-
دسترسی آزاد مقاله
1 - روایت «روز» قتل خلیفه دوم در منابع شیعی: ارزیابی سندی و متنی روایت نهم ربیعالاول
علیرضا فلاحی قهرودی سید محمد علی ایازی مهدی مهریزی کاظم قاضی زادهدر برخی از منابع شیعی روایتی با تفاوت هایی در زنجیره نهایی و نام راویان نقل شده مبنی بر اینکه نهم ربیعالاول روز قتل خلیفه دوم و بزرگترین عید و جشن بوده و درآن برای همه مردم ازگناهان رفع قلم شدهاست. در این مقاله این روایت از جنبه سندی و متنی ارزیابی و نقد شده چکیده کاملدر برخی از منابع شیعی روایتی با تفاوت هایی در زنجیره نهایی و نام راویان نقل شده مبنی بر اینکه نهم ربیعالاول روز قتل خلیفه دوم و بزرگترین عید و جشن بوده و درآن برای همه مردم ازگناهان رفع قلم شدهاست. در این مقاله این روایت از جنبه سندی و متنی ارزیابی و نقد شده است. بنابر یافته ها مصادر و راویان اسناد این روایت، مجهول و ناشناختهاند و در برخی از منابع سند دارای اختلاف نام راویان و انقطاع طولانی است، لذا اسناد روایت ضعیف و بیاعتبار است. متن روایت نیز فاقد فصاحت و هماهنگی بوده و مغایر با قرآن، سنت قطعی، مسلمات تاریخی، بدیهیات عقلی، و اجماع است. همچنین انتساب صدور آن به خداوند، پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) مردود است. این درحالی است که اساسا منابع اصیل شیعه و سنی بر تاریخ بیستوششم ذیالحجه برای قتل خلیفه دوم اجماع دارند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - امامت شیعی و مشروعیت تبارشناختی
محمد احمدی منشمشروعیت تبارشناختی، یعنی خویشاوندی با رسول خدا حضرت محمد(ص)، یکی از پایه های نظریه امامت شیعی در کنار نص و فضیلت های شخصی است و ازآنجاکه اهمیت مفهوم خویشاوندی برای عموم مسلمانان قابل درک و پذیرش بود، جایگاه مهمی در بحث ها و مجادله های سیاسی و فرقه ای پیرامون امامت پید چکیده کاملمشروعیت تبارشناختی، یعنی خویشاوندی با رسول خدا حضرت محمد(ص)، یکی از پایه های نظریه امامت شیعی در کنار نص و فضیلت های شخصی است و ازآنجاکه اهمیت مفهوم خویشاوندی برای عموم مسلمانان قابل درک و پذیرش بود، جایگاه مهمی در بحث ها و مجادله های سیاسی و فرقه ای پیرامون امامت پیدا کرد. مسأله مقاله حاضر بهطور کلی عبارت از این است که از چشم انداز فرهنگ خویشاوندی و نظام حقوقی پیشااسلامیِ عرب ها، جانشینی علی(ع) پس از پیامبر چگونه سنجیده می شد و دیدگاه علویان و شیعیان درباره انتقال رهبری امت از پیامبر به علی(ع) و سپس فرزندان او و فاطمه(س) با چه دشوارههایی روبهرو بود؟ به سخن دیگر آیا مطابق معیارهای عرف پیشااسلامی، علی(ع) و فرزندان او از دختر پیامبر میراث بران طبیعی جایگاه پیامبر به شمار می آمدند یا نه؟ بررسی این مسأله پیش از هر چیز در گرو شناخت روابط و اصطلاح های خویشاوندی در فرهنگ اعراب و همچنین شناسایی موقعیت علی(ع)، فاطمه(س) و سپس حسن بن علی(ع) و حسین بن علی(ع) در شبکه مناسبات تبارشناختی و سرانجام واکاوی دشواره های مربوط به آن است، کاری که همراه با توضیح دو گزارش تاریخی مربوط به سده دوم هجری انجام خواهیم داد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - مفاهیم بنیادین اندیشه شیعه در آثار مناقب فارسی اهلسنت قرون هفتم تا نهم هجری
اویس خادم لو محمد حاجی تقیمناقبنگاری یکی از گونههای نگارش حدیث است. گسترش تشیع، تعمیق پیوند تشیع و تصوف، خلأ امامت در جامعه (با غیبت آخرین امام شیعیان و سقوط خلافت عباسی) و رشد گفتمان مهدویت، سبب تحول در مناقبنگاری شد. این تحول به رشد مذاهب فکری در اهلسنت با گرایشهای شیعی انجامید و در آثا چکیده کاملمناقبنگاری یکی از گونههای نگارش حدیث است. گسترش تشیع، تعمیق پیوند تشیع و تصوف، خلأ امامت در جامعه (با غیبت آخرین امام شیعیان و سقوط خلافت عباسی) و رشد گفتمان مهدویت، سبب تحول در مناقبنگاری شد. این تحول به رشد مذاهب فکری در اهلسنت با گرایشهای شیعی انجامید و در آثار صاحبان مذاهب اهلسنت نیز تحول ایجاد شد. این تحقیق با طرح چگونگی تحولات معنایی و نقش عوامل مذهبی، سیاسی و اجتماعی، در پی پاسخگویی به این پرسش است که چگونه مفاهیم بنیادین اندیشه شیعه در مناقبنگاریهای فارسی اهلسنت قرون هفتم تا نهم بهنفع تشیع متحول شد؟ در این پژوهش مشخص شده در آثار مناقب این دوره، گرایش به ادبیات تقدسگرایانه روندی صعودی داشته است. همچنین مفاهیمی چون عترت و قرابت، تولی و تبری و شفاعت گسترش یافت پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - تحلیل جنبش سربداران بر پایه نظریه کنش جمعی چارلز تیلی
