سلوک

دسترسی آزاد مقاله

1 - ساحتها، ابعاد، و جوهرۀ تجربۀ عرفانى
على موحدیان عطار

این جستار بر آن بوده است تا تصویرى شفاف تر و ، در عین حال، ژر ف تر از تجربۀ عرفانى به دست دهد . بهاین منظور، نخست نگاهى از فراز بر این مفهوم افکنده و آن را داراى مصادیق، ساحت ها و ابعاد مختلف یافتهاست. آنگاه با تحدید محدوده بحث بر مفهوم مصطلحِ تجربۀ عرفانى، به بررسى ابع چکیده کامل

این جستار بر آن بوده است تا تصویرى شفاف تر و ، در عین حال، ژر ف تر از تجربۀ عرفانى به دست دهد . بهاین منظور، نخست نگاهى از فراز بر این مفهوم افکنده و آن را داراى مصادیق، ساحت ها و ابعاد مختلف یافتهاست. آنگاه با تحدید محدوده بحث بر مفهوم مصطلحِ تجربۀ عرفانى، به بررسى ابعاد چهارگانه این احوال وانکشافات (بعد معرفتى، معرفت شناختى، اَنفسى، و عاطفى ) پرداخته، و سپس با مرورى اجمالى بر توصیفتجربۀ عرفانى در آثار عرفا ن پژوهانِ بنامى همچون جیمز، آندرهیل، سوزوکى، استیس، باک و اُتّو، چهار ویژگىِمعرفتى بودن، شهودى بودن، اَنفسى بودن و عاشقانه بودن را در میان همۀ ویژگى هاى تجربۀ عرفانی واجدشرایط جوهرى بودن (اصالت، کلیت و عمومیت ) دانسته است . و سر انجام، با رویکردى پدیدارشناسانه، جوهرِجواهر و لب لبابِ تجربۀ عرفانى را، در تجارب عرفانىِ میانى، عبارت از معرفت مستقیم و بی واسطه به واقعیت(مطلقِ واقعیت )، و در تجارب عرفانىِ غایى، عبارت از معرفت مستقیم و بی واسطه به واقعیتِ وحدانىِ هستى(واقعیت مطلق)، دیده است. به اینگونه، رویکرد کلی این جستار به تجربۀ عرفانی، پدیدارشناسانه خواهد بود پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

2 - نقد علامه طهرانی بر نظریه بی‌نیازی از استاد در سلوک
طاهره فهیمی نجم رضا اسفندیاری اسلامی مهدی نوروزی

10.30495/jrs.2023.57402.10610

نیاز یا عدم نیاز به استاد همواره یکی از مسائل مهمی است که در سلوک مطرح است، استاد کسی است که به مسائل راه آگاه بوده و بتواند شاگرد را در طی مسیر سلوک پیش ببرد، دانستن علم فقه و شناخت دقیق شریعت الهی، درک علوم ربانی و شهود از شرایط استاد است و سالک در ابتدای راه به استاد چکیده کامل

نیاز یا عدم نیاز به استاد همواره یکی از مسائل مهمی است که در سلوک مطرح است، استاد کسی است که به مسائل راه آگاه بوده و بتواند شاگرد را در طی مسیر سلوک پیش ببرد، دانستن علم فقه و شناخت دقیق شریعت الهی، درک علوم ربانی و شهود از شرایط استاد است و سالک در ابتدای راه به استاد عام و تا پایان راه به استاد خاص نیازمند است.. طریقت و رسیدن به حقیقت به جز از راه شریعت امکان پذیر نیست و مرادی که شریعت بداند مسیر طریقت را هموارتر و سرعت رسیدن مرید را بیشتر خواهد کرد.برخی به لزوم تبعیت از استاد در سلوک اعتقادی ندارند. علامه طهرانی بر نظریه بی‌نیازی از استاد در سلوک نقدهایی دارد وی ضرورت استاد سلوکی، فواید و راه‌های شناخت استاد و همچنین مشکلات و مخاطرات عدم حضور استاد را بیان می کند. علامه طهرانی عدم نیاز به راهنما را در حکم عدم سلوک و سرگردانی می داند و در مراحل مختلف سلوک خویش نیز تبعیت کامل از استاد کامل را مد نظر قرار داده است . پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

3 - رابطة سیروسلوک عرفانی با مفهوم اسقاط تدبیر در اندیشه‌های ابن عطاءالله اسکندرانی
رضا الهی‌منش نعیمه ابراهیمی

ابن ‌عطاءالله ‌اسکندرانی شاذلی به عنوان اولین نگارندة اندیشه‌های شاذلیه و گسترش‌دهندة این افکار شناخته شده است. اندیشه‌هایی که تماماً بر مبنای اسقاط تدبیر مفهوم پیدا می‌کنند. ابن عطاء، سالک را در ابتدای سلوک از تدبیر کردن منع می‌کند؛ چون اراده انسان در برابر اراده خداون چکیده کامل

ابن ‌عطاءالله ‌اسکندرانی شاذلی به عنوان اولین نگارندة اندیشه‌های شاذلیه و گسترش‌دهندة این افکار شناخته شده است. اندیشه‌هایی که تماماً بر مبنای اسقاط تدبیر مفهوم پیدا می‌کنند. ابن عطاء، سالک را در ابتدای سلوک از تدبیر کردن منع می‌کند؛ چون اراده انسان در برابر اراده خداوند هیچ است و انجام تدبیر، حجابی برای سلوک ایجاد می‌کند. مقامات نه‌گانه ابن عطاء -یعنی توبه، زهد، صبر، شکر، خوف، رجاء، رضا، توکل، و محبت- اگر با اصل اسقاط تدبیر همراه شوند، صحت پیدا می‌کنند و حتی آخرین مقام یعنی محبت در نزد او کامل‌ترین مقام نیست؛ به دلیل آن که در مقام پایین‌تر آن یعنی رضا، اصل اسقاط تدبیر چشم‌گیرتر است و سالک در آن هیچ اراده‌ای از خود ندارد. احوال پنج‌گانة مدّ نظر او انس، قبض، بسط، فنا و بقا هستند. ابن عطاء رابطة میان مقامات و احوال و اعمال را این‌گونه روشن می‌کند که عمل نیکو نتیجه حال نیک است و حال نیک به سبب تحقق کامل مقامات در وجود سالک رخ می‌دهد و در نهایت تمام این راه سیرو سلوک به معرفة الله خواهد انجامید. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

4 - مراتب سمادهی در مکتب یوگای پاتنجلی
علی صادقی شهپر

در مکتب یوگای پاتنجلی، هشت مرحله سلوک وجود دارند که به ترتیب از مراتب جسمانی شروعمیشوند و به مراتب ذهنی و فراذهنی (روحانی) ختم میشوند. همه این مراتب سلوک مبتنی برتمرکز و مراقبه هستند و درجه مراقبه در هر مرتبهای نیز بر حسب لطافت موضوع مراقبه (مصادرپرکریتی) تعیین میشود. ب چکیده کامل

در مکتب یوگای پاتنجلی، هشت مرحله سلوک وجود دارند که به ترتیب از مراتب جسمانی شروعمیشوند و به مراتب ذهنی و فراذهنی (روحانی) ختم میشوند. همه این مراتب سلوک مبتنی برتمرکز و مراقبه هستند و درجه مراقبه در هر مرتبهای نیز بر حسب لطافت موضوع مراقبه (مصادرپرکریتی) تعیین میشود. بالاترین و آخرین مرتبه سلوک (مراقبه) در یوگا، سمادهی نام دارد.سمادهی نیز خود به مراتب مختلفی تقسیم میگردد که آخرین مرتبه آن (اسمپرجناته سمادهی)منجر به رهایی پوروشه (روح) از پرکریتی (ماده) میگردد. اما قبل از اسمپرجناته سمادهی (سمادهیبدون پایه یا بدون موضوع مراقبه)، مرحله سمپرجناته سمادهی (سمادهی با پایه یا دارای موضوعمراقبه) است که این مرحله اخیر برخلاف اولی به مراتب مختلفی تقسیم میشود. بررسی دقیقمراتب سمادهی، موضوع اصلی این مقاله است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

5 - نگاهی به مفهوم گورو در عرفان هندویی از منظر شنکره
مریم باقرزاده فاطمه لاجوردی ابوالفضل محمودی

گورو در عرفان هندویی استاد و اصلی است که مراتب معنوی را پشت‌سر گذاشته، وادی‌های پر پیچ و خم آن را درنوردیده و به بالاترین مرتبۀ بینش معنوی یعنی مکشه نائل شده است. در طریقه‌های رهبانی هندویی، گورو تجسد خداوند، سنت، تعالیم طریقت و واسطۀ فیض الهی است که به سنت جان می‌بخشد، چکیده کامل

گورو در عرفان هندویی استاد و اصلی است که مراتب معنوی را پشت‌سر گذاشته، وادی‌های پر پیچ و خم آن را درنوردیده و به بالاترین مرتبۀ بینش معنوی یعنی مکشه نائل شده است. در طریقه‌های رهبانی هندویی، گورو تجسد خداوند، سنت، تعالیم طریقت و واسطۀ فیض الهی است که به سنت جان می‌بخشد، منشأ و بستر حیات نوین معنوی، کانون تقدس و رابط سالک با قوای متعالی‌تر است. بر همین اساس نقش وی در تعلیم و تربیت مرید واجب، و از آداب سلوک به شمار می‌آید و می‌تواند هدایت و ارشاد کسی را که قصد پیمودن این مسیر را دارد، بر عهده بگیرد، او را از عقبات سخت سلوک گذر دهد و تا رسیدن به سر منزل مقصود دلیل راه وی باشد. وی شایستۀ تکریم و احترام است و اطاعت محض از دستورات او، هر چند خلاف عرف باشد، برای رسیدن به مقصود نهایی ضروری به شمار می‌آید. از این روست که برای تبیین جریان سلوک عرفانی در این سنت، بررسی نقش گورو از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این نوشتار مفهوم گورو و حوزۀ شناختی و معنایی آن بر اساس متون مقدس و منابع ادبی و عرفانی هندویی بخصوص در نگاه شنکره و آثار او بررسی شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

6 - اخلاق ایجابی عرفانی به روایت ترزا آویلایی و جلال الدین مولوی
بخشعلی قنبری

اخلاق ایجابی مجموعة فضایل و ملکات جاری در تمام جوامع بشری، و ضامن قوام و دوام حیاتجامعة انسانی است. از آن جهت که در عرفان دستیابی به بطون نهایی این فضایل مورد توجه است،این گونه فضیلت ها عرفانی هم تلقی می شوند و در سیروسلوک در مقام عمل، تنها به جنبه هایمشترک آنها اکتفا ن چکیده کامل

اخلاق ایجابی مجموعة فضایل و ملکات جاری در تمام جوامع بشری، و ضامن قوام و دوام حیاتجامعة انسانی است. از آن جهت که در عرفان دستیابی به بطون نهایی این فضایل مورد توجه است،این گونه فضیلت ها عرفانی هم تلقی می شوند و در سیروسلوک در مقام عمل، تنها به جنبه هایمشترک آنها اکتفا نمی شود، بلکه عارفان به آخرین مراحل آن عطف توجه می کنند. البته اینموضوعات از آن جهت که اخلاقی اند، با موضوعات عام اخلاقی تفاوتی ندارند، اما عارفان نه به1582 م) و - لایه های ظاهری و عا م آنها، بلکه به ژرفای آنها می پردازند. ترزا آویلایی ( 1515672 ق) عارفانی از دو سنت مسیحی و اسلام یاند که در آثارشان - جلال الدین محمد مولوی ( 604عنایت ویژه ای به اخلاق ایجابی عرفانی هم چون فروتنی، اخلاص، عفو و ... داشته اند و بر اهمیت وجایگاه آنها در سلوک عرفانی تأکید ورزیده اند. اخلاق در آثار عارفان یادشده از جایگاه ویژه ایبرخوردار است، چندان که بدون توجه به آنها سلوک ناممکن می شود. در این میان، ترزا آویلایی بهحدی به فضیلت اخلاقی- عرفانی فروتنی اهمیت می دهد که می توان عرفان وی را عرفان فروتنیدانست که بدون توجه به آن سلوک به سرانجامی نمیرسد. نظر مولوی هم کم و بیش در این مقولهشبیه ترزاست و تخلق سالک به فروتنی را مانع نفوذ شیطان در وجود او، و عامل رسیدن به مقامامیری انسان بر کائنات و دستیابی به وصال الاهی می داند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

7 - پاسخی به اهل سیاست در نگاهی واقعی به ریاضت و انزواطلبی در عرفان اسلامی
عبدالرضا مظاهری

اندیشة عرفانی، اندیشه‌ای سیاسی نیز هست. به گواهی تاریخ، صوفیان و خانقاه‌ها در امنیت و آبادانی و رشد سیاسی کشور ایران نقش اساسی داشته‌اند و علت عقب‌ماندگی سیاسی ایران، به ویژه پس از دورة مغول، علتی فرهنگی بوده است، نه زهد و انزواطلبی صوفیان. عارفان برای سلامتی نفس خود و چکیده کامل

اندیشة عرفانی، اندیشه‌ای سیاسی نیز هست. به گواهی تاریخ، صوفیان و خانقاه‌ها در امنیت و آبادانی و رشد سیاسی کشور ایران نقش اساسی داشته‌اند و علت عقب‌ماندگی سیاسی ایران، به ویژه پس از دورة مغول، علتی فرهنگی بوده است، نه زهد و انزواطلبی صوفیان. عارفان برای سلامتی نفس خود و جامعه، وخدمت به مردم به ریاضت روی آورده‌اند. آنها بهترین روان‌شناسان جامعه‌اند، زیرا با گزارش مراحل سلوک، راه حل اصلاح فردی و جمعی جامعه را بیان کرده‌اند و زهد حقیقی را نشان داده‌اند. بحث خلوت در انجمن و قانون ترکیب، چگونگی حضور در جامعه و استفاده از تمتعات و مال دنیا، در عین زاهد بودن است و راه گذر از علم حصولی و رسیدن به معرفت شهودی همان ریاضت و انزواطلبی است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

8 - چیستی و چرایی نفی خواطر در عرفان اسلامی
قربان ولیئی محمدآبادی حوریه هاشمی کوچکسرایی

یکی از عناصر بنیادین سلوک در عرفان اسلامی نفی خواطر است که به معنای پاکسازی ضمیر و ذهن از هر گونه اندیشه ها، واردات و صورت هاست. نفی خواطر از آموزه هایی است که سالک از ابتدای سیر سلوکی خویش تا آخرین منازل آن- که فنای فی الله است- ملزم به کوشش برای تحقق آن خواهد بود و تن چکیده کامل

یکی از عناصر بنیادین سلوک در عرفان اسلامی نفی خواطر است که به معنای پاکسازی ضمیر و ذهن از هر گونه اندیشه ها، واردات و صورت هاست. نفی خواطر از آموزه هایی است که سالک از ابتدای سیر سلوکی خویش تا آخرین منازل آن- که فنای فی الله است- ملزم به کوشش برای تحقق آن خواهد بود و تنها در صورت تحقق کامل نفی خواطر و تخلیة باطن است که وجود سالک شایستة پذیرش انوار و تجلیات الهی، و سزاوار رسیدن به منزل جانان خواهد شد. با درک نقش اساسی نفی خواطر در طریقت عرفانی، این مقاله در پی آن است که چرایی و چگونگی این مفهوم را بررسی کند و افزون بر ارائة روش هایی برای تحقق آن، ضمن بیان اجمالی ارتباط نفی خواطر با دیگر عناصر سلوکی، ثمرات و نتایجی را که نفی خواطر در مسیر رسیدن به مقصود به بار می‌آورد، تبیین نماید. از آنجا که لازمة پرداختن به نفی خواطر، شناخت ماهیت و انواع خواطر، و روش تشخیص آنها است، پیش از ورود به بحث، این موضوع مورد بررسی قرار می‌گیرد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

9 - مقایسه تطبیقی اسطوره و عرفان در هفت شهر عشق عطار با غزلیات بیدل دهلوی
معصومه پازوکی خدابخش اسداللهی علیرضا نیکویی توفیق هاشم پور سبحانی

10.30495/clq.2021.683763

از نخستین ادوار رشد تدریجی و بلوغ فکری بشر، انسان همواره در جست‌وجوی مبانی و منابع بعضی از علوم در حوزه‌های گوناگون، به ویژه در حوزه علوم انسانی بوده است. در همین فرایند چه بسا در اندیشه کشف رمز و رازهای مرتبط با همگرایی این علوم نیز بوده باشد. بی گمان خاستگاه اغلب علوم چکیده کامل

از نخستین ادوار رشد تدریجی و بلوغ فکری بشر، انسان همواره در جست‌وجوی مبانی و منابع بعضی از علوم در حوزه‌های گوناگون، به ویژه در حوزه علوم انسانی بوده است. در همین فرایند چه بسا در اندیشه کشف رمز و رازهای مرتبط با همگرایی این علوم نیز بوده باشد. بی گمان خاستگاه اغلب علوم انسانی از وجوه مشترک برخوردارند، ولیکن در ادامه به جهت گسترش دامنه آن‌ها، اینگونه به نظر می‌رسد که سرچشمه‌های تکوین و شکل گیری آن‌ها باید متفاوت باشد. مقوله‌هایی مانند اسطوره و عرفان اگرچه دارای رویکردی به ظاهر متفاوت می‌باشند اما هر دو از مظاهر بارز و برجسته هویت ایرانی هستند که در مواضع متعدد به ویژه در بعد نمادین بودن زبان، تأویل پذیری، روایتگری، رویکرد هنری، قرابت با متون دینی از همگرایی و همسویی برخوردارند و این اشتراک و همگرایی بیش‌تر در حوزه شعر و ادب خود را نمایان می‌سازد. لذا شعرای بسیاری از جمله حافظ از این نکته غافل نبوده‌اند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

10 - بررسی تطبیقی اندیشه‌های هستی شناسانة دو شخصیت فلسفی در رمان‌های "سلوک" از محمود دولت آبادی و "مهمانی خداحافظی" از میلان کوندرا
احمد ابومحبوب شهرام پناهی

مقالة حاضر، پژوهشی است در گزاره&zwnj;های اندیشمندانة دو نویسندة مشهور از شرق و غرب است که در بسیاری جهات شبیه هم بوده و گاهی در نقطة مقابل هم ایستاده&zwnj;اند: یکی میلان کوندرا ـ نویسنده و متفکر مشهور اهل جمهوری چک ـ و دیگری، محمود دولت&zwnj;آبادی ـ از نویسندگان مطرح مع چکیده کامل

مقالة حاضر، پژوهشی است در گزاره&zwnj;های اندیشمندانة دو نویسندة مشهور از شرق و غرب است که در بسیاری جهات شبیه هم بوده و گاهی در نقطة مقابل هم ایستاده&zwnj;اند: یکی میلان کوندرا ـ نویسنده و متفکر مشهور اهل جمهوری چک ـ و دیگری، محمود دولت&zwnj;آبادی ـ از نویسندگان مطرح معاصر ایران ـ که با توجه به ترجمة اکثر کتاب&zwnj;هایش به زبان&zwnj;های دیگر، شهرت جهانی دارد. شباهت و همسانی افکار فلسفی شخصیت&zwnj;های اصلی دو کتاب با عناوین سلوک (از دولت آبادی) و مهمانی خداحافظی (از کوندرا) بحث اصلی این تحقیق است که با شاهد مثال&zwnj;هایی عینی تطبیق داده شده&zwnj;اند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

11 - طرح تطبیق عرفانى سورۀ مبارکۀ یوسف
عبداللهّ رضایى

در این مقاله، سوره یوسف با دقت تمام مورد بحث و تحقیق قرار گرفته و بیشتر براساس تئورى هفت مرحله اى عطار نیشابورى درخصوص سیر و سلوک عرفانى و رسیدن به قرب پروردگار و اتصال با معشوق حقیقى تطبیق داده شده است. مراحل و منازل هفتگانه ترتیب عبارت اند از: طلب، عشق، معرفت، استغنى، چکیده کامل

در این مقاله، سوره یوسف با دقت تمام مورد بحث و تحقیق قرار گرفته و بیشتر براساس تئورى هفت مرحله اى عطار نیشابورى درخصوص سیر و سلوک عرفانى و رسیدن به قرب پروردگار و اتصال با معشوق حقیقى تطبیق داده شده است. مراحل و منازل هفتگانه ترتیب عبارت اند از: طلب، عشق، معرفت، استغنى، توحید، حیرت، فقر و فنا. اما در اثناى کار، از رموز و اصطلاحات خاص عرفا که در این گونه مسائل کاربرد مى یابند، استفاده شده است. سالک و قهرمان این منازل، یوسف (ع) است که گردنه ها و دشوارى هاى دریاى پرتلاطم سیر و سلوک را با ارشادات پدر و اشارات معشوق پس پشت مى نهد. این عقبه ها و دشوار یها، خدعه هاى برادران و داستان گرگ و بردگى یوسف (ع) و حیله هاى زلیخا است. اما یوسف (ع) با سرافرازى مى کوشد سر از چاه طبیعت برآورد و به عرش عظیم الهى در قرب معشوق ازلى به مرتبه اتصال و فناء فى الّله برسد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

12 - نقش عشق در رسیدن به مقام فنا از دیدگاه مولانا(با تأکید بر مثنوی معنوی)
اسماعیل صادقیلر پرویز ضیاء شهابی امیرعباس علی زمانی

مثنوی معنوی مولوی، متضمّن عمیق‌‌ترین مباحث خداشناسی، هستی ‌شناسی، انسان ‌شناسی و ... است. این کتاب که حاصل جمیع تجارب عارفانه و صوفیانه در سنّت اسلامی است، در حقیقت حکایت یک نوع‌ سفرنامه معنوی و تجربه شخصی است که در ضمنِ یک رشته تعالیم و مفاهیم عرفانی به تصویر کشیده شده چکیده کامل

مثنوی معنوی مولوی، متضمّن عمیق‌‌ترین مباحث خداشناسی، هستی ‌شناسی، انسان ‌شناسی و ... است. این کتاب که حاصل جمیع تجارب عارفانه و صوفیانه در سنّت اسلامی است، در حقیقت حکایت یک نوع‌ سفرنامه معنوی و تجربه شخصی است که در ضمنِ یک رشته تعالیم و مفاهیم عرفانی به تصویر کشیده شده است. دو مبحث عشق و فنا از جمله آن مفاهیمی هستند که مولانا در مثنوی به آن‌ها پرداخته است. نوشتار حاضر به شیوه مطالعات کتابخانه‌ای، با هدف بررسی دو مقوله عشق و فنا با تکیه بر دیدگاه مولانا در مثنوی معنوی، نخست به توصیف عشق و فنا، و سپس به تبیین و تحلیل این دو مقوله و یاری‌گریِ عشق به سالکِ عارف در رسیدن به مقام فنا از دیدگاه عرفانی مولانا در مثنوی معنوی خواهد پرداخت. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

13 - مقایسه مقامات سیر و سلوک در عرفان اسلامی و تائوئیسم
سوسن رفیعی راد محمد علی یوسفی رضا اسدپور

10.30495/clq.2021.687401

سلوک، حرکت از نقطه مبدأ به سوی مقصد است. در سلوک عرفانی مقصد و نقطه پایان، فنای در توحید است. سلوک عرفانی که سفری انفسی و باطنی جهت نیل به ذروه کمال معنوی است در اندیشه‌های عرفانی در قالب مقاماتی ترسیم شده است. در این جستار با روش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی و با استفاده از چکیده کامل

سلوک، حرکت از نقطه مبدأ به سوی مقصد است. در سلوک عرفانی مقصد و نقطه پایان، فنای در توحید است. سلوک عرفانی که سفری انفسی و باطنی جهت نیل به ذروه کمال معنوی است در اندیشه‌های عرفانی در قالب مقاماتی ترسیم شده است. در این جستار با روش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای منازل سلوک عرفانی در عرفان اسلامی و تائوئیسم مورد بحث تطبیقی قرار می گیرند تا به این سؤال پاسخ داده شود که وجوه اشتراک و اختلاف ساختار مقامات سلوک در عرفان اسلامی و عرفان تائوئی کدام‌اند؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد در هر دو سلوک عرفان و تصوف اسلامی و عرفان تائوئی، سالک با پشت سر گذاشتن مراحل و مقامات سلوک و تزکیه از آلایش‌های نفسانی به وارستگی و معرفت و بصیرت شهودی دست یافته و در نهایت در فقر و فنای عرفانی و معادل آن در تائوئیسم به اشراق و شهود تائو نائل می‌گردد. عمده‌ترین افتراقات، دید شریعت مدارانه سالک مسلمان است که با تأکید بر عبادات حبّی در پی عبودیّت و کسب رضایت پروردگار خویش است. حال آنکه نظام سلوکی تائوئیسم فاقد چنین مفاهیمی است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

14 - مقایسه پیر در شعر حافظ و دیوان های حکیم فضولی
ایوب کوشان غلامرضا ضیایی

چکیده در همه مکاتب عرفانی، به ویژه در عرفان اسلامی بر لزوم راهنما و مرشد تاکید شده است. اهل طریقت را اعتقاد براین است که بی وجود واسطه، توفیق در سلوک میسر نیست ومبتدیان را بدون هدایت پیری منتهی راه پرفراز ونشیب طریقت پیمودنی نیست.در دیوان خواجه شیراز هیچ سند قاطعی که ح چکیده کامل

چکیده در همه مکاتب عرفانی، به ویژه در عرفان اسلامی بر لزوم راهنما و مرشد تاکید شده است. اهل طریقت را اعتقاد براین است که بی وجود واسطه، توفیق در سلوک میسر نیست ومبتدیان را بدون هدایت پیری منتهی راه پرفراز ونشیب طریقت پیمودنی نیست.در دیوان خواجه شیراز هیچ سند قاطعی که حکایت از سرسپردگی حافظ به یک پیر واقعی یعنی مشایخ طریقت داشته باشد در دست نیست.ولی با این وجود به لزوم داشتن پیر و آرزوی یافتن دلیل راه و همانند عقاید متصوفه، عقیده به لزوم پیروی سالک از پیر، در افکارش مشهود میباشد.در دیوانهای فارسی وترکی حکیم فضولی با توجه به مدایح و ثنایایی که درباره ائمه معصومین سروده شده، به صراحت پیر فضولی مشخص می شود و درگاه پیر مغان نیز در اشعارش والاتر از فرشته و راهبر به سوی آب زندگانی می باشد.در این تحقیق به روش تطبیقی پیر از دیدگاه عرفان و نظریات دو شاعر عارف بزرگ درباره پیر و لزوم داشتن آن بررسی خواهد شد تا اشتراکات و افتراقات آن روشن شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

