بررسی تطبیقی مراحل سلوک در منطق‌الطیر عطار و یوگاسوتره‌های پاتنجلی

محورهای موضوعی : اسطوره

علی صادقی شهپر ¹ (گروه ادیان و عرفان- دانشکده الهیات- دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان- همدان- ایران)
رضا صادقی شهپر ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان)

تاریخ دریافت : 1394/03/03 تاریخ پذیرش : 1394/03/03 تاریخ انتشار : 1392/04/01

کلید واژه: فنا, منطق‌الطیر عطار, یوگاسوتره‌های پاتنجلی, مقامات سلوک, سمادهی,

چکیده مقاله :

مراحل سلوک در یوگاسوتره، هشت مرحله و در منطق‌الطیر عطار هفت وادی است. سالک طریقت در هر دوی آنها ابتدا از شریعت، اخلاقیات شرعی و قواعد انضباطی آغاز می‌کند و به مراحل لطیف‌تر سلوک قدم می‌نهد و پس از عبور از این مراحل به نوعی یگانگی و به اصطلاح، فنا (در منطق‌الطیر) یا سمادهی (در مکتب یوگا) می‌رسد؛ با این تفاوت ساختاری که سالک عرفان اسلامی در پی وحدت با خداوند است اما سالک یوگایی در پی وحدت با خویشتن. این مقاله آموزه‌های عرفانی در یوگاسوتره‌ها و منطق‌الطیر را با تأکید بر وادی‌های هفت‌گانه و مراحل هشت‌گانة سلوک به صورت تلفیقی مورد بررسی و مقایسه قرار می‌دهد و اختلافات و اشتراکات آنها را بیان می‌کند.

چکیده انگلیسی:

Mystical stages in Yoga Sutras are eight stages,and in Manteq-altayr of  Attar are seven places. The pilgrims of both of these paths begin their works with religious law, ethics and discipline rules to reach to the more subtle stages of mysticism. After passing these stages, the pilgrims achieve the “unity”, or a kind of “Fanā” (i.e. annihilation) in Manteq- altayr, and “Samadehi” in Yoga; the difference between them lies in the fact that the pilgrim of Islamic mysticism seeks unity with God, but the pilgrim of Yoga seeks unity with himself. This article tries to compare mystical doctrine in Yoga Sutras and Manteq-altayr to show their similarities and differences.  

منابع و مأخذ:

کتابنامه

ابونصر سراج، عبدالله بن علی. 1382. اللمع فی التصوف، تصحیح نیکلسون، ترجمه مهدی محبتی. چاپ اول، تهران: اساطیر.

ایستوپ، آنتونی. 1382.  ناخودآگاه. ترجمه شیوا رویگریان. تهران: نشر مرکز.

چاترجی، ساتیش چاندرا و دریندراموهان داتا. 1384. معرفی مکتب های فلسفی هند، ترجمه فرناز ناظر زاده کرمانی، چاپ اول، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.

انصاری، خواجه عبدالله. 1363. صدمیدان. به اهتمام قاسم انصاری. تهران: طهوری.

ریتر، هلموت. 1379. دریای جان. ج2. ترجمه عباس زریاب خویی و مهر آفاق بایبوردی. تهران: الهدی.

زینر، روبرت چارلز. 1388. عرفان هندو و اسلامی. ترجمه نوری سادات شاهنگیان. تهران: سمت.

شایگان، داریوش. 1375.  ادیان و مکتبهای فلسفی هند. ج2. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.

ــــــــــــــ . 1384. آیین هندو و عرفان اسلامی. ترجمه جمشید ارجمند. چاپ دوم. تهران: فرزان.

صادقی شهپر، علی. 1387. «روش شناسی عرفان تطبیقی»، مجله علمی و پژوهشی پژوهشنامه ادیان، سال دوم. شماره چهارم.

ــــــــــــــــــــ .1390. مقامات سلوک در مکتب یوگا و عرفان یوگا. رساله دکتری رشته ادیان و عرفان. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.

عطار نیشابوری، فریدالدین محمد. 1384. منطق‌الطیر. تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی. چاپ دوم. تهران: سخن.

ـــــــــــــــــــــــــــــ .1386. مصیبت نامه. تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی. چاپ دوم. تهران: سخن.

غزالی، ابوحامد محمد. 1382. کیمیای سعادت. ج2. به کوشش حسین خدیو جم. تهران: علمی و فرهنگی.

فروزانفر، بدیع الزمان. 1374. شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطار. چاپ دوم. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

نصر، سید حسین. 1382. آموزه‌های صوفیان. چاپ اول. تهران: قصیده‌سرا.

یاکوبس، هانس. 1376. حکمت شرق و روان درمانی غرب. ترجمه جلال ستاری. تهران: سروش.

یونگ، کارل گوستاو. 1379. یوگا (مجموعه مقالات). ترجمه جلال ستاری. تهران: میترا.

 

English References

Anand, Sudhir. 2002. The Essence of the Hindu Religion. New Delhi: UBSPD.