علی بحرانی پور عبداله فاضلی سجاد کاظمی علی لجماورک مرادیتلفیق تاریخ و نظریه در شمار روش هایی است که بسیاری از محققان، از جمله تاریخ نگاران و جامعه شناسان بدان توجه نشان داده اند. چارلز تیلی از جامعه شناسانی است که برای نشان دادن نحوه عمل الگوهای جامعه شناسانه از مواد تاریخی استفاده کرده است. نگارندگان این مقاله جنبش اجتماعی چکیده کاملتلفیق تاریخ و نظریه در شمار روش هایی است که بسیاری از محققان، از جمله تاریخ نگاران و جامعه شناسان بدان توجه نشان داده اند. چارلز تیلی از جامعه شناسانی است که برای نشان دادن نحوه عمل الگوهای جامعه شناسانه از مواد تاریخی استفاده کرده است. نگارندگان این مقاله جنبش اجتماعی سربداران در ایران سده هشتم هجری را بر پایه نظریه کنش جمعی وی مورد تحلیل قرار داده اند. ابتدا مفاهیم مرتبط با کنش جمعی چون منافع، سازمان، بسیج، کنش جمعی، نیز مفاهیم فرصت، تهدید، سرکوب و تسهیل شناسایی، استخراج و شرح داده شده ، سپس بر اساس این مفاهیم به تحلیل عناصر درونی جنبش سربداران یعنی تأثیر منافع اقتصادی، نقش دراویش متصوفه، سازمان فتیان، مذهب تشیع و منابع مؤثر بر بسیج نیروهای سربداران، نیز عوامل عینی چون شرایط سرکوب و یا تسهیل در تقابل میان گروه های چالشگر سربداران و جامعه سیاسی ایلخانان پرداخته می شود. روش مورد استفاده در این مقاله تطبیقی است؛ و یافته های حاصل از آن، تداوم تعدی های مالیاتی مضاعف در تشخیص منافع؛ نقش طریقت های صوفیه، مذهب تشیع، و سازمان فتوت و ارتباط نزدیک میان نیروهای اجتماعی آن به عنوان سازمان جنبش؛ و نقش سیاسی چنین نیروهایی به عنوان عمده منبع بسیج، نیز تجزیه حکومت ایلخانان و عدم توانایی و تجهیز نظامی در سرکوب مخالفان و گروه های مدعی، شرایط تسهیل کننده جنبش سربداران را نشان می دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - حکومتگران و تحولات مذهبی آذربایجان (از برافتادن ایلخانان تا برآمدن صفویان)
مهدی عبادیدر فاصله زوال ایلخانان تا پیدایش صفویان بر اثر تحولات مختلف سیاسی، اجتماعی و مذهبی، به تدریج نفوذ مذهب اهل سنّت در ایران، از جمله آذربایجان روی به کاهش نهاد. از این رو، مقارن تشکیل دولت صفوی، وضع مذهبی آذربایجان، برای تغییر مذهب مساعدتر بود. در کنار این تحول، دولت های چکیده کاملدر فاصله زوال ایلخانان تا پیدایش صفویان بر اثر تحولات مختلف سیاسی، اجتماعی و مذهبی، به تدریج نفوذ مذهب اهل سنّت در ایران، از جمله آذربایجان روی به کاهش نهاد. از این رو، مقارن تشکیل دولت صفوی، وضع مذهبی آذربایجان، برای تغییر مذهب مساعدتر بود. در کنار این تحول، دولت های مختلف حاکم بر آذربایجان در این دوره، نه تنها سیاست های مذهبی متعصبانهای در حمایت از تسنن اتخاذ نکردند، بلکه جلایریان و قراقویونلوها، تا بدان حد با شیعیان همدلی نشان دادند که از آن ها به عنوان دولت های شیعی یاد میشود. در این پژوهش، سعی شده با ارائه تصویری از روند تحولات مذهبی درآذربایجان، چگونگی فراهم آمدن زمینهها ی تحول مذهب از تسنن به تشیع در این خطّه در دوره مذکور، تبیین گردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - ظهور و سقوط چَکان در کشمیر (962- 993هـ )
مریم معینینیا هادی عالمزادهخاندان چَک در عهد حکومت راجه سهه دیو (701-720هـ) به این سرزمین مهاجرت کردند و شاخه ای از آنان به رهبری پاندوچک در تراهه گام مقیم شدند و در مقام سپاهی و مناصب اداری به خدمت سلاطین شاهمیری درآمدند و با ورود میرشمس الدین محمد عراقی به کشمیر، به مذهب امامیه گرویدند. این مقا چکیده کاملخاندان چَک در عهد حکومت راجه سهه دیو (701-720هـ) به این سرزمین مهاجرت کردند و شاخه ای از آنان به رهبری پاندوچک در تراهه گام مقیم شدند و در مقام سپاهی و مناصب اداری به خدمت سلاطین شاهمیری درآمدند و با ورود میرشمس الدین محمد عراقی به کشمیر، به مذهب امامیه گرویدند. این مقاله بر آن است تا چگونگی برآمدن و سقوط شاخه شیعی مذهب این خاندان و نقش و عملکرد آنان را در تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشمیر به روش توصیفی تحلیلی و بر اساس متون تاریخی، بهویژه بهارستان شاهی، بررسی کند. چکان هر چند دوره کوتاهی (962-993هـ) بر سرزمین کشمیر حکومت کردند؛ اما به رغم تمامی اختلافات و منازعات داخلی و تهاجمات مکرر مغولان هند/ بابریان، توانستند با بسط اقتدار خویش و انجام اقدامات مؤثر، مذهب تشیع را در این سرزمین چنان گسترش دهند، که تا امروز باقی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - هویت بخشی به مقابر اهل بیت در فلسطین تحت حاکمیت فاطمیان
ایمان اربابیاین مقاله مروری برپایه کتاب شیعیان در فلسطین: از دوران طلایی میانه تا عصر حاضر نوشته ی. فریدمن، نگاشته شده و با بهره گیری از منابع و مطالعات دیگر تکمیل شده است. فاطمیان پس از آنکه رویای دستیابی به شرق اسلامی، به ویژه عراق، سرزمین دربردارنده آرامگاه های اصلی شیعه، ر چکیده کاملاین مقاله مروری برپایه کتاب شیعیان در فلسطین: از دوران طلایی میانه تا عصر حاضر نوشته ی. فریدمن، نگاشته شده و با بهره گیری از منابع و مطالعات دیگر تکمیل شده است. فاطمیان پس از آنکه رویای دستیابی به شرق اسلامی، به ویژه عراق، سرزمین دربردارنده آرامگاه های اصلی شیعه، را بربادرفته دیدند، در قلمرو خویش، شام و مصر، دست به بازآفرینی و هویت بخشی به شماری از مقابر اهل بیت زدند. از این روی آنها اقدام به بنیاد زیارتگاههای نمادین در فلسطین کردند؛ ازاینرو در چهار شهر راهبردی فلسطین: عکا، طبریه، عسقلان و الخلیل چهار آرامگاه برپاساختند. افزون بر کسب مشروعیت سیاسی-مذهبی، فاطمیان به دنبال جذب شیعیان و ایجاد فضایی مناسب جهت رقابت با حاکمان سنی بغداد، عباسیان و سلجوقیان، بودند. از نظر راهبردی موقعیت این اماکن مذهبی چهار رأس یک مستطیل را نمایش میداد که به خوبی میتوان دریافت که فاطمیان در پی کسب پایگاههای معتبر شیعی در سراسر منطقه فلسطین بودند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - مستشرقان و مهاجرت علمای جبل عامل به ایران در دوره صفوی
