دواوینهم وکلامهم المنظوم، وأکثروا من توظیف صورة المطر فی موضوعاتهم المختلفة کصورة المرأة، والممدوح والمرثی وصورة الحرب والحیوان وما إلیها من الصور الجمیلة والبدیعة. فالبحث هذا یکون شرحاً مختصراً حول المطر فی بعض معانیه وصوره التی عالجناها فی دیوانی الشاعرین امرئ القیس وعبید بن الأبرص. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
20 - التحلیل الأدبی عن القصص الخیالیة فی الآثار المختارة من الأربعینیات وتأثیرها فی أدب الطفل الإیرانی
سهیلا وزیری مهر مصطفی سالاری بهروز رومیانیقصۀ الحیوانات من أهم الطرق التی تخلق الإشتیاق والأمیال النفسیة فی مخاطبها کی یتابع حوادث القصص وتزید الفضایل والرذائل الأخلاقیة والنتائج الحاصلة منها. فتنقلها إلی قارئها والدلیل علی ذلک أنّ هذه القصص خیالیة لأن فی هذه القصص توجد الشخصیات الحقیقیة وهی الوحوش والطیور وغیر چکیده کاملقصۀ الحیوانات من أهم الطرق التی تخلق الإشتیاق والأمیال النفسیة فی مخاطبها کی یتابع حوادث القصص وتزید الفضایل والرذائل الأخلاقیة والنتائج الحاصلة منها. فتنقلها إلی قارئها والدلیل علی ذلک أنّ هذه القصص خیالیة لأن فی هذه القصص توجد الشخصیات الحقیقیة وهی الوحوش والطیور وغیرها. وفی القصص الخیالیة قد ألفت کتب کثیرة وأوجدوا تحقیقاتٍ ثمینة وحتی الآن هذه التحقیقات بابها مفتوحة ولکن لم یتوجهوا کثیراً إلی مظاهر الطفل فی ایران وکلما وجّهوا فی تحقیقاتهم تأثیر القصص بصورۀ کلاسیکیة فی ایران، وتوجهوا إلی قصص قدیمة مثل کلیله ودمنه وبعض آثار عطار الشاعر الإیرانی. تمکنّا فی هذا المقال أن نبحث باختصار حول قصص الحیوان خاصة فی الآثار المختارة للطفل الإیرانی فی الأربعینیات والخمسینیات والستینات والسبعینات ویبحث عن طریقة استعمالها والتحلیل النفسی حولها، ونتیجه هذه التحقیقات فی أدب الطفل للأربعینیات فی ایران توقضنا بأن نتوجه إلی الأشکال المتفاوته فی الأثار الشعریة والقصصیة النثریة فی الأربعینیات الأخیرة للطفل فی ایران. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
21 - مطالعۀ «مؤلفه های ادبیات غنایی» و «نقش عاطفی زبان» در بافت متنی منظومۀ «گل و نوروز» خواجوی کرمانی
غلامحسین خدایار احمد حسنی رنجبر اشرف شیبانی اقدمهر یک از انواع ادبی به اقتضای درون‌مایۀ خود شاخص‌های صوری و محتوایی خاصی را دارند که آن ها را از سایر انواع ادبی متمایز می‌سازد. خواجوی کرمانی از جمله شعرایی است که در ساختار منظومه های غنایی به جنبۀ حماسی و تعلیمی کلام نیز توجه داشته؛ اما شاخص ها و مؤلفه های ادبیات چکیده کاملهر یک از انواع ادبی به اقتضای درون‌مایۀ خود شاخص‌های صوری و محتوایی خاصی را دارند که آن ها را از سایر انواع ادبی متمایز می‌سازد. خواجوی کرمانی از جمله شعرایی است که در ساختار منظومه های غنایی به جنبۀ حماسی و تعلیمی کلام نیز توجه داشته؛ اما شاخص ها و مؤلفه های ادبیات غنایی در این منظومه ها آشکارتر است. این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی درصدد پاسخگویی به این پرسش است که ساختار روایی منظومۀ گل و نوروز تا چه اندازه با مؤلفه های ادب غنایی از دیدگاه رویکردهای زبان‌شناختی و ادبی قابل انطباق است؟ یافته ها حاکی از آن است که در بافت متنی این منظومه کارکرد شعری و ادبیِ متن نشان از غلبۀ نقش عاطفی زبان بر نقش ارجاعی آن دارد. عوامل بسیاری در این منظومه قابل برشمردن هستند که در جهت تقویت عنصر غنایی متن مطرح شده اند و بُعد روایی آن را در وهلۀ بعد قرار داده اند. عواملی مانند ترکیبات و تعبیرات غنایی ، توصیفات نرم و لطیف، فضای غم آلود و انزواطلبی ، کنشگری عاشق و معشوق ، نداشتن ارجاع برون متنی پیچیده ، ساختار نحوی ساده جملات ، تک گویی های درونی شخصیت اصلی ، کاربرد متعدد عناصر بیانی از جمله استعاره و تشبیه ، توصیف صحنه های رزم و بزم مهم ترین نمودهای تبلور این نقش در منظومۀ گل و نوروز هستند. علاوه بر این نوع پردازش شخصیت ها مانند شخصیت قهرمان ، شرور ، یاریگر ، شاهزاده خانم ، خیرخواه و ناصح و درون مایۀ روایت مانند خواب دیدن، سفر، وجود موانع بسیار در مسیر وصال ، درگیری با اژدها و ...، نیز با هدف تقویت عنصر غنایی متن به کار رفته اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
22 - بررسی و تحلیل علل ابهام و دیریابی مفهوم در اشعار صائب
محمدحسین کرمی علی مظاهری رودبالیصائب تبریزی به عنوان نماینده ی سبکی که به تازه گویی و طرز نو و ابتکار شهرت دارد، یکی از برجسته ترین شاعران غزل گوی ایران است که در میانه ی دو جریان اصلیِ سبک هندی قرار دارد : شاعران عامی وکم سواد و سبکِ ساده و روان و شاعران هندی و زبان دشوار...از اواخر قرنِ دهم، شعر فار چکیده کاملصائب تبریزی به عنوان نماینده ی سبکی که به تازه گویی و طرز نو و ابتکار شهرت دارد، یکی از برجسته ترین شاعران غزل گوی ایران است که در میانه ی دو جریان اصلیِ سبک هندی قرار دارد : شاعران عامی وکم سواد و سبکِ ساده و روان و شاعران هندی و زبان دشوار...از اواخر قرنِ دهم، شعر فارسی به سوی یک دشواریِ معما گونه پیش می رود که غالب ابهامات شعری، حاصل دستکاری های زبانی و هنجارگریزی های معنایی است که از رهگذرِ تلاش در کشفِ روابط تازه و ایجادِ تصاویرِ پارادوکسی حاصل می شود. ابهام در شعرِ صائب تبریزی از نوعِ ابهاماتِ شعریِ شاعرانی مانند حافظ و مولانا نیست ،زیرا ابهام در شعر این شاعران بیشتر به دلیل وسعت معناست ، همچنین با ابهاماتِ شعریِ شاعرانی چون انوری و خاقانی متفاوت است،چرا که دشواریِ شعر آنان بر اثر ورود اطلاعات علمی ،فلسفی،تاریخی،دینی و غیره می باشد و فهمِ آن مستلزمِ دانستن مقدمات است.مقاله ی حاضر به بررسی عوامل ابهام آفرینِ شعر صائب با تأکید بر عوامل هنری می پردازد. تعمّدِ صائب در ایجاد بعضی از ابهامات و در عین حال زیبایی های شعری به همراه تحلیلِ علت های ابهامِ شعر صائب، از یافته های این مقاله است . پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
23 - بررسی اتانین و رابطه آن با موسیقی و عروض شعر
فرزانه واعظی فرهاد دیوسالارموسیقی یکی از کهن ترین هنرها است که با پدیده های طبیعت سروکار دارد دستاوردی پر ارج که در ساختار فرهنگ بشری به دلیل نزدیکی اش با عواطف و جهان بینی و احساسات درونی انسان دارای جایگاهی والا و در خور پژوهش است. موسیقی و ادبیات از دیرباز به عنوان دو مقوله ی جدانشدنی آن چنان چکیده کاملموسیقی یکی از کهن ترین هنرها است که با پدیده های طبیعت سروکار دارد دستاوردی پر ارج که در ساختار فرهنگ بشری به دلیل نزدیکی اش با عواطف و جهان بینی و احساسات درونی انسان دارای جایگاهی والا و در خور پژوهش است. موسیقی و ادبیات از دیرباز به عنوان دو مقوله ی جدانشدنی آن چنان مورد اهتمام خاص مات ها بوده است که نمی توان مرزی واقعی میان آن دو قرارداد این در حالی است که با توجه به بسترهای گوناگون هر دوی آنها استقلال خاص خود را دارند در نوشتار حاضر ادوار ایقاعی و تاثیر آن بر عروض و اوزان شعری یا روش تحلیلی توصیفی بررسی گردیده است به همین منطور به برخی از اصلاحات مربوز به موسیقی و ادبیات از قبیل : وزن ، شعر افاعیل عروشی ریتم موسیایی نقره و ایقاع(زمانبندی موسیقی شعری در دوران قدیم)انواع ایقاع ارکان ایقاعی اتانین ایقاعی و دور که معادل وزن است تشاره می شود همچنین برخی از دیدگاههای عبدالقادر مراغی و صفی الدین ارموی در این خصوص که ایقاع بخشی مهم در صناعت شعر و موسیقی بوده در حقیقت عروض فارسی متاثر از قریحه موسیقایی ایرانی است تحلیل گردیده است هم چنین با بررسی آثار این بزرگان بر این نکته تاکید شده است که ریتم در موسیقی ایران متاثر از وزن کلام موزون یا شعر پارسی است و موسیقی شناسان قدیم با تکیه به ارکان ایقاعی که در واقع رابطه ی بین اوزان عروضی و وزن های موسیقایی است تئوری موسیقی خود را درباره ایقاع بیان مر کردند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
24 - تحلیل و بررسی تصویر شعری و معرفی ساختار آن در شعر احمد شاملو
فرهاد طهماسبی زهره صارمیدر فایل اصل مقاله موجود استدر فایل اصل مقاله موجود است پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
25 - الصور الشعریة ومصادرها فی غزلیات بیدل دهلوی
منصوره بصیرپور ایرج مهرکیتمیّزت الصور الشعریة بألوان ومظاهر شتى فی ظلّ العصور الأدبیة المختلفة. وتلک الصور الشعریة التی تتجلى فی الأشعار ما هی إلا ولیدة سببین رئیسین: 1- المجتمع والظروف السیاسیة والاجتماعیة والثقافیة السائدة آنذاک. 2- أفکار الشاعر ومخیّلته. أما الصور الشعریة فی أشعار بیدل فإنها چکیده کاملتمیّزت الصور الشعریة بألوان ومظاهر شتى فی ظلّ العصور الأدبیة المختلفة. وتلک الصور الشعریة التی تتجلى فی الأشعار ما هی إلا ولیدة سببین رئیسین: 1- المجتمع والظروف السیاسیة والاجتماعیة والثقافیة السائدة آنذاک. 2- أفکار الشاعر ومخیّلته. أما الصور الشعریة فی أشعار بیدل فإنها ذات أفق خیالی واسع. وعلى ما یبدو إن الشاعر کان یمزج بین التجربتین الحسیة والخیالیة معاً حیث یعجز القارئ عن الحصول على المعنى المقصود والدلالة الموحیة والصریحة لتلک الصورة، ما یمکن القول إن الجانب المعرفی والثقافی لدى القارئ هو ما یعینه فی إدراک المفاهیم الشعریة. تناول البحث دراسة منشأ الصور الشعریة ونوعیتها فی شعر بیدل دهلوی، معتمداً على مصادر المکتبات، متوصلاً إلى أن الصورة الشعریة التی تکوّنت لدى الشاعر تختلف عن صور الشعر الکلاسیکی الفارسی من حیث المبدأ والمنشأ، ذلک لأن مبدأ الصور الشعریة فی الأشعار الکلاسیکیة مستوحى من عناصر وأشیاء محسوسة قریبة من الفهم والإدراک، بینما الصور الشعریة التی تجلّت فی شعر بیدل نشأت من خلال الأفکار الفلسفیة والصوفیة التی تتجسد فی لغة خاصة بها. وهذه اللغة تعرف بـ"لغة الرؤیا" وهی لغة تتسم بالتعقید والغموض وفی النهایة تسبب تضییقا فی تحدید الصورة المعینة للمعنى المقصود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
26 - قضیة الالتزام بین الخطابین النقدی والشعری فی الأدب العربی المعاصر