15 - بررسى تطبیقى تمثیل در انگلیسى و فارسى: مطالعه اى موردى در دو کتاب منط قالطیر عطار و سیر و سلوک زائر جان بانى ین
پروانه معاذالهی مریم سعیدی

تمثیل همواره به عنوان یکى از انواع ادبى محبوب در تمامى ملل پذیرفته شده استو به عبارتى مى توان آن را قالب ادبى اى جهانى دانست؛ علاوه بر این، مفهوم سیر و سلوک یا سفر عارفانه به صورت تمثیلى مکرراً در قالب هایى نظیر شعر و داستان هاى ادبىبه کاررفته است. از نمونه هاى تمثیلى م چکیده کامل

تمثیل همواره به عنوان یکى از انواع ادبى محبوب در تمامى ملل پذیرفته شده استو به عبارتى مى توان آن را قالب ادبى اى جهانى دانست؛ علاوه بر این، مفهوم سیر و سلوک یا سفر عارفانه به صورت تمثیلى مکرراً در قالب هایى نظیر شعر و داستان هاى ادبىبه کاررفته است. از نمونه هاى تمثیلى منظوم در فارسى مى توان از منط قالطیر عطار و درانگلیسى از نمایش منظوم مرگ سرخ1 اثر ادگار آلن پو 2 یاد کرد و از نمونه هاى تمثیلىمنثور مى توان از قصة غربت غریبه3 اثر شیخ اشراق شهاب الدین سهروردى و در انگلیسىاز سیر و سلوک زائر4 و بسیارى دیگر، نظیر کمدى الهى5 دانته 6 نام برد.مقالة حاضر برآن است تا از گذر بررسى تطبیقى کتاب هاى سیر و سلوک زائر ومنط قالطیر، تفاوت ها و نیز شباهت هاى بین این دو اثر را ازلحاظ محتوا، داستان پردازى،شخصیت پردازى و مضمون سفر معنوى مشخص سازد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

16 - بررسی تطبیقی «توحید و توکّل» در رساله قشیریه با طبقات الصّوفیة خواجه عبدالله انصاری
مهرنوش منصوری میمندی

10.30495/clq.2021.685285

در این مقاله اصطلاحات عرفانی توحید و توکل در رساله قشیریه به شیوه تطبیقی با کتاب طبقات الصّوفیة خواجه عبدالله انصاری مورد بررسی قرار گرفته است. خواجه عبدالله بر خلاف قشیری باب خاصی را به هیچ کدام از این اصطلاحات اختصاص نداده است، بلکه در مجالس وعظ خود به مقتضای کلام به چکیده کامل

در این مقاله اصطلاحات عرفانی توحید و توکل در رساله قشیریه به شیوه تطبیقی با کتاب طبقات الصّوفیة خواجه عبدالله انصاری مورد بررسی قرار گرفته است. خواجه عبدالله بر خلاف قشیری باب خاصی را به هیچ کدام از این اصطلاحات اختصاص نداده است، بلکه در مجالس وعظ خود به مقتضای کلام به پاره‌ای از مفاهیم عرفانی پرداخته است. سخنان همه صوفیان درباره توحید نشان از اقرار آن‌ها به یگانگی خداوند است. قشیری خود نیز مستقیماً به این موضوع صحّه می‌گذارد و خواجه عبدالله در تعریف توحید بر آن است که توحید من فرد در میان نباشد و تنها سخن از اویی باشد و بس. قشیری و خواجه عبدالله در باب توکّل سخنان سایر صوفیان را نقل می‌کنند. بی گمان این دو درباره توکّل با سخنان صوفیانی که از آنان به عنوان سند استفاده می‌کنند، هم‌رأی هستند. قشیری و خواجه عبدالله علاوه برتشریح منازل سلوک، به بیان سخنان بزرگان تصوف در این زمینه اهتمام ورزیده‌اند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

17 - طریق کمال از نظر گاه نجم الدین رازی
زرین تاج پرهیزکار تورج عقدایی

وجه بارز اندیشه صوفیان، اعتقاد به تکامل است؛ هرچند زمینه این نظریه در دستگاه های مختلف فلسفی و عرفانی وجود دارد، لیکن نوع تبیین آن فرق می کند. در قلمرو اسلام با پیدایش اخوان الصفا که مشربشان آمیزه¬ای از اندیشه های ارسطویی و نوافلاطونی بود، گامی تازه در فرضیه تکامل ب چکیده کامل

وجه بارز اندیشه صوفیان، اعتقاد به تکامل است؛ هرچند زمینه این نظریه در دستگاه های مختلف فلسفی و عرفانی وجود دارد، لیکن نوع تبیین آن فرق می کند. در قلمرو اسلام با پیدایش اخوان الصفا که مشربشان آمیزه¬ای از اندیشه های ارسطویی و نوافلاطونی بود، گامی تازه در فرضیه تکامل برداشته شد. صوفیه که اساس تفکر خود را در خصوص آفرینش بر تعالیم اسلام استوار کرده است، چنین فرضیه هایی را با عقاید اسلامی به گونه ای که متهم به کفر نشود، در هم آمیخت. نمونه بارز این اندیشه ها را در سخنان مولوی می بینیم: از جمادی مردم و نامه شدم و ز نما مردم ز حیوان سر زدم نجم رازی نیز نفس انسانی را بالقوه مستعد آیندگی می داند و راه رسیدن به آن را به جز ابزار اصلی(شور و شوق و عشق) که تنها با سلوک در جاده شریعت و طریقت و حقیقت دست می دهد، می داند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

18 - ساختارشناسی سلوک حضرت آدم(ع) و حضرت موسی(ع) با تأکید بر قرآن
سعید امامی مهناز اسفند

از آنجا که خداوند متعال قرآن کریم را برای هدایت بشر نازل کرده است، در بیان معارف این کتاب آسمانی از روش‌های متعدد و متنوعی استفاده نموده است. یکی از رایج‌ترین روش‌های بیان معارف قرآن استفاده از قالب قصه است. قصص قرآن علاوه بر آنکه سرشار از حکمت و عبرت‌آموزی هستند، از نظ چکیده کامل

از آنجا که خداوند متعال قرآن کریم را برای هدایت بشر نازل کرده است، در بیان معارف این کتاب آسمانی از روش‌های متعدد و متنوعی استفاده نموده است. یکی از رایج‌ترین روش‌های بیان معارف قرآن استفاده از قالب قصه است. قصص قرآن علاوه بر آنکه سرشار از حکمت و عبرت‌آموزی هستند، از نظر ساختاری هم از قواعد خاصی پیروی می کنند. از این رو محققان داستان های قرآنی را از جهات گوناگون همچون کوتاهی و بلندی، ایجاز، تکرار، تنوع اسلوب، نظم ویژه در بیان حوادث، وجود تشابه و تفارق و ... بررسی کرده‌اند. از میان داستان های قرآن، سرگذشت پیامبران از اهمیت والایی برخوردار بوده و پژوهش‌های بسیاری بر این مبنا انجام پذیرفته است. مقاله حاضر به بررسی وجوه اشتراک ساختار سلوک داستان زندگی حضرت آدم(ع) و حضرت موسی(ع) از ابتدا تا بعثت این دو پیامبر پرداخته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

19 - بررسی آراء حکیم ترمذی در کتاب الفروق الصغیر فی منع الترادف با استناد به آیات قرآن
شمس الدین عزیزپور درونکلا حامد خانی ابراهیم فلاح

مقاله حاضر به بررسی آثار مکتوب و مدون فرهنگ غنی اسلامی ایرانی با محوریت آراء و افکار ادبی حکیم ترمذی در کتاب الفروق الصغیر فی منع الترادف با استناد به آیات قرآن کریم پرداخته است. امروز در سراسر سرزمین اسلامی و به خصوص ایران، تلاش‌های مهم و گران‌سنگی در جهت احیاء و تصحیح چکیده کامل

مقاله حاضر به بررسی آثار مکتوب و مدون فرهنگ غنی اسلامی ایرانی با محوریت آراء و افکار ادبی حکیم ترمذی در کتاب الفروق الصغیر فی منع الترادف با استناد به آیات قرآن کریم پرداخته است. امروز در سراسر سرزمین اسلامی و به خصوص ایران، تلاش‌های مهم و گران‌سنگی در جهت احیاء و تصحیح و تحقیق این میراث گران‌بها، صورت گرفته است. این مقاله علاوه بر بررسی و شناخت ابعاد مختلف کتاب الفروق الصغیر فی منع الترادف حکیم ترمذی، به آشنایی بیش‌تر و بهتر شخصیت ادبی برجستهو میراث کهن وی که میراث غنی ادبی، علمی، عرفانی، انتقادی و اجتماعی است، به محافل علمی و پژوهشی پرداخته است. از دیگر هدف در این نوشته، تلاش به منظور شناخت شیوه‌های سلوک معنوی در این اثر که وی با نگاه اصلاحی و انتقادی آن‌ها را دنبال می‌کند است. روش مورد نظر در این مقاله روشی پژوهشی و تحلیلی با استناد به منابع معتبر و غنی علمی به ویژه با استناد به آیات قرآن کریم است. به نظر می‌رسد بررسی ودقت نظر در آراء و دیدگاه‌های ارزشمند حکیم ترمذی در این اثر، دستاورد و نتیجه‌ای سازنده برای اصلاح جوامع بشری به ویژه اسلامی در پی خواهد داشت. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

20 - مقایسۀ مراحل سلوک در کیمیای سعادت و مکاتیب عبدالله قطب
مهدی محمدی نجف جوکار

10.30495/dk.2021.1903684.1997

کیمیای سعادت اثر امام محمد غزالی ( 505 م) و مکاتیب از عبدالله قطب (909م) در شمار آثار ارزشمند تصوف قرار دارند. در این مقاله برای دستیابی به نظرات این دو عارف محقق دربارۀ مراحل سلوک، مجموعه‌ای از دیدگاه‌های آنها در باب این موضوع از دو اثر مورد نظر استخراج و سپس نظرات آنه چکیده کامل

کیمیای سعادت اثر امام محمد غزالی ( 505 م) و مکاتیب از عبدالله قطب (909م) در شمار آثار ارزشمند تصوف قرار دارند. در این مقاله برای دستیابی به نظرات این دو عارف محقق دربارۀ مراحل سلوک، مجموعه‌ای از دیدگاه‌های آنها در باب این موضوع از دو اثر مورد نظر استخراج و سپس نظرات آنها با هم مقابله شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که غزالی و عبدالله قطب، هنگام توضیح منازل و مراحل سلوک، بین حال و مقام تفکیک انجام نداده و به شیوۀ برخی آثار اهل تصوف احوال و مقامات را تقسیم بندی نکرده اند. همچنین عبدالله قطب در مباحثی نظیر ارکان سلوک، خلوت و عزلت، توکل، زهد و فقر تحت تأثیر غزالی بوده است. در مجموع می توان گفت که غزالی در کیمیای سعادت دیدگاه های خود را در این زمینه نظام مند و منسجم تر بیان کرده است و نظم و ترتیبی که در آن دیده می شود در مکاتیب وجود ندارد. روش این تحقیق این نوشتار، توصیفی-تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

21 - بررسی و تحلیل طلب در اندیشۀ عطار و مولوی، در منطق الطیر و مثنوی
شهرام فروغی محمدعلی خالدیان حسنعلی عباسپور اسفدن

10.30495/dk.2022.1971420.2609

طلب نشانه ای زبانی است که در عرفان اسلامی به اصطلاحی پرکاربرد تبدیل شده است. برای آن که جایگاه طلب در تصوّف اسلامی معلوم شود، ناگزیر باید عرفان را به عنوان یک نظام در نظر گرفت. نظامی که در یک نگاه بر سه ستون شریعت، طریقت و حقیقت بنا نهاده شده است. در این ساختار سلوک از چکیده کامل

طلب نشانه ای زبانی است که در عرفان اسلامی به اصطلاحی پرکاربرد تبدیل شده است. برای آن که جایگاه طلب در تصوّف اسلامی معلوم شود، ناگزیر باید عرفان را به عنوان یک نظام در نظر گرفت. نظامی که در یک نگاه بر سه ستون شریعت، طریقت و حقیقت بنا نهاده شده است. در این ساختار سلوک از طریقت منشعب می گردد و طلب، اولین گام در سلوک عارفانه به شمار می آید. بنابراین طلب جزیی جدایی ناپذیر از ساختار عرفان است و تقریباً در تمام آثار عرفانی ردّ پای آن را می توان دید. امّا در این میان دو عارف بزرگ ایران و جهان، عطار و مولوی به فراوانی از آن سخن گفته و ویژگی های آن را تشریح کرده اند. طلب در اندیشۀ عطار اولین وادی، از وادی‌های هفت گانۀ سلوک به شمار می‌آید و بدین ترتیب باید آن را یکی از اجزای تعیین کنندۀ دستگاه فکری او دانست. امّا در مثنوی اساساً یک نظم فکری که بتوان جای اجزای اندیشۀ مولانا را در آن تشخیص داد، وجود ندارد. بنابراین طلب هم بنابراین طلب هم، در مثنوی، نه یک وادی از وادی های طلب دانسته شده و نه در جای مشخصی از آن سخن به میان آمده است. بلکه در همه جای مثنوی می‌تواند حضور داشته باشد. بی تردید یافتن و دسته بندی کردن و سنجیدن آن‌ها با اندیشۀ عطار کاری دشوار است.حاصل این پژوهش نشان می‌دهد که عطار و مولوی طلب را آغاز سلوک و ابزار تحقق صدق و سلامت نفس و سعادت انسان می‌دانند. داده‌های این پژوهش با روش کتابخانه ای به دست آمده و پس از دسته بندی با روش کیفی توصیف شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

22 - سیمای شبلی در منطق الطیر و دیگر آثار عطار
محمد یوسف نیری امیر محمد اردشیرزاده

موضوع این مقاله سیمای شبلی در منطق‌الطیر عطّار و دیگر آثار وی می‌باشد. عطّار برای بیان افکار و اندیشه‌های عرفانی خود، از عرفا و شیوخ در قالب داستان و حکایت بهره می‌گیرد و همگان به خصوص سالکان راه را به پیروی از احوال و اقوال آنها تشویق می‌کند. در این مقاله به معرفی شبلی چکیده کامل

موضوع این مقاله سیمای شبلی در منطق‌الطیر عطّار و دیگر آثار وی می‌باشد. عطّار برای بیان افکار و اندیشه‌های عرفانی خود، از عرفا و شیوخ در قالب داستان و حکایت بهره می‌گیرد و همگان به خصوص سالکان راه را به پیروی از احوال و اقوال آنها تشویق می‌کند. در این مقاله به معرفی شبلی، صوفی و عارف قرن سوم و چهارم، که مورد توجه و احترام بزرگان تصوف بود پرداخته شده است. وی عاشق مجنون و عارف بلند مرتبه ای است که در حال و علم بی همتا بود. نکته&lrm;ها&lrm; و اشارات و رموز و عبارات و ریاضات و کرامات فراوانی از وی نقل شده است. عطار در منطق الطیر و دیگر آثار خود به ذکر حکایاتی از زبان وی می&lrm;پردازد و بدین ترتیب اندیشه&lrm;ها&lrm; و باورهای عرفانی خود را گاه به زبانی ساده و گاه رمزی بیان می&lrm;کند. در این مقاله کوشش شده تا به تفسیر، تحلیل و شرح داستان‌ها که هرکدام تقریباً یک تمثیل رمزی می‌باشند توجه شده و به رمزها و نمادهای نهفته در آنها اشاره شود. هرکدام از این حکایت&lrm;ها&lrm; به گونه ای با اصول و سیر و سلوک عرفان گره می&lrm;خورند و عطار با شگردی خاص از زبان شبلی برای بیان مسایل خود استفاده می&lrm;کند که در این مقاله به آنها اشاره شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

23 - از تبتّل تا مقامات فنا تحلیلی از سیر و سلوک مولانا بر اساس داستان کنیز و پادشاه
مرضیه عطاران

دیدار شمس‌الدّین تبریزی و مولانا جلال‌الدین محمّد بلخی یکی از پدیده‌های شگفت‌انگیز پربرکت در تاریخ عرفان اسلامی است که برکات آن در شخصیت و آثار جاودانه‌ی مولانا بر صحیفه‌ی روزگار ماندگار شده است. امّا این ارتباط انسان‌ساز در هاله‌ای از داستانی بی‌مایه پنهان شده است که د چکیده کامل

دیدار شمس‌الدّین تبریزی و مولانا جلال‌الدین محمّد بلخی یکی از پدیده‌های شگفت‌انگیز پربرکت در تاریخ عرفان اسلامی است که برکات آن در شخصیت و آثار جاودانه‌ی مولانا بر صحیفه‌ی روزگار ماندگار شده است. امّا این ارتباط انسان‌ساز در هاله‌ای از داستانی بی‌مایه پنهان شده است که در آن ضمن پرسشی پیامبر اکرم (ص) با بایزید مقایسه می‌شوند. در این جستار نگارنده کوشیده است تا با تکیه بر داستان کنیز و پادشاه که نقد حال مولاناست سلوک معنوی او را تبیین کند بر این تقدیر این نتیجه به‌دست آمده که آنچه در اعترافات روشن مولانا و انتقالات ذهنی زبانی او در باب شمس مطرح شده محصول فعالیّتی سنگین از اندیشه‌&lrm;وری و سلوک عملی و حالات و کیفیّات حاصل از آنهاست که در عرفان عملی و اعمال عرفانی شناخته شده است. به گمان ما چنین جریانی امری دفعی و ناگهانی نیست. زمینه‌ها، انگیزه‌ها، سبب‌ها، کارها و شرایط ویژه باید تا کسی به مقام معرفت برسد و بتوان او را عارف خواند. این داستان آینه‌ای روشن از مراتب و منازل عرفان عملی است که پلّه پلّه از تبتّل تا مقامات فنا و وصول به اوج عرفان که جزیی از ولایت است در آن مطرح شده است و تحوّلات روحی و معنوی مولانا را در منازلی چون: طلب، انقطاع الی الله، ظهور پیر، تبدیل مزاج روحانی و نهایتاً ولایت واکاوی کرده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

24 - روایت انتقاد طنزآمیز برادری دارا و اسکندر
معصومه زندیه تیمور مالمیر

10.30495/dk.2020.676019

اسکندر به سبب ویرانی و کشتار و غارت‌هایش، در منابع قدیم ایرانی ملعون و گجسته خوانده شده اما در منابع متأخر تحتِ تأثیر افسانه‌ها و خیال پردازی‌های یونانی، از او به نیکی و بزرگی یاد شده و شخصیتی مثبت یافته است. محققان عمدتاً تردید ندارند که شخصیت اسکندر در شاهنامه منفی چکیده کامل

اسکندر به سبب ویرانی و کشتار و غارت‌هایش، در منابع قدیم ایرانی ملعون و گجسته خوانده شده اما در منابع متأخر تحتِ تأثیر افسانه‌ها و خیال پردازی‌های یونانی، از او به نیکی و بزرگی یاد شده و شخصیتی مثبت یافته است. محققان عمدتاً تردید ندارند که شخصیت اسکندر در شاهنامه منفی است اما وجود دو مسئله را با این شخصیت منفی در تناقض دیده‌اند: یکی روایت برادری دارا و اسکندر و دیگری نقل مفصّل سرگذشت وی، تا جایی که تصور کرده‌اند این نقل مفصّل، دلالتی بر مقبولیّت و چهرۀ مثبت یافتن اسکندر است. در مقالۀ حاضر براساس روش ساختارگرایی نشان داده‌ایم نسبت برادری دارا و اسکندر نه برای جبران شکست و حفظ غرور ملی، بلکه یک طنز گزنده نسبت به عملکرد ناشایست حاکمانی بوده که با بی‌تدبیری یا خودفروختگی، راه را برای تجاوز بیگانه هموار می‌کرده‌اند. نقل مفصّل داستان اسکندر در شاهنامه نیز به علت سرسلسلۀ سلوکیه‌بودن اسکندر با دورۀ حکومت نسبتاً طولانی در تاریخ ایران است و دلالتی بر نگاه مثبت به اسکندر نمی‌کند چون در ضمن آن مطالبی گنجانده شده که حاوی نوعی اعتراض و انتقاد نسبت به نژاد و تبار اوست و افسانه‌هایی را نقش‌بر‌آب می‌کند که برای تثبیت اسکندر و جانشینان وی درست شده است. داده‌های پژوهش به شیوة کتابخانه‌ای گرد آمده و با روش توصیفی- تحلیلی پردازش شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

25 - اثربخشی مداخله مبتنی بر ذهن آگاهی بر بهبود مهارت های اجتماعی دانش آموزان پسر دارای اختلال سلوک
نسرین محدث زینب خانجانی علی نقی اقدسی

هدف:پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی مداخله مبتنی بر ذهن آگاهی بر بهبود مهارت های اجتماعی دانش آموزان پسر دارای اختلال سلوک انجام شد. روش: این پژوهش جزء مطالعات نیمه تجربی با طرح پیش آزمون- پس آزمون و گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل دانش آموزان پسر مقاطع اول تا سوم دوره چکیده کامل

هدف:پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی مداخله مبتنی بر ذهن آگاهی بر بهبود مهارت های اجتماعی دانش آموزان پسر دارای اختلال سلوک انجام شد. روش: این پژوهش جزء مطالعات نیمه تجربی با طرح پیش آزمون- پس آزمون و گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل دانش آموزان پسر مقاطع اول تا سوم دوره متوسطه اول شهر تبریز در سال تحصیلی 98-1397 بود. از این جامعه، نمونه ای به حجم 40 نفر با استفاده از پرسشنامه علایم مرضی کودک (CSI-4) و مصاحبه تشخیصی و بالینی از طریق روش های نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای و مبتنی بر هدف انتخاب و به تصادف در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. ابزار اندازه گیری در پیش آزمون و پس آزمون شامل پرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون (MESSY) بود. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس در برنامه SPSS نسخه 25 انجام شد. یافته ها: تحلیل داده ها نشان داد که مداخله مبتنی بر ذهن آگاهی منجر به تفاوت معنی‌دار بین گروه‌ها در مهارت های اجتماعی به میزان 73 درصد و در مولفه های مهارت اجتماعی مناسب به میزان 58 درصد، جسارت نامناسب 18 درصد و تکانشی عمل کردن 43 درصد شده است. اما تاثیر معنی داری بر مولفه های اطمینان زیاد به خود و حسادت/گوشه گیری در بین گروه ها نداشت (05/0p >). نتیجه گیری: می توان مطرح کرد مداخله مبتنی بر ذهن آگاهی موجب افزایش مهارت های اجتماعی (مهارت های اجتماعی مناسب، جسارت نامناسب و تکانشی عمل کردن) در دانش آموزان دارای اختلال سلوک می شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

26 - دراسة نقدیة لحیاة العطار ومنظوماته الشعریة
عبدالحمید أحمدی

یعدّ فرید الدین العطار النیشابوری من أبرز شعراء إیران القدامی، وقد کرّس جلّ اهتماماته فی سبیل نشر الثقافة الصوفیة من خلال آثاره الأدبیة، فجمیع نتاجات الشاعر دون استثناء تتضمّن تفسیرا لبعض المفاهیم العرفانیة، وتصویرا لمسعی السالک وعنائه فی سبیل الوصول إلی الحقیقة التی تت چکیده کامل

یعدّ فرید الدین العطار النیشابوری من أبرز شعراء إیران القدامی، وقد کرّس جلّ اهتماماته فی سبیل نشر الثقافة الصوفیة من خلال آثاره الأدبیة، فجمیع نتاجات الشاعر دون استثناء تتضمّن تفسیرا لبعض المفاهیم العرفانیة، وتصویرا لمسعی السالک وعنائه فی سبیل الوصول إلی الحقیقة التی تتخیّلها الصوفیة. وعلی الرغم من کثرة کتب التذاکر التی تناولته بالذکر إلا أن حیاته احتجبت تحت رکام من الغموض، أضف إلی ذلک کثرة الانتحال والوضع علیه حیث نسبوا إلیه کثیرا من المنظومات العلیلة التی لا تمتّ إلیه بصلة؛ فجاء هذا المقال لیظهر حقیقة ما انتجته قریحة العطار الشعریة ویقوم بتبیین هویته من خلالها ویدرس الفکرة الرئیسة التی اعتمد علیها الشاعر فی جمیع نتاجاته الشعریة. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

27 - بازشناسی ابعاد تمثیلی شخصیت پیر طریقت
فاضل عباس زاده مهدی جباری

پیمودن وادی‌های سخت وهولناک طریقت، بدون تمسک به وجود وارسته‌ی پیر و مراد مقدور نیست. لزوم حضور معنوی پیر در سیرو سلوک مریدان، از جمله‌ی موضوعات مهم و دامنه داری است که بیشتر به صورت تمثیلی و نمادین در کانون توجه صوفیه قرار گرفته است. به جز شمار اندکی از متصوّفه چون اویس چکیده کامل