فهیمه مخبر دزفولیچکیده علت واهمیت مهاجرت علمای جبل عامل به ایران در دوره صفویه، محل بحث مستشرقان است که در دهههای اخیر سبب ایجاد دو گرایش بین آنها شده است. گروهی با نظریه سنتی خاورشناسان که اولین بار توسط ادوارد براون مطرح شده موافقند. وی با تأکید بر اهمیت این رویداد در تاریخ صفویه، ع چکیده کاملچکیده علت واهمیت مهاجرت علمای جبل عامل به ایران در دوره صفویه، محل بحث مستشرقان است که در دهههای اخیر سبب ایجاد دو گرایش بین آنها شده است. گروهی با نظریه سنتی خاورشناسان که اولین بار توسط ادوارد براون مطرح شده موافقند. وی با تأکید بر اهمیت این رویداد در تاریخ صفویه، علت دعوت شاه اسماعیل از علمای جبل عامل و مهاجرت آنان به ایران را کمبود علما و منابع شیعی در ایران دانسته است. بیشتر مستشرقان متقدم صفویپژوه مانند راجر سیوری و آلبرت حورانی و از پژوهشگران جوانتر خانم رولا ابیساب از جمله طرفداران این نظریه هستند. گروهی نیز با اندرو نیومن استاد دانشگاه ادینبورو موافقند که اهمیت این مهاجرت را کمتر دانسته و علت روی آوردن شاه اسماعیل به علمای جبل عامل را عدم استقبال علمای شیعه ایران و بحرین از دعوت وی میداند. به این ترتیب اکنون ابیساب و اندرو نیومن در واقع نمایندگان این دو گروه از مستشرقان شناخته میشوند. به نظر میرسد تفاوت دیدگاههای مستشرقان در این مورد برگرفته از تفاوت در چارچوبهای مطالعاتی آنان باشد. در حالی که اندرونیومن با استفاده از استنادات تاریخی بیشتر به تحولات سیاسی-مذهبی خصوصا در قالب تعارض اصولی- اخباری توجه دارد، ابیساب با استفاده از همان اطلاعات تاریخی، موضوع را از منظری متفاوت و در قالب رقابت و دشمنی صفوی- عثمانی بررسی میکند نگارنده در این مقاله با بررسی هر دو دیدگاه مستشرقان کوشیده است تا به یک جمعبندی بین این دو دیدگاه دست یابد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - احکام رسانه از منظر فقه شیعه
محمد رسول آهنگران سید محمد مهدی محققیکی از ادعاهای علماء و رجال مسلمان، کامل بودن دین اسلام است. آنها بر اساس متن قرآن مجید منبع اصلی این دین معتقدند این دین، قابلیت پاسخگویی به مسائل پیشروی مسلمانان و غیر مسلمانان را در هر زمانی دارد؛ با توجه به تغییرات سده های تاریخی، این پاسخ گویی در صورتی مقبول عامه چکیده کاملیکی از ادعاهای علماء و رجال مسلمان، کامل بودن دین اسلام است. آنها بر اساس متن قرآن مجید منبع اصلی این دین معتقدند این دین، قابلیت پاسخگویی به مسائل پیشروی مسلمانان و غیر مسلمانان را در هر زمانی دارد؛ با توجه به تغییرات سده های تاریخی، این پاسخ گویی در صورتی مقبول عامه قرار خواهد گرفت که تفاسیر و برداشت ها نسبت به مسائل مستحدثه مناسب و به روز شوند. از مهم ترین مسائلی که امروزه بشر با آن مواجه شده است؛ مسئله رسانه است. این مسئله و زوایای مختلف آن چنان فراگیر و گسترده شده که در همه ابعاد زندگی بشر ورود پیدا کرده و در کوچک ترین و شخصی ترین بعد نیز ردپای این مسئله به چشم می خورد. عالمان دین برای مواجهه متدینین خود با این مسئله، به استخراج احکام متناسب با آن پرداخته و تکالیف شرعی پیروان دین خود را برای آنها تبیین می کنند. عالمان و مجتهدان جهان تشیع نیز برای مسائل مبتلابه هم کیشان خود احکامی صادر کرده اند. احکام صادره این موضوع را می توان ذیل احکام خمسه به 4 بخش دسته بندی کرد. این نوشته به تشریح موضوع، استفتائات آن و جواب های در نظر گرفته شده برای این چهار بخش می پردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - دورنمای حقوقی ازدواج موقت