فرامرز میرزایی عبدالحسین فقهیقضیة الالتزام من أهم ما اهتم بها النقاد والشعراء فی الأدب العربی المعاصر. ومن عجب ما یتفطن إلیه الباحث الأدبی الاختلاف بین مفهومی الالتزام عند الناقد وعند الشاعر، فالناقد العربی حدد الالتزام فی دائرة القضایا الاجتماعیة خلافا للشاعر العربی المعاصر الذی حدّده فی دائرة حری چکیده کاملقضیة الالتزام من أهم ما اهتم بها النقاد والشعراء فی الأدب العربی المعاصر. ومن عجب ما یتفطن إلیه الباحث الأدبی الاختلاف بین مفهومی الالتزام عند الناقد وعند الشاعر، فالناقد العربی حدد الالتزام فی دائرة القضایا الاجتماعیة خلافا للشاعر العربی المعاصر الذی حدّده فی دائرة حریة التعبیر. هذا النموذج یبیّن أن النقد العربی، فی عصرنا الحاضر یرید أن یوجّه الأدب حسب میوله النقدیة دون الاهتمام بهواجس الشاعر العربی المعاصر. فلماذا حدثت هذه الفجوة بین خطابی النقد والأدب؟ الإجابة عن هذا السؤال هو ما یهدف إلیه هذا المقال وذلک فی منهج تحلیلی وصفی متعمد علی تحلیل الآراء النقدیة الواردة فی هذا المجال لیصل إلی نتیجة أن الناقد الأدبی الحدیث بدل أن یتصل بأدب قومه ویستنتج قضایاه النقدیة منه مباشرا، ویتخذه موقعا لیستلهم منه فکرته النقدیة، اتجه نحو الآراء النقدیة الواردة من الغرب کالاشتراکیة والوجودیة وجعلها قاعدة لیستخرج منها أصوله النقدیة ویفرضها علی أدب قومه. هذه المفارقة بین خطابی النقد والشعر العربیین لمفهوم الالتزام الأدبی لداعیة إلی التأمل فی النقد الأدبی المعاصر، فلیس من الصحیح أن یُملَی علی الأدب العربی ما هو خارج عن طبیعته العربیة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
27 - اللغة الشعریّة فی دیوان "رسالة إلی سیف بن ذی یزن" لعبد العزیز المقالح
وحید میرزایی عبدالعلی آل بویه لنگرودیاللغة الشعریّة من المصطلحات الأدبیّة الجدیدة التی اهتمّ بها النقّاد ودارسو الأدب. فهی تدُلّ علی أنّ الشعر تعبیر لغوی عن الأحاسیس والمشاعر وتجارب الحیاة التی یعیشها الشاعر ویرسمها بریشته اللغویة الخلاّبة. وتکمن عبقریّة الشاعر فی کیفیّة توظیف اللغة، ولا یتأتی هذا إلّا من چکیده کاملاللغة الشعریّة من المصطلحات الأدبیّة الجدیدة التی اهتمّ بها النقّاد ودارسو الأدب. فهی تدُلّ علی أنّ الشعر تعبیر لغوی عن الأحاسیس والمشاعر وتجارب الحیاة التی یعیشها الشاعر ویرسمها بریشته اللغویة الخلاّبة. وتکمن عبقریّة الشاعر فی کیفیّة توظیف اللغة، ولا یتأتی هذا إلّا من خلال علاقة المفردات والألفاظ بعضها ببعض. بناء علی هذا فلکلّ شاعر ألفاظ وکلمات مألوفة خاصةً به ترتبط بثقافته وتجربته وحساسیّته، معبّرة عن أحاسیسه وأفکاره فی ضوء صور مثیرة. یعتمد هذا البحث المنهج الوصفی-التحلیلی فی دراسة اللغة الشعریّة فی الدیوان الثالث للمقالح وهو "رسالة إلی سیف بن ذی یزن" عبر ثلاثة مستویات: المستوی الأول یشمل دراسة المعجم الشعری ولکون هذا القسم یعکس العصر الذی عاش فیه الشاعر، یُعتمد فیه علی أکثر الحقول الدلالیّة تردّداً فی خطابه، وفی المستوی الثانی تدرس الصورة الشعریّة بتقاناتها الحداثیة وعلاقتها بالبنیة اللغویة ومن ثمّ ینتقل البحث إلی دراسة الإیقاع الداخلی المتمثّلة بتکرار الحرف واللفظة وتکرار العبارة وبیان دورها فی تشکیل البنیة اللغویة للدیوان. من النتائج التی وصل إلیها البحث، أنّ الألفاظ الحزینة قد وردت کثیراً فی المعجم الشعری للشاعر، بحیث غطّت حالة الحزن النصّ، فیمکننا تسمیة دیوان المقالح "دیوان الحزن"، وهذا الدیوان وما فیه من الأحاسیس والتجارب وصوره الشعریّة لدی الشاعر یعبّر عن هموم الشعب الیمنی علی وجه الخصوص وهموم الإنسان علی وجه العموم بترکیزها علی الرموز والأساطیر الشعریّة بأسلوب أدبیّ درامیّ والحوار الذی یجری بین الشاعر وبطل قصیدته سیف بن ذی یزن والترکیز علی الإیقاع الحزین من خلال تکرار الکلمات والعبارات لإثراء اللغة الشعریّة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
28 - التعبیر الشعری فی المدیح النبوی عند العطار النیشابوری
عبدالحمید أحمدیعندما تتخطّی أفکار الشاعر ومعانیه عالمها الداخلی وتعبر إلی الخارج تتجلّی فی شکل من أشکال التعبیر الشعری. فالشعراء فی تعبیراتهم الشعریة وإن کانوا یخضعون لأطر ونُظُم موحّدة إلا أنّ لکلّ واحد منهم أسلوبه الذی یمیّزه عن الآخرین؛ الأمر الذی أدّی إلی التّنوّع فی المظاهر الفنّ چکیده کاملعندما تتخطّی أفکار الشاعر ومعانیه عالمها الداخلی وتعبر إلی الخارج تتجلّی فی شکل من أشکال التعبیر الشعری. فالشعراء فی تعبیراتهم الشعریة وإن کانوا یخضعون لأطر ونُظُم موحّدة إلا أنّ لکلّ واحد منهم أسلوبه الذی یمیّزه عن الآخرین؛ الأمر الذی أدّی إلی التّنوّع فی المظاهر الفنّیة للنتاجات الشعریة ذات الموضوع المشترک. ومن الموضوعات المشترکة التی عالجها الأدباء من مختلف الجنسیات موضوع المدیح النبوی؛ وقد تنوّعت طرق التعبیر عنه بتنوّع الأدباء، وهذا لاینفی وجود خصائص تعبیریة مشترکة بین الأدباء فی تناولهم لهذا الموضوع. وقد جاءت هذه الدراسة لتحدّد خصائص التعبیر الشعری عند العطار النیشابوری فی مدیحه النبوی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
29 - حالة الشعر المرآتیة فی الحدث الشعری
عبدالحسین فرزادیحوّل کثیر من الشعراء الحدث الشعری إلی روایة شعریة أو تقریر شعری سهوا ، لأنهم لایمیّزون الاختلاف بین التقریر والتعبیر فی الشعر، ویظلّ شعرهم قولا خطابیا، یعدلون به عن الشعر إلی الخطابة. ویقلّ عدد الشعراء الذین استوعبوا الحادثة الشعریة. إذا وصف الشاعر الحیاة، فهو لایقدر چکیده کاملیحوّل کثیر من الشعراء الحدث الشعری إلی روایة شعریة أو تقریر شعری سهوا ، لأنهم لایمیّزون الاختلاف بین التقریر والتعبیر فی الشعر، ویظلّ شعرهم قولا خطابیا، یعدلون به عن الشعر إلی الخطابة. ویقلّ عدد الشعراء الذین استوعبوا الحادثة الشعریة. إذا وصف الشاعر الحیاة، فهو لایقدر علی إلقاء إحساسه، إلی المخاطب، لأنه فی الحقیقة لایمکن للمخاطب أن یمشی فی طیف عاطفته الشعریة. فالمخاطب یدرک بعض إدراکات الشاعر بصورة تقاریر ناقصة، وهو یعرف أن الشاعر مصرّ علی الدخول فی روحه بواسطة أوصاف تتمیز بالإغراق والغلو. لاشک فی أن التوصیف والتقریر، یهدمان حالة الشعر المرآتیة وهی حالة یعتبرها عین القضاة الهمذانی والناقد الفرنسی المعاصر رولان بارت من میزات الفن وخاصة الشعر.أما التعبیر فی الشعر وفی کل فن، فهو تلک الحالة المرآتیة التی یسمح للشعر مجالا للوصول إلی الغموض الفنی، وفی هذه الحال یمکن إدراک الشعر لکل مخاطب، مثل ما وجدناه فی غزلیات حافظ الشیرازی وقصائد امرئ القیس وشعر بعض الشعراء الصوفیة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
30 - مکانة القرآن لدی إقبال وتأثره به فی شعره الفارسی
عبدالله رسول نژادیعتبر محمد إقبال لاهوری، من أعلام الشعر الإسلامی الملتزم فی العصر الحدیث، وهو لاینسب نفسه إلى وطن محدود ولا إلى طائفة معینة ولا یحصر غایته وفکرته فی إطار الجنسیات والحدود، بل یرى وطنه العالَم الإیمانیّ الذی لایعرف الحدود. وهو شاعر یلتزم برسالته الشعریة ویرى أن سر حیاة ک چکیده کاملیعتبر محمد إقبال لاهوری، من أعلام الشعر الإسلامی الملتزم فی العصر الحدیث، وهو لاینسب نفسه إلى وطن محدود ولا إلى طائفة معینة ولا یحصر غایته وفکرته فی إطار الجنسیات والحدود، بل یرى وطنه العالَم الإیمانیّ الذی لایعرف الحدود. وهو شاعر یلتزم برسالته الشعریة ویرى أن سر حیاة کلماته المکتوبة، لیس فی بریق الکلمات ولا فی موسیقی العبارات، بل یکمنُ فی قوّة إیمانه بمدلول الکلمات؛ فهو صاحب مدرسة شعریة فلسفیّة هادفة تعتقد بأنّ الشعر وارث النبوة، ورسالته إصلاح البشر والنهوض به إلی المستوی الذی أراد الله له. وتهدف هذه الدراسة، ملتزمة بالمنهج الوصفی التحلیلی إلى أن تلقی بعض الأضواء علی مکانة القرآن لدی إقبال وکیفیّة تأثره به واستنباطه المفاهیم الفکریّة والتربویّة منه مبیّنة نبذة من آرائه حول القرآن ودوره فی خلق الفرد المسلم المؤمن بذاته. وتشیر النتائج إلی أنّ إقبال، أقبل علی القرآن بالعقل والقلب لاستلهام تجربة روحیة وعلمیة معا. واستلهم مضامینه الشعریة خاصة فی أشعاره الفارسیة من القرآن ولم یکن إقباله علی القرآن کشاعر یستلهم من القرآن عبارات أو مفاهیم، یستخدمها لأهدافه الأدبیة ولتوسیع أغراضه الشعریة فحسب، بل کان إقباله علیه کمؤمن یستلهم منه أفکاره وقیمه وهو یبتعد فی ذلک عن التأویلات المعروفة لدی شعراء الصوفیة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
31 - الخصائص الفنیة لشعر ابن نباتة الشاکی
حامد صدقی رحمت اله حیدری منشیعدّ ابن نباتة المصری من أشهر شعراء العصر المملوکی، ویمکن القول بأنّه شکا فی شعره من قضایا مختلفة أکثر بالنسبة إلی معاصریه. فتناول فی شعره الشاکی موضوعات مثل الدهر، والموت، والفراق، والفقر، والشیب، والأمراض الشائعة فی بیئته. ولکن المهمّ الذی ترتکز علیه هذه المقالة هو ال چکیده کاملیعدّ ابن نباتة المصری من أشهر شعراء العصر المملوکی، ویمکن القول بأنّه شکا فی شعره من قضایا مختلفة أکثر بالنسبة إلی معاصریه. فتناول فی شعره الشاکی موضوعات مثل الدهر، والموت، والفراق، والفقر، والشیب، والأمراض الشائعة فی بیئته. ولکن المهمّ الذی ترتکز علیه هذه المقالة هو التفات ابن نباتة إلی خصائص فنیة قد ساعدته فی بیان شکواه وفی التعبیر الأدقّ عن آلامه النفسیة. من أهمّ هذه الخصائص، یمکننا الإشارة إلی استخدام الشاعر للمفردات، والتراکیب، والأسالیب، والمعجم الإیقاعی الملائم مع جو الشکوی الحزین. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
32 - نازک الملائکة وإبداعاتها الشعریة؛ رؤی نقدیة
حسین شمس آبادی مهدی ممتحنیتطرق هذا المقال إلی الشاعرة العراقیة نازک الملائکة التی لها دور أساسی وهامّ فی الشعر العربی الحدیث ما بین الأربعینات والستّینات من القرن الماضی؛ المرأة التی دخلت معرکة أدبیة یخوضها الرجال وقامت بالإبداع، فظهرت کمبدعة فی مجال الشعر. هی تتعلق بالمذهب الرومانسی الذی یقوم چکیده کاملیتطرق هذا المقال إلی الشاعرة العراقیة نازک الملائکة التی لها دور أساسی وهامّ فی الشعر العربی الحدیث ما بین الأربعینات والستّینات من القرن الماضی؛ المرأة التی دخلت معرکة أدبیة یخوضها الرجال وقامت بالإبداع، فظهرت کمبدعة فی مجال الشعر. هی تتعلق بالمذهب الرومانسی الذی یقوم أساسه علی الإبداع دون التقلید وإنها من ممثلی المذهب الرومانسی فی العراق، التی استطاعت أن تبلغ الرومنسیة إلی ذروتها فی العراق مع أنها دخلت العراق متأخرة بالنسبة إلی البلاد العربیة الأخری. کانت نازک الملائکة من روّاد التطوّر الشعری؛ التطوّر الذی عمّ أقطار العالم. وهی من أفضل شاعرات الوطن العربی، لأنهّا شاعرة الإبداع والتجدید وناقدة فی قضایا الشعر العربی. وهی عاشت فی عزلة عن بیئتها الثقافی وکانت أسیرة عالمها العائلی المحافظ بسبب أنها نشأت فی مجتمع لم یکن فی إمکان المرأة أن تبدی آراءها ولم تکن تقدر علی أن تحضر النوادی والجماعات الأدبیة وقبول هذه القضیة أن المرأة تختلط بالرجل فی الأماکن المختلفة والأسواق کان صعبا علی الرأی العام فی المجتمع. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
