مقدمه‌ای بر شناخت پرتو اصفهانی

محورهای موضوعی : حماسه

حجت توسلی ¹ ( عضو هیأت علمی دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد نایین. )

تاریخ دریافت : 1387/08/11 تاریخ پذیرش : 1387/11/11 تاریخ انتشار : 1387/12/01

کلید واژه: سبک بازگشت ادبی, شاعران حوزة اصفهان, انجمن شعری ابوالفقرا, خوش‌نویسی و تذهیب, ماده تاریخ, پرتو اصفهانی,

چکیده مقاله :

میرزا علی رضا، مشهور به میرزا آقاجان و متخلص به پرتو، شاعر و خوش نویس سدة 13 (ق/19 م) میان سال های 1213 تا 1304 هجری قمری حیات داشته است. وی از خطاطان برجستة دربار ناصرالدین شاه بوده و مجموعة خوش نویسی های ایشان به هم راه قرآنی مذهَّب، در کتاب خانه های ملک و سلطنتی سابق محفوظ است. دیوان اشعار ایشان متشکل از غزلیات، قصاید و قطعات بوده که در مضامینی چون: مدح، وصف، وعظ و حکمت سروده شده و توسّط نگارنده نیز تصحیح و منتشر گردیده است. سبک بازگشت ادبی در اشعار پرتو به وضوح نمایان بوده و از این لحاظ یادآور اشعار حافظ، سعدی و سایر شاعران متقدم است. هم چنین تبحر در سرودن ماده تاریخ، از دیگر ویژگی های شعری ایشان بوده است که بیش تر در باب تعمیر و ساخت مسجدهای اصفهان و تاریخ درگذشت شاعران هم عصر خود نگارش یافته و مورد استناد تاریخ نویسان نیز قرار گرفته است. این گفتار سعی بر شناخت و معرفی بیش تر ایشان، به عنوان شاعر و خوش نویس برجستة دوره قاجاریه دارد.

چکیده انگلیسی:

Mirza Ali Reza, known as Mirza Agha Jan and his nom de plume Partoe, the poet and calligrapher of thirteenth century (19th century A.D) lived sometime in between the years 1213-1304.  He was one of the outstanding calligraphers of Naser al -Din Shah Court and his calligraphic collection together with his guilded Koran is kept in Malek and Royal libraries. His anthology includes, lyric ghazals, odes, and literary pieces composed on variety of subjects such as praise, description, sermon, and philosophy and was corrected and published by the writer of this article.  The Renaissance Style in Partoe’s Poetry is evident and in this sense it is a reminder of Poetry of Saadi, Hafez and other predecessors.  Also, his mastery in composing historical issues is another characteristic feature of his poetry which is more concerned with the repair and renovation and construction of mosques in Esfehan, and date of death of his contemporary poets which is often called upon by historians.  This article attempts to portray him as a prominent   poet and calligrapher in Gajar period.

منابع و مأخذ:

-   آتابای، بدری. 1351. فهرست قرآن­های خطی کتاب­خانه سلطنتی.چ 3. تهران: کتاب­خانه سلطنتی.

-   آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن. 1408 ق. الذریعه الی تصانیف الشیعه. بخش 1 از جلد 9. تهران: چاپ­خانه مجلس.

-   اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان. 1367. مرآه البلدان. به کوشش عبدالحسین نوایی و هاشم محدث. چ 4. تهران: دانش­گاه تهران.

-   اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان. 1364 ق.المآثر و الآثار. چ سنگی. تهران: دارالطباعه خاصه دولتی.

-   اعتماد مقدم، طلعت. 1339. تذکره طلعت: مجموعه نغمه­های پراکنده. بی­جا. بی­تا. بی­نا.

-   ایرانی اصفهانی، عبدالمحمد. فروردین 1312. در اطراف شعرای معاصر. مجله ارمغان. س 14. ش 1.

-   بهار، محمدتقی. 1374. سبک­شناسی. ج 3. چ 7. تهران: امیرکبیر.

-   بیانی، مهدی. 1363. احوال و آثار خوش­نویسان. ج4. چ3. تهران: علمی.

-  پرتو اصفهانی، میرزاعلی­رضا. 1304 ق. دیوان اشعار. به کوشش میرزامحمدحسین ادیب اصفهانی ملقب به فروغی. چاپ سنگی. تهران: دارالطباعه خاصه همایونی.