محمد اسدی مهماندوستیاین مقاله در پی آن است تا نشان دهد نکاح منقطع از ابتدا در اسلام مشروع شناخته شده است.برخی آن را جزء سنن پیش از اسلام می دانند که اسلام آن را قبول کرده است و به اصطلاح جزءاحکام امضایی است. به هر تقدیر حلیت متعه در آغاز دین اسلام مورد توافق همه مذاهب اسلامیاست و به فقه شی چکیده کاملاین مقاله در پی آن است تا نشان دهد نکاح منقطع از ابتدا در اسلام مشروع شناخته شده است.برخی آن را جزء سنن پیش از اسلام می دانند که اسلام آن را قبول کرده است و به اصطلاح جزءاحکام امضایی است. به هر تقدیر حلیت متعه در آغاز دین اسلام مورد توافق همه مذاهب اسلامیاست و به فقه شیعه اختصاص ندارد. برای مثال ابن حزم اندلسی از فقهای مشهور اهل سنت درموسوعة فقهی خویش به نام المحلی قبول می کند که متعه در آغاز اسلام رواج داشته و مشروع بودهاست. اما مانند بقیة فقهای اهل سنت آن را منسوخ م یداند و معتقد است که نکاح متعه جایز نیست.زیرا خداوند از لسان رسول خویش آن را تا روز رستاخیز نسخ قطعی و حرام مؤبد کرده است. شیعهنظریة نسخ قرآن را ب ه واسطة سنت و به ویژه نسخ آن را، با استناد به اخبار آحاد ظنی قبول ندارد ومعتقد است که عدم نسخ حکم متعه در حقوق شیعه اجماعی است. به طور کلی از مجموع گفت ههایمخالفان و موافقان چنین استنباط می شود که رگ ههایی از حقیقت در سخنان هر دو گروه وجود دارداما هیچ کدام تصویر روشنی از ماهیت صحیح متعه و کاربرد عملی آن ندارند پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - هندسه مدیریت در فرهنگ و تمدن شیعه (با استفاده از راست مغزی و چپ مغزی)
دکتر عماد افروغ دکتر علی نوری مطلقاین پژوهش سعی د ارد با استفاده از الگوهای رفتاری راست مغزی و چپ مغزی، به بررسی هندسه ی مدیریتی جوامع شیعه و شناخت مؤلفه ها و نحوه ارتباط و تعامل میان عناصر مدیریتی موجود در فرهنگ و تمدن شیعه به عنوان یک سیستم بپردازد . پژوهشگر با استفاده از روش مدل سازی ریاضی به ارائه چکیده کاملاین پژوهش سعی د ارد با استفاده از الگوهای رفتاری راست مغزی و چپ مغزی، به بررسی هندسه ی مدیریتی جوامع شیعه و شناخت مؤلفه ها و نحوه ارتباط و تعامل میان عناصر مدیریتی موجود در فرهنگ و تمدن شیعه به عنوان یک سیستم بپردازد . پژوهشگر با استفاده از روش مدل سازی ریاضی به ارائه هند سه مدیریتی موجود در فرهنگ و تمدن شیعه و شناسایی روند همگرایی و نقطه تعادل اساسی سیستم پرداخته است . این پژوهش یک پژوهش بنیادی محسوب شده و به روش موردی - زمینه ای انجام گرفته است . پژوهش حاضر با استفاده از یک پرسشنامه ی باز و یک پرسشنام ه ی بسته، نظرات 15 نفر از اساتید و خبرگان رشته های مختلف حوزه و دانشگاه مختلف را جمع آوری نموده و پس از تجزیه و تحلیل، فرضیه ها را اثبات و به ارائه یک الگوی مدیریتی پرداخته است . پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
12 - مقامات و احوال در مأثورات امام علی(ع) تا سدة پنجم
زهرا ابراهیمی ابوالفضل محمودیصوفیه مراحل و کیفیات مدارج سیر و سلوک خود را با عنوان حال و مقام طبقهبندی کردهاند که نشاندهندة موقعیت باطنی سالک و میزان پیشرفت و تعالی اوست. با توجه به جایگاه ارزندة امام علی(ع) در اسلام، متون متقدم تصوف نقل قولهای فراوانی را از آن حضرت در بر دارند و بسیاری از مفاه چکیده کاملصوفیه مراحل و کیفیات مدارج سیر و سلوک خود را با عنوان حال و مقام طبقهبندی کردهاند که نشاندهندة موقعیت باطنی سالک و میزان پیشرفت و تعالی اوست. با توجه به جایگاه ارزندة امام علی(ع) در اسلام، متون متقدم تصوف نقل قولهای فراوانی را از آن حضرت در بر دارند و بسیاری از مفاهیم عرفانی را که در تصوف مطرح میشود، میتوان در قرآن کریم و تعلیمات و سخنان امام علی(ع) ملاحظه نمود. صوفیان به درستی تشخیص دادند که بعضی فرمایشهای حضرت مستعد برداشتی عرفانی هستند. عرفا از طریق منابع روایی رسمی و از طریق سنتی شفاهی به مأثورات حضرت دسترسی داشتهاند. به خصوص مضامینی که از طریق اخیر نقل شدهاند حتی در متون شیعی هم مستندی نداشته و جزو منابع قابل توجه برای شناخت حضرت هستند. از نظر آماری، مأثورات امام در همة مفاهیم مربوط به مقامات و بیشتر اصطلاحات مربوط به احوالات مورد اتکا بودهاند. البته، با توجه به کثرت نظامهای مطرح توسط صوفیه، در این تحقیق کتاب مرجع اللمع فی التصوف ملاک خواهد بود که میتواند سهم حضرت را در تبیین مفاهیم و قابلیت اقتباسات عرفانی از فرمایشهای حضرت را نشان دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
13 - تأثیر و جایگاه میر شمسالدین عراقی در منطقة کشمیر
گل آرا داورپناهمیر شمسالدین عراقی از ایرانیانی است که مانند سیدعلی همدانی سالها در کشمیر زندگی کرد. او دوبار به کشمیر سفر کرد. او توانست در عصر سلاطین مسلمان کشمیر، در اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری با تلاش و اشتیاق فراوان، منشأ تحولات مهم تاریخی، فرهنگی، اجتماعی در منطقه کشمیر چکیده کاملمیر شمسالدین عراقی از ایرانیانی است که مانند سیدعلی همدانی سالها در کشمیر زندگی کرد. او دوبار به کشمیر سفر کرد. او توانست در عصر سلاطین مسلمان کشمیر، در اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری با تلاش و اشتیاق فراوان، منشأ تحولات مهم تاریخی، فرهنگی، اجتماعی در منطقه کشمیر گردد که نتایج آن تا هماکنون آشکار است. او مبلّغی با روحیة انقلابی بود که با آشنایی عمیقی که از منطقه کشمیر داشت و با حمایت شخصیتهای مهم مذهبی چون بابا علی نجار و دولتمردان بانفوذی چون ملک موسی رینه و کاجی چک و مریدانش، توانست بخش بزرگی از مردم کشمیر و بَلتِستان را به طریقة نوربخشیه و مذهب تشیع دعوت کند. در مقاله حاضر ضمن شناساندن شمسالدین عراقی که شامل مباحثی است چون نام و نسب و زادگاه و استادان و مذهب و اقدامات عراقی و ...، نقش تأثیرگذار و دستاوردهای او در منطقه کشمیر بررسی میگردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - امام علی(ع) در متون صوفیه (با تأکید بر متون تصوف تا قرن پنجم قمری)