33 - الانزیاح فی البنیة النصیّة عند بشری البستانی؛ تراسل الحواس أنموذجاً
علی باقر طاهری نیا حسین الیاسیلیس التراسل بین الحواس خروجاً عن العادة والمعیاریَّة ولعباً لغویاً مجرداً من الفاعلیّة والتأثیر بل یتوخّی المبدع بکسر العلاقات بین الحواس قدراً کبیراً من التأثیر والإیحاء فی منطقة التلقی وهو سرّ فاعلیَّة الاستعارة ومصدر حرکیِّة الصورة الشعریِّة ومن أهم مقومات حرفنة التش چکیده کامللیس التراسل بین الحواس خروجاً عن العادة والمعیاریَّة ولعباً لغویاً مجرداً من الفاعلیّة والتأثیر بل یتوخّی المبدع بکسر العلاقات بین الحواس قدراً کبیراً من التأثیر والإیحاء فی منطقة التلقی وهو سرّ فاعلیَّة الاستعارة ومصدر حرکیِّة الصورة الشعریِّة ومن أهم مقومات حرفنة التشکیل الشعری الحداثی، والحرفنة هی الشکل الفنی الجمالی للشعر وبیئاته التشکیلیِّة وارتفاعه جمالیاً وهی تتحقق فی الشعر المعاصر نتیجة وجود المؤثرات الجمالیِّة فی الشعر والتراسل من أهم هذه المؤثرات التی تزید من جمالیِّة الشعر والشعر یقدر بهذه الجملیِّة المتأتیة من خرق العلاقات بین الحواس أن یشع فی وجدان المتلقی. من شأن هذا البحث أن یأخذ خطاب البستانی الشعری بالفحص والتحلیل للکشف عن الدور الذی یضطلع به تراسل الحواس فی هذا الخطاب الشعری الحداثی جمالیاً وتعبیریاً والقبض علی تأثیراته علی الفاعلیِّة فی التعبیر الشعری وبیان ما یشعُّ عنه من الدلالات والإیحاءات. فقد اعتمد البحث للتوصل إلی أهدافه المتوخاة علی المنهج الوصفی – التحلیلی وأخذ السیمیائیِّةَ مساراً له فی التحلیل وجاء البحث فی المحورین: الحسی والدلالی. خطاب البستانی لا یستکین فی بنیته للمهادنة وما یتوقعه المتلقی من تراتبیة السیاق بل یعمل علی کسر أفق التلقی بالانحراف عن المعیاریّة وخرق العلاقات المألوفة بین الحواس فی النص الشعری للتوصل إلی القدر الأکبر من الإثارة الجمالیة والدهشة عند المتلقی وزیادة فی المعانی حیث یأتی حضور تراسل الحواس لخلق المعادل الموضوعی لما یجری فی الواقع العراقی عند الاحتلال والحکم الدکتاتوری ولتجسید المجتمع الذکوری ومن أهم ما توصل إلیه البحث بعد مقاربة شعر البستانی هو أن التراسل بین المرئی والشمی فی التراسل الحسی وبین الشمّی والانتزاعی فی التراسل الدلالی أکثر حضوراً فی خطاباتها کما ظهر أنها ما وظَّفت التراسل ما بین الشمّی واللمسی والذائقی ـ اللمسی فی التراسل الحسّی والتراسل حدث بکسر العلاقة وتجاوز المألوف بین الموصوف والصفة وبین الفعل والفاعل وبین المبتدا والخبر والمضاف والمضاف إلیه فی مستوی الحواس وهذا الکسر والانتهاک فی المضاف والمضاف إلیه أکثر حضوراً فی خطاب بشری الشعری. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
34 - دراسة دور الأمکنة فی الدیکور الشعری لمظفر النوّاب
محمد مهدی روشن چسلییعدُّ المکان عنصراً أساسیاً فی الدیکور الشعریّ عند الشاعر العراقی المعاصر "مظفرالنوّاب"، الذی عاش معظم أیام حیاته خارج وطنه، بسبب نضاله ضد الحکومة الدکتاتوریّة وإنشاد الشعر ضدّها، والدفاع عن المظلومین. وشعره مفعم بالأمکنة والمفردات التی تدلّ علیها. تتناول هذه الدراسة أب چکیده کاملیعدُّ المکان عنصراً أساسیاً فی الدیکور الشعریّ عند الشاعر العراقی المعاصر "مظفرالنوّاب"، الذی عاش معظم أیام حیاته خارج وطنه، بسبب نضاله ضد الحکومة الدکتاتوریّة وإنشاد الشعر ضدّها، والدفاع عن المظلومین. وشعره مفعم بالأمکنة والمفردات التی تدلّ علیها. تتناول هذه الدراسة أبعاد الأمکنة وأدوارها فی دیوان أشعاره، معتمدةً علی المنهج الوصفی- التحلیلیّ، والنتائج تدلّ علی أنّ الأمکنة فی شعره لیست مقتصرة على الأمکنة العراقیّة بل تشتمل أیضاً على أمکنة عربیّة، وغربیّة، وإیرانیة وقد تعدَّت الأمکنة عند النوّاب أبعادها الجغرافیة، فأضفى علیها النوّاب أبعاداً وأدواراً جدیدة، کالبعد النفسی، والوطنی، والاجتماعی السیاسی، والتاریخی، والدینی، والطبیعی، والجمالی، والرمزی. فیحمل المکان دوراً نفسیّاً حینما یشکو النوّاب من النفی وفقدان الوطن، ویتجلّی الدور الوطنیّ فی حنین الشاعر وعشقه للوطن والحلم بالعودة، ویتمثّل الدور الاجتماعی فی شؤون مثل: السلبیّات والإیجابیّات الاجتماعیّة، واللهجة الشعبیّة العراقیّة، والفئات العلمیّة الاجتماعیّة، والدور السیاسیّ فی: السجن السیاسیّ، والنفط، والسیاسیّین، والحکّام العرب، وقضیة فلسطین. ویصبح المکان مسرحاً للتاریخ والدین مع استحضار الأمکنة والشخصیّات التاریخیّة والدینیّة، ویتمثل دوره الطبیعی والجمالی من خلال اللوحات الطبیعیّة الاستهلالیّة لنصه الشعری، ویمکن ملاحظة الدور الرمزیّ والدور الأسطوری فی بناء الصورة المکانیة مثل الصحراء، والجبل، والقبر. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
35 - قراءة سوسیولوجیة فی تجدید أبی نواس الشعری
آزاده منتظریأبونواس حسن بن هانئ، الشاعر الإیرانی (196ق) یعدّ من کبار شعراء العرب وعباقرته علی الإطلاق، ومحاولاته التجدیدیة فی الشعر من القضایا الأدبیة الکبری التی أثارت دراسات أدبیةونقدیة علی مرّ العصور. قد ذکرت أسباب شتّی لهذه الظاهرة الأدبیة الهامة فی مختلف المصادر والمراجع، ولکن چکیده کاملأبونواس حسن بن هانئ، الشاعر الإیرانی (196ق) یعدّ من کبار شعراء العرب وعباقرته علی الإطلاق، ومحاولاته التجدیدیة فی الشعر من القضایا الأدبیة الکبری التی أثارت دراسات أدبیةونقدیة علی مرّ العصور. قد ذکرت أسباب شتّی لهذه الظاهرة الأدبیة الهامة فی مختلف المصادر والمراجع، ولکن هذا البحث قام باستقصاء دعوة أبی نواس التجدیدیة من منظور سوسیولوجبا الأدب، واستهدف دراسة أحکام هذه المنهجیة الحدیثة من خلال المقدمات الطللیة فی بعض المدائح النواسیة وقیاسها بالعناصر المستحدثة فی فواتح بعض قصائده الأخری، مضافاً إلی معالجة أسباب ظهور هذه النزعة الأدبیة فی تلک الفترة التی عاش فیها أبونواس. لقد تناولت هذه المقالة أشعار أبی نواس علی المنهج الوصفی التحلیلی، وقد وجدت أنّ تجدید أبی نواس الشعری جاء إثر نزعته الشیعیة المبنیة علی مواقف الرفض والثورة، والتناقضات الموجودة فی العصر العباسی الأول التی سادت من خلال نشوء الطبقات الاجتماعیة الجدیدة، والتغیّرات السریعة التی حدثت جرّاء امتزاج الثقافة العربیة بالثقافات الأخری کما لیس ینبغی أن یُهمل دور تضّاد القیم والمعاییر الاجتماعیة القدیمة والحدیثة، وعدم تطابق الإیدئولوجیة القدیمة والظروف الراهنة، وعدم توافقهما عند المثقفین فی المجتمع العباسی آنذاک. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
36 - التحلیل والنقد لشخصیة وأدب إلیاس فرحات، شاعر العرب فی المهجر
حسن مجیدی إنسیة سکاکیانتقل مجموعات کبیرة من الناس للأراضی العربیة، ولاسیما لبنان وسوریا، إلی الأمریکتین الشمالیة والجنوبیة فی أواخر القرن التاسع عشر وخلال العشرین، حیث استقرّوا فی الأمریکا، وکندا، والبرازیل، والأرجنتین، والمکسیک. کان هذه الهجرة فی کثیر من الأحیان نتیجة للتخلص من المشاکل ال چکیده کاملانتقل مجموعات کبیرة من الناس للأراضی العربیة، ولاسیما لبنان وسوریا، إلی الأمریکتین الشمالیة والجنوبیة فی أواخر القرن التاسع عشر وخلال العشرین، حیث استقرّوا فی الأمریکا، وکندا، والبرازیل، والأرجنتین، والمکسیک. کان هذه الهجرة فی کثیر من الأحیان نتیجة للتخلص من المشاکل الفکریة، والاجتماعیة، والاقتصادیة التی کانت قد سیطرت علی المجتمع العربی. یتعرّض هذا المقال من بین هؤلاء المهاجرین، لإلیاس فرحات، الشاعر اللبنانی الذی هاجر إلی البرازیل. یهیمن نفسیة شعراءالعربالقدماء بصورة واضحة علی قوالب أشعار فرحات هیمنةلایمکنلفرحات التخلص منه نظراً لتشابهظروفمعیشته بهمتعکس قصص فرحات الشعریة مختلف جوانبحیاتهوتجربتهالشخصیةعلی نطاق واسع. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
37 - دراسه نقدیة لعنصر اللون فی أَشعار بدر شاکر السیّاب الأسود والأبیض نموذجاً
نرگس أنصاری طیّبة سیفییعدّ اللون عنصراً هامّاً من عناصر الطبیعة والذی لفت انتباه الإنسان منذ القدیم وسحر روحه، فاهتمّ به الشعراء المعاصرون أکثر من الآخرین؛ لأنّهم عرفوا الألوان المتنوّعة وتأثیرها فتعلّقوا بها تعلّقاً وثیقاً واستعانوا بها فی صورهم الشعریة. ومنهم الشاعر العراقی المعاصر بدر شاک چکیده کاملیعدّ اللون عنصراً هامّاً من عناصر الطبیعة والذی لفت انتباه الإنسان منذ القدیم وسحر روحه، فاهتمّ به الشعراء المعاصرون أکثر من الآخرین؛ لأنّهم عرفوا الألوان المتنوّعة وتأثیرها فتعلّقوا بها تعلّقاً وثیقاً واستعانوا بها فی صورهم الشعریة. ومنهم الشاعر العراقی المعاصر بدر شاکر السیّاب الذی یعتبر من روّاد الشعر الحر وأکبر الشعراء المعاصرین. إذ تمتلک الألوان خاصة الأبیض والأسود، دوراً هاماً فی أشعار السیّاب، فلذلک تسعى المقالة هذه إلى أن تکشف عن أهمیة هذین اللونین فی أشعار هذا الشاعر المعاصر وتدرس دلالاتهما المختلفة بعد استخراجهما عن مجموعاته الشعریة وتحلیلهما عبر رسوم بیانیة وجداول تدلّ علی الدلالات المختلفة لللونین وأهمیتهما فی معرفة حالات الشاعر النفسیة والروحیة. دراسة اللونین فی أشعار السیّاب تبیّن لنا أن اللون الأسود أکثر استعمالاً فی شعره وهو ممّا یدلّ على غلبة مشاعر الحزن والکآبة على روح الشاعر ونفسیته ومن جانبٍ آخر تقارب اللون الأبیض من الأسود فی شعره یکشف لنا عن رجاء الشاعر وأمله إلى المستقبل، إضافةً إلى ذلک أن هذین اللونین یظهران مشاعر الخیر والشرّ والحرب والصلح عند الشاعر فی مواطن کثیرة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
38 - تحوّلات و ویژگیهای شعر عصر مشروطه
سید احمد حسینی کازرونیتحوّلات و ویژگیهای شعر در عصر مشروطیت در چند زمینه از جمله در موضوع و مضمون تفکّر و اندیشه، سادگی و روانی، توجّه به زبان مردم و عوامانه‌ها، آشنا زدایی و توجّه به باستان‌گرایی، بهره‌مندی از واژه‌ها و ترکیبات بیگانه، عنایت به ساختار شکنی و دگرگونی در قالبهای شعری صورت پ چکیده کاملتحوّلات و ویژگیهای شعر در عصر مشروطیت در چند زمینه از جمله در موضوع و مضمون تفکّر و اندیشه، سادگی و روانی، توجّه به زبان مردم و عوامانه‌ها، آشنا زدایی و توجّه به باستان‌گرایی، بهره‌مندی از واژه‌ها و ترکیبات بیگانه، عنایت به ساختار شکنی و دگرگونی در قالبهای شعری صورت پذیرفت. مضامین و مفاهیم اصلی شعر مشروطه بر پایه و نمایه‌های مردم گرایی و وطن دوستی، آزادی خواهی و سلطه ستیزی استوار و هموار گردید. شعر فارسی در این دوره از تقلید مضامین پیشینیان روی برگرداند و از حوزة مدح و ستایش مستکبران حکومت‌ها و درباریان، خارج شد و رهایی یافت. در نهایت، این دگرگونی‌ها که متأثّر از تغییرات جغرافیایی سیاسی در منطقه بود، منجر به تغییر ماهیت‌های شعری در عصر مشروطه گردید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