پیمودن وادی‌های سخت وهولناک طریقت، بدون تمسک به وجود وارسته‌ی پیر و مراد مقدور نیست. لزوم حضور معنوی پیر در سیرو سلوک مریدان، از جمله‌ی موضوعات مهم و دامنه داری است که بیشتر به صورت تمثیلی و نمادین در کانون توجه صوفیه قرار گرفته است. به جز شمار اندکی از متصوّفه چون اویسیان که به مجذوبان، نامبردار بودند و کشف و شهود و راهیابی به حقیقت را تنها از طریق مراقبه و زدودن شوائب از لوح ضمیرخویش، میسر می‌دانسته‌اند، اکثر بزرگان تصوّف، بر ضرورت پیرگزینی تأکید داشته‌اند و براین باور بوده‌اند که توفیق در سیر و سلوک و پیمودن نشیب و فراز جاده‌ی طریقت، بی مدد پیر محقّق نمی‌گردد. در این مقاله ضمن به دست دادن تعریفی مانع و جامع از پیر در عرفان، بخشی از شاخص‌های تمثیلی پیران طریقت در حیطه‌های متفاوت؛ یعنی لزوم پیروی از پیر، شرایط احراز مقام پیری، کرامت پیران و مراتب ایشان، به روایت منابع عرفانی مورد واکاوی قرار گرفته است و سپس به بررسی محاسن و معایب تبعیت مرید از مراد در نظام خانقاهی پرداخته شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

28 - جنبه‌های تأویلی وتمثیلی داستانِ روز شنبه درگنبدِ سیاه(از هفت پیکر نظامی)
مسعود سپه وندی

هفت پیکر(هفت گنبد)، که چهارمین منظومه از پنج گنجِ حکیم نظامی است، حاوی داستانک‌های رمزی و به ظاهر مجزایی است که مهم‌ترین ویژگی و عنصر این داستان‌ها جنبه‌ی پندآموزی آن ها و تحول تدریجی خصوصیاتِ قهرمان اصلی داستان(بهرام گور) است. در این منظومه ی بدیع، دو جریان موضوعی به ی چکیده کامل

هفت پیکر(هفت گنبد)، که چهارمین منظومه از پنج گنجِ حکیم نظامی است، حاوی داستانک‌های رمزی و به ظاهر مجزایی است که مهم‌ترین ویژگی و عنصر این داستان‌ها جنبه‌ی پندآموزی آن ها و تحول تدریجی خصوصیاتِ قهرمان اصلی داستان(بهرام گور) است. در این منظومه ی بدیع، دو جریان موضوعی به یکدیگر پیوند خورده اند، یکی زندگی بهرامکه براساس ترتیب زمانِ حوادث آن است و دیگر داستان‌هایی که دربرابر قهرمانِ منظومه، ناپایداری و بی اعتباری این جهان را آشکار می‌سازند وخواننده را وا می دارند تا درباره‌ی معنای زندگی و نقش خود، در آن بیندیشد. در حقیقت این داستان ها بهانه‌ای است تا نظامی، به بیان حقایقی حکمت آمیز از شیوه‌ی درست زندگی بپردازد. داستانِ روز شنبه، یکی از این داستان‌های حکمت آمیز است که می‌تواند تمثیلی از سلوکِ عارفانه و ماجرای عبرت‌آمیز هبوط آدم از بهشت باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

29 - مقایسۀ شیوه‌های فرزندپروری والدین نوجوانان
مهرناز کمیجانی فرهاد ماهر

چکیده هدف از این پژوهش، بررسی شیوه‌های فرزندپروری در بین والدین دارای نوجوانان با اختلال سلوک [1] و والدین دارای نوجوانان عادی است. در انتخاب نمونۀ مورد مطالعه به دو روش نمونه‌برداری تصادفی [2] و نمونه‌برداری انباشته [3] عمل شده است. نمونۀ مورد مطالعه 282 نفر است که چکیده کامل

چکیده هدف از این پژوهش، بررسی شیوه‌های فرزندپروری در بین والدین دارای نوجوانان با اختلال سلوک [1] و والدین دارای نوجوانان عادی است. در انتخاب نمونۀ مورد مطالعه به دو روش نمونه‌برداری تصادفی [2] و نمونه‌برداری انباشته [3] عمل شده است. نمونۀ مورد مطالعه 282 نفر است که 137 نفر آزمودنی‌های با اختلال سلوک و 145 نفر آزمودنی‌های عادی می‌باشد. کلیۀ آزمودنی‌ها با استفاده از پرسشنامۀ اختلال رفتاری کودکان ) (CSI- و والدین آنها با استفاده از پرسشنامۀ شیوه‌های فرزندپروری رابینسون مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. نتایج استخراج شده از پرسشنامه‌ها با استفاده از آزمون مجذورخی و آزمون لگاریتم خطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان داد که شیوۀ فرزندپروری مستبدانه [4] در والدین آزمودنی‌های با اختلال سلوک بیشتر از والدین آزمودنی‌های عادی به کار گرفته می‌شود (001/0 P ) . تضاد بین شیوه‌های فرزندپروری والدین، در والدین آزمودنی‌های با اختلال سلوک، بیشتر از والدین آزمودنی‌های عادی است (001/0 P < ) . آزمودنی‌های پسر، تحت تأثیر شیوه‌های فرزندپروری هر دو والدشان هستند (01/0 P < ) . در حالی که آزمودنی‌های دختر، تحت تأثیر شیوۀ فرزندپروری مادرانشان هستند (05/0 P < ) . همچنین یافته‌های جانبی تحقیق نشان داد که میزان افت تحصیلی در آزمودنی‌های با اختلال سلوک بیشتر از آزمودنی‌های عادی است (05/0 P < ) و اعتیاد در بین پدران آزمودنی‌های با اختلال سلوک بیشتر از آزمودنی‌های عادی است (05/0 P < ) . در بین سایر متغیرها، تفاوت معنادار یافت نشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

30 - تأثیر برنامة آموزش رفتاری والدین بارکلی به مادران بر کاهش مشکلات رفتاری کودکان مقطع ابتدایی با اختلال سلوک
محمدعلی گودرزی راضیه هاشمی علی آباد علیا محمدرضا تقوی

10.30486/jsrp.2018.540471

هدف پژوهش، بررسی تأثیر آموزش رفتاری به مادران بر کاهش مشکلات عملکرد رفتاری فرزندان مبتلا به اختلال سلوک بود. روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون - پس‌آزمون با گروه کنترل بود. از این‌رو، تعداد 24 نفر از مادرانی که فرزندانشان به اختلال سلوک تشخیص داده شده بودند از مدا چکیده کامل

هدف پژوهش، بررسی تأثیر آموزش رفتاری به مادران بر کاهش مشکلات عملکرد رفتاری فرزندان مبتلا به اختلال سلوک بود. روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون - پس‌آزمون با گروه کنترل بود. از این‌رو، تعداد 24 نفر از مادرانی که فرزندانشان به اختلال سلوک تشخیص داده شده بودند از مدارس ابتدایی شهر شیراز در سال 94-1393 تحصیلی به‌صورت نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و با گمارش تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. ابزارهای پژوهش شامل فهرست رفتاری کودکان (آخنباخ و رسکولا، 2001) و پرسشنامة عملکرد رفتاری کودکان (ویگال و همکاران، 1998) بود. آموزش روش‌های اصلاح رفتار بارکلی (1998) در قالب 10 جلسة نود دقیقه‌ای در گروه آزمایشی اجرا شد. در پایان، دو گروه پرسشنامة عملکرد رفتاری را به‌عنوان پس‌آزمون تکمیل کردند. داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس یک‌راهه (ANCOVA) با استفاده از SPSS21 مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. تحلیل نتایج بیانگر تأثیر کاربندی آزمایشی بر کاهش مشکلات رفتاری گروه آزمایشی نسبت به گروه کنترل بود (05/0p<). به‌طورکلی، یافته‌ها نشان داد که آموزش روش‌های اصلاح رفتار به مادران، مشکلات رفتاری فرزندان را کاهش می‌دهد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

31 - تأثیر سبک‌های والدگری بر اختلال سلوک (CD) با میانجی‌گری همدلی عاطفی و شناختی در دانش‌آموزان دورة متوسطه‌ اول
سعیده هدایت محمد نریمانی سیف اله آقاجانی سجاد بشرپور

10.30486/jsrp.2022.1946682.3274

این پژوهش با هدف بررسی تأثیر سبک های والدگری بر اختلال سلوک (CD) با میانجی گری همدلی عاطفی و شناختی در دانش آموزان دورة متوسطه اول انجام شد. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان پسر متوسطه اول شهر کرمانشاه در سال تحصیلی 1399-1398 بود که تعداد 234 نفر از دانش آموزانی که با چکیده کامل

این پژوهش با هدف بررسی تأثیر سبک های والدگری بر اختلال سلوک (CD) با میانجی گری همدلی عاطفی و شناختی در دانش آموزان دورة متوسطه اول انجام شد. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان پسر متوسطه اول شهر کرمانشاه در سال تحصیلی 1399-1398 بود که تعداد 234 نفر از دانش آموزانی که بالاترین نمرات را در پرسشنامه علائم مرضی کودکان (فرم والد) (Gadow & Sprafkin, 2007) کسب کردند و دارای بیشترین نشانه های اختلال سلوک بودند، بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای به عنوان گروه نمونه انتخاب شدند و پرسشنامة والدگری آلاباما (Frick, 1991)، مقیاس بهره همدلی بارون-کوهن (Baron-Cohen & Wheelwrigh, 2004) را تکمیل کردند. برای پاسخگویی به فرضیه ها از مدلیابی معادلات ساختاری بر روی نرم افزار LISREL استفاده شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که ضرایب مسیرهای مستقیم و غیر مستقیم در مدل پژوهش معنادار هستند (001/0>P). طبق یافته های این پژوهش، سبک های والدگری کارآمد و ناکارآمد و همدلی عاطفی و شناختی بر اختلال سلوک اثر مستقیم و معنادار دارند و سبک های والدگری کارآمد و ناکارآمد نیز اثر مستقیم و معناداری بر همدلی عاطفی و شناختی دارند. همچنین سبک والدگری کارآمد (مؤلفه های والدگری مثبت و مشارکت پدر) و سبک والدگری ناکارآمد (مؤلفه های اقتدار، نظارت ضعیف و تنبیه بدنی) با میانجی گری همدلی عاطفی و شناختی بر اختلال سلوک دانش آموزان اثر غیر مستقیم دارد. بر اساس نتایج به دست آمده از این پژوهش می توان نتیجه گیری کرد که ارتباط مناسب بین والد و کودک، دستیابی به نمویافتگی عاطفی را در فرد میسر ساخته و توانایی همدلی و رفتار جامعه پسند را در نوجوانان افزایش می دهد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

32 - ویژگی عبادت در سلوک عرفانی رابعه عدویه
مسعود حاجی ربیع زهرا شیردلی

در این پژوهش؛ «تأثیر سلوک عبادی رابعۀ عدویه بر وجوه عرفانی» او مورد بررسی قرار می‌گیرد. در باب زهد و عشق الهی این بانو و نیز کرامات وی سخن بسیار به میان آمده است ولیکن در منابع عرفانی چندان به نقش راهبردی عبادات در سلوک عرفانی رابعه، اشاره نگردیده و نیز در بررسی غالب مق چکیده کامل

در این پژوهش؛ «تأثیر سلوک عبادی رابعۀ عدویه بر وجوه عرفانی» او مورد بررسی قرار می‌گیرد. در باب زهد و عشق الهی این بانو و نیز کرامات وی سخن بسیار به میان آمده است ولیکن در منابع عرفانی چندان به نقش راهبردی عبادات در سلوک عرفانی رابعه، اشاره نگردیده و نیز در بررسی غالب مقالات و پایان‌نامه‌ها التفات و اهتمام پژوهندگان را در این خصوص نیافتیم، لذا در نظر داریم در این پژوهش مرحله‌به‌مرحله ابحاث تعبدی زندگی رابعه را مورد بررسی قرار دهیم تا به این نتیجه برسیم که: سلوک دینی رابعه مقدمه و قوام بخش سلوک عرفانی اوست. در این سیر معرفتی پس از مرحله فناء، اشتیاق و سعی رابعه برای زهد و تعبد مضاعف گشته و امتزاج عشق و بندگی به حد اعلای خود رسیده است. همچنین اهمیت رسالت رابعه در شناساندن حقیقت بندگی به مردم و ایجاد نهضتی عرفانی بر مبنای عشق الهی، ازجمله نتایج نوآورانه این پژوهش می‌باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

33 - انسان و عمومیت عرفان از منظر شاه‌آبادی(ره)
سید نادر محمدزاده

آراء آیت الله شاه آبادی(رة) در زمینه‌های گوناگون با نگاهی عرفانی بیان شده است. از منظر ایشان انسان از دو بعد ظاهری و باطنی تشکیل شده است؛ جنبة باطنی انسان مراتب هفتگانه دارد که در طول هم‌اند و در فطرت انسان باالقوه‌اند. همة معارف الهی در آن سرشته است که معصوم و فراگیر ا چکیده کامل

آراء آیت الله شاه آبادی(رة) در زمینه‌های گوناگون با نگاهی عرفانی بیان شده است. از منظر ایشان انسان از دو بعد ظاهری و باطنی تشکیل شده است؛ جنبة باطنی انسان مراتب هفتگانه دارد که در طول هم‌اند و در فطرت انسان باالقوه‌اند. همة معارف الهی در آن سرشته است که معصوم و فراگیر است؛ اما با حجاب‌هایی پوشیده می‌شوند و با التزام به شریعت و خردورزی می‌توان به آن فطرت اولیه بازگشت. عرفان نیز سیر در این موانع به همین فطرت و حقیقت وجود انسان و تحقق آنهاست که انسان را آیینة تمام عوالم هستی و به تعبیر دقیق‌تر آیینة تمام‌نمای خدا می‌کند. شاه‌آبادی با اعتقاد خود در مورد فطرت اولیه انسان به بیان عرفان برای همة گرایش داشت، تا هر کس به اندازة خود از آن استفاده کند. راه رسیدن به همة مراتب عرفانی تهذیب نفس با شریعت است. از مباحث این پژوهش این نتیجه حاصل می‌شود که دین ابعاد گوناگونی دارد که در بطن هم هستند و حقیقت آنها عرفان است. ضرورت معرفی جنبة باطنی دین از این‌جاست که تشنگی معرفت و حق امری حقیقی و درونی انسان است و این امر موجب رجوع تشنگان به آن و پویایی و زنده بودن نیز می‌شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

34 - سلوک طوایف در عرفان (با رویکرد به مرصادالعباد نجم الدین رازی )
محمد حسین صائینی حیدر حسنلو نازیتا مغازه ای

عرفان یعنی شناخت خدای متعال ، صفات و افعال او ، شناختی که نه از راه فکر و استدلال، بلکه از طریق ادراک قلبی و دریافت باطنی حاصل می شود ؛ و حال مثبتی است که در درجۀ اوّل در جان و ذات و نفس تجلّی دارد ، و در مرتبۀ بعد در اعمال و رفتار آدمی آثارش ظاهر می گردد . این اعمال و چکیده کامل

عرفان یعنی شناخت خدای متعال ، صفات و افعال او ، شناختی که نه از راه فکر و استدلال، بلکه از طریق ادراک قلبی و دریافت باطنی حاصل می شود ؛ و حال مثبتی است که در درجۀ اوّل در جان و ذات و نفس تجلّی دارد ، و در مرتبۀ بعد در اعمال و رفتار آدمی آثارش ظاهر می گردد . این اعمال و رفتار خاصّ که منجر به طیّ مراحل روحی می شوند همان سلوک الی الله می باشد . سیر و سلوک عرفانی ، از دیر باز مورد توجّه عارفان حقّ بوده ، که می خواسته اند با به کارگیری عملی نظریّات عرفانی ، خود را از قید و بند محدودیّت های مادّی و خواهش های نفسانی نجات داده و به سر منزل مقصود یعنی فنای فی الله برای بقای بالله ، نائل گردند و هر کدام از عرفا به تناسب دیدگاه خود ، مراتب و مراحلی را برای سفر الی الله بیان فرموده اند . از جمله شیخ نجم الدّین رازی راجع به آداب سلوک دیدگاه های با ارزشی دارد که در این مقاله به بررسی بخشی از آن ها که مربوط به سلوک طوایف مختلف است پرداخته شده است . پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

35 - سیر و سلوک اشراقی بر اساس قصه غربت غربی
عین‌الله خادمی فاطمه کوکرم

انسان معاصر خود حقیقی خویش را گم کرده و در این عالم احساس بیگانه بودن دارد. نفس انسان همواره در تلاش است تا از غربت عالم طبیعت و خراب آباد غربی خود بگریزد و روح خود را بهگونهای پرورش دهد تا به عالم علوی بپیوندد. تحقق مرگ یا فنای کامل از تعلقات همان گشوده شدن بندهای دا چکیده کامل

انسان معاصر خود حقیقی خویش را گم کرده و در این عالم احساس بیگانه بودن دارد. نفس انسان همواره در تلاش است تا از غربت عالم طبیعت و خراب آباد غربی خود بگریزد و روح خود را بهگونهای پرورش دهد تا به عالم علوی بپیوندد. تحقق مرگ یا فنای کامل از تعلقات همان گشوده شدن بندهای دام است که در نتیجه آن پیوستن دایم به حضرت حق حاصل میآید. سهروردی در این حکایت، گرفتار شدن در دامگه ناسوتی و روشهای رهایی جستن و مراحل آن را در قالب سفری تمثیلی به تصویر میکشد. اینپژوهش این حقیقت را آشکار کرده است که اگرچه مشکلات سفر و طولانی بودن آن و گذر از موانع، کوهها، سرزمینها و اقلیمها و... طبیعتاً وجود دارد، اما انسان میتواند پس از معرفت و شناخت نسبت به خویشتن، به مدد و دستگیری پیر طریق با طیّ مراحلی از حصار قوای مادی و خیالی اندک اندک آزاد شده و از دریای خلق فاصله گرفته و در نتیجه این مجاهده به استکمال نفس و معرفت عوالم هستی و اطراف و اکنای آن دست یابد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

36 - «سیمای پیر در سلوک عارفانۀ عطار و مولوی»
رضا حیدری نوری سید علی محمد سجادی

در مکتب عرفان و تصوّف، هدف سالک الی الله، شناخت حقیقت و اتصال به ذات لایزال الهی است، سلوک اهل معرفت بدون ارشاد پیر و مرشد راه دان و آگاه، به سرانجام نمی‌رسد. در اندیشۀ عارفانۀ عطّار و مولوی، نقش پیر در هدایت سالک خداجو، مهمترین عنصر وصول به حقیقت محسوب می‌شود. از دید چکیده کامل

در مکتب عرفان و تصوّف، هدف سالک الی الله، شناخت حقیقت و اتصال به ذات لایزال الهی است، سلوک اهل معرفت بدون ارشاد پیر و مرشد راه دان و آگاه، به سرانجام نمی‌رسد. در اندیشۀ عارفانۀ عطّار و مولوی، نقش پیر در هدایت سالک خداجو، مهمترین عنصر وصول به حقیقت محسوب می‌شود. از دیدگاه آن‌ها، مصاحبت با شیخ و مرشد راز دان، داروی شفا بخش بیماری های جسمانی و روحانی، و اکسیر تحوّل وجود سالک محسوب می گردد. او، مرید را در سلوک نفسانی، یاری می‌دهد. تا مسیر طریقت را از مرحلۀ انقطاع از هستی، تا فناء فی الله ، که غایت سیر الی الله است، بپیماید. از منظر عطّار و مولانا، پیر، کلید باب نجات، سایۀ حق، تجلی گاه اسماء و صفات الهی، آیینۀ حقیقت، آگاه از اسرار و رموز هستی، نایب حق، جاسوس دلها، و قادر بر تصرّف در عالم بشمار می‌آید. او، با عنایت حق، به فنای اوصاف و افعال و ذات خود پرداخته است، و آینۀ صاف وجودش، منعکس کنندۀ انوار الهی، و روشن‌کنندۀ مسیر سلوک سالکان الی الله است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

37 - «صمت و خاموشی از دیدگاه عرفا»
احمدرضا یلمه‌ها

سیر و سلوک دارای ارکان ، آداب و احوالی است . یکی از ارکان سلوک را صمت و سکوت دانسته اند . در قرآن و احادیث همیشه سکوت به عنوان یک ارزش و یک نشانه والا مطرح گردیده است . در متون منثور و منظوم عرفانی نیز سکوت و خاموشی از شرایط خلوت و از ابزارهای رسیدن به کمالات عرفانی است چکیده کامل

سیر و سلوک دارای ارکان ، آداب و احوالی است . یکی از ارکان سلوک را صمت و سکوت دانسته اند . در قرآن و احادیث همیشه سکوت به عنوان یک ارزش و یک نشانه والا مطرح گردیده است . در متون منثور و منظوم عرفانی نیز سکوت و خاموشی از شرایط خلوت و از ابزارهای رسیدن به کمالات عرفانی است و دارای فواید و نتایجی است ؛ برخی از عرفا اصل طریقت را سکوت دانسته اند ؛ از آنجا که خاموشی دارای انواع و گونه‌هایی است و درباره سکوت صوفیان نظریات و عقاید گوناگونی وجود دارد، به گونه‌ای که برخی خاموشی را ترجیح نهاده و برخی گفتار را ، این مقاله بر آن است تا حد مقدور ، نخست به تحلیل مفهوم صمت و خاموشی در قرآن و احادیث و امهات متون عرفانی و سپس به مثنوی معنوی به عنوان یکی از این آثار که سکوت و خاموشی عرفانی در آن بازتاب و جلوه خاصی دارد بپردازد . پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

38 - حقیقت عذاب در عرفان (با تکیه بر دیدگاه ابن عربی)
مهناز توکلی مرضیه پیوندی

در سلوک انسان به سوی خداوند هرگونه گناه و نافرمانی از امر محبوب- خدا- خود گناهی تلقی می‌شود که به دنبال آن عذاب خواهد بود. حجاب از قرب الهی و نزدیکی به خداوند، از نگاه عرفا عین عذاب است و جهنم همان بُعد و محروم بودن از قرب الهی است. هر نوع گناهی،مراتبی از بُعد را به همر چکیده کامل

در سلوک انسان به سوی خداوند هرگونه گناه و نافرمانی از امر محبوب- خدا- خود گناهی تلقی می‌شود که به دنبال آن عذاب خواهد بود. حجاب از قرب الهی و نزدیکی به خداوند، از نگاه عرفا عین عذاب است و جهنم همان بُعد و محروم بودن از قرب الهی است. هر نوع گناهی،مراتبی از بُعد را به همراه دارد که این بُعد عین عذاب است. چنان که عذاب منافقین، کفار و... بر اساس میزان بُعدشان با یکدیگر متفاوت است. در واقع جهنم و نار، مفاهیم کلی هستند که تمامی ابعاد گوناگون عذاب را در خود جای می‌دهند. ابن‌عربی ماهیت عذاب را تغییرپذیر و ناپایدار و در نتیجه امری نسبی می‌داند که متناسب با استعداد قوابل و ذائقۀ افراد متفاوت است. در حقیقت درنظرابن عربی این فهم و دریافت و ادراک شخص معذَّب است که نسبت به مسأله عذاب دگرگون می‌شود و دیگر درد و الم را احساس نمی‌کند و عذابش پایان می‌پذیرد. آنچه از متون عرفانی به دست می‌آید این است که عذاب در حقیقت خود نوعی تجلی رحمت الهی است که خداوند با عذاب گناهکاران، از بار گناه آنان می‌کاهد و با این نعمت، ذات گناهکار را از آلودگی و خبث گناه پاک می‌نماید. پژوهش حاضر می‌کوشد با استفاده از آیات قرآن و کلام عرفا به روش توصیفی و تحلیلی، ابعاد گوناگون موضوع عذاب، حقیقت عذاب و انواع آن را روشن نماید. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

39 - سیمای عرفان در شعر خواجوی کرمانی
مهدیه چراغی احمد ذاکری

خواجوی کرمانی، در طریق معرفت گام نهاده، با اقتدا به پیر روشن‌ضمیر خود، شیخ کازرونی، طریقه‌ی «مرشدیه» را برگزید و به‌سانِ یک سالک، راهِ «عطار»، «مولوی» و «ابن عربی» در پی گرفته، عشق را از عقل برتر شمرد و شیوه‌ ذوقی و سکری را در پیش گرفت تا به شناخت حق، منجر گردد. هدف نگا چکیده کامل

خواجوی کرمانی، در طریق معرفت گام نهاده، با اقتدا به پیر روشن‌ضمیر خود، شیخ کازرونی، طریقه‌ی «مرشدیه» را برگزید و به‌سانِ یک سالک، راهِ «عطار»، «مولوی» و «ابن عربی» در پی گرفته، عشق را از عقل برتر شمرد و شیوه‌ ذوقی و سکری را در پیش گرفت تا به شناخت حق، منجر گردد. هدف نگارنده از نگارش این مقاله به دست دادن مضامین عرفانی شعر خواجو می‌باشد که وی با پشتِ‌سر گذاشتن مقامات و حالات، به هفت وادی سیر و سلوک گام می‌نهد و طریق مجاهده‌ی درونی و برونی می‌سپارد تا حلاوت فناء فی‌اللّه و بقاء باللّه بچشد. آن گاه راضی به رضای دوست، تقدیر را بر تدبیرش مقّدم می‌دارد، زهد ریایی را سالوسی بیش نمی‌شمارد و طریقه‌ی ملامتی را در عرفان به استخدام می‌گیرد. وی هم‌چون دیگر عرفا، معتقد است که به‌واسطه‌ تجلی نور حق است که عالم هستی به وجود آمده و سرانجام باید به عالم بالا عروج کرده و به اصل خود بازگردیم؛ پس انسانی که پرتوی از نور حق است و در حکم عالم صغیر، شایسته است که وقت، غنیمت شمرده و به معرفت خود- که در مقام خلیفه‌ الهی است- مشغول گردد و مرگ اختیاری برگزیند و به حسن معاد امیدوار باشد و با دیدن هر نقش از نقاش هستی، زنجیره‌ کثرت را در امتداد وحدت شمارد تا به وحدت وجود رسد و در عین حال طریق میانه برگزیند تا مبادا گرفتار تشبیه ناشایست شده و وجود حق را از هر نوع صفتی منزه و مبرا بدارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