زهرا ابراهیمی ابوالفضل محمودیسیمای امام علی(ع) در تألیفات صوفیه بازتاب یافته است و بر این اساس میتوان متون تصوف را جزو منابع شناخت حضرت بهشمار آورد. در این مقاله با تأکید بر چهار عامل تأثیرگذار در ذهنیت صوفیه نسبت به امام علی(ع)، کوشش شده است تا تصویر ایشان از حضرت بررسی شود. این چهار عامل عبارتن چکیده کاملسیمای امام علی(ع) در تألیفات صوفیه بازتاب یافته است و بر این اساس میتوان متون تصوف را جزو منابع شناخت حضرت بهشمار آورد. در این مقاله با تأکید بر چهار عامل تأثیرگذار در ذهنیت صوفیه نسبت به امام علی(ع)، کوشش شده است تا تصویر ایشان از حضرت بررسی شود. این چهار عامل عبارتند از: الف- اوصاف شخصیِ امام علی(ع) در روایات و احادیث مورد استفادة صوفیه که اغلب ماخوذ از منابع سنی هستند. ب- نسبت امام علی(ع) با خلفا. ج- کرامات منقول از حضرت در متون عرفانی. د- تصویر امام علی(ع) در خوابها و رویاهای صوفیه. مطالب فوق بر اساس ماثورات امام در متون متصوفه تا قرن پنجم قمری بررسی شده است. قابل ذکر است که در جمعبندی این مباحث میتوان دریافت که درک صوفیان از مقام حضرت تا اندازة زیادی به تصورات شیعی از امام علی(ع) نزدیک بوده و بر این مبنا، میتوان بر تقریب هر چه بیشتر میان تصوف و تشیع تأکید کرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - آموزه بدهیستوه و امام در سنّت بودایی مهایانه و تشیع اثنیعشری
الهه صفری دره یی ابوالفضل محمودیمفهوم انسان‎آرمانی در بودایی مهایانه و تشیع اثنیعشری دارای اهمیت است. انسان‎ آرمانی مهایانه، بدهیستوه است که مسیر بوداگی و اشراق خود را با بیداردلی بدهیچیتَّه آغاز و با عهد و سوگند برای رهایی خود و همة موجودات ذیشعور، قدم در مسیر سلوک گذاشته و با طی طریق در چکیده کاملمفهوم انسان‎آرمانی در بودایی مهایانه و تشیع اثنیعشری دارای اهمیت است. انسان‎ آرمانی مهایانه، بدهیستوه است که مسیر بوداگی و اشراق خود را با بیداردلی بدهیچیتَّه آغاز و با عهد و سوگند برای رهایی خود و همة موجودات ذیشعور، قدم در مسیر سلوک گذاشته و با طی طریق در منازل بهومیهای دهگانه موانع و حجابها کِلِشَهها را کنار نهاده و در هر منزل کمال پارمیتا متناظر با آن منزل را کسب مینماید. بدهیستوه در آخرین مرتبه سلوک میتواند به ‎رهایی غایی نیروانه بپیوندد اما به‎دلیل مهرورزی کَرونا بیمنتهای خود از ورود به ‎آن خودداری و در دایرة تناسخ سنساره باقی میماند تا از سایر موجودات دستگیری کند. کامل ترین مصادیق انسان‎آرمانی در تشیع، پیامبر خاتم و امامان معصوم هستند که از جایگاهی رفیعی برخوردارند. در باور شیعیان، ائمه برگزیدة خدا، آیینة تمامنمای حق، واسطهی مُلک و ملکوت، خلیفةالله، آراسته به ‎تمامی فضایل بشری و هادی انسانها به‎سوی کمال حقیقی که همان فلاح یا رهایی در سیاق اندیشه اسلامی است، هستند. در این مقاله به دنبال شباهت‎ها و تفاوت‎های انسان آرمانی در ابعاد مختلف در هر دو سنت دینی هستیم. پژوهش حاضر نشان می دهد باور به ‎بدهیستوه و امام در سنت بودایی و شیعی بهرغم وجود تفاوت‎هایی در مبانی، دارای شباهت‎های قابل توجهی در ویژگی‎ها و کارکرد هستند که مقایسه آن‎ها را معنادار میسازد؛ عصمت، علم بیمنتها، قدرت‎های اعجازآمیز، نقش و هدایت تکوینی و تشریعی و مرجعیت خواستهها و توسلات مردم از جمله این همانندیها است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - بررسی و تحلیل مبانی اعتقادی طریقت بکتاشیه
محمد حسن رازنهان محمد بیطرفان تقی شیردلاصول اعتقادی بکتاشیان بر سه پایه استوار شده است: آموزه هاى صوفیانه مبتنى بر تأویل و مسامحه،تعالیم شیعیانه مبتنى بر حب على (ع) و اهل بیت و بهره گیرى از آموزه هاى دیگر ادیان، به ویژهتثلیث مسیحی. یافته های پژوهش حاکی از این است که پژوهشگران حوزه تاریخ تصوف وجغرافیای فکری آ چکیده کاملاصول اعتقادی بکتاشیان بر سه پایه استوار شده است: آموزه هاى صوفیانه مبتنى بر تأویل و مسامحه،تعالیم شیعیانه مبتنى بر حب على (ع) و اهل بیت و بهره گیرى از آموزه هاى دیگر ادیان، به ویژهتثلیث مسیحی. یافته های پژوهش حاکی از این است که پژوهشگران حوزه تاریخ تصوف وجغرافیای فکری آسیای صغیر، برداشت ها و تأویلات گوناگونی از سیر طریقت بکتاشیه به دستمی دهند، که در پاره ای از مواقع تصویر مبهمی را از گذار تاریخی این فرقه ترسیم می کند. در واقع،دگردیسی مبنای اعتقادی طریقت بکتاشیه حاصل ساختار جغرافیای طبیعی و سیاسی، تساهل وتسامح فکری و نیز شکل گیری و عملکرد مکاتب فکری بعضاً غالیانة آسیای صغیر بود . از این رو،تأثیر طریقه های صوفیه و همچنین آموزه های شمنیسم، دین بودایی و مسیحیت در طریقت بکتاشیه،به جامعه ناهمگون نژادی، فرهنگی و دینی آسیای صغیر باز می گردد. هدف این پژوهش بررسی وتحلیل مبانی اعتقادی فرقه بکتاشیه، با تأکید بر تأثیرات جامعه دینی آسیای صغیر بر این فرقه است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
