بحثی اجمالی در شیوۀ نویسندگی ابوالفضل بیهقی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

محمد غلامرضایی ¹ ( استاد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه شهید بهشتی ـ تهران )

تاریخ دریافت : 1388/03/29 تاریخ پذیرش : 1388/09/03 تاریخ انتشار : 1388/12/01

کلید واژه: اطناب, نثر بیهقی, کهنگی­های زبانی, عناصر شعری, اصطلاحات دیوانی, Beihaghi’s prose, archaism, periphrasis and circumlocution, poetic elements, Divan’s expressions,

چکیده مقاله :

تاریخ بیهقی، یکی از متن های مهم زبان فارسی است که به جز اهمیت های تاریخی و جغرافیایی و ادبی و اجتماعی، از نظر شیوۀ نویسندگی نیز اهمیتی خاص دارد. نثر بیهقی ـ که دنبالۀ نثر استادش ابونصر مشکان است ـ ویژگی هایی دارد که از یک سو با نثر دورۀ سامانی مرتبط است و از سوی دیگر، حلقۀ واسطه ای است که به نثرهای فنّی می پیوندد. علاوه بر این، ویژگی هایی در آن هست که آن را از مشابهات خود ممتاز می سازد. به جز کهنگی های زبانی، اطناب به صورت های گوناگون، بعضی مختصات شعری، علی الخصوص کنایه و تشبیه، تأثیرپذیری از زبان و ادب عربی به گونه های مختلف در نثر بیهقی نمود دارد. شیوه های خاص بیهقی بیشتر در جمله بندی، پاره ای تقدیم ها و تأخیرها، واژه سازی و استعمال تعابیرات خاص کنایی و پاره ای تخیّلات شاعرانه نمود یافته است.

چکیده انگلیسی:

Besides its historical, geographical, literary, and social significance, Tarikh Beihaghi, an important Persian literature work, particularly enjoys its writing style. Following Abu Nasr Moshkan’s (Beihaghi’s teacher) prose style, Beihaghi’s prose shares certain characteristics with those of the Samani era. On the other hand, these same features relate the work to technical prose works. Moreover, it owns features that distinguish it from other similar works. Besides archaism, one can see different forms of periphrasis and circumlocution, poetic features, especially allusion and simile, and various influences of Arabic literature, in Beihaghi’s prose. Beihaghi’s styles are more revealed in sentence structures, some transpositions, word coining, using specific allusive statements, and certain poetic images.                 

منابع و مأخذ:

ـ بهار، استاد محمّدتقی ملک الشعرا، سبک شناسی، ج 2، کتاب­های پرستو، تهران، 1349.

ـ بیهقی، ابوالفضل، تاریخ بیهقی، تصحیح دکتر علی اکبر فیاض، دانشگاه مشهد، مشهد، 1350.

ـ خطیب رهبر، دکتر خلیل، تاریخ بیهقی با معنی واژه­ها و شرح بیت­ها و ... انتشارات سعدی، تهران، 1366.

ـ خطیبی، دکتر حسین، فن نثر در ادب پارسی، انتشارات زوّار، تهران، 1366.

ـ مهدوی دامغانی، دکتر احمد، حاصل اوقات، به کوشش دکتر سیّدعلی محمّد سجادی، انتشارات سروش، تهران، 1381.