40 - جایگاه عرفانی امام سجاد(ع) نزد متصوفه و اهل معرفت
محمدجواد شمس وحید محمودی

امام سجاد(ع) به سبب زهد و عبادت‌های بسیار و همچنین مناجات‌های زیبا و پرمحتوا، نزد متصوفه از جایگاه علمی و عملی ویژه‌ای برخوردارند؛ از بعد علمی، ایشان را سرآمد دانش‌های ظاهری و باطنی شمرده؛ و معتقدند که آن حضرت نه تنها در علوم ظاهر، بلکه در معارف معنوی نیز سرآمد بود؛ و ح چکیده کامل

امام سجاد(ع) به سبب زهد و عبادت‌های بسیار و همچنین مناجات‌های زیبا و پرمحتوا، نزد متصوفه از جایگاه علمی و عملی ویژه‌ای برخوردارند؛ از بعد علمی، ایشان را سرآمد دانش‌های ظاهری و باطنی شمرده؛ و معتقدند که آن حضرت نه تنها در علوم ظاهر، بلکه در معارف معنوی نیز سرآمد بود؛ و حضرت امیرالمؤمنین(ع) و امام سجاد(ع) را در زمره کسانی می‌دانند که عالم به علم الافراد بوده‌اند. از حیث عملی نیز، ضمن نقل مناجات‌ها و نیز کرامات بسیاری از ایشان، سیره عبادی و اخلاقی آن حضرت(ع) را الگویی برای اهل معرفت دانسته، و گفته‌اند هنگامی که حضرت به نماز می‌ایستاد کائنات بر وی کشف می‌گشت و بر دست نیافتنی‌ترین اسرار عالم قدس اطلاع می‌یافت. در متون صوفیه، از گریه‌های بسیار حضرت(ع)، زهد و ورع، تقوی و خوف، سخاوت و خدمت به خلق، خلوص و تواضع و بردباری ایشان سخن به میان آورده‌اند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

41 - سلوک عملی در پرتو عرفان فلسفی،قرائت امام خمینی(ره) از منازل سلوکی فرغانی
غلامرضا حسین پور محمد سعیدی مهر

مفتاح‌الغیب قونوی مهم‌ترین اثری است که در علم عرفان نظری نگاشته شد و مصباح‌الانس فناری نیز چونان شرحی تفصیلی بر مفتاح‌الغیب در استدلالی کردن مباحث عرفانی سهم بسزایی دارد. اما فصل پایانی بخش فاتحه مصباح‌الانس، اختصاص به مباحث سیر و سلوک دارد که فناری در این فصل، طریقه خو چکیده کامل

مفتاح‌الغیب قونوی مهم‌ترین اثری است که در علم عرفان نظری نگاشته شد و مصباح‌الانس فناری نیز چونان شرحی تفصیلی بر مفتاح‌الغیب در استدلالی کردن مباحث عرفانی سهم بسزایی دارد. اما فصل پایانی بخش فاتحه مصباح‌الانس، اختصاص به مباحث سیر و سلوک دارد که فناری در این فصل، طریقه خواجه عبدالله انصاری را در منازل‌السائرین مطرح می‌کند که در واقع بازنویسی طرح فرغانی در منتهی‌المدارک است، زیرا فرغانی منازل سیر و سلوک خواجه عبدالله انصاری را بر وفق مبانی مکتب استادش قونوی، تقریر و عرفان عملی را از منظر عرفان فلسفی مورد بررسی قرار داده است. امام خمینی(ره) نیز در تعلیقات خود بر این فصل از مصباح‌الانس، برخی از منازل سلوکی خواجه عبدالله را با تقریر فرغانی مد نظر قرار می‌دهد و نکات بدیعی را، خصوصاً از منظر عرفان نظری، گوشزد می‌کند. این تعلیقات را به واقع می‌توان قرائت امام از منازل سلوکی فرغانی خواند که در مجموع، همدلانه نگاشته شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

42 - سلوک عرفانی در کشف‌الاسرار
مریم شیرانی محسن محمدی فشارکی سیدعلی اصغر میر باقری فرد

نوبت سوم کشف‌الاسرار به منزلة یکی از تفاسیر ادبی- عرفانی همواره مورد توجه بوده است. میبدی در این نوبت استنباط‌های عرفانی از آیات قرآن را با زبان ادبی بیان کرده است. در بعضی از قسمت‌های این نوبت میبدی به موضوع حال و مقام یا ترتیب مراحل سلوک اشاره کرده است. پیگیری این اشا چکیده کامل

نوبت سوم کشف‌الاسرار به منزلة یکی از تفاسیر ادبی- عرفانی همواره مورد توجه بوده است. میبدی در این نوبت استنباط‌های عرفانی از آیات قرآن را با زبان ادبی بیان کرده است. در بعضی از قسمت‌های این نوبت میبدی به موضوع حال و مقام یا ترتیب مراحل سلوک اشاره کرده است. پیگیری این اشارات می‌تواند نظر میبدی را دربارة مراحل سیر و سلوک عرفانی آشکار کند. از این رو لازم است همة اشارات میبدی دربارة سالک و مقامات سلوک، و نیز عبارات او دربارة موضوعاتی که در طریقت عرفانی نقش دارند، استخراج و تحلیل شود و سپس، دربارة مراحل سلوک، مقدمات، اقسام و مراتب هر مرحله تحقیق شود. بدین منظور، این مقاله بر آن است مراحل سلوک و کمال معنوی انسان را در نوبت سوم کشف الاسرار برشمارد و پیوند میان این مراحل را با آیات و اصطلاحات قرآنی بررسی کند. نتیجة حاصل از این پژوهش، افزون بر این که ترتیب مراحل سلوک را از دیدگاه یک مفسر عارف نشان می‌دهد، ریشه‌های قرآنی عرفان اسلامی را نیز تبیین می‌کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

43 - نشانه‏ شناسی عناصر عرفانی- اسطوره‏ای در منطق‏الطیر
مریم پرورش سیدعلی‌اصغر سلطانی محمدجواد حجازی

نشانه شناسی به بررسی نشانه هایی می پردازد که در زبان و همچنین آثار ادبی به کارگرفته شده اند. مادۀ اصلی ادبیات، زبان است و زبان ساختاری یکپارچه از نشانه هاست. شاعر یا نویسنده به حکم اینکه از زبان برای بیان اندیشه خود کمک می گیرد، با نشانه های زبانی سروکار دارد. مقالۀ حاض چکیده کامل

نشانه شناسی به بررسی نشانه هایی می پردازد که در زبان و همچنین آثار ادبی به کارگرفته شده اند. مادۀ اصلی ادبیات، زبان است و زبان ساختاری یکپارچه از نشانه هاست. شاعر یا نویسنده به حکم اینکه از زبان برای بیان اندیشه خود کمک می گیرد، با نشانه های زبانی سروکار دارد. مقالۀ حاضر با شیوۀ تحلیلی- توصیفی سعی دارد نشانه شناسی عناصر عرفانی و اسطوره ای را در منظومۀ عرفانی منطق الطیر بررسی کند. بررسی حاضر به این نتیجه دست یافته است که عطار در منظومۀ خود، از پرندگان به عنوان نشانه ها و عناصری عرفانی و اسطوره ای برای بیان مفاهیم سلوک عرفان استفاده کرده است. مهم ترین این نشانه ها سیمرغ است که به عنوان پرنده ای اساطیری، در منظومۀ منطق الطیر عنصری نمادین و نشانه ای اسطوره ای در مفهوم حقیقت وجودی به کاررفته که هر سالک پس از طی مراحل سلوک عرفانی به آن دست می یابد. همچنین دیگر پرندگان نشانه هایی برای طیف راهبران راه عرفان هستند که در متن مقالۀ حاضر به تفصیل دربارۀ آن ها بحث شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

44 - تبیین ضرورت‌های سه‌گانة انسان کامل از دیدگاه ابن عربی و علامه طباطبایی
عبدالله صلواتی فاطمه کوکرم

شناختن انسان کامل و پی بردن به ابعاد وجودی او جهت پیروی از وی در امور از گذشته همواره مورد توجه و علاقۀ اندیشمندان بزرگ بوده است. این موضوع یکی از مهم ترین ارکان عرفان اسلامی است. نگارندگان در این تحقیق قصد دارند تا به تبیین ضرورت های سه گانة انسان کامل از دیدگاه ابن عر چکیده کامل

شناختن انسان کامل و پی بردن به ابعاد وجودی او جهت پیروی از وی در امور از گذشته همواره مورد توجه و علاقۀ اندیشمندان بزرگ بوده است. این موضوع یکی از مهم ترین ارکان عرفان اسلامی است. نگارندگان در این تحقیق قصد دارند تا به تبیین ضرورت های سه گانة انسان کامل از دیدگاه ابن عربی و علامه طباطبایی بپردازند. پرسش اساسی این پژوهش آن است که ضرورت وجود انسان کامل از دیدگاه علامه طباطبایی و ابن عربی چیست؟ ضرورت انسان کامل تنها برای عالم انسانی نیست، بلکه ضرورتش برای کل عالم است یعنی انسان نه تنها برای طی مراتب کمال به انسان کامل نیاز دارد بلکه کل عالم برای بقا و حفظش نیاز به انسان کامل دارد. در این پژوهش نخست مراتب وجود از دیدگاه علامه مورد بررسی قرار می‌گیرد و توجه ویژة ایشان به عالم اسمای الهی تبیین می شود. ابن عربی و علامه هر یک از موجودات عالم را اسمی از اسمای الهی می دانند که در میان آن ها انسان جامع جمیع همۀ اسمای الهی است. ابن عربی براساس رویکرد علم الاسمایی خود به تبیین رابطۀ حق، انسان کامل و عالم می‌پردازد. از دیدگاه ابن عربی، انسان کامل نزدیک‌ترین تجلی به خدا محسوب می شود و می گوید انسان کامل واسطۀ فیوضات حق به ممکنات است. علامه نیز ولیّ خدا را کسی می داند که به مقام ولایت الهی رسیده است و انسان ها از او تبعیت می کنند. رویکرد علامه در مورد این موضوع به آیات قرآن و اصول و مبانی عقلی استوار است. یکی از دستاوردهای این پژوهش آن است که نگارندگان علاوه بر ضرورت وجودی انسان کامل، که غالباً محور مباحث ضرورت وجود انسان کامل در عالم پیرامون این موضوع بحث می شود، در مورد ضرورت سلوکی و ضرورت معرفتی نیز پرداخته اند و هر یک از ضرورت های سه گانه دلایلی جهت اثبات ضرورت وجود انسان کامل در عالم هستند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

45 - تربیت عرفانی از منظر علامه طباطبایی(ره)
مرآت امین الرعایا امیر جوان آراسته علی اکبر افراسیاب پور حسین خسروی

در فلسفۀ تعلیم و تربیت معاصر به تربیت عرفانی جایگاه اندکی داده شده است و یکی از نظریه‌پردازان آن علامه طباطبایی (1360-1281 ش) در رساله لب اللباب و آثار دیگر خود به معرفی تعلیم و تربیت عرفانی می‌پردازد و در رساله‌الولایه این تربیت را در قالب سیر و سلوک علمی و عملی به صور چکیده کامل

در فلسفۀ تعلیم و تربیت معاصر به تربیت عرفانی جایگاه اندکی داده شده است و یکی از نظریه‌پردازان آن علامه طباطبایی (1360-1281 ش) در رساله لب اللباب و آثار دیگر خود به معرفی تعلیم و تربیت عرفانی می‌پردازد و در رساله‌الولایه این تربیت را در قالب سیر و سلوک علمی و عملی به صورت تطبیقی مطرح می‌نماید. در طرح نظر خود از عرفان نظری و هستی‌شناسی عرفانی و آشنایی با حقایق دین آغاز می‌کند و در عرفان عملی به تأثیر دعاها، مراقبه، ذکر و فکر، خلوت و طهارت، نیت و ارادات و مانند آن می‌پردازد و کلیدهای تربیت عرفانی را در منازل و مقامات سلوکی دنبال می‌کند و طرحی جامع برای برنامه‌ریزی در تدوین یک الگوی تربیتی ارائه می‌دهد که در این مقاله تلاش می‌گردد عناصر اصلی آن شناسایی و معرفی شوند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

46 - واکاوی تطبیقی منطق‌الطیر عطار و قصیده هدهد محمود درویش
فاطمه لطفی مفرد نیاسری امیرحسین رسول نیا محسن سیفی

منطق‌الطّیر عطّار، داستان سفر گروهی از مرغان به سوی کوه قاف به رهبری هدهد برای رسیدن به آستان سیمرغ است. در این منظومه عرفانی هر یک از مرغان، بیانگرگروهی از انسان‌هاست که در جستجوی حقیقت دست به سفر می‌زنند و سختی‌ها و مصائب راه سبب می‌شود که یکی پس از دیگری از ادامة راه چکیده کامل

منطق‌الطّیر عطّار، داستان سفر گروهی از مرغان به سوی کوه قاف به رهبری هدهد برای رسیدن به آستان سیمرغ است. در این منظومه عرفانی هر یک از مرغان، بیانگرگروهی از انسان‌هاست که در جستجوی حقیقت دست به سفر می‌زنند و سختی‌ها و مصائب راه سبب می‌شود که یکی پس از دیگری از ادامة راه منصرف شود. در پایان مسیر، سی‌مرغ به کوه قاف می‌رسند و در نهایت در می‌یابند که سیمرغ در حقیقت، خودشان هستند. محمود درویش، شاعر معاصر فلسطینی نیز دستیابی به جامعه آرمانی و تلاش برای رسیدن به آن را در قصیده‌ای عارفانه به تصویر کشیده است و آن را هدهدنامگذاری کرده است.نکته قابل ذکر آنکه محمود درویش در هیچ یک از قصاید خود به طور مستقیم تحت تأثیر عرفان و تصوف قرار نگرفته است و تنها در قصیده مورد بحث نگارنده؛ یعنی قصیده هدهد متأثر از اندیشه‌های عرفانی بوده است.نگارنده در این پژوهش با بهره‌گیری از مکتب ادبیات تطبیقی آمریکا به بررسی و تطبیق مراحل هفتگانه سلوک در منطق الطّیر با قصیده هدهد محمود درویش پرداخته و در نهایت بیان نموده است که محمود درویش در قصیده خود در موارد بسیاری مضامینی مشترک با شاعر پارسی‌گوی دارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

47 - اسماء و صفات الهی، با رویکردی به آثار بانوی مجتهده امین اصفهانی
زهرا کاشانیها

از مسائل قابل توجهی که هم در قرآن بیان شده است و هم اهل عرفان به آن پرداخته اند اسماء الله است. حکیم نصرت امین اصفهانی؛ مفسر و مجتهدۀ معاصر؛ در کتاب وزین سیر و سلوک خود و نیز در تفسیر گرانسنگ مخزن العرفان، صفحاتی چند را اختصاص به اسماء، حسنای الهی و صفات علیای حق تعالی چکیده کامل

از مسائل قابل توجهی که هم در قرآن بیان شده است و هم اهل عرفان به آن پرداخته اند اسماء الله است. حکیم نصرت امین اصفهانی؛ مفسر و مجتهدۀ معاصر؛ در کتاب وزین سیر و سلوک خود و نیز در تفسیر گرانسنگ مخزن العرفان، صفحاتی چند را اختصاص به اسماء، حسنای الهی و صفات علیای حق تعالی داده که در این مقاله به بررسی آن پرداخته شده است. در قرآن کریم به خواندن اسماء الهی توصیه شده و ارباب ذکر و اصحـاب توحید، خداوند سبحـان را به اسمـاء و صفـاتش می خوانند و به این طریق در مراحـل سلوک گام برمی دارند. تردیدی نیست که ذکر خداوند به وسیلۀ اسماء و صفات، یک فضیلت است و می‌تواند موجب قرب انسان به خداوند گردد. در قرآن مجید چهار آیه وجود دارد که از اسماء حسنای الهی یاد شده و آیاتی است که فقط از اسماء سخن گفته شده است. در این مقاله که به روش تحلیل محتواست به طور اسنادی ابتدا به این اسماء متعالی از کتاب بانو امین پرداخته شده و سپس نظرات بعضی از عرفا و فلاسفه و مفسران در این رابطه بیان می شود و در این رابطه سه سؤال مهم: مقصود از احصاء اسماء در حدیث پیامبر اکرم(ص) چیست؟ چگونه احصاء اسماء باعث دخول در بهشت می شود؟ به چه طریق می توان متخلق به اخلاق الله گردید؟ مورد پژوهش قرار گرفته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

48 - بررسی تطبیقی مراحل سلوک عرفانی از نگاه بانو مجتهده امین و ترزا آویلایی
عظیم حمزئیان رضا طباطبایی عمید

عرفان عملی یا سلوک، اساس و زیربنای عرفان است. عرفان نظری تفسیر و تعبیر یافته‌های عرفان عملی است. عرفا برای سلوک عرفانی مراحل مختلفی را برشمرده‌اند لکن اساس این مقامات و منازل بر هم منطبق بوده و از این حیث اختلاف چندانی بین آنان دیده نمی‌شود. در ادیان الهی دیگر نیز عرفای چکیده کامل

عرفان عملی یا سلوک، اساس و زیربنای عرفان است. عرفان نظری تفسیر و تعبیر یافته‌های عرفان عملی است. عرفا برای سلوک عرفانی مراحل مختلفی را برشمرده‌اند لکن اساس این مقامات و منازل بر هم منطبق بوده و از این حیث اختلاف چندانی بین آنان دیده نمی‌شود. در ادیان الهی دیگر نیز عرفایی وجود دارند که با سلوک عرفانی به کشف و شهود پرداخته‌اند. بانو امین و ترزا آویلایی از جمله عرفای بنامِ اسلام و مسیحیت به شمار می‌روند. هر دوی آنان شخصاً مراحل سلوک را تجربه کرده‌اند و آن را در آثار خویش تشریح نموده‌اند. ترزا مراحل سلوک را در کاخ درون هفت مرحله برشمرده و بانو امین در کتاب سیر و سلوک در روش اولیاء و سعدا مراحل سلوک را طی هشت مرحله بیان نموده‌ است. نتیجۀ تطبیق مراتب سلوک در بین ایشان نشان می‌دهد عناصر اصلی و مراحل سلوک نزد آنها اشتراکات فراوانی دارد و میان آنان تفاوت عمده‌ای ملاحظه نمی‌شود. تنها در زمان پیدایش حالات عرفانی، گاهی تفاوت‌هایی دیده می‌شود. توصیفات ایشان گویای این است که هر دو عارف در نهایت به وحدت شهود رسیده‌اند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

49 - سیر و سلوک عرفانی و اهداف آن از منظر سیدحیدر آملی و پاتانجلی
نسرین توکلی بابک ذرات‌نوری

10.2234/erfan.2023.706042

این پژوهش به روش کتابخانه ای و با رویکردی تطبیقی به مقایسه و توصیف سیر و سلوک از منظر سیدحیدر آملی به عنوان نماینده عرفان اسلامی شیعی و پاتانجلی بنیانگزار مکتب فلسفی یوگا می پردازد، بر اساس مطالعات انجام گرفته، مکتب یوگا دارای دیدگاهی افراطی و زهدی خشک است که هدف آن تنه چکیده کامل

این پژوهش به روش کتابخانه ای و با رویکردی تطبیقی به مقایسه و توصیف سیر و سلوک از منظر سیدحیدر آملی به عنوان نماینده عرفان اسلامی شیعی و پاتانجلی بنیانگزار مکتب فلسفی یوگا می پردازد، بر اساس مطالعات انجام گرفته، مکتب یوگا دارای دیدگاهی افراطی و زهدی خشک است که هدف آن تنها ازکارانداختن ذهن، فکر، عواطف و احساسات و جسم برای رسیدن به سامادهی است که در سکوت و سکون مطلق به دست می آید. این مکتب گرچه خداباور است اما سیر و سلوک در آن صرفاً برای رسیدن سالک به آگاهی مطلق روحی است. لیکن در مکتب عرفانی آملی که مبتنی بر عرفان اسلامی با قرائت شیعی است، هدف از سیر و سلوک تقرب به درگاه الهی، تخلق به اخلاق الله و فانی شدن در افعال و صفات و ذات خداوند است که با روش متعادل و متناسب با ظرفیت های سالک و بر اساس آموزه های وحیانی دین مبین اسلام و سیره معصومین علیهم السلام می توان به آن دست یافت. با توجه به گسترش یوگا در جهان و ایران که به دلایل مختلف به شرایط نگران کننده ای رسیده است، مطالعات پژوهشی به خصوص با رویکرد مقایسه ای درباره مکتب یوگا بسیار اهمیت دارد. این مطالعات موجب می شود ابعاد گوناگون یوگای کلاسیک روشن شود و با مقایسه عرفان اسلامی می توان برتری های عرفان اسلامی را نسبت به آن نشان داد. این پژوهش بخشی از این برتری ها را نشان می دهد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

50 - جایگاه رهبانیت در عرفان ابن‌‌عربی
زهرا عابدینی بخشعلی قنبری عبدالحسین طریقی

10.2234/erfan.2023.708534

مفهوم رهبانیت از عناصر مهم گرایش‌‌های صوفیانه جهان اسلام است و بالتبع در منظومه فکری عرفانی ابن‌‌عربی نیز جایگاه ویژه‌‌ای دارد، لذا در این مقاله این مفهوم بررسی و نسبت آن با منظومه عرفانی ابن‌‌عربی سنجیده می‌‌شود. نتایج تحقیق نشان داد که رهبانیت در اندیشه ابن‌‌عربی پیون چکیده کامل

مفهوم رهبانیت از عناصر مهم گرایش‌‌های صوفیانه جهان اسلام است و بالتبع در منظومه فکری عرفانی ابن‌‌عربی نیز جایگاه ویژه‌‌ای دارد، لذا در این مقاله این مفهوم بررسی و نسبت آن با منظومه عرفانی ابن‌‌عربی سنجیده می‌‌شود. نتایج تحقیق نشان داد که رهبانیت در اندیشه ابن‌‌عربی پیوند وثیقی با کشف و مشاهده دارد که محور نظام عرفانی وی است. از نظر وی رهبانیت طریق و مسیری است که موجب تسریع در دستیابی به مشاهده می‌‌شود و بدین سان سالک را در فنا فی الله یاری می‌‌رساند. ازاین‌‌رو برای مشاهده مراتبی قائل است که هر مرتبه با مرتبه‌‌ای از وجود تناسب دارد. ابن عربی رهبانیت را در عزلت، سکوت، عبادت، بی خوابی و گرسنگی می داند و این ها را مقدمه رسیدن به مقام برای هر سالک بیان می کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

51 - عقبات و دشواری‌های ‌سلوک عرفانی‌ در ‌قصاید سنایی
عصمت احمدی رکن آبادی عزیزاله توکلی کافی آباد محمود صادق زاده

ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی یا حکیم سنایی، عارف و شاعر نامدار قرن ششم، نخستین شاعری است که اندیشه‌ها و دیدگاه‌های مکتب تصوف و تعالیم و اندرزهای صوفیانه و لطایف عرفانی را با شیوه ای سنجیده و استوار، با ذوقیات شاعری آمیخته و راهی نو را در عالم شعر فارسی گشوده و زمین چکیده کامل

ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی یا حکیم سنایی، عارف و شاعر نامدار قرن ششم، نخستین شاعری است که اندیشه‌ها و دیدگاه‌های مکتب تصوف و تعالیم و اندرزهای صوفیانه و لطایف عرفانی را با شیوه ای سنجیده و استوار، با ذوقیات شاعری آمیخته و راهی نو را در عالم شعر فارسی گشوده و زمینه‌های گسترش و اوج‌گیری آن را فراهم کرده است. با توجه به این‌که یکی از مباحث عرفانی سیر و سلوک است و حرکت و سیر الى الله دارای مقامات و منازلی است. سالکان برای رسیدن به مقصود راهی جز گذر از این مقامات ندارند. درگذر از این مقامات، حالات تازه ای برای سالکان رخ می نماید. این حالات، از سوی محبوب ازلی اشارت‌هایی به همراه دارد، سالکان را جانی تازه می بخشد، نوید وصل می دهد و درگذر از مقامات، آنان را یاری می کند. نویسنده در این پژوهش به شیوۀ تحلیل محتوایی و روش کتابخانه‌ای به بررسی عقبات و دشواری های ‌سلوک عرفانی ‌در ‌قصاید ‌سنایی پرداخته است. ضمن بررسی و تفحص در قصاید حکیم، از منظر وی، دشواری ها و سختی های راه سلوک عرفانی بسیار است و سنایی ضمن توصیۀ سالک به تلاش و کوشش در راه عشق، از وی می‌خواهد با جانبازی و قربان ساختن وجود نفسانی خویش در این راه به دنبال مقصود و مطلوب خویش باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

52 - بررسی سلوک عقلی و شهودی سهروردی بر اساس عقلانیت ارتباطی هابرماس
حسین حاتم وند حسین فلسفی علی فتح الهی

در پژوهش حاضر سلوک عقلی و شهودی سهروردی بررسی و نظریه‌های فلسفی هابرماس به‌ویژه با محوریت نظام ارزش‌ها و اخلاقیات، عقلانیت ابزاری و عقلانیت ارتباطی با اندیشه‌های وی ارزیابی‌شده است. هدف از این پژوهش این بوده است که نشان دهد سهروردی حتی در سلوک شهودی خویش از سلوک عقلی غا چکیده کامل