17 - تشیع امامی و پیدایش طریقت علوی- بکتاشی در آناتولی
فهیمه مخبر دزفولیپیدایش طریقت علوی- بکتاشی در آناتولی حاصل تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی گستردهای بود که در دوران سلجوقیان روم رخ داد. عوامل متعددی چون گرایشهای مذهبی ترکان در ماوراءالنهر، حضور شیوخ و سرسلسلههای صوفی در آناتولی و حضور فرهنگ یونانی و دین مسیحیت در منطقه به ه چکیده کاملپیدایش طریقت علوی- بکتاشی در آناتولی حاصل تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی گستردهای بود که در دوران سلجوقیان روم رخ داد. عوامل متعددی چون گرایشهای مذهبی ترکان در ماوراءالنهر، حضور شیوخ و سرسلسلههای صوفی در آناتولی و حضور فرهنگ یونانی و دین مسیحیت در منطقه به همراه سیاستهای فرهنگی شاهان سلجوقی، در شکلگیری طریقت علوی-بکتاشی نقش داشتند. باتوجه به کثرت شعائر شیعی در مراسم علوی- بکتاشی این پرسش مطرح میگردد که تشیع در آغاز پیدایش طریقت علوی بکتاشی چه نقش و سهمی داشته است. در این مقاله با نگاهی به اوضاع سیاسی آناتولی، احتمال ارتباط رهبران اولیه علوی- بکتاشی چون باباالیاس، بابااسحاق و حاج بکتاش ولی با جریانهای شیعه در این دوره بررسی میشود؛ سپس به جستوجوی عقائد و شعائر شیعی در آثار اولیه بکتاشی چون مقالات حاج بکتاش ولی، الفوائد، مناقب نامههای بکتاشی، نفسها و آثاری چون مناقب القدسیه و مناصب الانسیه، تاریخ عاشق پاشازاده و شقایق النعمانیه پرداخته و سرانجام، اعتقادات اصلی تشیع چون حدیث غدیر، چهارده معصوم، فروع دین و... با عقاید کنونی پیروان طریقت علوی-بکتاشی مقایسه میگردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
18 - تأملی در پیوند تاریخی بایزید بسطامی با امام جعفرصادق (ع)
محمد جواد شمسبایزید بسطامی از بزرگ ترین و پرآوازه ترین عارفان سدة دوم و سوم هجری است، که بیشترتذکره نویسان و نویسندگان صوفی و همچنین بسیاری از عالمان شیعی بر ارتباط او با امام جعفرصادق (ع) تأکید کرده و گفته اند که او مدتی سقای آن حضرت (ع) بود؛ با این همه برخی ازمحققان معاصر از لحاظ چکیده کاملبایزید بسطامی از بزرگ ترین و پرآوازه ترین عارفان سدة دوم و سوم هجری است، که بیشترتذکره نویسان و نویسندگان صوفی و همچنین بسیاری از عالمان شیعی بر ارتباط او با امام جعفرصادق (ع) تأکید کرده و گفته اند که او مدتی سقای آن حضرت (ع) بود؛ با این همه برخی ازمحققان معاصر از لحاظ تاریخی دربارة این ارتباط تردید کرده اند. اما با توجه به این که در سده هاینخستین-سده های دوم تا چهار مه افراد متعددی با کنیه بایزید و نام طیفور وجود داشته اند که ظاهراًهمگان از خاندان او بوده اند؛ چنین می نماید که اقوال و نظریات آنان و شرح احوالشان درهم آمیختهباشد. در حالی که برخی از اقران بایزید، از جمله ابراهیم ستنبه، در سده دوم می زیسته اند، وبرادرزادة بایزید، ابوموسی، نیز که در حدود نیمه سده سوم فوت کرده، هنگام وفات بایزید، بیست ودو ساله بوده است؛ افزون برآن، برخی تعالیم و سخنان بایزید نیز برگرفته شده و یا شبیه تعالیم ائمهاطهار (ع)، مخصوصاً امام جعفر صادق (ع)، است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
19 - نگرشی تطبیقی از منظر محتوایی به غدیریههای علاء الدین حلّی و شهریار
علی تاری قرطاول رسول دهقان ضادعلاءالدین حلّی(786م) و سید محمد حسین بهجت تبریزی(1285ش) هر دو از شاعران نامور زبان و ادب عربی و فارسی به شمار می آیند که همواره ارادت خاصّه خود را نسبت به اهل بیت(ع) ابراز داشته اند. در پژوهش حاضر، نگارندگان با هدف تطبیق غدیریه های فارسی و عربی(موردپژوهی غدیریه دو شاعر چکیده کاملعلاءالدین حلّی(786م) و سید محمد حسین بهجت تبریزی(1285ش) هر دو از شاعران نامور زبان و ادب عربی و فارسی به شمار می آیند که همواره ارادت خاصّه خود را نسبت به اهل بیت(ع) ابراز داشته اند. در پژوهش حاضر، نگارندگان با هدف تطبیق غدیریه های فارسی و عربی(موردپژوهی غدیریه دو شاعر) و با روش توصیفی- تحلیلی به جنبههای مشترک در موضوع غدیر و مسأله امامت و خلافت به حق ایشان و مدح امام علی(ع) و بیان دلاوریها و رشادتهای آن حضرت، و همچنین جایگاه ادبیات ملتزم نزد دو شاعر پرداخته اند. از نتایج مهم پژوهش حاضر می توان به بررسی موشکافانه حادثه غدیر خم نزد هر دو شاعر و تأکید بر حقانیت امامت علی ابن ابی طالب، دفاع از مظلوم و دعوت به آگاهی مردم، بسامد تشبیه و استعاره در غدیریه، دلاوری های علی(ع) در جنگ بدر و اُحُد و ذکر حوادث کربلا اشاره کرد که در شعر شهریار و علاء الدین حلّی نمایان است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
