سیمای عرفان در شعر خواجوی کرمانی
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
مهدیه چراغی
1
(دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، ایران.)
احمد ذاکری
2
(دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران)
کلید واژه: وحدت وجود, خواجو, هفت وادی سیر و سلوک, تجلی, حالات و مقامات,
چکیده مقاله :
خواجوی کرمانی، در طریق معرفت گام نهاده، با اقتدا به پیر روشن‌ضمیر خود، شیخ کازرونی، طریقه‌ی «مرشدیه» را برگزید و به‌سانِ یک سالک، راهِ «عطار»، «مولوی» و «ابن عربی» در پی گرفته، عشق را از عقل برتر شمرد و شیوه ذوقی و سکری را در پیش گرفت تا به شناخت حق، منجر گردد. هدف نگارنده از نگارش این مقاله به دست دادن مضامین عرفانی شعر خواجو می‌باشد که وی با پشتِ‌سر گذاشتن مقامات و حالات، به هفت وادی سیر و سلوک گام می‌نهد و طریق مجاهده‌ی درونی و برونی می‌سپارد تا حلاوت فناء فی‌اللّه و بقاء باللّه بچشد. آن گاه راضی به رضای دوست، تقدیر را بر تدبیرش مقّدم می‌دارد، زهد ریایی را سالوسی بیش نمی‌شمارد و طریقه‌ی ملامتی را در عرفان به استخدام می‌گیرد. وی هم‌چون دیگر عرفا، معتقد است که به‌واسطه تجلی نور حق است که عالم هستی به وجود آمده و سرانجام باید به عالم بالا عروج کرده و به اصل خود بازگردیم؛ پس انسانی که پرتوی از نور حق است و در حکم عالم صغیر، شایسته است که وقت، غنیمت شمرده و به معرفت خود- که در مقام خلیفه الهی است- مشغول گردد و مرگ اختیاری برگزیند و به حسن معاد امیدوار باشد و با دیدن هر نقش از نقاش هستی، زنجیره کثرت را در امتداد وحدت شمارد تا به وحدت وجود رسد و در عین حال طریق میانه برگزیند تا مبادا گرفتار تشبیه ناشایست شده و وجود حق را از هر نوع صفتی منزه و مبرا بدارد.
KhajooKermani was a scholar whose poetry dealt with ethical issues. He was influenced by his master, Sheikh Kazerooni, and adopted the school of Morshediyeh-the school in which the followers believed in ethical values. He followed the school of ethics such as other contemporary scholars including Attar, Molavi, and Ibn-Al-Arabi. They believed love is superior to logic and wisdom. He developed his conception of ethics to arrive at the knowledge of absolute fact-God. The purpose of this study was to review the Khajoo’s poems to discover the ethical concepts he reflected in his poetry. His poems showed that he passed the seven theological steps towards God and reached God’s knowledge which helped him merged with the absolute familiarity with God. This was made through efforts and exercises that any religious person should pass to make God satisfy. Hypocrisy and showing off could be the main obstacles of arriving at this position. He then followed the style of ethical meditation in which he merged in God. He believed that the universe was created based on the God’s love and the Holy Spirit. Thus we should try to follow ethical values in the world and with training and meditation leave the earthly world through seven stages of spiritual journey and settle in the spiritual world. This is the ultimate goal of human beings created by God. Therefore the follower may choose his own death and leave his earthly life to meet God’s throne and refer to the first place in which he dwelled before coming to this Earth. Human beings are carrying the God’s spirit and this can help them to return to their origin. They should cleanse their sprits through meditation and then go to the unity in which they become one again in front of God.
