بررسی وجوه مختلف عنصر عاطفه در غزلیات امیر خسرو

محورهای موضوعی : سبک شناسی

زهرا لبافیان یزد ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد،ایران)
محمود صادق زاده ² (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد ، ایران)
سیدحسین شهاب‌رضوی ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد، یزد، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/08/07 تاریخ پذیرش : 1401/09/07 تاریخ انتشار : 1402/12/13

کلید واژه: تناسب ساختاری, هنجارگریزی, امیرخسرو, عناصر شعری, غزل, عاطفه,

چکیده مقاله :

عاطفه واکنشی است که انسان در برابر تجربیات درونی و محیطی از خود نشان می‌دهد و شعر با‌ غلبۀ احساس و عاطفه بر روح شاعر آغاز می‌شود. عاطفه، به‌اعتبار کیفیت برخورد شاعر با جهان خارج و حوادث پیرامونش، احساس و زمینۀ درونی و معنوی شعر است. با آنکه محرک عاطفی هنرمند، به‌عوامل محیطی و بیرونی بستگی دارد، اما ارتباطی مستقیم با درون او دارد. هنر عرصۀ انتقال عاطفه است که به‌دلیل گستردگی و اهمیت وجوه عاطفی شعر، می‌توان از ابعاد مختلفی به آن نگریست. عاطفه مهم‌ترین عنصر شعر است که عناصر دیگر را به خدمت می‌گیرد. تناسب عاطفه با تصویر، زبان، موسیقی و فضاسازی شعر همه از مواردی حائز اهمیت است. این مقاله به بررسی عنصر عاطفه درشصت غزل از امیرخسرو پرداخته و امتیازات و برجستگی عنصر عاطفه از ابعاد مختلف در غزلیات وی را می‌نمایاند. نتایج این تحقیق بر پایۀ مطالعات کتابخانه‌ای و شیوۀ توصیفی- تحلیلی به دست آمده است.

چکیده انگلیسی:

Emotion is a reaction that human beings show to their inner and environmental experiences, and poetry begins with the domination of emotion and feeling over the poet's soul, and this element reflects how the poet reacts to events. Due to the quality of the poet's attitude to the outside world and the events, emotion is the inner and spiritual feeling and background of the poem. Although the emotional stimulus of the artist depends on environmental and external factors, they are more dependent on the inside of the poet and have a direct relationship with the poet's inner feelings. Art is the arena to transfer emotion and it seems that it can be viewed from different dimensions due to the emotional range and importance of poem. Emotion is the most important element of poetry to which other elements should serve. The relationship between emotion and image, language, music, and atmosphere of the poem needs to be considered. The present study investigated the element of emotion in 60 lyric poems of Amir Khosro's lyric poems and showed the advantages and prominence of this element from different dimensions of these lyric poems. The results of this study were obtained based on bibliographic studies and descriptive-analytical method.

منابع و مأخذ:

منابع
یاتکینسون، ریتال آل و همکاران (۱۳۸۴) زمینه روان‌شناسی، رفیعی و همکاران، ج ۲، چ ۵، تهران: ارجمند.
امامی، نصرالله (۱۳۹۵)، عاطفهٔ اندوه در غزل‌های حافظ «سالنامه حافظ‌پژوهی»
پورنامداریان، تقی (۱۳۸۱)، سفر در مه، تهران: نگاه.
حسن‌لی، کاووس (۱۳۸۳)، گونه‌های نوآوری در شعر معاصر ایران، چاپ سوم، تهران: نشر ثالث.
دهلوی، امیرخسرو (۱۳۶۱)، دیوان، به کوششم. درویش و سعید نفیسی، تهران: جاویدان.
دیچز، دیوید (۱۳۷۴)، شیوه‌های نقد ادبی، ترجمه: محمد تقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی، چاپ ششم، تهران: انتشارات علمی.
ریچاردز؛ ای.آر (۱۳۷۵)، اصول نقد ادبی، ترجمه: سعید حمیدیان، تهران: علمی و فرهنگی.
رئیسی‌بهان، مصطفی (۱۳۸۶)، عناصر بلاغی در شعر امیرخسرو دهلوی، پیک نور، سال هفتم، شمارهٔ اول، ۴۷.
زرقانی، مهدی (۱۳۹۴)، چشم‌انداز شعر معاصر ایران، جریان‌شناسی شعر ایران در قرن بیستم، تهران: ثالث.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (۱۳۸۹)، صورخیال در شعر فارسی، چ ۱۰، تهران: آگاه.
.. (۱۳۸۰)، ادوارش‍ع‍ر ف‍ارسی از مشروطیت ت‍ا س‍ق‍وط س‍ل‍طنت، تهران: سخن.
کروچه، بند نو (۱۳۸۸)، کلّیّات زیباشناسی، ترجمه: فؤاد روحانی، چاپ هشتم، تهران: علمی و فرهنگی.
مقدادی، بهرام (۱۳۷۸)، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی، تهران: فکر روز.
ولک، رنه (۱۳۷۴)، تاریخ نقد جدید، جلد ۲ و ۳، ترجمه: سعید ارباب شیرانی، تهران: نیلوفر.
 
Resources
Atkinson, Rita L. et al. (2005). Field of Psychology. Rafiee et al. (Trans), vol. 2, Ed. 5, Tehran: Arjmand
Croce, Benedetto (2009). Generalities of Aesthetics. Rohani, F. (Trans), ed. 8, Tehran: Scientific and Cultural. (Translated in Persian).
Dehlavi, Amir Khosro (1982). Divan of Poetry. Collected by Darwish, M. & Nafisi, S. Tehran: Javidan
Ditches, David (1995). Methods of Literary Criticism. Sedghiyani, MT. & Yousefi, GhH. ed. 6, Tehran: Scientific Publication. (Translated in Persian).
Hasanli, Kavus (2004). Types of Innovation in Contemporary Iranian Poetry. Ed. 3, Tehran: Saales
Imami, Nasrullah (2016). Emotion of Sorrow in Hafiz's Lyrics. "Hafiz Research Annual"
Meghdadi, Bahram (1999). Literary Criticism Terms Dictionary. Tehran: Fekr-e-rooz
Pournamdariyan, Taghi (2002). Travelling in Fog. Tehran: Negah
Raeesi Bahan, Mostafa (2007). Rhetorical Elements in the Poetry of Amir Khosro Dehlavi, Peik-e-noor, 7(1):47
Richards, AR. (1996). Principles of Literary Criticism. Hamidiyan, S. (Trans), Tehran: Scientific and Cultural. (Translated in Persian).
Shafiee Kadkani, Mohammadreza (2010). Imaginary Techniques in Iranian Poetry. ed. 10, Tehran: Agah
……………………………... (2001). Periods of Persian Poetry from Constitution to the Fall of Monarchy. Tehran: Sokhan
Wellek, Rene (1995). History of New Criticism. Vol. 2&3. Arbabshirani, S. (Trans), Tehran: Niloofar. (Translated in Persian).
Zarghani, Mahdi (2015). The Perspective of Iranian Contemporary Poetry, Iranian Poetry in the 20th Century. Tehran: Saales