20 - تحلیل مفاهیم مرتبط با اثبات عقلی موعودگرایی در تفاسیر قرآنی اهل سنت و تشیع
ماشاءالله بخشی سید عادل نادر علی مهریار شبابیبررسی مفاهیم قرآن کریم بسیار حائز اهمیت است به خصوص هنگامی که با منطق و استدلال و تفسیر قرآن به قرآن همراه باشد. این مقاله با تأکید بر تفاسیر اهل سنت و تشیع، به مواردی مهم مانند موعودگرایی و موعودباوری که با سرنوشت بشریت گره خورده است، میپردازد و بیش از 65 آیه در آنها چکیده کاملبررسی مفاهیم قرآن کریم بسیار حائز اهمیت است به خصوص هنگامی که با منطق و استدلال و تفسیر قرآن به قرآن همراه باشد. این مقاله با تأکید بر تفاسیر اهل سنت و تشیع، به مواردی مهم مانند موعودگرایی و موعودباوری که با سرنوشت بشریت گره خورده است، میپردازد و بیش از 65 آیه در آنها وجود دارد که کاملاً نگاهی مشترک به موعودباوری دارند؛ با بررسی مفاهیم 10 آیه از آیات قرآن کاملاً مشهود است که فارغ از تفسیر و روایت در مورد این آیات با توجه به مفاهیم خود آیه و در کنار آن قرار دادن با مفهوم کلی قرآن کریم میتوان با استدلال و منطق آنچه مورد ادعای مفسران و تفسیرهای قرآن کریم که بیشتر یا روایی هستند یا منبعث از روایات میباشند دست یافت و نوعی مفهوم شناسی مستقل را به کار گرفت. مهمترین نتایج این تحقیق بیان میدارند که موعود باوری ضرورتی برای زنده بودن حضرت عیسی(ع)، و لزوم وجود موعود برای غلبه دین خداوند بر تمام ادیان و یکی شدن دین تمام مردم، با سبک مفهوم شناسی آیات مربوطه قابل اثبات است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
21 - حکمت در قرآن و رد پای تاریخی آن در تمدن اسلامی
محمد کریم حکمت آرا مهدی نجفی افراواژه حکمت دارای سابقهای قابل توجه در سنت عقلی و نقلی دین مبین اسلام بوده و از سه ویژگی مهم برخوردار است؛ یکی افاضی بودن آن است که خداوند به هر کس بخواهد اعطا میکند، دوم اینکه معرفتی وجودی است که درون انسان را متحول ساخته و او را به سوی تحولات عمیق وجودی سوق داده و منش چکیده کاملواژه حکمت دارای سابقهای قابل توجه در سنت عقلی و نقلی دین مبین اسلام بوده و از سه ویژگی مهم برخوردار است؛ یکی افاضی بودن آن است که خداوند به هر کس بخواهد اعطا میکند، دوم اینکه معرفتی وجودی است که درون انسان را متحول ساخته و او را به سوی تحولات عمیق وجودی سوق داده و منشأ خیر کثیر میشود، سوم دانائی منتهی و منجر به عمل است که نهتنها فکر و اندیشه را متحول میکند، بلکه زیست انسانی را در حوزه عمل هم متحول میسازد. حکمت از منظر مفسران اعم از تشیع و اهل سنت به حکم(درک، عقل)، نبوت، سنت، تفسیر کتاب(قرآن) و... تفسیر شده است اما از نظر نگارندگان بهترین مصداق آن در سنت فکری اسلامی همان فلسفه اسلامی بوده است. لذا در تفاسیر شیعه و سنی میخوانیم مراد از حکمت، آگاهی بر مصالح و مفاسد اشیا و افعال و اخلاق و عقاید است، خواه آثار دنیوی باشد، خواه آثار اخروی. همچنین حکمت گاه جنبه علمی دارد که از آن تعبیر به معارف عالیه میشود، گاه جنبه عملی دارد که از آن تعبیر به اخلاق و عمل صالح میگردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
22 - منتقدان حدیث شیعه؛ تحلیل موضوع و زمینههای پیدایش آن در ایران معاصر
شهرام داراب پور مهدی مهریزی سیدمحمدعلی ایازی مهرداد عباسیظهور منتقدان حدیث شیعه را میتوان جریانی دانست که در دوره معاصر با شعار بازگشت به قرآن، مبارزه با خرافات و اتحاد مسلمانان و کم رنگ کردن نقش سنّت در هندسه مسائل دینی در ایران شکل گرفت. مطالعه پیش رو بر آن است ضمن معرفی جریان منتقدان حدیث شیعه در دوره معاصر ایران و تفاوت چکیده کاملظهور منتقدان حدیث شیعه را میتوان جریانی دانست که در دوره معاصر با شعار بازگشت به قرآن، مبارزه با خرافات و اتحاد مسلمانان و کم رنگ کردن نقش سنّت در هندسه مسائل دینی در ایران شکل گرفت. مطالعه پیش رو بر آن است ضمن معرفی جریان منتقدان حدیث شیعه در دوره معاصر ایران و تفاوت آن با قرآنیّون، طیفها و گروههای مختلف این جریان فکری را برشمارد. سر آخر به طور مبسوط مهمترین زمینهها و علل پیدایش این جریان فکری که مربوط به گروههای دوم و سوم این جریان در این پژوهش میباشد را در دو قسمت زمینههای عام که عبارتاند از اصلاحات دینی در یهودیت و مسیحیت، آشنایی با تجدد و تمدن جهان غرب، آشنایی و ارتباط ایرانیان با متفکران نواندیش جهان عرب و زمینههای خاص که عبارتاند از تأثیرپذیری منتقدان حدیث شیعه از جریان وهابیت، پیدایش شخصیتهای روشنفکر و مهجوریّت قرآن میباشد را بیان کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
23 - تبیین جایگاه و نقش اربعین در ارتقای پرستیژ ژئوپلیتیکی تشیع