39 - نقش عناصر تعلیمی در تحول ساختاری و محتوایی قالب شعر انقلاب
سید احمد حسینی کازرونی محمد رضا کمالی نیانیشعر امروز ایران در حال طی کردن مرحله گذر و به عبارت دیگر در حال دگردیسی است. اگر شعر امروز را تداوم زاینده و پوینده شعر کهن بدانیم، این شعر حتی در سرکش ترین حالات هم دنباله روی شعر سنتی و کهن است. اما تحولات صنعتی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ... خواه ناخواه تأثیر گذار است چکیده کاملشعر امروز ایران در حال طی کردن مرحله گذر و به عبارت دیگر در حال دگردیسی است. اگر شعر امروز را تداوم زاینده و پوینده شعر کهن بدانیم، این شعر حتی در سرکش ترین حالات هم دنباله روی شعر سنتی و کهن است. اما تحولات صنعتی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ... خواه ناخواه تأثیر گذار است. ادبیات به عنوان کاربردی ترین هنر متأثر از این تحولات است و بی شک شاعر انقلاب در هر یک از زمینه های شعری با نو شدن و نوآفریدن گرایش ذاتی داشته است. آنچه در شعر انقلاب عامل اصلی تحولات لفظی و معنایی در قالب است روی آوری شعرا به بیان مسایل تعلیمی، اخلاقی و ارزشی است که استفاده از آنها به ناچار شاعر را به سوی دگردیسی در ساختار، واژگان، زبان، صور خیال، اندیشه و قالب شعر پیش برده است. در این مقاله از عوامل تحول ساز در زمینه های لفظی و معنایی یکی از قالب های رایج شعر انقلاب، یعنی غزل سخن به میان می آید. از میان قالب های سنّتی، غزل بیش ترین کاربرد را در شعر انقلاب داشته و حجم غزل های سروده شده نسبت به قالب های دیگر بیشتر است. نوآوری شاعران این دوره در غزل سرایی، غزل این دوره را با ویژگی هایی همراه کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
40 - بحثی اجمالی در شیوۀ نویسندگی ابوالفضل بیهقی
محمد غلامرضاییتاریخ بیهقی، یکی از متن های مهم زبان فارسی است که به جز اهمیت های تاریخی و جغرافیایی و ادبی و اجتماعی، از نظر شیوۀ نویسندگی نیز اهمیتی خاص دارد. نثر بیهقی ـ که دنبالۀ نثر استادش ابونصر مشکان است ـ ویژگی هایی دارد که از یک سو با نثر دورۀ سامانی مرتبط است و از سوی دیگر، چکیده کاملتاریخ بیهقی، یکی از متن های مهم زبان فارسی است که به جز اهمیت های تاریخی و جغرافیایی و ادبی و اجتماعی، از نظر شیوۀ نویسندگی نیز اهمیتی خاص دارد. نثر بیهقی ـ که دنبالۀ نثر استادش ابونصر مشکان است ـ ویژگی هایی دارد که از یک سو با نثر دورۀ سامانی مرتبط است و از سوی دیگر، حلقۀ واسطه ای است که به نثرهای فنّی می پیوندد. علاوه بر این، ویژگی هایی در آن هست که آن را از مشابهات خود ممتاز می سازد. به جز کهنگی های زبانی، اطناب به صورت های گوناگون، بعضی مختصات شعری، علی الخصوص کنایه و تشبیه، تأثیرپذیری از زبان و ادب عربی به گونه های مختلف در نثر بیهقی نمود دارد. شیوه های خاص بیهقی بیشتر در جمله بندی، پاره ای تقدیم ها و تأخیرها، واژه سازی و استعمال تعابیرات خاص کنایی و پاره ای تخیّلات شاعرانه نمود یافته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
41 - بررسی مسألۀ جبر و اختیار در آثار تعلیمی مولوی کرد*
جلال احمدیسید عبدالرحیم مولوی(1882- 1806 م) یکی از بزرگ‌ترین عالمان و عارفان کرد در سدۀ نوزدهم میلادی است. او نه فقط عالم و عارف، بلکه شاعری چیره دست و توانا است که به زبآن‌های فارسی، عربی، کردی سورانی و اورامی شعر می‌سرود. آثاری که از او به جای مانده گویای آن است که مولوی کرد نه چکیده کاملسید عبدالرحیم مولوی(1882- 1806 م) یکی از بزرگ‌ترین عالمان و عارفان کرد در سدۀ نوزدهم میلادی است. او نه فقط عالم و عارف، بلکه شاعری چیره دست و توانا است که به زبآن‌های فارسی، عربی، کردی سورانی و اورامی شعر می‌سرود. آثاری که از او به جای مانده گویای آن است که مولوی کرد نه تنها در تفسیر و حدیث و شعر و کتابت از مقام والایی برخوردار است، بلکه به حق می‌توان او را یکی از متکلمان برجسته به شمار آورد. سه اثرِ تعلیمیِ: فوائح (= به فارسی)، الفضیله(= به عربی) و عقیدۀ مرضیه(= به کردی سورانی) در قالب نظم، دقیق‌ترین و لطیف‌ترین مباحث کلامی را تشریح و تبیین کرده است. نگارنده در این مقاله، قصد دارد به یکی از جنجالی‌ترین مبحث از مباحث علم کلام، از منظر مولوی بپردازد. در بارۀ جبر و اختیار پژوهشهای فراوانی شده است و از دیدگاههای گوناگون به آن نظر شده است؛ اما به نظر می رسد نگاه مولوی با نگاه دیگران تفاوت‌هایی داشته باشد. از این رو نتیجه‌ای که از این پژوهش که به روش تحلیلی انجام شده، گرفته می‌شود این است که با توجه به تعریف قضا و قدر از نظر مولوی و پرداختی که به مسأله داده است، انسان در انجام افعالی که منجر به ثواب و عقاب باشد کاملاً مختار است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
42 - بررسی وجوه اشتراک جبرعرفانی و جبر اشعری در کلیات سعدی
انور ضیائی ایوب کوشان علی دهقانیکی از مسائل بسیار مهمّی که از دیرباز ذهن آدمیان را به خود مشغول کرده و به تأمل فراخوانده، مسأله جبر و اختیار است. سعدی سال‌ها در نظامیّه بغداد به درس و بحث مشغول بوده، در نظامیّه ادرار و مستمری می‌گرفته، گرایش‌های عمیق عرفانی داشته و تحت تأثیر اندیشه‌های طریقت سهروردیه چکیده کاملیکی از مسائل بسیار مهمّی که از دیرباز ذهن آدمیان را به خود مشغول کرده و به تأمل فراخوانده، مسأله جبر و اختیار است. سعدی سال‌ها در نظامیّه بغداد به درس و بحث مشغول بوده، در نظامیّه ادرار و مستمری می‌گرفته، گرایش‌های عمیق عرفانی داشته و تحت تأثیر اندیشه‌های طریقت سهروردیه بوده است. همین امر باعث شده که در اعتقادات سعدی، نسبت به جبر تغییراتی ایجاد شود و زاویه دید او به جبر عرفانی گرایش پیدا کند تا جبر کلامی. سؤال این پژوهش عبارت است از این که آیا بین وجوه بارز جبر برخاسته از عرفان سعدی و همچنین جبری که برخاسته از مشرب کلامی اشعری سعدی است وجوه اشتراکی وجود دارد؟ روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده که از یافته‌ها و نتایج به دست آمده به طور عمده می‌توان به بسامد بالای اشتراکات در موضوع جبر عرفانی و جبر اشعریانه در کلیات سعدی اشاره کرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
43 - بررسی تطبیقی ساختار تصویرهای شعری حسین منزوی و محمدعلی بهمنی
نرگس عبدالهی علی سرور یعقوبی شاهرخ حکمتمقاله حاضر به بررسی تطبیقی ساختار تصویرهای شعری حسین منزوی و محمدعلی بهمنی پرداخته شده است. به همین منظور نخست غزلیات منزوی و سپس غزلیات بهمنی بررسی شده و پس از بررسی غزلیات، تطبیق و تحلیل میان این دو غزل پرداز معاصر صورت گرفته است. روش کار در بدین گونه است که غزلیات ای چکیده کاملمقاله حاضر به بررسی تطبیقی ساختار تصویرهای شعری حسین منزوی و محمدعلی بهمنی پرداخته شده است. به همین منظور نخست غزلیات منزوی و سپس غزلیات بهمنی بررسی شده و پس از بررسی غزلیات، تطبیق و تحلیل میان این دو غزل پرداز معاصر صورت گرفته است. روش کار در بدین گونه است که غزلیات این دو شاعر در حوزة تصویر (صورخیال) بررسی شده است. هنجارگریزیها و نوآوری های این دو غزل پرداز در هر کدام از این بخش ها با توجه به غزلیات منتخب صورت گرفته و برخی نقاط ضعف و قوت آنها نیز بیان شده است. گفتنی است که غزلیات و ابیاتی که از این دو شاعر برای نمونه ذکر شده است به گونه ای انتخاب شده است که هم نشان دهندة سبک شخصی این دو شاعر باشد و هم بتواند تمایز و تشابه احتمالی این دو را نشان بدهد. این مطالعه با هدف یافتن انحرافات زبانی در غزلهای مونزاوی با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی در چارچوب ساختارگرایی و براساس مدل انحراف لیچ انجام شد. بر این اساس، انحرافات و خلاقیت های هنری شاعر اغلب برای سادگی در زبان شعر و رویکرد آن به زبان مشترک (ساده و غیرممکن) جستجو می شود. به طور کلی، متداول ترین نوع انحراف در غزل منزوی از نظر کیفی و کمی ، انحراف معنایی است. روش این تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی با فن کتابخانه ای می باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
44 - فرآیش پیچیدگی سبک‌های شعر و معماری از سده‌های نخست تا آخر قرن ششم (مطاله‌ی موردی: تصویر شعری و معماری مسجد)
مصطفی میردار رضاییسبک یعنی تقریر دید ویژه‌ی هنرمند با زبان ویژه‌ی خود او، و لذا دید و زبان هر هنرمند یا هنرمندان یک دوره، متفاوت از دیگر هنروران است. سبک‌شناسی با مؤلفه‌ها و ابزارهای مخصوصی که در زمره‌ی امکانات این دانش است به مقایسه‌ی برخوردهای ابزاری هنرمندان در مواجهه با تأملات درونی چکیده کاملسبک یعنی تقریر دید ویژه‌ی هنرمند با زبان ویژه‌ی خود او، و لذا دید و زبان هر هنرمند یا هنرمندان یک دوره، متفاوت از دیگر هنروران است. سبک‌شناسی با مؤلفه‌ها و ابزارهای مخصوصی که در زمره‌ی امکانات این دانش است به مقایسه‌ی برخوردهای ابزاری هنرمندان در مواجهه با تأملات درونی و بیرونی‌شان می‌پردازد. این مطالعه، نخست به روش کمّی ـ آماری می‌کوشد تا با نمایش، تحلیل و مقایسه‌ی عناصر ادبی در تصویرهای شعر شاعران برجسته‌ی سبک خراسانی و آذربایجانی که به‌صورت غیرانتخابی (رندومی) از دیوان‌شان انتخاب شدهاست، تصویری آماری از سیر پیچیدگی تصویرها (از سبک خراسانی تا آذربایجانی) به‌دست دهد. در بخش دوم این پژوهش نیز که به روش تحلیل ـ توصیفی و با استفاده از ابزار کتابخانه‌ای نوشته شدهاست، به بررسی سیر معماری مسجد و پیچیده‌شدن اجزای آن از سبک خراسانی تا پایان قرن ششم پرداخته خواهد شد. نتیجه‌ی این جستار نشان می‌دهد که سادگی و پرهیز از پیچیدگی برجسته‌ترین مختصه‌ی سبکی در هر دو حوزه‌ی تصویر شعری و معماری مساجد در سبک خراسانی است. در قرن ششم شاهد تحوّلاتی بزرگ و شگرف در ساحت آفرینش تصویرها و هنر معماری هستیم. اجزا و هندسه‌ی تصویرهای شعری و مختصات معماری مساجد این قرن پیچیده-تر می‌شوند و دیگر با سادگی سبک خراسانی قابل قیاس نیستتد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