-   پرتو اصفهانی، میرزا علی­رضا. 1386. دیوان اشعار. به کوشش حجت توسلی. چ1. نائین: دانش­گاه آزاد اسلامی.

-   جابری انصاری، حسن. 1378. تاریخ اصفهان. به کوشش جمشید مظاهری چ 3. اصفهان: مشعل.

-   حافظ. 1374. دیوان. به اهتمام محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی. چ 13. تهران: اقبال.

-   حبیب آبادی، میرزامحمدعلی. مکارم آلاثار (در احوال رجال دو قرن 13 و 14 هـ.ق). ج 5. بی­جا. بی­نا. بی­تا.

-  حداد عادل، غلامعلی. 1379. دانش­نامه جهان اسلام. چ 1. تهران. بنیاد دائرالمعارف اسلامی. حقیقت، عبدالرفیع. 1368. فرهنگ شاعران زبان پارسی. چ 5. تهران: شرکت مولفان و مترجمان.

-   خیام پور، عبدالرسول. 1368. فرهنگ سخنوران. چ 4. تهران: طلایه.

-   دیوان بیگی شیرازی، احمد. 1364. حدیقه الشعرا، به تصحیح و تکمیل و تحشیه عبدالحسین نوایی. ج 1. چ. تهران: امیر کبیر.

-   راه­جیری، علی. 1364. تذکره خوش­نویسان معاصر، ج 1. چ 4: تهران: امیرکبیر.

-   رفیعی مهرآبادی، ابوالقاسم. 1352. آثار ملی اصفهان. چ 2. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.

-   سعدی. 1355. کلیات. به اهتمام محمدعلی فروغی. چ5. تهران: امیرکبیر.

-   عنقا، محمدحسین. 1343. برگزیده دیوان سه شاعر اصفهان. با مقدمه و حواشی جلال­الدین همایی. چ 2. تهران فروغی.

-   غیاث­الدین محمدبن جلال الدین رامپوری. 1363. غیاث اللغات، به کوشش منصور ثروت. چ 5. تهران: امیرکبیر.

-   طرب اصفهانی، میرزاابوالقاسم. 1342. دیوان طرب اصفهانی. با مقدمه و حواشی جلال الدین همایی. چ 2. تهران: فروغی.

-   فضایلی، حبیب­الله. 1362. اطلس خط تحقیق در خطوط اسلامی. چ 2. اصفهان: تشریه انجمن آثار ملی اصفهان.

-   گلچین معانی، احمد، 1348. تاریخ تذکرهای فارسی. ج 2. چ 2. تهران: دانش­گاه تهران.

-   گلچین معانی، احمد. 1344. تعلیقات بر تذکره منظوم رشحه اصفهانی. چ 2. تهران: امیرکبیر.

-   مشار، خان بابا. 1350. فهرست کتابهای چاپی. ج 4. چ 2. تهران: ارژنگ.

-   معین، محمد، 1379. فرهنگ لغات فارسی. ج 5. چ 15. تهران: امیرکبیر.

-   منزوی، احمد. 1353. فهرست نسخه­های خطی فارسی. چ 3. تهران: موسسه فرهنگی و منطقه­ای تهران.

-   مهدوی، مصلح الدین. 1348. تذکره القبور یا دانشمندان و بزرگان اصفهان. چ 2. اصفهان: مشعل.

-   نخجوانی، حسین. 1343. مواد التواریخ. چ 2. تهران:  ادیبه.

-   هدایت، رضاقلی خان. 1382. مجمع الفصحا. به کوشش مظاهر مصفا. ج 2. چ 4. تهران: امیرکبیر.

-   هدایت، محمود. 1353. گلزار جاویدان. ج 1. چ 2. تهران: انوشه.

-   همایی، جلال الدین. 1375. تاریخ اصفهام. ج 1، چ 4. تهران: هما.

-   همایی، جلال­الدین. 1357. اسرار و آثار واقعه کربلا. چ 3. تهران: دهخدا.

-   هنر فر، لطف الله. 1344. گنجینه آثار تاریخی اصفهان. چ 3. اصفهان: گلها.

-  هولاکو قاجار، احمد. 1344. مصطبه خراب. به کوشش عبدالرسول خیام پور. چ 2. تبریز: دانش.