در پژوهش حاضر سلوک عقلی و شهودی سهروردی بررسی و نظریه‌های فلسفی هابرماس به‌ویژه با محوریت نظام ارزش‌ها و اخلاقیات، عقلانیت ابزاری و عقلانیت ارتباطی با اندیشه‌های وی ارزیابی‌شده است. هدف از این پژوهش این بوده است که نشان دهد سهروردی حتی در سلوک شهودی خویش از سلوک عقلی غافل نمانده است و عقلانیت فلسفی را برای رسیدن به حقیقت سعادت انسانی و نائل شدن به علم حضوری (شهود ـ اشراق) لازم و عقل و شهود را مکمل یکدیگر می‌داند. بر این اساس سهروردی به‌نوعی مکتب تلفیق را که آمیزه‌ای از عقل، نقل و شهود است بنیاد نهاده است. میان نظریات و اندیشه‌های سهروردی و هابرماس در حوزه نظام ارزش‌ها و عقلانیت ابزاری و کنش ارتباطی مشابهت‌ها و تفاوت‌هایی وجود دارد که در این مقاله به بررسی و تحلیل آن‌ها پرداخته‌شده است. هابرماس و سهروردی هر دو برآنند که با گسترش حیطه ادراکات عقل می‌توان به حقایقی که به‌ظاهر فوق عقلانی می‌نمایند رسید. سهروردی بر این باور است که مکاشفه‌های عرفا را هم باعقل می‌توان درک کرد. هابرماس نیز بر این باور است که به حقایق ارزشی با عقلانیت می‌توان رسید اما از راه کنش ارتباطی و تفاهم. در نظر شیخ اشراق، عقل مکمل شهود است و شهود مکمل عقل؛ ولی از دیدگاه هابرماس عقل درصدد اثبات ادعا است. عقلانیتی که سهروردی برای توسعه آن کوشیده است عقلانیت فلسفی برای رسیدن به حقیقت و سعادت انسانی بود آن‌هم با رشد و توسعه علم حضوری. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

53 - مقایسه تطبیقی فطرت و سلوک عرفانی در آراء تحلیلی امام خمینی(ره) و آیت‌الله شاه‌آبادی(ره)
فیروزه ابراهیمی فرج الله براتی مریم بختیار علی‌اکبر افراسیاب‌پور

فطرت و عرفان از مباحثی است که دارای سازه های گوناگونی هستند و می‌توان آن را با صورت‌بندی‌های متفاوت مورد مداقه قرارداد. در این پژوهش می‌کوشیم آراء تحلیلی فطرت و سلوک عرفانی را در منظومه‌های فکری و معرفتی امام خمینی (ره) و آیت‌الله شاه‌آبادی (ره) مورد واکاوی قرار دهیم. ب چکیده کامل

فطرت و عرفان از مباحثی است که دارای سازه های گوناگونی هستند و می‌توان آن را با صورت‌بندی‌های متفاوت مورد مداقه قرارداد. در این پژوهش می‌کوشیم آراء تحلیلی فطرت و سلوک عرفانی را در منظومه‌های فکری و معرفتی امام خمینی (ره) و آیت‌الله شاه‌آبادی (ره) مورد واکاوی قرار دهیم. به‌منظور شناسایی منظومه فکری و معرفتی آنان بایستی ابتدا، مبانی عرفانی هستی شناسانه و انسان شناسانه فطرت را شناسایی کرده و سپس، شاخصه‌های فطرت و سیر و سلوک عرفانی، ابعاد فطرت، رابطه معرفت فکری با معرفت شهودی (سلوک عرفانی) و فطرت و عشق از منظر امام خمینی (ره) و آیت‌الله شاه‌آبادی (ره) را مورد تحلیل قراردادیم و در نهایت مبانی فکری معرفتی آن‌ها مقایسه شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که آیت‌الله شاه‌آبادی (ره)، نقطه‌ عطفی در سیر تطورات تاریخی نظریه فطرت است. نوآوری شگرف ایشان در ارتباط با فطرت نشان از برجستگی کار ایشان است زیرا نظریه فطرت را به مباحث نفس شناسی و حکمت عملی پیوند زد و برای تجرد نفس و ارائه راهکار عملی برای سیر و سلوک، به مقتضیات فطرت تمسک کرده است. امام خمینی (ره) درخصوص فطرت و سلوک عرفانی نظریه نظام‌مند را صورت بندی کرد. ایشان فطرت را با مقام ولایت مطلقه پیوند زده است. روش پژوهش به‌صورت توصیفی – تحلیلی است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

54 - مبانی قرآنی منازل السائرین (مطالعة موردی: بخش بدایات)
حسین صفره

منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری، متنى عرفانی است که در آن معارف بسیار، در قالب عباراتى موجز به رشته تحریر در آمده است. این کتاب همواره مورد توجه علاقه مندان عرفان و سیر و سلوک بوده است. با ملاحظه عناوین و ابواب کتاب معلوم می‌شود که مصنّف، نام منزل‌ها را از آیات قرآن چکیده کامل

منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری، متنى عرفانی است که در آن معارف بسیار، در قالب عباراتى موجز به رشته تحریر در آمده است. این کتاب همواره مورد توجه علاقه مندان عرفان و سیر و سلوک بوده است. با ملاحظه عناوین و ابواب کتاب معلوم می‌شود که مصنّف، نام منزل‌ها را از آیات قرآن برگرفته است و در بیشتر موارد، تناسب میان عنوان باب‌ها و آیه‌های انتخابی ابتدای هر باب از نگاه عرفانی عمیق او به آیات قرآن حکایت می‌کند، چنان‌که می‌توان گفت که وی مبانی تعیین منازل را در آیات کتاب خدا یافته است. نگارنده در این مقاله با مراجعه به تفاسیر عرفانی، ضمن بررسی آیات موجود در بخش بدایات این کتاب و تأمل در مطالب هر باب، رویکرد عرفانی خواجه به آیات قرآن را نشان داده و پیوند میان دستورات خدای متعال در قرآن و آداب سیر و سلوک عارفان اصیل را نمودار ساخته است پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

55 - نقش سلوک معنوی و عرفان عملی در تحکیم روابط زوجین با محوریت قرآن و روایات معصومین(علیهم السّلام)
معصومة السادات حسینی میرصفی

10.2234/erfan.2023.703035

خانواده نهادی اجتماعی با کارکردها و آثار بسیار است که هم تأثیرگذار و هم تأثیرپذیر از نهاد های دیگر اجتماعی است. نظام مطلوب خانواده در اسلام، با محوریت زن و مرد شکل می گیرد و از هر روش صحیحی، که به استحکام روابط زوجین بیانجامد، استقبال می کند؛ عرفان عملی و سلوک معنوی از چکیده کامل

خانواده نهادی اجتماعی با کارکردها و آثار بسیار است که هم تأثیرگذار و هم تأثیرپذیر از نهاد های دیگر اجتماعی است. نظام مطلوب خانواده در اسلام، با محوریت زن و مرد شکل می گیرد و از هر روش صحیحی، که به استحکام روابط زوجین بیانجامد، استقبال می کند؛ عرفان عملی و سلوک معنوی از جمله این روش هاست. در عرفان عملی، سالک می کوشد که همه امور خود را در ارتباط با خدا تفسیر نماید و او را در زندگی خود ناظر و حاضر ببیند. سالک با استفاده از عرفان عملی، آنچه باید به آن عمل کند را درمی یابد و در راه رسیدن به شهود و حقیقت وجود حرکت می کند. داشتن این حالات برای سالک به معنای دوری از اجتماع نیست. در عرفان اسلامی، عرفا در سلوک معنوی، در اوج بی اعتنایی به دنیا، همچون مردمان دیگر زیست می کنند و از ثمره زندگی اجتماعی برای تقویت جنبه سلوکی و از دریافت های عارفانه خود، برای زندگی اجتماعی شان بهره می برند. از این روست که تشکیل خانواده و روابط صحیح میان زوجین همواره در سیره پیامبر(ص) و ائمه اطهار (علیهم السّلام) مورد توجه بوده است و نویسنده در این مقاله بر آن است تا به این سوأل پاسخ دهد که سلوک معنوی و عرفان عملی چه نقشی در تحکیم روابط زوجین دارد پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

56 - تحلیل گفتمان عرفانی سلوک مرید در مثنوی براساس الگوی فرکلاف
فرج الله نخعی سرو هادی حیدری نیا عزیزالله توکلی کافی آباد

تحلیل گفتمان انتقادی شاخه ای از علم زبان شناسی است که به بررسی رابطۀ متن و نحوۀ تولید ایدئولوژی می پردازد. نورمن فرکلاف در الگوی پیشنهادی خود برای تحلیل متن، سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین را درنظر می گیرد. مقالۀ حاضر با روش توصیفی-تحلیلی سعی دارد به بررسی دیدگاه مولوی درب چکیده کامل

تحلیل گفتمان انتقادی شاخه ای از علم زبان شناسی است که به بررسی رابطۀ متن و نحوۀ تولید ایدئولوژی می پردازد. نورمن فرکلاف در الگوی پیشنهادی خود برای تحلیل متن، سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین را درنظر می گیرد. مقالۀ حاضر با روش توصیفی-تحلیلی سعی دارد به بررسی دیدگاه مولوی دربارۀ مراحل سیر و سلوک عرفانی بپردازد. این پژوهش در سطح توصیف، کاربرد واژگان هسته ای و روابط معنایی واژگانی و فرآیندها را در مثنوی بررسی کرد. در سطح تفسیر گفتمان های ترک تعلقات، برتری کشف و شهود، انکار عقل جزوی، تدریجی بودن سیر و سلوک و لزوم متابعت از پیر به عنوان گفتمان های غالب مشخص شد. در سطح تبیین نیز این نتیجه به دست آمد که مولوی گفتمان های مسلط عصر خود را در این باره باز تولید کرده و دیدگاه وی در این زمینه با ایدئولوژی غالب روزگار خود همسو است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

57 - تبین مراحل حصول عادت‌ستیزی در اشعار عرفانی ابن‌فارض
شهلا نوروزی‌راد ناصر حسینی اردشیر صدرالدینی

10.2234/erfan.2023.708540

در ادبیات عرفانی، عموماً قدم گذاشتن در راه طریقت با خروج از عادات روزمره محقق می شود. مهمترین اصلی که جهان بینی عارفان بر آن استوار است عادت ستیزی و ترک عادت های موروثی و نگاه کهن به هستی و خالق آن است، این خصیصه بارز به عارفان نوعی ویژگی منحصربه فرد در نگرش عرفانی آنان چکیده کامل

در ادبیات عرفانی، عموماً قدم گذاشتن در راه طریقت با خروج از عادات روزمره محقق می شود. مهمترین اصلی که جهان بینی عارفان بر آن استوار است عادت ستیزی و ترک عادت های موروثی و نگاه کهن به هستی و خالق آن است، این خصیصه بارز به عارفان نوعی ویژگی منحصربه فرد در نگرش عرفانی آنان بخشیده و حجم عظیمی از شعرهای شاخص و خصیصه عارفان را نیز به وجودآورده است. هدف از این تحقیق نیز، تبیین مراحل حصول عادت ستیزی از نگاه ابن فارض در اشعار عرفانی وی است که با روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که از دیدگاه ابن فارض عادت ستیزی با مراقبه حاصل می شود که مراقبه نیز یکی از مهمترین تمرین های سلوک در بسیاری از نحله های عرفانی است. ابن فارض در پی غبارروبی از مفاهیم و پدیده هاست، به گونه ای که با شناخت صفات جمال الهی، دیده مخاطبان را به روی واقعیات پشت غبار نشسته، بازنماید و از خواب غفلت و تقلید بیدارشان کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

58 - مضامین عرفانی در دیوان فانی خویی
کتایون مرادی

10.2234/erfan.2023.708542

فانی خویی (متوفی 1225 ق.) عارفی شاعر و حکیمی جامع است که در آثار قلمی خود به ویژه در دیوان اشعار، نشان می‌دهد که مضامین عرفانی دلمشغولی همیشگی او بوده است و به همین دلیل به نکات دقیقی در عرفان نظری و عملی اهمیت می‌دهد و بیش از هر مفهومی از نظریۀ وحدت وجود با بیان‌های مخ چکیده کامل

فانی خویی (متوفی 1225 ق.) عارفی شاعر و حکیمی جامع است که در آثار قلمی خود به ویژه در دیوان اشعار، نشان می‌دهد که مضامین عرفانی دلمشغولی همیشگی او بوده است و به همین دلیل به نکات دقیقی در عرفان نظری و عملی اهمیت می‌دهد و بیش از هر مفهومی از نظریۀ وحدت وجود با بیان‌های مختلف دفاع می‌کند. سپس در پیروی از سبک خراسانی و عرافی و به تبعیت از سنایی و عطار و مولوی در زمینۀ عشق الهی هنرنمایی می‌کند. سیر و سلوک صوفیانه را با مبارزه با نفس و اندیشۀ کثرت گرایانه دنبال می‌کند و با دیدگاهی، عرفانی به امام علی (ع) می‌نگرد و در مقامات عرفانی به فقر و همچنین فنا و بقا بیشتر اهمیت می‌دهد. وابستگی خود را به عرفان شیعی به صراحت بیان می‌دارد و فلسلفۀ زندگی انسان را در عشق به محبوب ازلی ترسیم می‌نماید. به همین دلیل این شاعر حکیم را می‌توان از عارفان بزرگ شیعه در ادبیات فارسی به شمارآورد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

59 - سیر و سلوک عرفانی در دستگاه فکری عطار و سهروردی (باتکیه برمنطق الطیر، مصیبت نامه و مونس العشاق)
رضا اشرف زاده لیلا بیرانوند

عطاروسهروردی دواندیشمند ،یکی درحوزه ی عرفان ودیگری درعرصه ی فلسفه ،درباب موضوع هستی شناسی وآفرینش جهان هستی ودستیابی به حقیقت ،نظراتی شبیه به هم دارند.هردوسلوک عملی ،شهودومکاشفه ی روحانی را، برای شناخت حقیقت لازم واصیلترین شیوه می دانند ودرمقابل، ابزارِعقل را،دراین مسیر چکیده کامل

عطاروسهروردی دواندیشمند ،یکی درحوزه ی عرفان ودیگری درعرصه ی فلسفه ،درباب موضوع هستی شناسی وآفرینش جهان هستی ودستیابی به حقیقت ،نظراتی شبیه به هم دارند.هردوسلوک عملی ،شهودومکاشفه ی روحانی را، برای شناخت حقیقت لازم واصیلترین شیوه می دانند ودرمقابل، ابزارِعقل را،دراین مسیرکافی وکارآمدنمی دانند.درنظام معرفتی ایشان ،خودشناسی ومعرفت نفس ،نقش بسزایی داردواین مهم ازطریقِ تهذیب نفس وسفرهای روحانی امکان پذیراست.این سفرباخودشناسی آغازوبه خداشناسی ختم می شود. مقامات ومراحل عرفانیِ عطاردرمثنوی هایمصیبت نامهومنطق الطیر - جدای ازتفاوت های که دردومقوله ی عشق ومعرفت مشهود است – بارساله ی مونس العشاق سهروردی به خوبی قابل انطباق است . درنظام هستی شناسیِ این دومتفکر،جهان هستی ،تجلی وبازتاب آن حقیقت واحد است که درتصویرپردازی های خلاقانه وخیال بافانه ی آنان درقالبِ شخصیت هایی، همچون سیمرغ ،حسن وخورشید ممثل شده است. دراین مقاله ،دیدگاه سهروردی وعطار به طورسنجشی مورد بررسی قرارگرفته است . پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

60 - مقایسة سلوک مرغان منطق‌الطّیر با رفتن بنی‌اسرائیل به میقات
جواد عباسی مخدره بلوکی

رفتن برگزیدگان بنی‌اسرائیل به همراه پیامبرشان به کوه طور، یکی از ماجراهای این قوم در قرآن است و البتّه همچون دیگر موضوعات قرآنی به یقین بر ذهن و زبان فرهیختگان اهل دل، مژثر بوده است. از دیگر سو، منطق‌الطّیر حکیم عطّار نیشابوری از برترین منظومه‌های عرفانی ایران‌زمین و اد چکیده کامل

رفتن برگزیدگان بنی‌اسرائیل به همراه پیامبرشان به کوه طور، یکی از ماجراهای این قوم در قرآن است و البتّه همچون دیگر موضوعات قرآنی به یقین بر ذهن و زبان فرهیختگان اهل دل، مژثر بوده است. از دیگر سو، منطق‌الطّیر حکیم عطّار نیشابوری از برترین منظومه‌های عرفانی ایران‌زمین و ادبیّات فارسی به شمار می‌رود که طرحی از یک سلوک عارفانه به سوی سیمرغِ حقیقت را در منظر ما قرار می‌دهد. آیا نمی‌توان شباهت‌هایی میان این دو سلوک دید؟ اگر بتوان سلوک را رفتنی برای رسیدنی دانست، میان همة سیرها و سلوک‌ها پیوندی برقرار است، خواه محسوس و زودیافتنی و خواه نامحسوس و دیریاب.فرضیة این نوشتار، امکان وجود ارتباطی اگرچه غریب میان این ماجرای قرآنی و داستان عرفانی است: حرکت نخبگان، رهبری آزموده، میعادی در کوه، عذرها و بهانه‌ها، ممات و حیاتی در انتهای مسیر یا همان فنا و بقا و نیز عرضة تجلّی حقّ از جملة شباهت‌هاست؛ اگرچه تفاوت‌هایی هم وجود دارد. در هر صورت، هیچ اصراری بر صحت این مدعا نیست و نقد و داوری این نظریه بر عهدة ارباب فکرت و اهل نظر. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

61 - شرح 100 بیت از مصیبت‌نامۀ عطّار نیشابوری در تعریف صفات راه سلوک
زهرا احمدی

دراینمقالهبهبررسیوشرح 100 بیتازمنظومۀمصیبت‌نامهکهدربیانصفتراهسلوکاستونیزمقایسۀضمنیتعاریفشیخفریدالدّینعطّارنیشابوریباسایرعرفاوآنچهدرکتباططلاحاتعرفانیضبطشدهاست،می‌پردازیم. عطّارباتعریفصدصفتستودهونکوهیده،سالکرابهراهراسترهنمونمی‌شودوپسازپایاناینصدبیت متذکّرمی‌شودکهسخندراین چکیده کامل

دراینمقالهبهبررسیوشرح 100 بیتازمنظومۀمصیبت‌نامهکهدربیانصفتراهسلوکاستونیزمقایسۀضمنیتعاریفشیخفریدالدّینعطّارنیشابوریباسایرعرفاوآنچهدرکتباططلاحاتعرفانیضبطشدهاست،می‌پردازیم. عطّارباتعریفصدصفتستودهونکوهیده،سالکرابهراهراسترهنمونمی‌شودوپسازپایاناینصدبیت متذکّرمی‌شودکهسخندراینمقولهفراواناستواگربخواهدهمهرابهنظمدرآورد،بیشازهزاربیتمی‌شود؛ازاینرویبههمینصدبیتبسندهکرده،می‌گوید: زانکهکرگویمبچربدازهزار آندگرهانرمترازمومشد بیشازاینگفتنمراامکاننبود همبرینصدبیتکردماختصار هر دلىراکینقدرمعلومشد چونصفاتراهراپایاننبود آنچهعطّاردراینصدبیتبهعنوانصفاتراهسلوک،ازرذایلوفضایلاخلاقیبیانمی‌دارد،اغلبدرسایر آثاروکتبعرفانینیزذکرشده‌اندامّاآنچهقابلتوجّهاستاینکهتعاریفعطّارباتعاریفسایرشعراوعرفاونویسندگانبسیارمتفاوتاستوعمدهتفاوتهمایناستکهعطّارهرصفتویااصطلاحعرفانیرافقطدریکبیتتعریفمی‌کندواینتعاریفاغلبمنحصربهخودعطّاراست؛حالآنکهشعرا،عرفاونویسندگان،دیگرچهبسابرایبیانهرکدامازاینصفاتسطرهابلکهصفحه‌هاقلم‌فرساییکردهاند. ذکراینمطلبنیزضروریمی‌نمایدکهچندبیتیازاینصدبیت،مبهماستوشایدمعنیدقیقینتوانبرایآن ارائهداد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

62 - تحلیل معنویت و سلوک، از منظر محی الدین ابن عربی، امام خمینی و ویکتور فرانکل
الهام هادی نجف ابادی سیدحسین واعظی اکبر گلی ملک ابادی

مباحث انسان شناسی از مسائلی است که امروزه به صورت جدی برای متفکران و اندیشمندان مطرح است چنانچه واکاوی و پاسخگویی به سوالات و ابهامات و جنبه های مجهول این بحث می تواند در کمیت و کیفیت زندگی انسان بسیار تاثیرگذار باشد؛ حل مشکلات روانی، هدفمندی، معرفت به خدا و شناخت هستی چکیده کامل

مباحث انسان شناسی از مسائلی است که امروزه به صورت جدی برای متفکران و اندیشمندان مطرح است چنانچه واکاوی و پاسخگویی به سوالات و ابهامات و جنبه های مجهول این بحث می تواند در کمیت و کیفیت زندگی انسان بسیار تاثیرگذار باشد؛ حل مشکلات روانی، هدفمندی، معرفت به خدا و شناخت هستی و دریافتن فهمی برای خوب زیستن و انتخاب مسیری رو به رشد را می‌توان از نتایج اینگونه مباحث دانست. از نظر ابن‌عربی و امام خمینی انسان کامل، أعظم و أکمل خلوقات و در بردارنده‌ی جمیع صفات حق و از نظر فرانکل، انسان پیوسته در پی متعالی ساختن حقیقت وجودی خویشتن می‌باشد. تحقیق حاضر با هدف بررسی تطبیقی معنویت و سلوک، از منظر ابن‌عربی و امام خمینی و معناگرایی از منظر فرانکل، درصدد است با روش توصیفی- تحلیلی وجوه مشترک از معنویت و سلوک را در این سه منظر ارائه دهد. یافته‌های پژوهش حاکی است: از نظر این سه، انسان با سلوک معرفتی خود قادر است به جامعیت فطری خویش آگاه و ساحت فردی مستعد خود را در حرکت استکمالی تا وصول به حقیقت ارتقاء بخشد. این خود ترسیم رجعتِ دایره‌وار از مبدأ تا مقصدِ حقیقت وجودی انسان است. منظور از سیر و سلوک عارفانه‌ی ابن‌عربی و امام خمینی در این نوشتار "معنویت" بوده که می‌توان آنرا با "معناگرایی" فرانکل، هم‌سو دانست. زیرا هر سه منظر، وصول به این مقصود را جز به کشف و شهود درونی میسّر نمی‌دانند. لذا مسئولیت در کنار جامعیت فطری انسان نزد هر سه دارای اهمیت است. عارف انسان کامل را در تحقق تمام و کمال اسماء الهی در نفس او به‌واسطه‌ی سلوک مجاهدانه می‌داند و فرانکل نیز خوداستعلایی را در گرو مسئولیت‌پذیری فرد تعریف می‌کند. در نهایت می توان چنین نتیجه گرفت که در نظریه سلوک معنویِ ابن عربی، نفس و روح و به طورکلی ساحت درونی انسان است که دارای جامعیت کامل بوده و مستعد تعالی و تکامل است. امام خمینی سلوک و معنویت را در نفس انسان تدریجی دانسته و معتقد است تمام مراتب حق شامل سه مقام معارف الهیه، اخلاق و ملکات فاضله و اعمال صالح است. آن که تابع این مقام‌ها شد به اقتدار پایدار خواهد ماند و آن که از هوای نفس تبعیت کرد از حق بازماند. در معناگراییِ فرانکل نیز بُعد روحانی انسان، مهم‌ترین بُعد وجودی اوست که به واسطه‌ی تعالی خویشتن، قابل و مستعد ارتقاء و استکمال است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

63 - مقام زن در عرفان با تکیه بر آراء ابن عربی
مریم بختیار

موضوع علم عرفان و به خصوص عرفان نظری، حرکت نزولی در قوس نزول دایره عالم وجود است و این علم درباره تنزلات وجود در مراتب هستی و خروج وحدت از کثرت بحث می کند. در این منظر زن به عنوان یک موجود در کنار سایر موجودات (بماهی موجوده) می باشد و عرفان نظری به او به چشم یک انسان، ی چکیده کامل

موضوع علم عرفان و به خصوص عرفان نظری، حرکت نزولی در قوس نزول دایره عالم وجود است و این علم درباره تنزلات وجود در مراتب هستی و خروج وحدت از کثرت بحث می کند. در این منظر زن به عنوان یک موجود در کنار سایر موجودات (بماهی موجوده) می باشد و عرفان نظری به او به چشم یک انسان، یعنی مظهر اسم جامع الله می نگرد. به عبارت دیگر به چشم موجودی به او نگریسته می شود که می تواند به جمیع صفات و اسماء الهی واصل شود و در قوس صعود و مراحل ولایت تکوینی به مقامی هم چون مقام مریم عذرا علیها السلام و خدیجه کبری علیها السلام و... برسد. در این مقاله با نگاهی گذرا به مفهوم عرفان جایگاه و مقام زن در عرفان با تکیه بر آراء ابن عربی بررسی می شود ودر نهایت این که او و سایر عرفا نگاهشان به زن به عنوان یک عالم کبیر بوده است. جهان عظیمی که هستی جامع نام دارد و از بزرگ ترین عوالم وجود است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

64 - مقام زن و حضرت زهراء(س) از نظر سنایی غزنوی
علی اکبر افراسیاب پور

سنایی را برخی، ازمخالفان زنان قلمداد نموده اند،در حالی که این عارف بزرگ بر اساس مبانی عرفانی در مراتب معنوی تفاوتی بین زن و مرد قائل نبوده است . در عرفان اسلامی همواره زنان منبع محبت بوده به بالاترین مقام های عرفانی رسیده اند.در آثار سنایی نیز دو نوع گفته دربارة چکیده کامل

سنایی را برخی، ازمخالفان زنان قلمداد نموده اند،در حالی که این عارف بزرگ بر اساس مبانی عرفانی در مراتب معنوی تفاوتی بین زن و مرد قائل نبوده است . در عرفان اسلامی همواره زنان منبع محبت بوده به بالاترین مقام های عرفانی رسیده اند.در آثار سنایی نیز دو نوع گفته دربارة زنان مشاهده می شود،یکی با دیدگاهی مثبت که سیر و سلوک و حکمت را به آنان نسبت می دهد و دیگری با دیدگاهی منفی،که جنس زن موردنظر نبوده. چون در آن عصر زن های متعدد را از تجمل های زندگی می دانستند او درمقام نفی تجمل مطالبی گفته ویا برای ارتباط باعوام از حکایات مرسوم بهره برده است. با مطالعة دیدگاه او نسبت به حضرت زهراء (س) و تشیع می توان به عظمت مقام زن در نظر او دست یافت. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