45 - ﺑﺮرﺳﯽ اﻏﺮاض ﺑﻼﻏﯽ ﺧﺒﺮ و اﻧﺸﺎی طلبی در دوبیتی‌های مفتون بُردُخونی
سید نیام الدین حسینی سیدمحمود سیدصادقی شمس الحاجیه اردلانیمفتون در دوبیتی‌ها وسروده و عاشقانه‌های غنایی خود به شیوۀ مؤثر از ابزارهای بلاغی، مخصوصاً علم معانی بهره برده است. در این پژوهش، نقش علم معانی در انتقال اندیشه‌های شاعرانه در دوبیتی‌های مفتون، بررسی شده تا مشخّص شود او هنگامی که در لابه‌لای دوبیتی‌های غنایی و عاشقانۀ چکیده کاملمفتون در دوبیتی‌ها وسروده و عاشقانه‌های غنایی خود به شیوۀ مؤثر از ابزارهای بلاغی، مخصوصاً علم معانی بهره برده است. در این پژوهش، نقش علم معانی در انتقال اندیشه‌های شاعرانه در دوبیتی‌های مفتون، بررسی شده تا مشخّص شود او هنگامی که در لابه‌لای دوبیتی‌های غنایی و عاشقانۀ خود خواسته است به‌طور ضمنی به پند و اندرز و تعلیم روی بیاورد، از چه نوع جمله‌هایی استفاده کرده و چگونه آنها را به کار برده است تا مضامین مورد نظر به بهترین شکل به مخاطب منتقل شود. مفتون بـا اسـتفاده از علم معانی و ابزارهای مناسب آن مانند جمله‌های پرسشی، خبری و امری به شیوه‌ای مـؤثر، در انتقال مفاهیم و مضامین شعری به مخاطب خود موفق بوده اسـت و درعین‌حال از این طریق، حضور مخاطب در لابه‌لای متن را نیز برجسته‌تر نشان داده است. بررسی این دسته از جملات و اغراض ثانویۀ آنها برای شناخت اندیشه و افکار او بسیار ضروری است. با بررسی نوع جملات به کار رفته در ابیات تعلیمی و اغراض و معانی ثانویۀ آنها، چگونگی پیوند زبان غنایی مفتون با اهداف تعلیمی او در این سروده‌ها مشخّص می‌شود. نگارندگان در این پژوهش به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای به بررسی این دسته از جملات و معانی ثانویۀ آنها پرداخته‌اند و نکات برجستۀ سه مبحث از علم معانی، یعنی جملات پرسشی امری و خبری و نقش و تأثیر آنها در انتقال مؤثر مضامین شاعر در سرودۀ غنایی و عاشقانه، شرح و تبیین شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
46 - نگاهی به گسترة خیال محمدرضا ترکی
نسیبه عالیقدر سیف الدین آب برین فروغ جلیلیخیال شاعرانه همواره عرصه‎های ناشناخته‎ای را کشف کرده و آن را به رشتة کلام می‎کشد؛ دامنة خیال شاعرانه گسترده است. تصاویر در اشعار شاعران منطبق با تجارب شعری آنان، خاستگاه‎های متنوعی دارند. برخی شهر و زندگی شهری و پدیده‌های مدرن را منبع الهام خود در تصویرس چکیده کاملخیال شاعرانه همواره عرصه‎های ناشناخته‎ای را کشف کرده و آن را به رشتة کلام می‎کشد؛ دامنة خیال شاعرانه گسترده است. تصاویر در اشعار شاعران منطبق با تجارب شعری آنان، خاستگاه‎های متنوعی دارند. برخی شهر و زندگی شهری و پدیده‌های مدرن را منبع الهام خود در تصویرسازی قرار می‌دهند و برخی دیگر بیشتر طبیعت‌گرا هستند و گروهی دیگر دین و آیین و ...منبع الهام خود قرار می‌دهند. با این همه در شعر غالب شاعران تنّوع در خاستگاه خیال و گسترة خیال دیده می‎شود. نکته جالب توجّه این است که هر چه صورت‌های خیال نوتر باشند و مرتبط با عناصر قابل تجربه، به همان اندازه تأثیر و گیرایی بیشتری دارند. در شعر محمدرضا ترکی نیز تنوّع خاستگاه‌های خیال دیده می‌شود پژوهش حاضر با روش تحلیلی-توصیفی،گسترة خیال محمدرضا ترکی و خاستگاه‌های تصویر در شعر او را مورد پژوهش قرار داده است. نتیجة پژوهش حکایت از آن دارد که الهام از طبیعت در خلق تصویر، عناصر دینی و مذهبی، عناصر مرتبط با زندگی معاصر در شعر او پر رنگ‌اند و خاستگاه نماد نیز در شعر او اسطوره و تاریخ و دین می‌باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
47 - جایگاه نقد تخیل در زیبایی‌شناسی شعر ابنخفاجه و هلالی جغتایی با تکیه بر نظریة گاستون باشلار
فرهاد نادری محمدعلی مؤذنینقد تخیل، مابین نقد موضوعی و نقد ساختاری قرار داشته و سعی دارد با تمرکز بر نیروی تخیل، از موضعی روانکاوانه به مطالعة نظام‌مند تصاویر شعری بپردازد و بر اساس تداوم حضور یک یا چند عنصر از عناصر اربعه در خیال‌پردازی‌های شاعرانه، میزان خلاقیت و اصالت تصویرسازی شاعران را مشخص چکیده کاملنقد تخیل، مابین نقد موضوعی و نقد ساختاری قرار داشته و سعی دارد با تمرکز بر نیروی تخیل، از موضعی روانکاوانه به مطالعة نظام‌مند تصاویر شعری بپردازد و بر اساس تداوم حضور یک یا چند عنصر از عناصر اربعه در خیال‌پردازی‌های شاعرانه، میزان خلاقیت و اصالت تصویرسازی شاعران را مشخص کند. بدون شک، روش نقد تخیل، از راه پیوند شعر با مباحث روان شناسی و بخش ناخودآگاه ذهن، راه را برای تفسیر چندمعنایی شعر بیشتر باز می‌کند و شعر را از حصار بررسی‌های کلیشه‌ای رها می‌سازد. محور اصلی مقالة حاضر، نقد و بررسی اشعار وصفی ابن خفاجه شاعر اندلس و هلالی جغتایی شاعر قرن دهم است که بر پایة الهام از دو عنصر آب و آتش سروده شده‌اند و به این سؤالات پاسخ می دهد که ابن خفاجه و هلالی در خلق تصاویر شعری خود، تا چه میزان بر اساس دو عنصر آب و آتش خیال‌پردازی کرده‌اند؟ و نیز تخیل خلاق در خوانش مشترک شعر این دو شاعر، تا چه میزان فعال عمل نموده است؟ در پایان مشخص شد که شعر هلالی با توجه به سبک غزلی آن، متأثر از آتش است و بیشتر سوز و گدازهای درونی و نیز ناامیدی و ترس از تنهایی خود را در قالب تصاویری از آتش خلق کرده است؛ در حالی که شعر ابن خفاجه، با تو جه به علاقة وی به طبیعت سرسبز آندلس، برگرفته از حرکت و پویایی عنصر آب است و به نوعی نیروی زایش آب را مورد توجه قرار داده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
48 - جایگاه مکتب اروپایی رمانتیسم در شعر مهدی اخوان ثالث (با رویکرد باستان گرایانه به شعر معاصر فارسی)
فرشاد دانشور نیک محمد فاضلی پروین دخت مشهورمکتب های ادبی به موازات تحولات سیاسی و اجتماعی بر ادبیات اروپا تأثیر گذاشت و به تدریج با رشد علوم و فنون جدید به سایر نقاط جهان تسری یافت. در این میان، رمانتیسم که شورشی بر ضد ایده آل گرایی کلاسیسیسم به حساب می آمد با تکیه بر مؤلفه هایی چون آزادی، فردیت، گریز یا سفر، کش چکیده کاملمکتب های ادبی به موازات تحولات سیاسی و اجتماعی بر ادبیات اروپا تأثیر گذاشت و به تدریج با رشد علوم و فنون جدید به سایر نقاط جهان تسری یافت. در این میان، رمانتیسم که شورشی بر ضد ایده آل گرایی کلاسیسیسم به حساب می آمد با تکیه بر مؤلفه هایی چون آزادی، فردیت، گریز یا سفر، کشف و شهود، افسون سخن و تأثیرپذیری از احساسات و عواطف عمیق انسانی به توصیف طبیعت در شکل بدوی و دست نخورده آن مبادرت ورزید. این مکتب با بازگشت دانشجویان اعزامی به خارج، رونق نهضت ترجمه و ... به شکلی جدی در ادبیات معاصر فارسی مطرح گردید و توسط شاعران نوپردازی چون مهدی اخوان ثالث و ... به کار گرفته شد. نگارنده ی این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی جایگاه مکتب رمانتیسم را در آثار این شاعر برجسته ی معاصر مورد بررسی قرار دهد تا ضمن کشف میزان تاثیرپذیری وی از این مکتب به بررسی شیوه بیان روایی با تأکید بر ادبیات باستان گرایانه و کلامی فاخر، بهره گیری از عناصر سبک خراسانی و پیوند دادن آن با زبان عامیانه، ترکیب سازی و تصویر آفرینی های جدید در کنار پایبندی به ویژگی های شعر نیمایی در شکل و موسیقی، غلبه روحیه یأس و ناامیدی بر فضای شعر، ستایش مظاهر و مفاخر ایران باستان، طبیعت گرایی، بیان هیجانات و احساسات و در نهایت ابراز نفرت و نومیدی شدید از شرایط موجود به عنوان ویژگی های اصلی شعر اخوان بپردازد.. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
49 - شعر زنان و ویژگیهای آن در صدر اسلام
محمد جواد اسماعیل غانمی جواد سعدون زاده علی سپهیاراین پژوهش به ادبیات زنان و ویژگیهای آن در عصر صدر اسلام پرداخته است. از آنجایی که نگارش تاریخ ادبیات عرب مرد سالار بوده ، یافتن آثار ادبی و شعری زنان در مواردی با مشکلات فراوانی روبرو بوده است . لیکن در دوران معاصر و در نتیجه ی مطالعات و پژوهشهای متعدد ، نقش زنان در ساح چکیده کاملاین پژوهش به ادبیات زنان و ویژگیهای آن در عصر صدر اسلام پرداخته است. از آنجایی که نگارش تاریخ ادبیات عرب مرد سالار بوده ، یافتن آثار ادبی و شعری زنان در مواردی با مشکلات فراوانی روبرو بوده است . لیکن در دوران معاصر و در نتیجه ی مطالعات و پژوهشهای متعدد ، نقش زنان در ساحت شعر و ادبیات تا حدودی متجلی شده و تعداد قابل توجهی از منابع به بررسی شعر زنان پرداخته اند. با بررسی شعر زنان می توان دریافت که این نوع شعر در مقایسه با شعر مردان تفاوتهای ویژه ای داشته است. از جمله این تفاوتها این است که زنان شعر خویش را به بهای ناچیز نفروختند و با آن تکسب نکردند. عاطفه در شعر زنان از قوت خاصی برخوردار بوده است. اغراض شعری زنان با مردان تفاوت چندانی نداشت، گرچه زنان بیشتر در اغراض خاصی چون رثاء به سرودن شعر پرداختند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
50 - بررسی ویژگیهای سبکی شعر نظامی گنجوی
سید محمود رضا غیبی مریم عبادی آسایششناخت و بررسی سبکی هر اثر ادبی، یکی از ابزارهای مهم در تعیین شاخص‌های زبانی، ادبی و فکری آن اثر است. نظامی گنجوی، یکی از بزرگ‌ترین شاعران ادب فارسی است که شعر او از جنبه‌های متعدد به‌ویژه سبک‌شناسی قابلیت بحث و بررسی را دارد. با بررسی عناصر سبک‌شناختی، می‌توان تا حدودی چکیده کاملشناخت و بررسی سبکی هر اثر ادبی، یکی از ابزارهای مهم در تعیین شاخص‌های زبانی، ادبی و فکری آن اثر است. نظامی گنجوی، یکی از بزرگ‌ترین شاعران ادب فارسی است که شعر او از جنبه‌های متعدد به‌ویژه سبک‌شناسی قابلیت بحث و بررسی را دارد. با بررسی عناصر سبک‌شناختی، می‌توان تا حدودی به ساختار شعری او پی برد و جایگاه شاعری او را در تاریخ ادبیات ایران مشخص کرد. هدف از این پژوهش، شناخت عناصر سبکی اشعار نظامی گنجوی و نهایتاً رسیدن به سبک شخصی او است؛ بدین ترتیب در این پژوهش، با استخراج مهم‌ترین ویژگیهای زبانی، فکری و ادبی اشعار وی، سعی شده است تا شناخت بهتری از شعر و سبک خاص این شاعر سترگ به‌صورت علمی ارائه گردد. در این پژوهش، پس از بررسی نمونه‌های مختلف در دو منظومه خسرو و شیرین و لیلی و مجنون، به شیوه توصیفی تحلیلی، ویژگیهای بارز شعر نظامی به دست آمدند که مهم‌ترین آنها عبارت بودند از: تنوع واژگانی، ترکیب‌‌های شاعرانه، ابداع مضامین نو، عفت کلام، اشارات تعلیمی، تنوع موضوع، توجه به علوم مختلف، فرهنگ‌عامه و تصویرسازی‌های بدیع. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
