موانع معرفتی کمال در مثنوی معنوی
محورهای موضوعی : اسطوره
محمدعلی خالدیان
1
(عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد آزادشهر)
کلید واژه: معرفت, سلوک, کمال, ریاضت, خودشناسی,
چکیده مقاله :
اهل سلوک و رهروان وادی حقیقت، رسیدن به قلة رشد و شکوفایی معرفت را کمال می‌نامند. البته مفهوم کمال به تناسب ادراک و استعداد مستعدان و طالبان، متفاوت و به اصطلاحِ اهل فلسفه، مفهومِ ذات مراتب تشکیک است، اما برای رسیدن به نور معرفت و حصول کمال، که نتیجه تهذیب اخلاق و تصفیة باطن و گسیختگی از عالم ظاهر و پیروی از پیران راستین است، باید موانعی که به‌عنوان پردة شهود و سد تکمیل نفس و یا حجاب حق است، از میان برداشت. از این موانع با عنوان ورطه‌های هولناک هوا و هوس و عقبات سلوک نام برده‌اند که پیمودن سنگلاخ سلوک را بر سالک سخت می‌گرداند و تا سالک آن موانع را نشناسد و از خود سلب نکند، نمی‌تواند به مقام معرفت برسد، زیرا جز از راه توسل به پیران راستین و ریاضت و مبارزه با هوای نفس، رسیدن به حقیقت ـ که کمال است ـ امکان ندارد و تنها سلوک است که آفتاب معرفت و کمال را در جهان جان طالع می‌دارد و جان در بندِ آدمی را بر پهناور گسترة جهان محیط می‌سازد و این مقیم تیره تن و محدودة جسم را به بال آزادگی بر بام جهان‌بینی نامحدود می‌نشاند.موانعی که مانع انجذاب سالک حقیقتند، دو دسته‌اند: برخی از آنها جنبة معرفتی و روانی دارد که موانع معرفتی‌اند مانند حسد و بخل و غفلت و غم و غصه و کفر و شرک و یأس و دنیادوستی؛ و گروه دیگر جنبة عملی و در میدان عمل نمایش عملی دارند مانند تکبر و غیبت و انجام کارهای منافی عفت و نفاق و توسل به سبب و ندیدن مسبب و غیره، که سد معبر سالک و خار راه اویند، و مولوی در مثنوی این موانع را شناسایی کرده و در تقریر مطالب و مَطاوی بحث‌های عرفانی و پرش و پردازش معانی بلند سلوک، به آنها پرداخته و این مقاله نیز مواردی از آن موانع را بررسی کرده است.
In order to attain recognition and perfection, Gnostics and the followers of the Truth have made some suggestions to their disciples such an self-discipline and purification, as well as some preventive factors not to be followed by the disciples. As one of the most distinguished Gnostics of the 7th century (A.D), Molānā Jalal Al-Din, in his Masnavi suggests some effective ways to the disciples to be followed, which lead them to perfection. He also introduces the obstacles which prevent the holy traveler (Sālek) from attaining to perfection. The obstacles may be classified as follows: Corporal and worldly attachments such as wealth, appetite, carnal desire etc. Ego-centric thoughts such as pride, envy, boasting etc. By recognizing these obstacles, the holy traveler (Sālek) can reach the peak of perfection. The factors mentioned will be discussed in the present essay.
_||_