Dasgupta, S. N. 1927. Hindu Mysticism. Chicago: Open Court Publishing Co.

____________. 1973. Yoga as Philosophy and Religion, Delhi;Patna.

____________. 1974. Yoga Philosophy, Delhi, Patna.

Eliade, Mircea. 1958. Yoga Immortality and Freedom. Trans. By Willard R. Trask. New York: Pantheon Books.

___________. 1975. Patanjali and Yoga, Trans. Charles Lam markmann, New York.

Mukerji, P.N. 1977. Yoga Philosophy of  Patanjali. India: University of Calcutta.

Woods, James Haughton. 1966. The Yoga-System of   Patanjali. Delhi: Patna.

Zaehner, R. C. 1969. Hindu and Muslim Mysticism, New York.

English References

Anand, Sudhir. 2002. The Essence of the Hindu Religion. New Delhi: UBSPD.

Dasgupta, S. N. 1927. Hindu Mysticism. Chicago: Open Court Publishing Co.

____________. 1973. Yoga as Philosophy and Religion, Delhi;Patna.

____________. 1974. Yoga Philosophy, Delhi, Patna.

Eliade, Mircea. 1958. Yoga Immortality and Freedom. Trans. By Willard R. Trask. New York: Pantheon Books.

___________. 1975. Patanjali and Yoga, Trans. Charles Lam markmann, New York.

Mukerji, P.N. 1977. Yoga Philosophy of  Patanjali. India: University of Calcutta.

Woods, James Haughton. 1966. The Yoga-System of   Patanjali. Delhi: Patna.

Zaehner, R. C. 1969. Hindu and Muslim Mysticism, New York.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

References

'Atār Neishābouri, Sheikh Farid-oddin. (1994/1373H). Mosibatnāmeh. Ed. By MohammadRezā Shafiꞌi-e Kadkani. 2^nd ed. Tehran: Sokhan.

------------------------------------------------. (2009/1388SH). Manteq-otteir. Ed. By MohammadRezā Shafiꞌi-e Kadkani. 2^nd ed. Tehran: Sokhan

Chatrjy, Satish Chāndrā & Dryndrā, Mohān dātā. (2005/1384SH). Mo'arefi-e maktab-hā-ye falsafi-e Hend (Introduced the philosophical schools of India). tr. by Farnāz Nāzerzādeh-ye Kermāni.1^st ed. Qom: Motāle'āt va tahghighāte adyān.

Easthope, Antony. (2003/1382SH). Nākhodāgāh (The unconscious). TR. By Shivā Rouigariān. Tehran: Markaz.

Frouzānfar,Badiꞌ-ozzamān.(1974/1353SH). Sharh-e ahvāl o naqd o tahlil-e āsār-e Sheikh Farid-oddin Mohammad ꞌAtār-e Neishābouri. 2^nd ed. Tehran:Anjoman-e āsār o mafākher-e farhangi.

Ghazzāli, Abu-hāmed Mohammad. (2003/1382SH). Kimyā-ye Sa'ādat. With the efforts of Hosein Khadiv Jam. Vol. 2. Tehran: 'Elmi o Farhangi.

Jacobs, Hans (1997/1376SH). Hekmat-e sharq o ravāndarmāni-e gharb (Sagesse orientale et psychothérapie occidentale: contribution à une étude comparée de psychologie et de métaphysique). Tr. By Jalāl Sattāri. Tehran: Soroush.

Jung, carl Gustav. (2000/1379SH). Yougā (Majmou'e-ye Maqālāt) (Yoga: Collection of Articles). Tr. By Jalāl Sattāri. Tehran: Mitrā.

Ritter, Helmut. (1995/1374SH). Daryā-ye jān.(Das meer der seele: mensch, welt und gott in den geschichten des FariduddinAttar). Tr. By 'Abbas-e Zaryāb-e Khoei & MehrĀfāq-e Bāybordi. Vol. 2. 1^st ed. Tehran: Al-Hoda.

Sādeqi Shahpar, Ali. (2009/1387SH). “Ravesh-shenāsi-e 'Erfān-e tatbiqi”, In  Pazhouheshnāme-ye adiān Journal. No. 4.

_______________. (2011/1390SH). Maqāmāt-e solouk dar maktab-e Yoga o 'erfān-e Yoga. Ph.d. Theses In IAU, Science & Research Branch.  

Shāyegān, Dārioush. (1996/1375SH). Adiān va Maktab-hā-ye falsafi-e Hend (Indian religions and philosophy schools). 2nd. ed. vol.2. Tehran : Amirkabir.

_______________. (2005/1384SH). Āein-e Hendou o 'erfān-e Eslāmi (Les relations de l'hindouismeet du soufismed'après le Majma' al-Bahrayn de DaraShokuh). Tr. By Jamshid Arjmand. 2^nd ed. Tehran: Farzān.

Zaehner, Robert Charles. (2000/1379SH). 'Erfāne Hendou o Eslām (Hindu and Muslim Mysticism). Tr. By NouriSadāt-e Shāhangiān. Tehran: Samt.