51 - بررسی وجوه مختلف عنصر عاطفه در غزلیات امیر خسرو
زهرا لبافیان یزد محمود صادق زاده سیدحسین شهابرضویعاطفه واکنشی است که انسان در برابر تجربیات درونی و محیطی از خود نشان می‌دهد و شعر با غلبۀ احساس و عاطفه بر روح شاعر آغاز می‌شود. عاطفه، به‌اعتبار کیفیت برخورد شاعر با جهان خارج و حوادث پیرامونش، احساس و زمینۀ درونی و معنوی شعر است. با آنکه محرک عاطفی هنرمند، به‌عوامل م چکیده کاملعاطفه واکنشی است که انسان در برابر تجربیات درونی و محیطی از خود نشان می‌دهد و شعر با غلبۀ احساس و عاطفه بر روح شاعر آغاز می‌شود. عاطفه، به‌اعتبار کیفیت برخورد شاعر با جهان خارج و حوادث پیرامونش، احساس و زمینۀ درونی و معنوی شعر است. با آنکه محرک عاطفی هنرمند، به‌عوامل محیطی و بیرونی بستگی دارد، اما ارتباطی مستقیم با درون او دارد. هنر عرصۀ انتقال عاطفه است که به‌دلیل گستردگی و اهمیت وجوه عاطفی شعر، می‌توان از ابعاد مختلفی به آن نگریست. عاطفه مهم‌ترین عنصر شعر است که عناصر دیگر را به خدمت می‌گیرد. تناسب عاطفه با تصویر، زبان، موسیقی و فضاسازی شعر همه از مواردی حائز اهمیت است. این مقاله به بررسی عنصر عاطفه درشصت غزل از امیرخسرو پرداخته و امتیازات و برجستگی عنصر عاطفه از ابعاد مختلف در غزلیات وی را می‌نمایاند. نتایج این تحقیق بر پایۀ مطالعات کتابخانه‌ای و شیوۀ توصیفی- تحلیلی به دست آمده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
52 - بررسی اندیشه‌های کلامی ابوالقاسم قشیری
جمال احمدیابوالقاسم قشیری(465- 376هـ) یکی از بزرگ ترین عارفانان و عالمان قرن پنجم هجری قمری است. او در میدانهای علم و معرفت روزگار خود، سرآمد اقران بود. آثار فراوانی که از او برجای مانده گواه این است که نه تنها در سلوک عرفانی و حکمت عملی، بلکه در حدیث و تفسیر و فقه و کلام هم از ت چکیده کاملابوالقاسم قشیری(465- 376هـ) یکی از بزرگ ترین عارفانان و عالمان قرن پنجم هجری قمری است. او در میدانهای علم و معرفت روزگار خود، سرآمد اقران بود. آثار فراوانی که از او برجای مانده گواه این است که نه تنها در سلوک عرفانی و حکمت عملی، بلکه در حدیث و تفسیر و فقه و کلام هم از توانمندی زایدالوصفی برخوردار بوده است. یکی از دغدغه های قشیری بر اساس آنچه که از منابع مختلف گزارش شده، اندیشه های کلامی است. به نظر می رسد باورهای کلامی قشیری در بازخوانی اندیشه های او، همخوانی و تطابق بیشتری با کلام اشعری داشته باشد. این مسأله را می توان در آثار او به وضوح مشاهده کرد. در رساله ی قشیریه، تفسیر لطایف الاشارات، نامه ی شکایت اهل سنت و قصیدة الصوفیهآشکارا منظومه ی فکری قشیری آمده است. نگارنده در این مقاله که به روش کتابخانه ای صورت گرفته در پی آن است تا با مراجعه به آثار مذکور هر چه بیشتر به اندیشه های قشیری وضوح ببخشد. نتیجه ای ک از مقاله گرفته می شود حاکی از آن است که آراء قشیری بجز مسأله ی صفات خبریه و راه شناخت خداوند همان آراء ابوالحسن اشعری است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
53 - کاوشی در اوزان سروده های رودکی
سیداسعد شیخ احمدیابوعبدالله جعفربن محمد رودکی سمرقندی، از پارسی گویان نامور و استاد شاعران زبان فارسی است که علاوه بر فضل تقدم، شاعری سخت پرکار بوده است. متأسفانه از آن همه شعری که بدو نسبت داده اند بیش از هزار بیت برجای نمانده است، که با بررسی و پژوهش در اوزان این مقدار از شعر وی نیز م چکیده کاملابوعبدالله جعفربن محمد رودکی سمرقندی، از پارسی گویان نامور و استاد شاعران زبان فارسی است که علاوه بر فضل تقدم، شاعری سخت پرکار بوده است. متأسفانه از آن همه شعری که بدو نسبت داده اند بیش از هزار بیت برجای نمانده است، که با بررسی و پژوهش در اوزان این مقدار از شعر وی نیز می توان قدرت و توانایی آن استاد بزرگ را در فن شاعری دریافت. در این مقاله ویژگی های عروضی و وزنی اشعار رودکی در چهار بخش بررسی شده است و با پژوهشی علمی و کاربردی نتایج بدست آمده نیز بیان شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
54 - بررسی سبک شناسانۀ منظومه‌های عاشقانۀ بلوچی
مریم داوری دکترمحمود صادق زاده دکتر هادی حیدری نیا دکترموسی محمود زهیشعر غنایی از مهم‌ترین انواع ادبی در تاریخ نقد ادبی است. در تاریخ ادبیّات هر سرزمینی، اشعاری وجود دارد که به همراه موسیقی و یا برای همراهی با آن سروده می‌شده و از سوی دیگر، اشعاری ساده، عاطفی و موسیقایی وجود دارد که از دل جامعۀ عوام به وجود آمده و منشأ اشعار غنایی رسمی ش چکیده کاملشعر غنایی از مهم‌ترین انواع ادبی در تاریخ نقد ادبی است. در تاریخ ادبیّات هر سرزمینی، اشعاری وجود دارد که به همراه موسیقی و یا برای همراهی با آن سروده می‌شده و از سوی دیگر، اشعاری ساده، عاطفی و موسیقایی وجود دارد که از دل جامعۀ عوام به وجود آمده و منشأ اشعار غنایی رسمی شده است. محققان ایرانی تحت تأثیر تعریف رمانتیک شعر غنایی، اغلب این نوع شعر را اشعاری دانسته‌اند که بیانگر احساسات و عواطف شخصی است و من شخصی گوینده را بازگو می‌کند. در شعر غنایی، مضامین عاشقانه با پوششی از آرایه‌ها و بر مبنای احساس فردی شاعر مطرح می‌شود. تصاویر شعری، حاصل پیوند تجربه‌های عاطفی شاعر با پدیده‌ها و وقایع پیرامون او است. در این‌گونۀ ادبی، ساختار تصاویر شعری به طور ویژه‌ای با تعریف تصویر در زبان ادبی قرابت دارد. این پژوهش کوشیده است تا به شیوۀ توصیفی – تحلیلی، جلوه های اصیل ادبیّات غنایی را در منظومه‌های عاشقانۀ بلوچی بازگو کند. شعر کهن بلوچی بیشتر روایی است و آثار به‌جا مانده از آن، داستان‌های حماسی و عاشقانه یا رخدادهای مهم تاریخی است که شاعران آنها را در منظومه‌های کوتاه و نیمه بلند سروده‌اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
55 - بررسی نشانه‌های تأثیر کلام اشاعره و معتزله در حدیقه سنایی
مریم ناصر ترک عزیزاله توکلی کافی آباد هادی حیدری نیا سید حسین شهاب رضویسنایی غزنویی به عنوان یکی از برجسته‌ترین شاعران کلاسیک ایران، با حدیقه‌الحقیقه بسیاری از آموزه‌های اعتقادی و اخلاقی اسلامی را وارد شعر فارسی نمود. بیشتر این آموزه‌ها متأثر از فضای کلامی و اخلاقی عصر سنایی می‌باشد. عصری که نحله‌های کلامی و اخلاقی فراوانی در آن رواج داشتن چکیده کاملسنایی غزنویی به عنوان یکی از برجسته‌ترین شاعران کلاسیک ایران، با حدیقه‌الحقیقه بسیاری از آموزه‌های اعتقادی و اخلاقی اسلامی را وارد شعر فارسی نمود. بیشتر این آموزه‌ها متأثر از فضای کلامی و اخلاقی عصر سنایی می‌باشد. عصری که نحله‌های کلامی و اخلاقی فراوانی در آن رواج داشتند. در این میان، مثنوی حدیقه‌الحقیقه، از جمله مهم‌ترین آثار سنایی، جلوه‌گاه تأثیرات کلامی و اعتقادی متعددی در بطن خویش می‌باشد. حدیقه‌الحقیقه اثری می‌باشد که هم متأثر از مبانی کلامی-استدلالی معتزله است و هم متأثر از مبانی کلامی–نقلی اشعریون. این اثر از یک سو، در مسائل کلامی چون رؤیت الهی، به دیدگاههای معتزله نزدیک می‌باشد و در مسأله حدوث و قدم کلام الهی به اشاعره. اگر چه سنایی‌پژوهان، وی را عمدتاً اشعری‌مسلک دانسته‌اند، اما نمی‌توان در باورداشت سنایی به حب اهل بیت (ع)، توحید و امامت و آموزه‌های اخلاقی شیعی‌مسلکانه او، شک کرد. باری در تحقیق حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، تلاش شده تا تاثیرات کلامی دو فرق مهم جهان اسلام یعنی معتزله عقل‌اندیش و اشعریون نقل‌اندیش بر حدیقه‌الحقیقه سنایی مطالعه شود. عمدۀ تمرکز تحقیق بر تأثیرات موضوعات کلامی و اخلاقی چون حدوث و قدم کلام الهی، رویت الهی، امامت، امر شر، حسن و قبح امور و ... در حدیقه‌الحقیقه سنایی است پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
56 - خاستگاه تصاویر اجتماعی – سیاسی در شعر صائب تبریزی
ایرج مهرکی منصوره بصیرپورتصاویر شعری در زمینۀ عناصر اجتماعی – سیاسی از جمله تصاویری است که در دوره‌های مختلف رنگ و جلوه-ای متفاوت داشته‌است. مقالۀ حاضر از جایگاه تصاویر اجتماعی –سیاسی که بسامد بالایی در شعر صائب دارد، سخن می‌گوید؛ تصاویری که حاصل خیال دورپرداز صائب، حول عنصری واحد ا چکیده کاملتصاویر شعری در زمینۀ عناصر اجتماعی – سیاسی از جمله تصاویری است که در دوره‌های مختلف رنگ و جلوه-ای متفاوت داشته‌است. مقالۀ حاضر از جایگاه تصاویر اجتماعی –سیاسی که بسامد بالایی در شعر صائب دارد، سخن می‌گوید؛ تصاویری که حاصل خیال دورپرداز صائب، حول عنصری واحد است که از این طریق تجربه‌های ذهنی و حسی خویش را به تصویر می‌کشد. شاعر در دوره‌ای از ادب فارسی قرار دارد که برای دست یافتن به معنی و مضمون‌‌های بدیع و بیگانه به ناچار نیازمند داشتن گسترۀ وسیعی از واژگان است؛ بنابراین هر عنصر و واقعه‌ای را دست مایۀ کار و هنر خویش قرار می‌دهد. از آنجایی که ارتباط مستقیمی با حکومت و دربار داشته، تأثیری پذیری او از شرایط حاکم دور از انتظار نخواهد بود؛ او از نزدیک به طور ملموس و عینی با امور و وقایع اجتماعی – سیاسی در ارتباط است، او این تجربه‌های حسی را با تجربه‌های ذهنی خویش می‌آمیزد و تداعی‌های دور و نزدیک را شکل می-دهد. و به این ترتیب مسئلۀ تأثیر و تأثر پذیری از جامعه و شرایط حاکم بر آن، در شعر او امری کاملاً طبیعی خواهد بود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
57 - معشوق شعری در ادبیات معاصر با تأکید بر شعر شمس لنگرودی
عطامحمد رادمنش مریم ایزدیمطالعة سیر تحول شعر عاشقانه از گذشته تا امروز، ما را با شاعرانی آشنا می‌کند، که عشق جوهر وجود آنان و هم ذات شعرشان بوده است. بر این اساس تاکنون آثار و اندیشة تعدادی از شاعران نام آشنای معاصر چون احمد شاملو، فروغ فرخزاد، هوشنگ ابتهاج، حمید مصدق، حسین منزوی و ... مورد نقد چکیده کاملمطالعة سیر تحول شعر عاشقانه از گذشته تا امروز، ما را با شاعرانی آشنا می‌کند، که عشق جوهر وجود آنان و هم ذات شعرشان بوده است. بر این اساس تاکنون آثار و اندیشة تعدادی از شاعران نام آشنای معاصر چون احمد شاملو، فروغ فرخزاد، هوشنگ ابتهاج، حمید مصدق، حسین منزوی و ... مورد نقد و بررسی قرار گرفتة است؛ اما راز و رمز شعر گروهی دیگر همچنان در پردة ابهام باقی مانده و کمتر کسی به سراغشان رفته است. این جستار به نقد و بررسی اشعار عاشقانة شاعر معاصر، شمس لنگرودی، و نگرش او به معشوق پرداخته است. در پنجاه و سه ترانة عاشقانه و دیگر اشعار این شاعر، شاهد نگرش جهانی و انسانی لنگرودی به معشوق هستیم. مخاطب شعر شمس به‌خوبی می‌تواند تفاوتهای معشوق شعر سنتی را با شعر نو مورد مقایسه قرار دهد. این پژوهش سعی کرده است، الگوهای ارزشی معشوق شعری را در عاشقانه‌های شمس لنگرودی معرفی کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