65 - بررسی اثربخشی مداخله‌ی پیشگیری خانواده-محور مبتنی بر دلبستگی بر بهبود رابطه‌ی والد-فرزند، انگیزه‌ی پیشرفت تحصیلی و هوش هیجانی نوجوانان دچار اختلال سلوک
ناهید محمودی نیلوفر رفاهی فروغ ماهیگیر آیت الله کریمی باغملک

هدف: پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی مداخله‌ی پشگیری خانواده-محور مبتنی بر دلبستگی بر بهبود رابطه‌ی والد-فرزند، انگیزه‌ی پیشرفت تحصیلی و هوش هیجانی نوجوانان دچار اختلال سلوک (CD) در شهر اهواز بود. روش: طرح پژوهش حاضر، نیمه آزمایشی با گروه کنترل و به روش تحلیل کواریانس چندمتغی چکیده کامل

هدف: پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی مداخله‌ی پشگیری خانواده-محور مبتنی بر دلبستگی بر بهبود رابطه‌ی والد-فرزند، انگیزه‌ی پیشرفت تحصیلی و هوش هیجانی نوجوانان دچار اختلال سلوک (CD) در شهر اهواز بود. روش: طرح پژوهش حاضر، نیمه آزمایشی با گروه کنترل و به روش تحلیل کواریانس چندمتغیره بود. جامعه‌ی پژوهش حاضر شامل کلیه‌ی دانش آموزان دچار اختلال سلوک شهر اهواز بود که با روش نمونه گیری هدفمند، 30 دانش آموز دچار CD انتخاب شدند و به طور تصادفی به دو گروه مساوی درمان یا کنترل تخصیص یافتند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش شامل مقیاس رفتار متعارض، آزمون انگیزه‌ی پیشرفت هرمنز و مقیاس هوش هیجانی ونگ-لاو هستند. برای گروه آزمایش، 11 جلسه ی 50 دقیقه ای هفتگی برنامه ی مداخله‌ی پیشگیری خانواده-محور مبتنی بر دلبستگی اجرا شد ولی گروه کنترل هیچ گونه مداخله ای دریافت نکرد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار استنباطی تحلیل کواریانس چندمتغیری (MANCOVA) و تک متغیری (ANCOVA) استفاده شد. تحلیل های آماری با استفاده از نرم افزار آماری 25-SPSS انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که مداخله‌ی به کار رفته باعث کاهش میزان تعارض والد-فرزندی و افزایش انگیزه‌ی پیشرفت تحصیلی و هوش هیجانی دانش آموزان دچار CD می شود. نتیجه گیری: به طور کلی، می‌توان گفت که مداخله‌ی پشگیری خانواده-محور مبتنی بر دلبستگی برای کمک به دانش آموزان دچار CD، اثربخش است و توصیه می‌شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

66 - اثربخشی آموزش رفتاری مادران بر میزان پرخاشگری کودکان مبتلا به اختلال سلوک
راضیه هاشمی محمد علی گودرزی

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر آموزش رفتاری به مادران بر کاهش علایم پرخاشگری فرزندان مبتلا به اختلال سلوک بود. روش: روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل بود. از این رو، تعداد 24 نفر از مادرانی که فرزندانشان دارای این اختلال تشخیص داده شده بو چکیده کامل

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر آموزش رفتاری به مادران بر کاهش علایم پرخاشگری فرزندان مبتلا به اختلال سلوک بود. روش: روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل بود. از این رو، تعداد 24 نفر از مادرانی که فرزندانشان دارای این اختلال تشخیص داده شده بودند به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. ابزار پژوهش شامل چک لیست رفتاری کودکان بود. آموزش روش های اصلاح رفتار در قالب 10 جلسه نود دقیقه ای در گروه آزمایشی اجرا شد. در پایان دو گروه پرسشنامه مذکور را به عنوان پس آزمون تکمیل کردند. داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: تحلیل نتایج بیانگر تأثیر کاربندی آزمایشی بر کاهش پرخاشگری گروه آزمایشی نسبت به گروه کنترل بود (05/0p<). نتیجه گیری: به طور کلی، یافته ها نشان داد که آموزش روش های اصلاح رفتار به مادران، مشکلات پرخاشگری فرزندان را کاهش می دهد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

67 - مقایسۀ مراحل سیر و سلوک و سفر عرفانی در آثار عطار و امام خمینی
دکتر فرهاد کاکه رش دکتر سبحان شافعیان

عارفان دردوره های زمانی مختلف در باب چگونگی سلوک، سخن گفته اند. معروف ترین وادی های عرفانی به هفت وادی عطارشهرت دارد که تاامروز هم برعرفان وعارفان تأثیرفراوانی داشته است. نگارنده این مقاله به بررسی تطبیقی دیدگاه های عطار نیشابوری و امام خمینی، در باب سفر و مراحل سیر و س چکیده کامل

عارفان دردوره های زمانی مختلف در باب چگونگی سلوک، سخن گفته اند. معروف ترین وادی های عرفانی به هفت وادی عطارشهرت دارد که تاامروز هم برعرفان وعارفان تأثیرفراوانی داشته است. نگارنده این مقاله به بررسی تطبیقی دیدگاه های عطار نیشابوری و امام خمینی، در باب سفر و مراحل سیر و سلوک پرداخته است. در این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی، مراحل سیر و سلوک و سفر عرفانی در آثار و سروده‌های عطار و امام خمینی مقایسه و بررسی‌شده و مفاهیم، الفاظ مشترک و متباین در این دو، مشخص گردیده است. هر دو عارف برای مراحل سیر و سلوک مراتبی قائل هستند؛ گرچه در باب شرح و تبیین آن اختلاف‌نظرهایی بین آن‌ها دیده می‌شود. نکته ی مهم این است که هر دو عارف در جهت هدف مشترکی کوشیده‌اند و آن بیان عرفان به زبانی درخور فهم مردم عادی است؛ زیرا به‌زعم هر دو عارف، عرفان ضرورت حیات انسان در تمام اعصار است و قدم گذاردن در این وادی تمامی جوانب حیات انسان را در برمی‌گیرد، لذا باید آن را از دشواری‌ها و پیچیدگی‌های خاص علمی مبرا ساخت تا بتواند کل جامعه بشری را فراگیرد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

68 - بررسی تطبیقی دو مفهوم جبر و اختیار با تأکید بر مثنوی معنوی مولانا و اشعار عطار
احمد محل‌مانی ابوالفضل ابراهیمی سوسن نریمانی

10.30495/rpcl.2023.707189

دو مفهوم جبر و اختیار یکی از مهم ترین مفاهیم مطرح شده در فقه، فلسفه و ادبیات عرفانی است که گذشته از فلاسفه، شاعران بزرگی همچون: مولوی، سنایی، عطار، حافظ و سعدی و... در آثار نظم و نثر خود بدان پرداخته‌اند. این مسئله زمانی از اهمّیت والاتری برخوردار می‌گردد که در تاریخ اس چکیده کامل

دو مفهوم جبر و اختیار یکی از مهم ترین مفاهیم مطرح شده در فقه، فلسفه و ادبیات عرفانی است که گذشته از فلاسفه، شاعران بزرگی همچون: مولوی، سنایی، عطار، حافظ و سعدی و... در آثار نظم و نثر خود بدان پرداخته‌اند. این مسئله زمانی از اهمّیت والاتری برخوردار می‌گردد که در تاریخ اسلام دو مکتب معتزله و اشاعره برای دفاع از جبر و اختیار بنا نهاده و استدلالات متعدّدی برای پذیرش یا رد آنان مطرح کرده‌اند. بنابراین، این مقاله با هدف بررسی تطبیقی دو مفهوم جبر و اختیار با تأکید بر اشعار مولوی و عطار نگاشته شده است. فرضیة نویسندگان دلالت بر این موضوع دارد که مفهوم جبر و اختیار در اشعار مولوی عطار برجستگی خاصی دارد، یعنی هر دو شاعر به این دو مفهوم پرداخته و با دلایل خود به تحلیل آن ها مبادرت نموده‌اند. یافته‌های مقاله با استفاده از روش تطبیقی (روش تحقیق) نشان داد که بسامدسنجی مفهوم اختیار در آثار مولوی بسیار بالاتر از مفهوم جبر است در حالی که، بسامدسنجی جبرگرایی در آثار عطار بسیار وسیعتر از مفهوم اختیار است. بنابراین در سیر و سلوک عرفانی، اشعار مولوی نمایندة اختیارگرایی و اشعار عطار نمایندة جبرگرایی است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

69 - گونه‌شناسی و تحلیل سکه‌های خاراسن در موزه ایران باستان
بیتا سودایی ابوطالب مقسم

10.30495/peb.2023.1997951.1032

خاراسن یکی از شهرهای است که بنا بر اهداف تجاری، به فرمان اسکندر مقدونی در منطقه اروندرود تأسیس شده و تا سال ۱۲۷ ق.م توسط شاهان سلوکی اداره می‌شده است. در سال ۱۲۵ ق.م هوسپائوسین به عنوان یکی از حکام محلی با ضرب سکه اعلام خودمختاری کرده است. این شهر به علت موقعیت سوق‌الجی چکیده کامل

خاراسن یکی از شهرهای است که بنا بر اهداف تجاری، به فرمان اسکندر مقدونی در منطقه اروندرود تأسیس شده و تا سال ۱۲۷ ق.م توسط شاهان سلوکی اداره می‌شده است. در سال ۱۲۵ ق.م هوسپائوسین به عنوان یکی از حکام محلی با ضرب سکه اعلام خودمختاری کرده است. این شهر به علت موقعیت سوق‌الجیشی در تجارت آبی دارای اهمیت بسیاری بوده است. منابع تاریخی اطلاعات اندکی در مورد شاهان محلی خاراسن به پژوهشگران می‌دهند. از این ‌رو، بررسی مسکوکات برجای مانده از این شاهان همراه با متون تاریخی بهترین روش مطالعه آنها به ‌شمار می‌رود. هدف از این پژوهش معرفی سکه‌های خاراسن موجود در ‌‌‌موزه ملی ایران و بررسی وقایع تاریخی و ضرب سکه‌های نقره و مسی توسط شاهان محلی خاراسن است. این پژوهش به روش میدانی و اسنادی با رویکرد تاریخی انجام شده است. نتایج نشان می‌دهد که این سکه‌ها متعلق به شاهان هوسپائوسین، مهرداد دوم و شاهان خاندان آتامبلوس است. مطالعات تاریخی و سکه‌شناسی مشخص می‌کند که هوسپائوسین تا آتامبلوس ششم با مناطق عربی خلیج فارس مراودات تجاری داشته‌اند و از نظر سیاسی این حاکمان محلی نقش موازنه منفی در منطقه ایفا می‌کردند. از زمان پاکور دوم به بعد، اداره این منطقه به شاهزادگان پارتی سپرده شده و بدین طریق قدرت حاکمان محلی محدود گردیده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

70 - گزارش پژوهش‌های باستان‌شناختی به منظور مکان‌یابی معبد لائودیسه در نهاوند
مهدی رهبر سجاد علی بیگی

آگاهی‌های تاریخی و باستان ‌شناسی کنونی ما از دوران حکومت حاکمان یونانی و مقدونی در ایران بسیار اندک و ناچیز است. با این حال، نوشته‌های مورخین و جغرافی‌نویسانی همچون استرابو، بطلمیوس، آپیان و پلینی درباره ایران دوره سلوکی اطلاعاتی هرچند مختصر و مبهم در اختیار قرار می‌دهن چکیده کامل

آگاهی‌های تاریخی و باستان ‌شناسی کنونی ما از دوران حکومت حاکمان یونانی و مقدونی در ایران بسیار اندک و ناچیز است. با این حال، نوشته‌های مورخین و جغرافی‌نویسانی همچون استرابو، بطلمیوس، آپیان و پلینی درباره ایران دوره سلوکی اطلاعاتی هرچند مختصر و مبهم در اختیار قرار می‌دهند. با وجود آن‌که سلطه سلوکیان به‌خصوص در غرب ایران به درازا انجامید و شهرهایی نیز در این دوره ساخته شد، اما تاکنون شواهد باستان‌ شناختی اندکی از این دوره بدست آمده است. کشف اتفاقی کتیبه‌ ای یونانی در نهاوند که اشاره به وجود معبدی به نام لائودیسه در زمان سلطنت آنتیوخوس سوم دارد، نقطه عطفی در مطالعات باستان‌شناختی و تاریخی این دوره در ایران به شمار می‌رود. علاوه بر کتیبه یونانی، کشف یافته‌های ارزشمند دیگری مانند پیکرک‌های برنزی خدایان یونانی، قربانگاه سنگی، سرستون، ساقه ستون، پایه‌ستون و قطعه سفال‌های این دوره‌ طی پژوهش‌های پیشین و کنونی در محله دوخواهران نهاوند، به وجود بنایی از دوره سلوکی در این محل صحه می‌گذارد. به طور کلی، مدارک تاریخی و شواهد باستان ‌شناختی، نهاوند را به‌عنوان شهری مهم از دوره سلوکی تا پایان کار ساسانیان معرفی می‌نماید. نوشتار حاضر نتایج بررسی و گمانه‌زنی به منظور مکان‌یابی معبد لائودیسه در نهاوند است که طی دو فصل در سال ۱۳۸۴ و ۱۳۹۰ به انجام رسیده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

71 - تاثیر آموزش فرزندپروری مثبت بر کاهش علایم لجبازی –نافرمانی و اختلال سلوک در کودکان سنین 7 تا 10 سال
خدابخش خارایی تکتم سادات جعفر طباطبایی سمانه سادات جعفر طباطبایی

مطالعه حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش گروهی فرزندپروری مثبت به مادران برکاهش نشانه های لجبازی-نافرمانی و اختلال سلوک در کودکان انجام گرفت.روش پژوهش حاضر نیمه آزمایشی و از نوع طرح های پیش آزمون-پس آزمون و پیگیری با گروه گواه بود.جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه کودکان مق چکیده کامل

مطالعه حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش گروهی فرزندپروری مثبت به مادران برکاهش نشانه های لجبازی-نافرمانی و اختلال سلوک در کودکان انجام گرفت.روش پژوهش حاضر نیمه آزمایشی و از نوع طرح های پیش آزمون-پس آزمون و پیگیری با گروه گواه بود.جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه کودکان مقطع ابتدایی پسرانه مدارس شهر کهنوج 980 دانش آموز به همراه مادران آنها بود.40 نفر از کودکان که براساس پرسشنامه درجه بندی اسنپ چهار فرم والدین(1980) از لجبازی-نافرمانی بالا و براساس مقیاس پرسشنامه علائم مرضی تشخیص اختلال سلوک داده شده بودند ، به شیوه نمونه گیری در دسترس ، به عنوان حجم نمونه انتخاب و به دو گروه آزمایش (نفر20) و کنترل (20نفر) تقسیم شدند.گروه آزمون در 8 جلسه 90 دقیقه ای فرزندپروری مثبت شرکت کردند.نتایج تحلیل ها نشان داد که آموزش گروهی فرزند پروری مثبت بر کاهش لجبازی-نافرمانی واختلال سلوک آزمودنی های گروه آزمایش موثر بوده و در مورد لجبازی – نافرمانی دارای ماندگاری تاثیر است . می توان نتیجه گرفت آموزش گروهی فرزند پروری مثبت به مادران بر نشانه های لجبازی-نافرمانی و اختلال سلوک تاثیر دارد و باعث کاهش علایم آنها می شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

72 - نقش سبک‌های اسنادی و تربیتی در پیش‌بینی اختلال سلوک با واسطه‌گری کارکرد اجرائی در دانش‌آموزان مقطع اول متوسطه
ندا حسینلو مهران سلیمانی رضاقربان جهرمی

10.30495/jinev.2022.1955218.2688

هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش سبک‌های تربیتی و اسنادی در پیش‌بینی اختلال سلوک با واسطه‌گری کارکرد اجرائی در دانش‌آموزان مقطع اول متوسطه بود. جامعه آماری، شامل تمامی دانش‌آموزان دوره اول متوسطه شهر خوی در سال تحصیلی 1400- 1399 بود که از میان آن‌ها بعد از برآورد حجم نمونه چکیده کامل

هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش سبک‌های تربیتی و اسنادی در پیش‌بینی اختلال سلوک با واسطه‌گری کارکرد اجرائی در دانش‌آموزان مقطع اول متوسطه بود. جامعه آماری، شامل تمامی دانش‌آموزان دوره اول متوسطه شهر خوی در سال تحصیلی 1400- 1399 بود که از میان آن‌ها بعد از برآورد حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان و با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای 400 نفر انتخاب شدند. به منظور گردآوری اطلاعات از پرسش‌نامه‌های سیاهه رفتاری کودک آخنباخ نسخه والدین(2007) ، پرسش‌نامه سبک‌های فرزند پروری بامریند(1971) و پرسش‌نامه سبک‌های اسنادی پترسون و همکاران(1982) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از مدل معادلات ساختاری در نرم افزار Smart-PLS3 و SPSS-25 استفاده شد. نتایج حاصل از بررسی داد‌ ها نشان داد سه مقدار 01/0، 25/0و 36/0 به‌عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای GOF نشان از برازش مناسب مدل پیشنهادی داشت. همچنین نتایج نشان داد سبک اسنادی مثبت با ضریب تأثیر(202/0-)، سبک تربیتی سهل‌گیرانه با ضریب تأثیر(338/0)، سبک تربیتی مقتدرانه با ضریب تأثیر(432/0-) و نقص کارکرد اجرائی با ضریب تأثیر (363/0) به صورت مستقیم بر اختلال سلوک تأثیر داشتند. با توجه به تأثیر سبک تربیتی و اسنادی و نقص کارکرد اجرائی در اختلال سلوک، پیشنهاد می‌شود پژوهش‌های بیشتری جهت شناسایی بیشتر عوامل مذکور انجام گیرد و کارگاه‌های آموزشی برای والدین در زمینه اهمیت این موضوع برگزار شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

73 - تأثیر قصه درمانی بر بهبود سازگاری اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال سلوک
فرزانه اصغرزاده سلماسی حمید پورشریفی

دراین پژوهش، اثربخشی قصه درمانی بر بهبود سازگاری اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال سلوک، مورد بررسی قرار گرفت. با بهره گیری از طرح نیمه آزمایشی، نمونه ای، شامل 45 نفر از دانش آموزان پسر پایه چهارم و پنجم مبتلا به اختلال سلوک از مدارس ابتدایی شهر تبریز انتخاب و پس از جایگ چکیده کامل

دراین پژوهش، اثربخشی قصه درمانی بر بهبود سازگاری اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال سلوک، مورد بررسی قرار گرفت. با بهره گیری از طرح نیمه آزمایشی، نمونه ای، شامل 45 نفر از دانش آموزان پسر پایه چهارم و پنجم مبتلا به اختلال سلوک از مدارس ابتدایی شهر تبریز انتخاب و پس از جایگزینی تصادفی درسه گروه (دوگروه آزمایشی) و یک گروه کنترل مورد مطالعه قرارگرفتند (در هر گروه 15 نفر). ابزار جمع آوری اطلاعات شامل مصاحبه مبتنی بر ملاک های تشخیصی DSM-IV TR، پرسشنامه علائم مرضی کودکان (CSI-4) فرم معلم و مقیاس رفتار سازگارانه واینلند بود. در فرایند اجرا، گروه های آزمایش یعنی گروه قصه درمانی با زبان مادری (ترکی) و گروه قصه درمانی با زبان غیرمادری (فارسی)، به مدت 11جلسه طی چهار هفته تحت مداخله قرار گرفتند و گروه کنترل هیچ مداخله ای را دریافت نکرد. نتایج حاصلاز روش تحلیل کوواریانس یک طرفه نشان داد که سازگاری اجتماعی گروه های آزمایشی از گروه کنترل بیشتر است. بر این اساس به نظر می رسد می توان از قصه درمانی به منظور بهبود سازگاری اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال سلوک استفاده نمود پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

74 - اثربخشی مداخله مبتنی بر ذهن آگاهی بر مؤلفه‌های مشکل در تنظیم هیجانی دانش‌آموزان پسر دارای اختلال سلوک
نسرین محدث زینب خانجانی علی‌نقی اقدسی

10.30495/jinev.2020.672761

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی مداخله مبتنی بر ذهن آگاهی بر مؤلفه‌های مشکل در تنظیم هیجانی دانش‌آموزان پسر دارای اختلال سلوک دوره متوسطه اول انجام شد. این پژوهش از نوع مطالعات نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون - پس‌آزمون همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش‌ چکیده کامل

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی مداخله مبتنی بر ذهن آگاهی بر مؤلفه‌های مشکل در تنظیم هیجانی دانش‌آموزان پسر دارای اختلال سلوک دوره متوسطه اول انجام شد. این پژوهش از نوع مطالعات نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون - پس‌آزمون همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش‌آموزان پسر مقاطع اول تا سوم دوره متوسطه اول شهر تبریز در سال تحصیلی 98-1397 بود. از این جامعه، نمونه‌ای به حجم 40 نفر با استفاده از پرسشنامه علایم مرضی کودک (CSI-4) و مصاحبه تشخیصی و بالینی ساختار یافته از طریق روش‌های نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای و مبتنی بر هدف انتخاب و به تصادف در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. ابزار جمع‌آوری اطلاعات در مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون پرسشنامه مشکل در نظم بخشی هیجانی (DERS) بود. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس در برنامه SPSS نسخه 25 انجام شد. تحلیل داده‌ها نشان داد که مداخله مبتنی بر ذهن آگاهی منجر به تفاوت معنی‌دار بین گروه‌ها در مشکل در تنظیم هیجانی به میزان %76 و مؤلفه‌های آن شامل عدم پذیرش پاسخ های هیجانی 16%، مشکل در کنترل تکانه 38%، فقدان آگاهی هیجانی 44%، و دسترسی محدود به راهبردها 62% شده است (05/0p<). با توجه به یافته‌ها، می‌توان مطرح کرد مداخله مبتنی بر ذهن اگاهی موجب کاهش مشکل در تنظیم هیجانی و مؤلفه‌های آن در دانش‌آموزان دارای اختلال سلوک می‌شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

75 - بازتاب مقامات دهگانۀ عرفانی در دیوان خاقانی
عطا محمد رادمنش زهرا کریم زاده شوشتری نژاد

چکیده: خاقانی، شاعر پرآوازۀ قصیده‌سرای قرن ششم- که به مدیحه‌سرایی شهره است و در تصویرسازی‌ها، بویژه در وصف طبیعت و بالاخص در ستایش صبح و مظاهر آن، از همگنان پیشی گرفته است- در اقبال به عرفان و اصطلاحات عرفانی، تعلّق خاطری دارد؛ هر چند عرفان او در سطح سنایی و عطّار نیست چکیده کامل

چکیده: خاقانی، شاعر پرآوازۀ قصیده‌سرای قرن ششم- که به مدیحه‌سرایی شهره است و در تصویرسازی‌ها، بویژه در وصف طبیعت و بالاخص در ستایش صبح و مظاهر آن، از همگنان پیشی گرفته است- در اقبال به عرفان و اصطلاحات عرفانی، تعلّق خاطری دارد؛ هر چند عرفان او در سطح سنایی و عطّار نیست، امّا رویکرد او به مقامات سیر و سلوک، درخور توجّه و واکاوی است. بازتاب مقامات دهگانۀ توبه، ورع، زهد، فقر، صبر، شکر، خوف، رجا، توکّل و رضا در دیوانش، توجّه کردنی است؛ در این پژوهش، مقامات مذکور، با شواهد شعری، از دل دیوان استخراج و همراه با تحلیل‌های مربوط، نموده شده است تا معلوم گردد خاقانی، علاوه بر ابعاد هنری دیگر، در عرفان نیز دستی دارد و به استناد شواهد فراوان، مفاهیم عالی آن را در جای جای اشعار خود آورده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

76 - نقدى بر خوانش‏ ها و ترجمه‏ هاى دو سنگ‏ نبشته پهلوى
محسن نظرى

نقد بدخوانى ها و تصحیح اشتباهاتى که پژوهشگران در خوانش و ترجمه دو کتیبه پهلوى ساسانى مرتکب شده اند، انگیزه نوشتن این مقاله است. تلاش نویسنده بر این بوده است که در حدّ امکان با بهره گیرى نقّادانه از آثار پژوهشگران پیشین درباره این دو سنگ نبشته پهلوى، پیشنهادهایى بهتر پیش چکیده کامل

نقد بدخوانى ها و تصحیح اشتباهاتى که پژوهشگران در خوانش و ترجمه دو کتیبه پهلوى ساسانى مرتکب شده اند، انگیزه نوشتن این مقاله است. تلاش نویسنده بر این بوده است که در حدّ امکان با بهره گیرى نقّادانه از آثار پژوهشگران پیشین درباره این دو سنگ نبشته پهلوى، پیشنهادهایى بهتر پیش نهد و آن سخن به نبشتار درآمده را به درستى بازنمایاند. نتیجه این پژوهش، ارائه ترجمه اى است که بر پایه رعایت کامل اصول دستورزبان پهلوى استوار است. دو کتیبه بررسى شده، یکى سنگ نبشته اى است که به نام سنگ نبشته سلوک شناخته مى شود و دیگرى سنگ نبشته کردیر است در نقش رجب. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

77 - تحلیل جایگاه ذکر در قرآن و بازتاب آن در عرفان اسلامی
طاهر خوشحال دستجردی مرضیه کاظمی

ذکر و یاد خداوند به عنوان یکی از مهمترین عبادات اسلامی، نقش مهمّی در تکامل معنوی انسان به عهده دارد و به همین علت، خداوند در قرآن، آیات متعددّی را دربارة آن نازل فرموده است. خداوند در قرآن، همواره مؤمنان را به ذکر و یاد خویش سفارش می‌کند و عواقب اعراض از آن را به آنان چکیده کامل