58 - نگاهی به بحور و اوزانِ عروضیِ اشعار فارسی مقامات حمیدی
محمد حکیم‌آذر احمد رحیم خانی سامانییکی از جنبه‌های مغفول در متون نثرِ فارسی و خصوصاً متنی نظیر مقامات حمیدی، بی‌توجّهی منتقدان و پژوهشگران، به ابیات و اشعار فارسی و عربیِ آنها است. این بی‌توجّهی به یک دلیلِ مهم و آن این که تقریباً 99% اشعار این کتاب، سرودۀ خود قاضی حمیدالدّین بلخی است، نگارنده را واداشت چکیده کاملیکی از جنبه‌های مغفول در متون نثرِ فارسی و خصوصاً متنی نظیر مقامات حمیدی، بی‌توجّهی منتقدان و پژوهشگران، به ابیات و اشعار فارسی و عربیِ آنها است. این بی‌توجّهی به یک دلیلِ مهم و آن این که تقریباً 99% اشعار این کتاب، سرودۀ خود قاضی حمیدالدّین بلخی است، نگارنده را واداشت تا به جای تکیه بر اظهار نظرهایِ تقریبی و نسبی، دربارۀ جایگاه شعری او، ابیات و اشعار فارسی این کتاب را بر اساس آمار و ارقام به دست آمده و تنها از دیدگاه بحور و اوزان شعری، بررسی نماید تا بهتر بتواند از یک دریچۀ تخصّصی، نتایجِ خود را مستند نماید. بدیهی است که مطالعۀ این ابیات، از دیدگاههای دیگر بلاغی نیز، در ترسیم شاکله‌ای منسجم از جایگاه شعریِ نویسندۀ این کتاب، بسیار قابل توجّه خواهدبود و از دیگرسو، شیوۀ بررسیِ نگارنده در این مقاله، شاید بتواند در مطالعاتِ مشابه، الگویِ مناسبی را ارائه نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
59 - شِعریٰ در قرآن کریم: رویکردی گفتمانی به مفهوم
احمد پاکتچیشِعریٰ در قرآن کریم، تنها یک بار یاد شده و آن آیۀ 49 سورۀ نجم است: وَأَنَّهُ هُوَ رَبُّ الشِّعْرَی؛ آیه‌ای که در آن، پروردگارِ رسول اکرم (ص) ـ رَبُّک ـ به عنوان پروردگار شِعریٰ معرفی شده است. با مفروض گرفتن این که شِعریٰ نام یک ستاره باشد ـ چنان که مفسران مسلمان گفته‌ان چکیده کاملشِعریٰ در قرآن کریم، تنها یک بار یاد شده و آن آیۀ 49 سورۀ نجم است: وَأَنَّهُ هُوَ رَبُّ الشِّعْرَی؛ آیه‌ای که در آن، پروردگارِ رسول اکرم (ص) ـ رَبُّک ـ به عنوان پروردگار شِعریٰ معرفی شده است. با مفروض گرفتن این که شِعریٰ نام یک ستاره باشد ـ چنان که مفسران مسلمان گفته‌اند ـ این که چرا در میان ستارگان آسمان، اینچنین اهمیت یافته، و این که معرفی خداوند متعال به عنوان پروردگار شِعریٰ چه پیامی را می‌تواند دربرداشته باشد، نیازمند آن است تا ویژگیهای شِعریٰ هم از حیث تاریخ آشنایی با این ستاره، و هم از حیث اهمیت آیینی و نمادین آن مورد بررسی قرار گیرد. در این مطالعه بنا ست با مروری بر جایگاه شِعریٰ در قرآن کریم و ادبیات تفسیری سده‌های متقدم، راهی برای پاسخ گفتن بدین پرسشها بیابیم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
60 - تحلیل عنوان‌های اشعار احمد شاملو
مسعود روحانی محمد عنایتی قادیکلاییبررسی عنوان‌های شعری می‌تواند راهی باشد برای تحلیل بهتر شعر و اندیشۀ شاعران. در این جستار به بررسی آماری و تحلیلی عنوان‌های شعری احمد شاملو پرداختیم. پرسش اصلی مقاله این است که روش شاملو در انتخاب عنوان‌ها چیست و از این عنوان‌ها چه بهره‌ای برده است؟ به همین منظور، تمام چکیده کاملبررسی عنوان‌های شعری می‌تواند راهی باشد برای تحلیل بهتر شعر و اندیشۀ شاعران. در این جستار به بررسی آماری و تحلیلی عنوان‌های شعری احمد شاملو پرداختیم. پرسش اصلی مقاله این است که روش شاملو در انتخاب عنوان‌ها چیست و از این عنوان‌ها چه بهره‌ای برده است؟ به همین منظور، تمام عنوان‌ها از جهات مختلف واژگانی، زبانی و معنایی مورد تحلیل قرار گرفت و روابط میان این عنوان‌ها با محتوای شعر بررسی شد. در این مقاله، تلاش گردید با ارائة جداول و نمودارها، مشخص شود که عنوان‌های شعری حاضر در شعر احمد شاملو چقدر با اندیشه‌ها و مفاهیم موجود در متن هر شعر نزدیک‌اند. آمارها نشان داد شاملو به انتخاب عنوان‌های کوتاه تمایل دارد و از عنوان اشعار خود در راستای دستیابی به وحدت درونی شعر (وحدت ارگانیک) استفاده می‌کند. همچنین از بررسی این عنوان‌ها می‌توان دریافت که مهم‌ترین مضامین شعر شاملو عبارتند از: انسان‌گرایی، طبیعت‌گرایی، عشق و عناصر رمانتیک و مرثیه‌ها. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
61 - نگرش زنانه پروین اعتصامی و بازتاب آن در آیینه تصاویر شعری
برات محمدی فرین قره باغیتصویر، فرزند نگرش و ذهنیت است و همان‌طور که ذهنیت و اندیشه کلان شاعر بر جمیع عناصر روساختی سیطره دارد، تصویر نیز به‌مثابه عنصری روساختی تحت سیطره نگرش مسلط شاعر است. منطبق با این اصل است که در شعر شاعران همواره هماهنگی و ارتباط بین ذهن و تصویر آشکار است و تصویر را از ای چکیده کاملتصویر، فرزند نگرش و ذهنیت است و همان‌طور که ذهنیت و اندیشه کلان شاعر بر جمیع عناصر روساختی سیطره دارد، تصویر نیز به‌مثابه عنصری روساختی تحت سیطره نگرش مسلط شاعر است. منطبق با این اصل است که در شعر شاعران همواره هماهنگی و ارتباط بین ذهن و تصویر آشکار است و تصویر را از این لحاظ می‌توان آیینه عالم ذهنی شاعر به شمار آورد. در شعر پروین اعتصامی نیز این هماهنگی مشهود است و در پاره‌ای موارد تصاویر او، نماینده روح زنانه و عالم زنانه اوست و نگرش زن‌مدار او را در آیینه تصاویر شعری‌اش به‌وضوح می‌توان دید. با توجه به اینکه پژوهشی در ارتباط نگرش و تصویر در شعر پروین نگارش نیافته بود، تلاش کردیم پژوهش حاضر را به این موضوع اختصاص دهیم و با روشی توصیفی-تحلیلی مظاهر این هماهنگی را در شعر این شاعر مورد بازکاوی و توضیح و تبیین قرار دهیم. نتیجه پژوهش حاضر نشان از پیوندی عمیق بین تصویر و ذهنیت پروین دارد و همگرایی تصویر و نگرش، ویژگی مسلط زیبایی‌شناسی تصویر در تصاویر زنانه اوست پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
62 - شرح احوال و بررسی دیوان شعاعی قاجار
یوسف نیک روز زهرا جلیلی حسین عطریانآنچه از گنجینة میراث ادبی مکتوب ما در دسترس است اندک نیست لیکن با تمام کوشش‌هایی که در جهت احیا و شناساندن این آثار صورت پذیرفته، شاعران، نویسندگان و آثاری که هنوز در انزوا قرار دارند، کم نیستند. یکی از شاعران ادب فارسی که در عصر خویش از شاعران توانا و مشهور بوده، محمد چکیده کاملآنچه از گنجینة میراث ادبی مکتوب ما در دسترس است اندک نیست لیکن با تمام کوشش‌هایی که در جهت احیا و شناساندن این آثار صورت پذیرفته، شاعران، نویسندگان و آثاری که هنوز در انزوا قرار دارند، کم نیستند. یکی از شاعران ادب فارسی که در عصر خویش از شاعران توانا و مشهور بوده، محمد حسین بن عیسی دولو بیگلربیگی متخلّص به شعاعی است که در دوره قاجار می زیسته و آثارش جزء دورة بازگشت ادبی است. دیوان شعاعی قاجار شامل مثنوی های مصیبت نامه و مختارنامه، غزلیّات و قالب های دیگر همچون قطعه، قصیده، ترجیع بند، ترکیب بند، رباعی و ... است که در مجموع حدود هفده هزار بیت است. در مثنوی ها از شاهنامه فردوسی و در غزلیّات از سعدی تقلید کرده است. در این مقاله نگارندگان با استفاده از تصاویر دو نسخة این کتاب، یکی متعلّق به کتابخانه ملی با شمارة 970 ف و دیگری متعلّق به کتابخانه ملک با شمارة 4749 ش، به معرفی این نسخ پرداخته و محتوا و مضامین شعری شاعر را بررسی کرده اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
63 - عوامل ابهام معنایی در شعر طالب‌آملی
حسین حسن‌پور آلاشتیطالب آملی یکی از برجسته ترین شاعران طرز تازه است که در میانة دو جریان اصلی سبک هندی قرار دارد. هنجارگریزی های ابهام آفرین شعر طالب را باید سرآغاز شکل‌گیری طرز خیال دانست. از آنجا که غالب ابهامات شعری سبک هندی حاصل دست کاری‌های زبانی و هنجارگریزی های معنایی است که از رهگ چکیده کاملطالب آملی یکی از برجسته ترین شاعران طرز تازه است که در میانة دو جریان اصلی سبک هندی قرار دارد. هنجارگریزی های ابهام آفرین شعر طالب را باید سرآغاز شکل‌گیری طرز خیال دانست. از آنجا که غالب ابهامات شعری سبک هندی حاصل دست کاری‌های زبانی و هنجارگریزی های معنایی است که از رهگذر تلاش در کشف روابط تازه و نازک ادایی حاصل می‌شود، با ابهامات شعری شاعرانی چون حافظ و مولانا رابطة عکس دارد؛ چرا که ابهامات شعری این شاعران بیشتر به خاطر فضای شعری و عظمت و بیکرانگی معنایی است که از آن سخن می گویند. در این مقاله در صدد برآمدیم تا با تأکید بر عامل ادبی، عوامل تکنیکی ابهام آفرین شعر طالب را بررسی کنیم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
64 - انواع ادبی و مضامین شعری در منظومه‌های عطار
محمدرضا صرفی مهسا اسفندیاریهر نوع ادبی (literary genre) می تواند حاوی انواع دیگری نیز باشد. شعر عطار در مثنوی‌هایش، علی رغم اینکه جنبة تعلیمی دارد، در درون خود معانی و مضامین گوناگونی را جای داده است. این امر، بررسی این منظومه ها را از منظر انواع ادبی (literary genres) و مضامین شعری موجود در آنها چکیده کاملهر نوع ادبی (literary genre) می تواند حاوی انواع دیگری نیز باشد. شعر عطار در مثنوی‌هایش، علی رغم اینکه جنبة تعلیمی دارد، در درون خود معانی و مضامین گوناگونی را جای داده است. این امر، بررسی این منظومه ها را از منظر انواع ادبی (literary genres) و مضامین شعری موجود در آنها لازم می نماید. با بررسی و مطالعة دقیق چهار منظومة عطار؛ یعنی الهی‌نامه، اسرارنامه، منطق‌الطیر و مصیبت‌نامه در مجموع، بیست و هشت نوع ادبی و مضمون شعری در درون آنها یافت شد که نتیجة کار، آمار دقیق هر یک از انواع و مضامین در هر یک از منظومه ها و نیز بررسی تداخل و آمیختگی این انواع و مضامین در یکدیگر است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
65 - نگاهی نو به پدیده ای کهن(تخلص و بهره وری از آن)