ذکر و یاد خداوند به عنوان یکی از مهمترین عبادات اسلامی، نقش مهمّی در تکامل معنوی انسان به عهده دارد و به همین علت، خداوند در قرآن، آیات متعددّی را دربارة آن نازل فرموده است. خداوند در قرآن، همواره مؤمنان را به ذکر و یاد خویش سفارش می‌کند و عواقب اعراض از آن را به آنان گوشزد کرده، به انذار آنها می‌پردازد. جایگاه رفیع ذکر در عرفان اسلامی نیز، تا حدّ بسیاری تحت تأثیر آیات و احادیثی است که عظمت و ارزش این عمل عبادی را بیان می‌کند. عرفا و بزرگان طریقت با درک عظمت و اهمیت ذکر در سلوک الی الله ، همواره در سخنان خود و یا در آثار منظوم و منثور خویش، مریدانشان را به مداومت بر ذکر و یاد حضرت حق فرا می‌خوانند و با استناد به‌ آیات قرآن، سالکان طریق حق را متوجه جایگاه مهمّ این عمل عبادی در سیر و سلوک می‌نمایند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

78 - بررسی مفهوم فقر و استغنا در مثنوی معنوی
اسحاق طغیانی حکیمه هادی

استغنا یکی از مراحل سیر و سلوک است که سالک طریق حق، با رسیدن به آن، نوعی بی نیازی از ماسوی الله را در وجود خویش احساس می کند و در همه حال، خود را، تنها نیازمند حق تعالی می داند. فقر نیز از جمله مقامات عرفانی است و یکی از منازل عالی سیر و سلوک به شمار می آید. سالک در این چکیده کامل

استغنا یکی از مراحل سیر و سلوک است که سالک طریق حق، با رسیدن به آن، نوعی بی نیازی از ماسوی الله را در وجود خویش احساس می کند و در همه حال، خود را، تنها نیازمند حق تعالی می داند. فقر نیز از جمله مقامات عرفانی است و یکی از منازل عالی سیر و سلوک به شمار می آید. سالک در این مرحله به فنای فی الله می رسد و این، نهایت مرتبة کاملان و عارفان محسوب می شود. فقر، نیازمندی بنده به حق و بی نیازی از غیرحق است. در این مقاله سعی بر آن است که ابتدا مفهوم استغنا و فقر، به خوبی تعریف و تبیین شود و سپس این دو موضوع در مثنوی مولانا، تحلیل و بررسی گردد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

79 - بررسی تصویر شاه- انسان کامل در متون نثر تعلیمی (قابوس‌نامه، سیاست‌نامه، اخلاق ناصری، گلستان سعدی و سلوک ‌الملوک)
اسماعیل صادقی راضیه رئیسی نافچی

عرفان و سیاست دو مقوله‌ای هستند که با هم نسبت دارند و بر هم تأثیر می‌نهند. تلفیق شخصیت شاه- حاکم با انسان کامل عرفانی، یکی از جایگاه‌های این اثرگذاری است. انسان‌ها در پی پیدا کردن الگوی انسان کامل عرفانی، با نسبت دادن فره ایزدی و تأیید الهی، شاهان را نمونۀ آن الگو دانست چکیده کامل

عرفان و سیاست دو مقوله‌ای هستند که با هم نسبت دارند و بر هم تأثیر می‌نهند. تلفیق شخصیت شاه- حاکم با انسان کامل عرفانی، یکی از جایگاه‌های این اثرگذاری است. انسان‌ها در پی پیدا کردن الگوی انسان کامل عرفانی، با نسبت دادن فره ایزدی و تأیید الهی، شاهان را نمونۀ آن الگو دانسته‌اند. این الگو دارای ویژگی‌‌هایی مشابه با انسان کامل مورد نظر ادیان غیر الهی و الهی است؛ از جمله داشتن فره ایزدی، عادل، خردمند و حکیم بودن. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل-محتوا، تأثیر عرفان را در شکل‌گیری تصویر شاه-انسان کامل در متون تعلیمی (قابوس‌نامه، سیاست‌نامه، اخلاق ناصری، گلستان سعدی و سلوک ‌الملوک) بررسی کرده و نتایج تحقیق حاکی از آن است که نگرش عرفانی در تصویر و ترسیم شخصیت شاه- حاکم در متون غیر عرفانی (تعلیمی) نقش بسزایی داشته است. بر این اساس، ما با دو نوع نگرش روبه‌رو هستیم: 1. شاه-انسان کامل قابل ‌تحقق؛ 2. شاه-انسان کامل غیر قابل ‌تحقق (ایدئال). بر اساس بررسی‌های به‌‌عمل‌‌آمده شاه-انسان کامل غیر قابل‌ تحقق، فقط در سلوک ‌الملوک توصیف ‌شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

80 - مصادیق و مضامین اخلاقی در فرائدالسلوک
خدیجه سادات طباطبایی داود محمدی

10.30495/pars.2023.703146

وجود اندیشه های اخلاقی در نظم و نثر فارسی، که از فرهنگ و تربیت دینی بهره می گیرد به ادبیّات فارسی غنای خاصی را بخشیده است. کتاب فرائدالسلوک یکی از آثار ارزشمند سده ی هفتم هجری است که سرشار از آموزه های تعلیمی است و گنجینه ای از معارف، فضایل و حکمت ها را در بر دارد. در ا چکیده کامل

وجود اندیشه های اخلاقی در نظم و نثر فارسی، که از فرهنگ و تربیت دینی بهره می گیرد به ادبیّات فارسی غنای خاصی را بخشیده است. کتاب فرائدالسلوک یکی از آثار ارزشمند سده ی هفتم هجری است که سرشار از آموزه های تعلیمی است و گنجینه ای از معارف، فضایل و حکمت ها را در بر دارد. در این پژوهش، سعی شده تا با روش استقرایی، متن هایی که به تصریح یا کنایه بر مضامین اخلاقی دلالت دارد؛ بررسی و با استفاده از شیوه ی تحلیل محتوایی، واژگان و عبارات مورد نظر توصیف شوند. بنابراین، مهم ترین پرسشی که در این پژوهش مطرح است عبارتند از: که در کتاب فرائدالسلوک سجاسی، به کدام آموزه های اخلاقی و تعلیمی سفارش شده است و از چه رذایل اخلاقی نهی کرده است؟ بدین منظور کتاب فرائدالسلوک شمس سجاسی، به عنوان محور کار انتخاب و متناسب با موضوع به استخراج مصادیق اخلاقی در این کتاب پرداخته شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که: سجاسی در کتابش، علاوه بر ایجاد التذاذ ادبی برای مخاطب، از هر فرصتی برای انتقال اندیشه های تعلیمی خود به مخاطب استفاده کرده و تحت تاثیر آموزه های اخلاقی دین مبین اسلام، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از طریق بیان حکایت یا تمثیل های مناسب، خواننده را به متحلی شدن به فضایل اخلاقی سوق می دهد و با بیان عواقب ناشی از رذایل اخلاقی، ان ها را در نظرش ناپسند جلوه می دهد و سعی در هدایت انسانها در مسیر صحیح زندگی دارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

81 - تبیین ابعاد سلوک عرفانی و اثر آن بر ایجاد آرامش روانی در خانواده ها
معصومه مؤمنی زاده علی فتح الهی حسین فلسفی

خانواده اساس اجتماع، اولین سلول سازنده‌ی زندگی جمعی انسان، خشت بنای جامعه و کانون اصلی حفظ و ارتقای سنت‌ها، هنجارها و ارزش‌های اجتماعی است. بی‌شک شالوده‌ی استوار پیوندهای اجتماعی و روابط خویشاوندی در بروز و ظهور عواطف انسانی کانون خانواده است. عارفان متقدم و متأخر به اه چکیده کامل

خانواده اساس اجتماع، اولین سلول سازنده‌ی زندگی جمعی انسان، خشت بنای جامعه و کانون اصلی حفظ و ارتقای سنت‌ها، هنجارها و ارزش‌های اجتماعی است. بی‌شک شالوده‌ی استوار پیوندهای اجتماعی و روابط خویشاوندی در بروز و ظهور عواطف انسانی کانون خانواده است. عارفان متقدم و متأخر به اهمیت و نقش سازنده خانواده واقف بوده‌اند. آنان احکام، آداب و اخلاق خانوادگی را در حد لازم و کافی از منابع دینی، اخلاقی و عرفانی فراگرفته و مهارت‌های لازم را کسب کرده اند. این پژوهش با هدف بیان نقش مؤلفه‌های عرفان عملی در نظام‌مندی کانون خانواده و با روش توصیفی و مطالعه‌ی کتابخانه‌ای نشان می‌دهد که اهل سلوک ضمن مراعات حرمت اهل خانه اعم از همسر یا کودکان خود در توجه و تأمین بهداشت روانی و شادمانی آنان نیز اهتمام خاص ورزیده اند. عارفان در برقراری رابطه‌ی صمیمانه با همگان به ویژه با خردسالان کوشا بوده و در انجام بازی و هم‌کلامی با کودکان همچون خودشان ایفای نقش می کرده‌اند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

82 - سلوک عرفانی از نگاه ابن‌فارض
امیر حسین رسول‌نیا

یکی از مهم‌ترین مباحثی که در علم عرفان مطرح می‌شود، بحث از سیر و سلوک است. هر کدام از عارفان برای بیان مقصود از سیر و سلوک، تعبیری مخصوص دارند. آن چنان‌که رسیدن به سرمنزل مقصود نزد هر عارف با عارف دیگر متفاوت است؛ چه در انتخاب راه و چه بیان آن. یکی از مشهورترین شاعران و چکیده کامل

یکی از مهم‌ترین مباحثی که در علم عرفان مطرح می‌شود، بحث از سیر و سلوک است. هر کدام از عارفان برای بیان مقصود از سیر و سلوک، تعبیری مخصوص دارند. آن چنان‌که رسیدن به سرمنزل مقصود نزد هر عارف با عارف دیگر متفاوت است؛ چه در انتخاب راه و چه بیان آن. یکی از مشهورترین شاعران و گویندگان متصوف زبان عربی ابن‌فارض(576 ـ 632ق) معروف به سلطان‌العاشقین است که از آبشخور عرفان و ادب هم‌زمان نوشیده است. ابن‌فارض عرفان و سلوک خود را بر پایه‌های عشق بنا نهاده و از شرب مدام سخن می‌گوید؛ به گونه‌ای که در باور او عشق مهم‌ترین موضوع در عالم هستی و بزرگ‌ترین انگیزه برای متعالی شدن آدمی است. این جستار نگاهی است عرفانی ـ ادبی به سلوک این شاعر عارف و در چهار مرحلة ملاحظة حسی، معاینة نفسانی، مطالعة قلبی و مشاهدة روحی مورد پژوهش و تحقیق قرار گرفته است. بررسی این مراحل نشان می‌دهد مهم‌ترین وسیله‌ای که ابن‌فارض را در بیان این سلوک یاری می‌دهد، استفاده از رمز است و پیغام او را تنها اهل عرفان درک می‌کنند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

83 - بازتعریف مقوله سلوک در ادبیات داستانی با نگاهی به کتاب سه‌شنبه‌ها با موری اثر «میچ آلبوم»
لیلا هاشمیان نسرین نیسی

توجه به مقولة سیر و سلوک در ادبیات داستانی تمام دوران کلاسیک تا مدرن را در برمی‌گیرد و این ژانر ادبی در تمام کشورهای جهان با رویکردهای متفاوت سبکی و داستانی همواره مطرح بوده است. آثار بسیاری حرکت انسان به سمت تعالی و خدا را تحت عنوان عرفان یا سیر و سلوک مورد توجه قرار د چکیده کامل

توجه به مقولة سیر و سلوک در ادبیات داستانی تمام دوران کلاسیک تا مدرن را در برمی‌گیرد و این ژانر ادبی در تمام کشورهای جهان با رویکردهای متفاوت سبکی و داستانی همواره مطرح بوده است. آثار بسیاری حرکت انسان به سمت تعالی و خدا را تحت عنوان عرفان یا سیر و سلوک مورد توجه قرار داده و گاه به بازتعریف‌هایی از این مفهوم رسیده‌اند. کتاب سه‌شنبه‌ها با موری اثر نویسنده آمریکایی میچ آلبوم یکی از داستان‌هایی است که به ‌مراتب کمال آدمی در یک زمینة داستانی ـ واقعی پرداخته است. در این مقاله با روش توصیفی ـ کتابخانه‌ای نخست شاخص‌ها و بن‌مایه‌های عرفانی که به‌ طور مشخص اساس فرایند سلوک در این رمان قرار گرفته را مشاهده کرده و پس از طبقه‌بندی آنها را با عرفان‌های سنتی تطبیق داده‌ایم. در پایان به این نتیجه رسیدیم که روند ماهیت سلوک در ذهن نویسنده امروز به‌ نوعی دگردیسی رسیده است؛ به این مفهوم که واژه‌های پیر، بیداری و آگاهی که تعاریف مشخصی در عرفان کلاسیک داشته‌اند، در عصر نوین با حفظ همان مفهوم، شکل و سیاقی متفاوت یافته‌اند. در این پژوهش با طبقه‌بندی مراحل سلوک شخصیت اصلی داستان، به ‌اندازه‌های ظرف ادبیات داستانی معاصر جهان تأکید شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

84 - مراتب سلوک از منظر عطار و شبستری با تکیه بر منطق‌الطیر و گلشن‌راز
مالک شعاعی سیّدمحمدرضا حسینی نیا مهری پاکزاد

منطق‌الطیر و گلشن‌راز با فاصله زمانی تقریباً یک قرن، مبتنی بر سیر و سلوک هستند. نویسندگان، طریقت را راهی دشوار می‌دانند؛ و از طریقت با عنوان وادی و مانع یاد کرده‌اند؛ چنان‌که در گلشن‌راز موانع سلوک آمده، و در منطق‌الطیر به هفت وادی (طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت چکیده کامل

منطق‌الطیر و گلشن‌راز با فاصله زمانی تقریباً یک قرن، مبتنی بر سیر و سلوک هستند. نویسندگان، طریقت را راهی دشوار می‌دانند؛ و از طریقت با عنوان وادی و مانع یاد کرده‌اند؛ چنان‌که در گلشن‌راز موانع سلوک آمده، و در منطق‌الطیر به هفت وادی (طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت و فقر و فنا) اشاره شده است. اگر مراتب سلوک این دو عارف با تکیه بر هفت وادی منطق‌الطیر و مقامات اربعین تحلیل شود، در برابر وادی طلب با اندکی تسامح، برخی مقام توبه را برای شبستری به ‌عنوان اولین وادی اتخاذ کرده‌اند. شبستری بر خلاف عطار برای وادی عشق و توحید مفاهیمی بیان داشته که توأم با شطح و طامات است، و آن را نهایت تفکر می‌پندارد؛ اما عطار حیرت را لازمة توحید می‌داند. وادی چهارم در سیر و سلوک عطار (استغنا) همچون مقامات محبت، صبر، جهد، عبادت و تسلیم در شعر شبستری به کار نرفته، همان‌گونه که نهایت، ورع، اخلاص و ولایت در شعر شبستری آمده، اما در منطق‌الطیر نیامده است. این دو شاعر 27 مقام مشترک دارند که البته برخی مقامات نیز در شعر هر دو به کار نرفته است. در این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی، ابتدا هفت وادی عطار و مقامات اربعین، به‌ عنوان مبانی تحقیق، در گلشن‌راز و منطق‌الطیر بررسی شده و مفاهیم، الفاظ مشترک و متباین در این دو، مشخص گردیده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

85 - نگرش عرفانی و اساطیری شهرنوش پارسی‌پور نسبت به زن و جایگاه اجتماعی او براساس رمان زنان بدون مردان
سولماز پورتقی میاندوآب تورج عقدایی حیدر حسن لو مهری تلخابی

10.30495/mmlq.2023.707419

یکی از ابزارهای نشر آگاهی و معنویت در حوزة عرفان و سیر انسان به سمت تعالی، داستان‌های عرفانی است. نویسندگان بسیاری در آثار خود سیر انسان به سمت تعالی را با عنوان عرفان و سیروسلوک مورد توجّه قرار داده‌اند. شهرنوش پارسی‌پور یکی از نویسندگانی است که با دیدگاهی عرفانی به زن چکیده کامل

یکی از ابزارهای نشر آگاهی و معنویت در حوزة عرفان و سیر انسان به سمت تعالی، داستان‌های عرفانی است. نویسندگان بسیاری در آثار خود سیر انسان به سمت تعالی را با عنوان عرفان و سیروسلوک مورد توجّه قرار داده‌اند. شهرنوش پارسی‌پور یکی از نویسندگانی است که با دیدگاهی عرفانی به زندگی شخصیت‌های داستانی می‌نگرد و جاودانگی در حقیقت را به تصویر می‌کشد. رمان زنان بدون مردان، از آثار مهم شهرنوش پارسی‌پور است که با بهره‌‌گیری از بن‌مایه‌های عرفانی به خلق شخصیت زنان داستان پرداخته است. هدف پژوهش حاضر با روش تحلیلی ـ توصیفی، بررسی نگرش اجتماعی و عرفانی شهرنوش پارسی پور در رابطه با زن و جایگاه اجتماعی او بر اساس رمان زنان بدون مردان، می‌باشد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که هر یک از شخصیت‌های داستان زنان بدون مردان را می‌توان نمایندۀ قشری از جامعه زنان دانست؛ زنانی که با رسیدن به مرحلۀ خودشناسی و سیر در انفاس خود سعی در شناخت حقیقت وجودی خود دارند و با پاکی درون، در پی جاودانگی و حقیقت هستند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

86 - فرآیند درونی‌سازی در مثنوی معنوی
بهزاد امینی علیرضا مظفری

درونی‌سازی در اصطلاح به معنای پذیرش باورها، ارزش‌ها، نگرش‌ها و معیارهایا سازگاری با آنها، به مثابة آن چیزهایی است که به خود فرد تعلق دارد. به بیانی روشن‌تر درونی‌سازی، انتقال ازعوامل بیرونی به احساسات شخصی و باورها، به عنوان بنیاد رفتار فرد است. مولوی از جمله عارفانی اس چکیده کامل

درونی‌سازی در اصطلاح به معنای پذیرش باورها، ارزش‌ها، نگرش‌ها و معیارهایا سازگاری با آنها، به مثابة آن چیزهایی است که به خود فرد تعلق دارد. به بیانی روشن‌تر درونی‌سازی، انتقال ازعوامل بیرونی به احساسات شخصی و باورها، به عنوان بنیاد رفتار فرد است. مولوی از جمله عارفانی است که به درونی‌سازی توجّه ویژه‌ای داشته است و در مثنوی معنوی جنبه‌های مختلف درونی‌سازی، از جمله درونی‌سازی خدا، سیر و سلوک، اعمال عبادی و تفسیر قرآن را بیان کرده است. مقالة حاضر ضمن بررسی سابقة درونی‌سازی در صدر اسلام، فرقه‌های اسلامی و تفکرات متصوفه و عرفا، نظرگاه‌های مولوی را دربارة جنبه‌های مختلف درونی‌سازی در مثنوی بررسی می‌کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

87 - موانع معرفتی کمال در مثنوی معنوی
محمدعلی خالدیان

اهل سلوک و رهروان وادی حقیقت، رسیدن به قلة رشد و شکوفایی معرفت را کمال می‌نامند. البته مفهوم کمال به تناسب ادراک و استعداد مستعدان و طالبان، متفاوت و به اصطلاحِ اهل فلسفه، مفهومِ ذات مراتب تشکیک است، اما برای رسیدن به نور معرفت و حصول کمال، که نتیجه تهذیب اخلاق و تصفیة چکیده کامل

اهل سلوک و رهروان وادی حقیقت، رسیدن به قلة رشد و شکوفایی معرفت را کمال می‌نامند. البته مفهوم کمال به تناسب ادراک و استعداد مستعدان و طالبان، متفاوت و به اصطلاحِ اهل فلسفه، مفهومِ ذات مراتب تشکیک است، اما برای رسیدن به نور معرفت و حصول کمال، که نتیجه تهذیب اخلاق و تصفیة باطن و گسیختگی از عالم ظاهر و پیروی از پیران راستین است، باید موانعی که به‌عنوان پردة شهود و سد تکمیل نفس و یا حجاب حق است، از میان برداشت. از این موانع با عنوان ورطه‌های هولناک هوا و هوس و عقبات سلوک نام برده‌اند که پیمودن سنگلاخ سلوک را بر سالک سخت می‌گرداند و تا سالک آن موانع را نشناسد و از خود سلب نکند، نمی‌تواند به مقام معرفت برسد، زیرا جز از راه توسل به پیران راستین و ریاضت و مبارزه با هوای نفس، رسیدن به حقیقت ـ که کمال است ـ امکان ندارد و تنها سلوک است که آفتاب معرفت و کمال را در جهان جان طالع می‌دارد و جان در بندِ آدمی را بر پهناور گسترة جهان محیط می‌سازد و این مقیم تیره‌ تن و محدودة جسم را به بال آزادگی بر بام جهان‌بینی نامحدود می‌نشاند.موانعی که مانع انجذاب سالک حقیقتند، دو دسته‌اند: برخی از آنها جنبة معرفتی و روانی دارد که موانع معرفتی‌اند مانند حسد و بخل و غفلت و غم و غصه و کفر و شرک و یأس و دنیادوستی؛ و گروه دیگر جنبة عملی و در میدان عمل نمایش عملی دارند مانند تکبر و غیبت و انجام کارهای منافی عفت و نفاق و توسل به سبب و ندیدن مسبب و غیره، که سد معبر سالک و خار راه اویند، و مولوی در مثنوی این موانع را شناسایی کرده و در تقریر مطالب و مَطاوی بحث‌های عرفانی و پرش و پردازش معانی بلند سلوک، به آنها پرداخته و این مقاله نیز مواردی از آن موانع را بررسی کرده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

88 - بررسی تطبیقی مراحل سلوک در منطق‌الطیر عطار و یوگاسوتره‌های پاتنجلی
علی صادقی شهپر رضا صادقی شهپر

مراحل سلوک در یوگاسوتره، هشت مرحله و در منطق‌الطیر عطار هفت وادی است. سالک طریقت در هر دوی آنها ابتدا از شریعت، اخلاقیات شرعی و قواعد انضباطی آغاز می‌کند و به مراحل لطیف‌تر سلوک قدم می‌نهد و پس از عبور از این مراحل به نوعی یگانگی و به اصطلاح، فنا (در منطق‌الطیر) یا سماد چکیده کامل

مراحل سلوک در یوگاسوتره، هشت مرحله و در منطق‌الطیر عطار هفت وادی است. سالک طریقت در هر دوی آنها ابتدا از شریعت، اخلاقیات شرعی و قواعد انضباطی آغاز می‌کند و به مراحل لطیف‌تر سلوک قدم می‌نهد و پس از عبور از این مراحل به نوعی یگانگی و به اصطلاح، فنا (در منطق‌الطیر) یا سمادهی (در مکتب یوگا) می‌رسد؛ با این تفاوت ساختاری که سالک عرفان اسلامی در پی وحدت با خداوند است اما سالک یوگایی در پی وحدت با خویشتن. این مقاله آموزه‌های عرفانی در یوگاسوتره‌ها و منطق‌الطیر را با تأکید بر وادی‌های هفت‌گانه و مراحل هشت‌گانة سلوک به صورت تلفیقی مورد بررسی و مقایسه قرار می‌دهد و اختلافات و اشتراکات آنها را بیان می‌کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

89 - تطبیق منازل سلوک بودایی و برخی مفاهیم «دَهَمَّه پَده» با دیدگاه عارفان مسلمان
علی فتح اللهی قاسم صحرایی

دهمّه‌پَدَه از آثار مشهور فلسفی، اخلاقیِ گوتمه بودا، مصلح بزرگ قرن ششم پیش از میلاد مسیح، در کیش هندویی است. باتوجه به اینکه نواحی شرقی ایران، به ویژه بلخ، از خاستگاه‌های تصوف ایرانی و نزدیک‌ترین محل برخورد دو فرهنگ بودایی و اسلامی به شمار می‌آمده است، گمان می‌رود آیین چکیده کامل

دهمّه‌پَدَه از آثار مشهور فلسفی، اخلاقیِ گوتمه بودا، مصلح بزرگ قرن ششم پیش از میلاد مسیح، در کیش هندویی است. باتوجه به اینکه نواحی شرقی ایران، به ویژه بلخ، از خاستگاه‌های تصوف ایرانی و نزدیک‌ترین محل برخورد دو فرهنگ بودایی و اسلامی به شمار می‌آمده است، گمان می‌رود آیین بودایی با پیشینه‌ای هزار ساله بر ذهن و آداب سالکان مسلمان اثر گذاشته باشد.این نوشتار به بررسی آرا و بیان شباهت د‌یدگاه‌های بودایی با آراء عارفان مسلمان در بیان منازل سلوک و مقامات عرفانی یادشده در کتب متصوفه می‌پردازد. شایان ذکر است که در این مقاله مشابهت‌های لفظی و لغوی، و نیز مشابهت‌های مفهومی و معنایی بحث و بررسی شده‌اند. البته ضمن بیان مشابهت‌های منازل سلوک، مفاهیم برجستة عرفانی- اخلاقی را نیز در دو فرهنگ بررسی و مقایسه شده است پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

90 - نظامی، شاعری صوفی‌مسلک
یعقوب نوروزی حجت ا... قهرمانی

در این مقاله به بررسی عرفان و تصوف نظامی خواهیم پرداخت. بحث آغازین این خواهد بود که آیا نظامی را می‌توان همچون سنایی، عطار، مولوی و دیگران، شاعری عارف نامید. سپس به این نکته می‌پردازیم که آیا او صوفی رسمی بوده یا تحت تأثیر گسترش این اندیشه‌ها در این دوره نمودی از آن در چکیده کامل