احمد محسنیشاعران افزون بر نام و شهرت خویش،نامی شعری برای خود برمی گزینند و شعر خود را با آن نشان دار می کنند.این نام شعری را تخلص می گویند. تخلص،پدیده ای کهن است،ولی تا روزگار ما ماندگار مانده است و هنوز شاعران از آن سود می برند.شایسته است این پدیده آشنا با نگاهی نو بررسی و موضو چکیده کاملشاعران افزون بر نام و شهرت خویش،نامی شعری برای خود برمی گزینند و شعر خود را با آن نشان دار می کنند.این نام شعری را تخلص می گویند. تخلص،پدیده ای کهن است،ولی تا روزگار ما ماندگار مانده است و هنوز شاعران از آن سود می برند.شایسته است این پدیده آشنا با نگاهی نو بررسی و موضوع آن از دیدی روان شناختی و جامعه شناختی کاویده شود. در این مقاله،درباره چگونگی گزینش تخلص،خاستگاه و پیشینه آن،تخلص های دوگانه و چند گانه،بهره هنری از تخلص،پیوند تخلص و قالبهای شعری و تخلص در شعر معاصر بحث شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
66 - فردیّت و نوگرایی تصویر در شعر شیون فومنی
برات محمدی فرین قره باغی زرین تاج رضاییتصویر یا ایماژ را می‎توان از اصلی‎ترین عناصر زیبایی‎شناسی شعر دانست؛ بخشی از بلاغت کلام بر عهدۀ تصویر است. هر اندازه تصویر نو بوده و ریشه در فردیّت و نگرش فردی داشته باشد به همان اندازه تأثیر و گیرایی بیشتری خواهد داشت؛ چرا که ماهیّت هنر، پیوندی ناگسستنی با چکیده کاملتصویر یا ایماژ را می‎توان از اصلی‎ترین عناصر زیبایی‎شناسی شعر دانست؛ بخشی از بلاغت کلام بر عهدۀ تصویر است. هر اندازه تصویر نو بوده و ریشه در فردیّت و نگرش فردی داشته باشد به همان اندازه تأثیر و گیرایی بیشتری خواهد داشت؛ چرا که ماهیّت هنر، پیوندی ناگسستنی با نوجویی و نوآوری دارد و این نوآوری‎ها در کلان ساختار شعر، تابعی است از نوجویی‎ها در ساختارهای خرد که تصویر نیز یکی از این ساختارهای خرد است. شعر معاصر با الهام از نظریّه‎های پیشرو نیما که تأکید به نگاه شخصی و فردیّت‎گرایی داشت، عرصه‎های ناشناخته ای از تصویر را کشف کرده است و گرایش کلّی به سمت و سوی نوآوری در تصاویر شعری است. شیون فومنی را می‎توان از شاعران صادق به نظریّات نیما در باب نوآوری تصویری قلمداد کرد. رنگ اقلیمی در شعر شیون نیز با تأکید بر فردیّت‌گرایی و تجربه‎گرایی چون نیما غالب است و او تصاویری بکر از طبیعت با این نگرش شخصی خلق کرده است. همچنین جزئی‎نگری و دقّت و باریک‎بینی او که نازک‎خیالی شاعران سبک هندی را به یاد می‎آورد عاملی دیگر در نوآوری تصویری وی بوده است. فردیّت‌گرایی به ساحت تصویر معشوق نیز در شعر او کشانده شده و وجوه زیبایی‌شناسی معشوق در شعر او متفاوت از شعر سنّتی و با دیدی شخصی ارائه شده است. پژوهش حاضر قصد دارد به روشی توصیفی-تحلیلی این وجوه نوگرایی تصویری را در شعر شیون فومنی مورد کاوش قرار دهد. نتیجۀ پژوهش نیز نشان از وفاداری شیون فومنی به اصل نوگرایی در تصویرپردازی دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
67 - نقد و بررسی جنبه های ادبی اشعار میرزاده عشقی
احمد رنجبر ملاحت نجفی عربسید محمد رضا میرزاده عشقی (1273 - 1303 هـ. ش)، شاعر نام آشنای عهد مشروطیت، از رجال پرکار روزگار خود است. او اگر چه در حوزه ی شعر سیاسی و اجتماعی شاعری بزرگ و نامدار محسوب می شود لیکن از نظر ادبی و آشنایی به فنون و تکنیک های شعری دست توانایی ندارد و هنوز به اوج هنر شعری چکیده کاملسید محمد رضا میرزاده عشقی (1273 - 1303 هـ. ش)، شاعر نام آشنای عهد مشروطیت، از رجال پرکار روزگار خود است. او اگر چه در حوزه ی شعر سیاسی و اجتماعی شاعری بزرگ و نامدار محسوب می شود لیکن از نظر ادبی و آشنایی به فنون و تکنیک های شعری دست توانایی ندارد و هنوز به اوج هنر شعری خود نرسیده است. در این مقاله تلاش می شود با بررسی محور ادبی اشعار عشقی، میزان شناخت و تسلط او بر حوزه های مختلف این محور سبکی مشخص و نقاط قوت و ضعف او معلوم گردد. عشقی در قالب های شعر دست به نوآوری زده و یکی از کسانی است که اولین شعر نو را به او نسبت می دهند. او در دیگر قالبهای سنتی نیز دستکاری کرده چنانکه مسمّط ترجیعی را ساخته ی او می دانند. در وزن شعر اگر چه خواهان ایجاد تحول بوده لیکن به خواست مطلوب خود نرسیده است. اغلب صور خیال او کلیشه ای و قدیمی است، لیکن تشبیهات زنده و پویا که بعضاً در بافت شعر جریان پیدا می کند کم و بیش بر جاذبه ی اشعاش افزوده است. در بین آرایه های ادبی بیشترین تلاشش برای تقویت موسیقی شعر از رهگذر جناس ها و تکرارها، و ایجاد تداعی معانی از طریق تضادها، مراعات النظیرها و تلمیح هاست. در باب تلمیح نیز نشان می دهد که با وجود علاقه مندی به ایران باستان، شناخت چندانی از فرهنگ و تاریخ باستان ایران ندارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
68 - بررسی فرم‌شناختی ژانرهای شعری ادبیّات عاشیقی در عصر صفویّه و قاجار
جواد حاجی حاتم لو شهریار حسن زاده محمودرضا غیبی ژیلا صراطیشعر عاشیق‌های آذربایجان از ناب‌ترین آفرینش‌های ادبی وهنری و از ژانرهای مختلف فولکلور آذربایجان است که به واسطة ذوق هنری مردم و توانمندی کم‌نظیر زبان ترکی از لحاظ ایده، مضمون، شکل و فرم جایگاه منحصر به فردی را در ادبیّات شفاهی داراست و با شاخ و برگ عنصر فرهنگی خود در زبا چکیده کاملشعر عاشیق‌های آذربایجان از ناب‌ترین آفرینش‌های ادبی وهنری و از ژانرهای مختلف فولکلور آذربایجان است که به واسطة ذوق هنری مردم و توانمندی کم‌نظیر زبان ترکی از لحاظ ایده، مضمون، شکل و فرم جایگاه منحصر به فردی را در ادبیّات شفاهی داراست و با شاخ و برگ عنصر فرهنگی خود در زبان عاشیق‌ها جذابیّت خاصی خلق می‌کند، شعر شفاهی ادبیّات عاشیقی در عصر صفوی با ظهور عاشیق قربانی شروع می‌شود که با زبان حماسی خود افق جدیدی در ادبیّات شفاهی ادبیّات عاشیقی می‌گشاید، به تبع آن شاعران، عاشیق‌ها و نقّالان قالبهای مختلف شعری را با توجّه به موقعیّت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه، شکل‌های متفاوتی به وجود می‌آورند که حائز اهمّیّت فراوان در ادبیّات عامیانه دنیاست. این مقاله نیز تلاش نموده است تا شعر عاشیقی را از عصر صفوی تا قاجار از منظر فرم شناسی مورد بررسی قرار دهد و با این هدف به این سؤال پاسخ دهد که هنر عاشیق‌های آذربایجان در ژانرهای مختلف در صورت بندی و فرم شناختی چگونه است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
69 - مقدمه‌ای بر شناخت پرتو اصفهانی
حجت توسلیمیرزا علی رضا، مشهور به میرزا آقاجان و متخلص به پرتو، شاعر و خوش نویس سدة 13 (ق/19 م) میان سال های 1213 تا 1304 هجری قمری حیات داشته است. وی از خطاطان برجستة دربار ناصرالدین شاه بوده و مجموعة خوش نویسی های ایشان به هم راه قرآنی مذهَّب، در کتاب خانه های ملک و سلطنتی سابق چکیده کاملمیرزا علی رضا، مشهور به میرزا آقاجان و متخلص به پرتو، شاعر و خوش نویس سدة 13 (ق/19 م) میان سال های 1213 تا 1304 هجری قمری حیات داشته است. وی از خطاطان برجستة دربار ناصرالدین شاه بوده و مجموعة خوش نویسی های ایشان به هم راه قرآنی مذهَّب، در کتاب خانه های ملک و سلطنتی سابق محفوظ است. دیوان اشعار ایشان متشکل از غزلیات، قصاید و قطعات بوده که در مضامینی چون: مدح، وصف، وعظ و حکمت سروده شده و توسّط نگارنده نیز تصحیح و منتشر گردیده است. سبک بازگشت ادبی در اشعار پرتو به وضوح نمایان بوده و از این لحاظ یادآور اشعار حافظ، سعدی و سایر شاعران متقدم است. هم چنین تبحر در سرودن ماده تاریخ، از دیگر ویژگی های شعری ایشان بوده است که بیش تر در باب تعمیر و ساخت مسجدهای اصفهان و تاریخ درگذشت شاعران هم عصر خود نگارش یافته و مورد استناد تاریخ نویسان نیز قرار گرفته است. این گفتار سعی بر شناخت و معرفی بیش تر ایشان، به عنوان شاعر و خوش نویس برجستة دوره قاجاریه دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
70 - سبک‌شناسی نظم در قرن ششم
سید ضیاءالدین سجادیدر این مقاله از مختصات سبک شناسی نظم در قرن ششم سخن رفته است. مبدأ بحث در این زمینه بررسی مختصات سبک شناختی در آثار سنائی غزنوی است که موجب تحولی اساسی در شعر فارسی گردید و پایان این تحول در قرن ششم، سال تصنیف اقبال نامه نظامی و ختم اسکندرنامه اوست. شعر فارسی در این قر چکیده کاملدر این مقاله از مختصات سبک شناسی نظم در قرن ششم سخن رفته است. مبدأ بحث در این زمینه بررسی مختصات سبک شناختی در آثار سنائی غزنوی است که موجب تحولی اساسی در شعر فارسی گردید و پایان این تحول در قرن ششم، سال تصنیف اقبال نامه نظامی و ختم اسکندرنامه اوست. شعر فارسی در این قرن از لحاظ موضوع، وزن، قالب، ترکیب الفاظ و قوافی، نوجویی و تازگی متحول شد و 10 شیوة شاعری در سبک خراسانی در قرن ششم بسط و گسترش یافت و شکل هایی دیگر به خود گرفت. مهم ترین تغییر، ورود اندیشه ها و افکار صوفیانه و عارفانه در شعر فارسی است که از سنائی سرچشمه گرفته و به نظامی ختم می شود. شعرهای اخلاقی، هجو، هزل و مطایبه، سخنان حکمت آمیز، علوم و فنون موسیقی، ذکرحوادث تاریخ، مدح، شکایت، و مرثیه در این قرن موضوع تأملات شاعران قرار می گیرد. در این قرن مختصات سبک شناختی شاعرانی چون سنائی (در همة آثار منظوم وی)، انوری، جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی، خاقانی شروانی و ظهیرالدین فاریابی مورد بحث و نقد علمی قرار گرفته است. استاد سیدضیاءالدین سجادی فرصت نیافته است تا مختصات سبک شناختی شعر نظامی را که خاتِم این دوره است رقم زند، هرچند پس از بحث در اطراف سبک شناسی نظم در قرن ششم، با اجمالی تمام، کلیاتی درباره سبک شعر فارسی در قرن هفتم بدین نوشته افزوده اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
71 - «مثنوی» و «غزل» دو عرصۀ تجلی شعر فارسی و منزلت مولانا در این دو قلمرو
منوچهر دانشپژوهمیدانیم که در شعر فارسی دری، 10 قالب شعری عرصۀ هنرنمایی سخن‌وران توانای پارسی‌گوی در بیش از هزار سال بوده است، اما هم از نظر حجم و کمیت و هم از حیث دلنشینی و کیفیت این قالب‌ها در یک ردیف نیست و چند قالب شعری، بیش از دیگر قالب‌ها ارزش شعر فارسی را نمایان ساخته است. از چکیده کاملمیدانیم که در شعر فارسی دری، 10 قالب شعری عرصۀ هنرنمایی سخن‌وران توانای پارسی‌گوی در بیش از هزار سال بوده است، اما هم از نظر حجم و کمیت و هم از حیث دلنشینی و کیفیت این قالب‌ها در یک ردیف نیست و چند قالب شعری، بیش از دیگر قالب‌ها ارزش شعر فارسی را نمایان ساخته است. از میان آن چند قالب مثنوی و غزل جایگاهی ویژه دارد. مولانا در این دو عرصه شهرتی تمام یافت و با سرودن مثنوی و غزلیات شمس بدین دو قالب شعری، اعتباری خاص بخشید. پرونده مقاله
سکوی نشر دانش
سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد
پیوندهای سایت
مراکز مرتبط
پشتیبانی
صفحات رسمی
حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400