در این مقاله به بررسی عرفان و تصوف نظامی خواهیم پرداخت. بحث آغازین این خواهد بود که آیا نظامی را می‌توان همچون سنایی، عطار، مولوی و دیگران، شاعری عارف نامید. سپس به این نکته می‌پردازیم که آیا او صوفی رسمی بوده یا تحت تأثیر گسترش این اندیشه‌ها در این دوره نمودی از آن در آثارش دیده می‌شود. سپس نظرات وی را دربارة مطرح‌شدن این اندیشه‌ها در شعر خواهیم آورد و بازتاب اعتقادات عرفانی‌اش را در زندگی عملی و شعرش به تماشا خواهیم نشست و آداب سلوک و موانع سلوک و آنچه را مرتبط با تصوف و عرفان است و در آثارش جلوه دارد، را نیز بحث و بررسی خواهیم کرد. همچنین نظرات او را دربارة صوفیه عصر خود و دیدی که نسبت به آنها داشته را مطرح می‌کنیم و دربارة زهد و دنیاگریزی ـ که بخش پر رنگ تصوف او را شامل می‌شود ـ به تفصیل سخن خواهیم گفت و اثبات خواهیم کرد که نظامی شاعری عارف نیست و در عالم عرفان و صوفیگری، دریافت‌های شاعران بزرگ عارف، همچون سنایی و عطار و مولوی و دیگر شاعران عارف را از مبانی و اصول عرفانی ندارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

91 - دل آدمی و مراتب آن در عرفان اسلامی
مرتضی شجاری زهرا گوزلی

عرفا انسان را آیینه تمام‌نمای الهی می‌دانند. از نظر آنها همان‌گونه که خداوند دارای اسما و صفات مختلف و به تبع آن دارای جلوه‌های گوناگونی است، حقیقت انسان نیز واحد کثیری است که به واسطه تجلیات گوناگون، اسامی متعدد می‌یابد. بیشتر صوفیه دل آدمی را حقیقت وی می‌دانند و جلوه‌ چکیده کامل

عرفا انسان را آیینه تمام‌نمای الهی می‌دانند. از نظر آنها همان‌گونه که خداوند دارای اسما و صفات مختلف و به تبع آن دارای جلوه‌های گوناگونی است، حقیقت انسان نیز واحد کثیری است که به واسطه تجلیات گوناگون، اسامی متعدد می‌یابد. بیشتر صوفیه دل آدمی را حقیقت وی می‌دانند و جلوه‌های آن را لطایف سبعه نامیده‌اند. این لطایف عبارتند از طبع، نفس، عقل، قلب، سِرّ، خفی و اخفی. در سیر و سلوک از این هفت مرحله، به عنوان مراحل ترقی و تکامل انسان نام برده می‌شود. نفس آدمی اگر استعداد خود را کامل کند، یعنی آنچه را که بالقوه دارا است، بالفعل گردد و آیینه تجلی الهی شود، دل نام می‌گیرد که مجمع‌البحرین و محل تلاقی دو عالَم ظاهر و باطن است؛ در این هنگام گنجایش حق را یافته، عرش الهی می‌گردد؛ بنابراین تمامی مراتب و لطایف انسانی را می‌توان جلوه‌های دل دانست. در این مقاله با اشاره به حقیقت دل از دیدگاه عارفان، کوشش می‌شود مراتب آدمی یا همان لطایف سبعه انسانی در دو قوس نزولی و صعودی، بررسی و تحلیل شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

92 - بررسی تطبیقی مفهوم سلوک در رمان سیذارتا و حکایت شیخ صنعان
اسحاق طغیانی زهره مشاوری

در میان آثار ادبی جهان ویژگی های مشترکی می توان یافت که گاه به سبب اقتباس و گاه به دلیل دنبال نمودن الگوهای مشترک بشری پدید آمده اند. جست وجوی کمال و سلوک برای رسیدن به آن نیز از جمله مفاهیم مشترک در آثار ادبی ملت‌ها و فرهنگ‌های مختلف است. میان داستان سیذارتا اثر هرمان چکیده کامل

در میان آثار ادبی جهان ویژگی های مشترکی می توان یافت که گاه به سبب اقتباس و گاه به دلیل دنبال نمودن الگوهای مشترک بشری پدید آمده اند. جست وجوی کمال و سلوک برای رسیدن به آن نیز از جمله مفاهیم مشترک در آثار ادبی ملت‌ها و فرهنگ‌های مختلف است. میان داستان سیذارتا اثر هرمان هسه، نویسندة معاصر آلمانی، و حکایت شیخ صنعان در منطق الطیر عطار، شاعر و عارف قرن ششم هجری، نیز شباهت های قابل توجهی در این زمینه وجود دارد. در این مقاله ضمن اشاره به شباهت ها و تفاوت های دو اثر در حوزه مفاهیم، کنش های شخصیت ها تحلیل می کنیم و نشان می دهیم که در هر دو اثر، شخصیت اصلی در جست وجوی کمال به سیروسلوک می‌پردازد و با طی مراحلی که عشق زمینی مهمترین آنها است، از خویشتن خویش رها و به کمال نزدیک می شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

93 - بررسی خلوت و تحوّل آن در تصوّف
ذکیه فتاحی شهرام پازوکی

خلوت یکی از مراحل سیروسلوک در عرفان عملی است که دارای دو جنبه ظاهری و باطنی است. جنبه ظاهری آن انقطاع از غیر با شروط خاص با هدف تزکیّة نفس است؛ اما جنبه باطنی و حقیقت آن، جمعیت خاطر، تداوم مراقبت، استمرار ذکر، ترک علایق و در نهایت، بندگی خداوند است. این مرحله از سیر معن چکیده کامل

خلوت یکی از مراحل سیروسلوک در عرفان عملی است که دارای دو جنبه ظاهری و باطنی است. جنبه ظاهری آن انقطاع از غیر با شروط خاص با هدف تزکیّة نفس است؛ اما جنبه باطنی و حقیقت آن، جمعیت خاطر، تداوم مراقبت، استمرار ذکر، ترک علایق و در نهایت، بندگی خداوند است. این مرحله از سیر معنوی، آداب و شروطی دارد و فواید و آثاری بر آن مترتب است. خلوت از ارکان اساسی سلوک به شمار می آید و همواره رهبران طریقت پیروان خود را به نوعی از خلوت سفارش نموده اند؛ در دوره های مختلف، در شیوه خلوت گزینی تحولاتی رخ داده است که این امر مبیّن پویایی عرفان عملی با توجه به مقتضیات زمان و اجتماع است. در این مقاله به بررسی مسأله خلوت در متون عرفانی و آداب آن پرداخته شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

94 - سنایی و اخلاق حرفه‌ای
سهیلا موسوی سیرجانی مهدیه منصوری

اخلاق یکی از عمده‌ترین دغدغه‌های جامعه بشری است؛ زیرا هیچ نهاد و حرفه‌ای نیست که قادر باشد فارغ از اخلاق که مرزهای سلوک و رفتارهای بهنجار را معین می‌کند، به حیات مشروع خود ادامه دهد. اخلاق هم خاستگاه دینی و عرفانی دارد و هم متأثر از عرف، فرهنگ، تاریخ و سایر پدیده‌های اج چکیده کامل

اخلاق یکی از عمده‌ترین دغدغه‌های جامعه بشری است؛ زیرا هیچ نهاد و حرفه‌ای نیست که قادر باشد فارغ از اخلاق که مرزهای سلوک و رفتارهای بهنجار را معین می‌کند، به حیات مشروع خود ادامه دهد. اخلاق هم خاستگاه دینی و عرفانی دارد و هم متأثر از عرف، فرهنگ، تاریخ و سایر پدیده‌های اجتماعی است. درواقع، بین این مفاهیم و پدیده‌های اجتماعی و اخلاق تعامل دایمی وجود دارد که باعث می‌شود در طول زمان، اصول و ارزش‌ها و هنجارهای جامعه صیقل بخورد و الگو‌های موجه و مقبول رفتارهای فردی و اجتماعی شکل بگیرد. به قواعدو قوانیناخلاقیورفتاریکهبایدافراد در حینانجامفعالیت‌های شغلیرعایتنمایند، دراصطلاحاخلاقحرفه‌ای اطلاق می شود. درحقیقت، اخلاق حرفه ای یک فرایند تفکر عقلانی است که هدف آن حفظ و اشاعه ارزش ها در جامعه در زمان مناسب است. این مقاله بر آن است تا به مفهوم اخلاق حرفه‌ایعرفا و ابعاد گوناگون آن از دیدگاه سنایی در حدیقةالحقیقهبپردازد. بنا به دیگاه سنایی، عرفان همواره وسیله ای برای تبلیغ اخلاق، علم و کوشش بوده است. فردیکهآداباخلاقیرارعایتمی‌کند،خواسته‌هایخود را بهنفعدیگرانتعدیلمی‌کندو باتقویتوپرورشابعادمعنوی،هموارهدرراهخدمتبه همنوعاناقداممی‌نماید. سنایی تأکید می‌کند که خداوند متعال برترین زیبایی و مشخص‌کننده ملاک نهایی اخلاق است. در این نظام روشنی‌بخش، تقرب به خدا و کسب رضایت او، دستیابی به عدالت فراگیر اجتماعی، آزادی، و حرمت انسان آرمان اخلاق است. بیشترین سود برای بیشترین کسان نیز ازجمله اهداف زندگی اجتماعی در ساحت‌های فردی، شغلی، و اجتماعی است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

95 - اثربخشی رفتاردرمانی تعدیل شده بر اختلال سلوک کودکان با رگه های برجستۀ بی رحمی ـ بی احساسی
زینب خانجانی تورج هاشمی نصرتآباد سیده لیلا فخیمی

هـدف ایـن پژوهـش تعییـن اثربخشـی رفتاردرمانـی تعدیل‌شـده بـر نشـانه‌های اختـال سـلوک بـا ویژگـی برجسـتۀ بی‌رحمـی ـ بی‌احساسـی و طـرح پژوهـش از نـوع کاربـردی و بـا توجـه بـه شـیوه جمـع‌آوری داده‌هـا شـبه‌تجربی تـک آزمودنـی بـا خطـوط پایـه منفـرد بـود. نمونـۀ موردنظـر چکیده کامل

هـدف ایـن پژوهـش تعییـن اثربخشـی رفتاردرمانـی تعدیل‌شـده بـر نشـانه‌های اختـال سـلوک بـا ویژگـی برجسـتۀ بی‌رحمـی ـ بی‌احساسـی و طـرح پژوهـش از نـوع کاربـردی و بـا توجـه بـه شـیوه جمـع‌آوری داده‌هـا شـبه‌تجربی تـک آزمودنـی بـا خطـوط پایـه منفـرد بـود. نمونـۀ موردنظـر 3 نفـر از کـودکان دارای نشـانه‌های اختـال سـلوک بـود کـه در سـال تحصیلـی 98-99 در مـدارس شهرسـتان تبریـز مشـغول بـه تحصیـل بودنـد و بـه شـیوۀ در دسـترس و هدفمنـد و بـا توجـه بـه ماک‌هـای ورود و خـروج انتخـاب شـدند. بـرای شناسـایی کـودکان واجـد رگـۀ بی‌رحمـی – بی‌احساسـی از سـیاهۀ بی‌رحمـی- بی‌احساسـی (فریـک، 2003) اسـتفاده شـد. همچنیـن بـرای اجـرای رفتاردرمانـی تعدیل‌شـده از بسـتۀ آموزشـی محقـق سـاخته برگرفتـه از آموزه‌هـای میلـر و دیگـران (2014) و واچ بـوش و دیگـران (2019) و جهـت ارزیابـی نشـانه‌های اختـال سـلوک از مقیـاس اختال‌هـای رفتـار ایذایـی (پلهـام، نـاژی، گرینزلیـد و میلیـچ، 1992) در مراحـل خـط پایـه و مداخلـه اسـتفاده شـد. تحلیـل داده‌هـا بـا اسـتفاده از روش ترسـیم نمودارهـا و محاسـبه درصـد بهبـودی و انـدازۀ اثـر نشـان داد کـه رفتاردرمانـی تعدیل‌شـده در کاهـش نشـانه‌های کـودکان مبتـلا بـه اختـلال سـلوک بـا ویژگـی برجسـتۀ بی‌رحمـی ـ بی‌احساسـی اثربخـش اسـت. بـر اسـاس یافته‌هـای پژوهـش می‌تـوان گفـت اسـتفادۀ از رفتاردرمانـی تعدیل‌شـده دارای تلویحـات عملـی در کاهـش نشـانه‌های اختـلال سـلوک اسـت کـه بـرای والدیـن، مشـاوران و بالینگـران قابـل توصیـه اسـت. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

96 - بررسی حجاب معرفت (رویت) با تکیه بر کتب ادبی -عرفانی
عباس برنا

10.30495/bahar.2023.1977223.1049

در سیر و سلوک معنوی، هدف سالک رسیدن به کمال مطلق (ارجعی الی ربک) می‌باشد، که آن، مرتبۀ برتر نفس مطمئنه است، نفسی که از تمام آلایش‌ها پاک شده، حجاب‌ها را کنار زده است و به مقام عبودیّت حق رسیده است. در این مسیر معنوی، موانع و حجاب‌های زیادی وجود دارند که حرکت سالک را در چکیده کامل

در سیر و سلوک معنوی، هدف سالک رسیدن به کمال مطلق (ارجعی الی ربک) می‌باشد، که آن، مرتبۀ برتر نفس مطمئنه است، نفسی که از تمام آلایش‌ها پاک شده، حجاب‌ها را کنار زده است و به مقام عبودیّت حق رسیده است. در این مسیر معنوی، موانع و حجاب‌های زیادی وجود دارند که حرکت سالک را در این سیر و سلوک معنوی کند و یا سالک را از این مسیر باز می دارند. از جمله آن حجاب‌ها: دیدن خود، بهشت و آخرت، کعبه، رویّت محبّت حق، عبادت، عبودیّت خود و ... می‌باشد. سالک طریق حق، در برابر محبوب خویش باید به مقام تفویض برسد. در حالی‌که دیدن و رؤیت سالک در این طریق الی الله، نشانگر بقای صفت و بیانگر این است که هنوز سالک به مرتبة فقر و فنا و مرتبۀ محمولی درگاه الهی نرسیده است و هنوز آثار و بقایای وجودی در وجود سالک مشاهده می‌شود. این تحقیق بر آن است که با تأکید بر کتاب‌های ادبی- عرفانی از جمله کشف‌المحجوب، مرصادالعباد، مصباح الهدایا، عوارف المعارف و...حجاب‌های معرفت، از جمله حجاب‌های رؤیت را که مانع سیر و سلوک معنوی سالک به سوی کمال مطلق می گردد، بررسی نمایدکلید واژه : سیر و سلوک ، موانع و حجابها ، مشاهده ، فقرو فنا ، کمال مطلق پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

97 - حجاب خواصّ در سیر و سلوک معنوی با تکیه بر کتب ادبی وعرفانی
عباس برنا فرحناز محمدوند

چکیده هر سالک در سیر و سلوک با دو نوع حجاب مواجه می‌شود، حجاب ظلمانی و حجاب نورانی. حجاب های ظلمانی از قبیل حرص، شهوت، ریاکاری و ... که عوام و خواصّ در حجاب بودن آن متّفق القولند و حجاب های نورانی از قبیل افراط در عبادت، پندار وصال و ... که اغلب خواصّ درگیر آن هستند. چکیده کامل

چکیده هر سالک در سیر و سلوک با دو نوع حجاب مواجه می‌شود، حجاب ظلمانی و حجاب نورانی. حجاب های ظلمانی از قبیل حرص، شهوت، ریاکاری و ... که عوام و خواصّ در حجاب بودن آن متّفق القولند و حجاب های نورانی از قبیل افراط در عبادت، پندار وصال و ... که اغلب خواصّ درگیر آن هستند. در آغاز سالک آن را حجاب نمی داند و به زعم خویش راه درست را طی می کند غافل از این اصل که هر نوری برای نور پرفروغتر از خود حجاب محسوب می شود و سالک با قانع شدن به نور ضعیف از انواع پر فروغ محروم می‌ماند. در این تحقیق سعی شده است با چند نمونه از انواع حجاب های نورانی خواصّ از کتب معتبر ادبی- عرفانی و تفاوت آن‌ها با حجاب های ظلمانی آشنا شویم و در می یابیم که تمام انسان‌ها به غیر از معصومین(ع) با حجاب های کمال درگیر بودند و در نهایت پی می بریم که شاخص‌ترین عامل رفع این موانع و حجاب ها، اخلاص در عمل و عبادت می باشد. و نیز برای رفع حجاب خواصّ علاوه بر مجاهده و سیر و سلوک سالک به عنایت خاصّ خداوندی نیازمند می باشیم. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

98 - معرّفی قطرات‌الحیات محمّد امین‌دار کشمیری «اثری کمتر شناخته شده از سدۀ یازدهم هجری»
کیهان نامجو مهدی فاموری جلیل نظری

چکیده یکی از با ارزش‌ترین و مهمّ‌ترین میراث‌های فرهنگی هر کشور، گنجینۀ عظیم نسخ خطّی است. نسخة خطّی قطرات الحیات اثر محمّد امین دار کشمیری یکی از نسخه‌های خطّی با ارزش قرن یازدهم هجری است. از این اثرکه تاکنون مورد تصحیح و پژوهش قرار نگرفته، دونسخه موجود است. نسخۀ اول چکیده کامل

چکیده یکی از با ارزش‌ترین و مهمّ‌ترین میراث‌های فرهنگی هر کشور، گنجینۀ عظیم نسخ خطّی است. نسخة خطّی قطرات الحیات اثر محمّد امین دار کشمیری یکی از نسخه‌های خطّی با ارزش قرن یازدهم هجری است. از این اثرکه تاکنون مورد تصحیح و پژوهش قرار نگرفته، دونسخه موجود است. نسخۀ اول به شمارۀ 7866 متعلّق به کتابخانة دانشگاه تهران در253برگ به خطّ نستعلیق نوشته شده و نسخۀ دوم که درتصحیح این اثر به عنوان نسخه بدل استفاده شده؛ نسخۀعکسی شماره184کتابخانۀ دانشگاه تهران که اصل آن گنج بخش با شمارۀ861گنج2/754باخط نستعلیق در348برگ کتابت شده است. از آنجا که این اثر یکی از جمله آثاری است که در آن به مسائل تصوّف اسلامی و سیر و سلوک و همچنین معتقدات، اصول و مشایخ فرقۀ نقشبندیّه پرداخته شده است، می‌توان آن را اثری درخور توجّه به حساب آورد که با تصحیح و تعلیقات آن می‌توان ضمن دستیابی به ویژگی های سبکی آن، جایگاه مؤلّف را در ادبیّات، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری از هم عصران، به مسائل و معتقدات صوفیانه که در این اثر انعکاس یافته است دست پیدا کرد. در این مقاله ضمن پرداختن به معرّفی کلّی این اثر و مؤلّف آن، سعی شده است به مهمّ‌ترین ویژگی های سبکی، ادبی وعرفانی آن پرداخته شود. روش تصحیح در این اثر بر مبنای نسخة اساس است که یک نسخه را اساس تصحیح قرارداده و هرگاه نقص و نادرستی و یا اشتباه محرزی درآن باشد، به کمک ضبط نسخه بدل مرتفع می شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

99 - تاملی فلسفی - سلوکی درباره ماره ونسبت آن با انسان در فلسفه بودایی با تاکید بر سنت ترواده
امیرحسین فرخزاد نیا هاتف سیاهکوهیان

مواجهه بودا و ماره در دین بودایی به مثابه بزرگترین نبرد سلوکی بودا در راه روشنشدگی، همواره برای سالک بودایی الگویی الهام بخش و راهگشا در سلوک طریقت عرفانی بوده است. این مواجهه را می‌توان در ساحتی گسترده تر، یعنی ساحتی که در آن انسان یگانه بازیگر عالم امکان است و در راه چکیده کامل

مواجهه بودا و ماره در دین بودایی به مثابه بزرگترین نبرد سلوکی بودا در راه روشنشدگی، همواره برای سالک بودایی الگویی الهام بخش و راهگشا در سلوک طریقت عرفانی بوده است. این مواجهه را می‌توان در ساحتی گسترده تر، یعنی ساحتی که در آن انسان یگانه بازیگر عالم امکان است و در راه تعالی معنوی ناچار باید به این جدال تن در دهد، نیز مطرح کرد. مقاله حاضر با بازخوانی و تحلیل این مواجهه دیالکتیک، ضمن تبیین نبردگاه اصلی آن، و همچنین شناخت ماره به عنوان سد راه سلوک انسان بودایی در رسیدن به سعادت، به واکاوی ابعاد وجودی قطب خیر و شر درون انسان در سنت بودایی پرداخته، و از آنجا که بهترین و اصیل‌ترین قرائت از آیین بودایی، سنت ترواده یا هینهیانه است، با تاکید بر آموزههای این سنت و متون بنیادین آن به رمزگشایی نشانه های واژگانی و اندیشگانی روایتهای مربوط به این مواجهه در متون بودایی پرداخته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

100 - بررسی آراء و دیدگاه‌های سلوک عرفانی آیت الله شاه آبادی (ره) با تاکید بر فطرت
فیروزه ابراهیمی فرج الله براتی مریم بختیار علی اکبر افراسیاب پور

موضوع فطرت یکی از مباحث اساسی و مهم بین علما و اندیشمندان است. هدف پژوهش حاضر نیز بررسی آراء و دیدگاههای سلوک عرفانی آیت الله شاه آبادی(ره) با تاکید بر فطرت است. روش پژوهش حاضر توصیفی ـ تحلیلی بر اساس منابع کتابخانه ای است. یافته های پژوهش نشان میدهد شاه آبادی با استناد چکیده کامل

موضوع فطرت یکی از مباحث اساسی و مهم بین علما و اندیشمندان است. هدف پژوهش حاضر نیز بررسی آراء و دیدگاههای سلوک عرفانی آیت الله شاه آبادی(ره) با تاکید بر فطرت است. روش پژوهش حاضر توصیفی ـ تحلیلی بر اساس منابع کتابخانه ای است. یافته های پژوهش نشان میدهد شاه آبادی با استناد به هفت امر فطری و مجموعا در قالب ده برهان، به اثبات واجب پرداخته است. وی از دو طریق، با استناد به فطرت، به اثبات نبوت و امامت عامه می پردازد که این هم از نوآوریهای اوست. شاه آبادی پای نظریه فطرت را به مباحث نفس شناسی و حکمت عملی نیز گشوده و برای تجرد نفس و ارائه راهکار عملی برای سیر و سلوک، به مقتضیات فطرت تمسک کرده است. در مجموع رهیافت آیت الله شاه آبادی در مسئله فطرت بیشتر دورن دینی و احیانا آمیخته با رویکرد ذوقی و عرفانی است و به همین دلیل بیشتر بر مویدات قرآنی تمسک جسته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

101 - تمثیل و نماد پیر در داستان سی مرغ و سیمرغ از منطق الطیر عطار
منیژه پولادی امیرحسین همتی عطا رادمنش

تجلی روح الهی در وجود انسان کامل را در عرفان به عشق به ذات حق تعبیر می‌کنند. در عرفان روح انسان در حال تعالی و سلوک به سوي حق است. انسان کامل در آخرین مرحلۀ سلوک (فنا) حقیقتی خداوند وار همچون سی مرغ عطار و سالکان واصل درآثار عرفانی می‌یابد. در عرفان مهم‌ترین ملاک سلوک س چکیده کامل

تجلی روح الهی در وجود انسان کامل را در عرفان به عشق به ذات حق تعبیر می‌کنند. در عرفان روح انسان در حال تعالی و سلوک به سوي حق است. انسان کامل در آخرین مرحلۀ سلوک (فنا) حقیقتی خداوند وار همچون سی مرغ عطار و سالکان واصل درآثار عرفانی می‌یابد. در عرفان مهم‌ترین ملاک سلوک سالک، برخورداری وی از حضور پیری صاحب نفس و مرشدی دستگیر است. پدر، مرشد یا شیخ در عرفان، با بصیرت و روشنگري و تیزبینی سالکان و انسان‌ها را به صورت عام به سوي تهذیب نفس، حفظ منش و اخلاق دعوت می‌کند. عطار نیشابوری، شاعر و عارف بزرگ قرن ششم و هفتم، تمثیل را به عنوان پایه و اصل داستانهایش قرار داده است. وی در منطق الطیر معانی و مضامین بلند عرفانی از جمله مضموم پیر را به بهترین وجه در قالب تمثیل و نماد ارائه داده است. اهمیت حضور پیر و راهنما در نشان دادن راه به سالک، ضرورت پژوهش در این موضوع را ایجاد می‌کند. هدف از این پژوهش آن است که با روش توصیفی ـ تحلیلی وگردآوری کتابخانه‌ای به تبین تمثیل و نماد پیر و بیانِ نقشِ هدایتگری و ارشادی آن بپردازد و جنبه‌هاي دانایی، رهبری و مراد بودن آن را در شخصیت هدهد، در داستان سی‌مرغ و سیمرغ از منطق الطیر عطار، نمایان و تحلیل سازد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

102 - صفیر سیمرغ در کارگاه عنکبوت
شهین اوجاق علی زاده

در این مقاله سخن از شیخ اشراق ، شهاب‌الدین سهروردی است که به صفیر سفیر عالم معرفت، شهید طریق غربت، سیمرغ قاف الفت، شهاب ثاقب افق آسمان حکمت، شهره است. این پژوهش به مقام صفیر سیمرغ می‌پردازد. بررسی و تحلیل اندیشه‌ای سترگ در اثری بزرگ، که به ظاهر رساله‌ای مجمل در عرفان و چکیده کامل

در این مقاله سخن از شیخ اشراق ، شهاب‌الدین سهروردی است که به صفیر سفیر عالم معرفت، شهید طریق غربت، سیمرغ قاف الفت، شهاب ثاقب افق آسمان حکمت، شهره است. این پژوهش به مقام صفیر سیمرغ می‌پردازد. بررسی و تحلیل اندیشه‌ای سترگ در اثری بزرگ، که به ظاهر رساله‌ای مجمل در عرفان و بیان مدارج سلوک و اسرار معرفت است. این رساله در جای‌گاه کتابی مبسوط است که گویا به ضرورت تعلیم به صورت کوتاه و موجز درآمده است. پرونده مقاله

فهرست مقالات سلوک

سکوی نشر دانش

پیوندهای سایت

مراکز مرتبط

پشتیبانی

صفحات رسمی