افشین متقی رضا ملاحسینی اردکانیامروزه در مباحث ژئوکالچر، پرداختن به تحرکات و اجتماعات بزرگ و اثرگذار به عنوان یکی از جلوههای پرستیژ ژئوپلیتیکی، اهمیت مطالعاتی فزایندهای یافته است. در میان شیعیان، زیارت از مناسک و شعائر بسیار مهم دینی است و در متون روایی شیعه تاکید زیادی بر آن شده است. اما وقتی روی چکیده کاملامروزه در مباحث ژئوکالچر، پرداختن به تحرکات و اجتماعات بزرگ و اثرگذار به عنوان یکی از جلوههای پرستیژ ژئوپلیتیکی، اهمیت مطالعاتی فزایندهای یافته است. در میان شیعیان، زیارت از مناسک و شعائر بسیار مهم دینی است و در متون روایی شیعه تاکید زیادی بر آن شده است. اما وقتی روی زیارت کربلا تکیه میشود، مسئله صرفاً جنبه فردی و معنوی ندارد و باتوجه به عقب سیاسی-هویتی واقعه عاشورا، کارکردهای سیاسی-اجتماعی این زیارت پررنگتر میشود. در این میان بر زیارت اربعین بیش از دیگر روزها تأکید شده و اربعین از این منظر، صرفاً یک آیین مذهبی و درون دینی نیست؛ بلکه باید آنرا آیینی انسانی، فراملیتی برشمرد که ظرفیتهای پیدا و پنهان آن میتواند در راستای ارتقای پرستیژ ژئوپلیتیکی شیعه در آغاز هزاره سوم اثرگذار باشد. حضور چنین جمعیتی برای شرکت در یک مراسم فی نفسه بسیار مهم و یک رویداد بزرگ میتواند تلقی شود. این مقاله که به شیوه توصیفی-تحلیلی گردآوری گردیده، با استفاده از مطالعات اسنادی وکتابخانهای و همچنین مشاهدات میدانی نگارندگان در چند دوره پیادهروی اربعین، در صدد است تا در قالب ادبیات علمی و تخصصی حوزه جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک، به این سوال پاسخ دهد که امروزه و در عصر جهانی شدن، پیادهروی اربعین چگونه توانسته است به ارتقای پرستیژ ژئوپلیتیکی تشیع کمک کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
24 - ژئوپلیتیک شیعه با تاکید بر نقش زائران حرم رضوی(مشهد مقدس)
محمدحسن نامی علی محمدپور مجید ولی شریعتپناهی اسفندیار حیدریپورچکیده در حال حاضر جمعیت مسلمانان جهان به بیش از یک میلیارد نفر رسیده است و بر اساس آماری که از سوی منابع مختلف ارایه شده، شیعیان بیش از20درصد این جمعیت یعنی جمعیتی بیش از200میلیون نفر را تشکیل میدهند. جمعیتی که با توجه به متأثر بودن آنها از انقلاب اسلامیایران و علا چکیده کاملچکیده در حال حاضر جمعیت مسلمانان جهان به بیش از یک میلیارد نفر رسیده است و بر اساس آماری که از سوی منابع مختلف ارایه شده، شیعیان بیش از20درصد این جمعیت یعنی جمعیتی بیش از200میلیون نفر را تشکیل میدهند. جمعیتی که با توجه به متأثر بودن آنها از انقلاب اسلامیایران و علاقه آنها به شهرهای مقدس از جمله مشهد، توانمندی خیلی خوبی را برای ایران و علایق ژئوپلیتیکی این کشور فراهم نموده است. در این مقاله با روش تحقیقی توصیفی- تحلیلی سعی شده است تا به اهمیت ایدئولوژی تشیع، به عنوان یک عنصر موثر بر ژئوپلیتیک شیعه، با تأکید بر زائران حضرت امام رضا(ع) پرداخته شود، امری که مبنای خودآگاهی و بیداری در انقلاب ایران و سایر جنبشهای اسلامی منطقه میباشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
25 - تشیع در شعر شاعران ایرانی عصر صفوی
فریدون طهماسبیتشیع پارهای از پیکرهی مستحکم و ریشه دار اسلام است. که نتیجهی شرایط و عوامل و حوادثی است که بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) و اتفاقات قرن اول هجری میباشد. اجتماع سقیفه، کشته شدن خلیفه سوم، اتفاقات جنگ صفین، و ظهور خوارج و همچنین شهادت امام حسین(ع) و پیدایش توابین از جمله چکیده کاملتشیع پارهای از پیکرهی مستحکم و ریشه دار اسلام است. که نتیجهی شرایط و عوامل و حوادثی است که بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) و اتفاقات قرن اول هجری میباشد. اجتماع سقیفه، کشته شدن خلیفه سوم، اتفاقات جنگ صفین، و ظهور خوارج و همچنین شهادت امام حسین(ع) و پیدایش توابین از جمله حوادث مهم و مؤثر در شکل گیری تشیع بودهاند. ایرانیان از همان ابتدا به این مذهب علاقهی خاصی نشان دادند. در طول قرنهای متمادی بعد از اسلام در برخی از مناطق ایران تشیع فعال بود، تا اینکه در ابتدای قرن دهم با روی کارآمدن صفویان، شاه اسماعیل صفوی، تشیع را مذهب رسمی ایران اعلام کرد و آن را در اغلب مناطق ایران گسترش داد. متناسب با این شرایط خاص مذهبی که در ایران شکل گرفت، ادبیات فارسی به ویژه شعر که شیوهی آن در این دوره موسوم به سبک هندی(اصفهانی) است، دچار تحولاتی شد که یکی از آنها رواج مدح و مرثیهی ائمه ی اطهار شیعه به عنوان موضوعی تازه در آن بود که در دیوان اکثر شعرا کم یا زیاد این موضوع دیده می شود. این مقاله به بررسی این پدیده، یعنی تاثیر تشیع در شعر شاعران ایرانی دروة صفویه می پردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
26 - «جلوة عرفانی امام علی (ع) در «گنج الله» فانی خویی
علی اکبر افراسیاب پورسید میرزا حسن زنوزی (1225-1172 ق) دیوانی موسوم به «گنج الله» دارد که در آن با دیدگاهی عرفانی به شخصیت امام علی (ع) نگریسته است. آن امام همام پیشوای عارفان و سرچشمة آموزههای آنان به شمار میآید که این امر در دیوان فانی خویی به خوبی جلوهگر شده است، یعنی موضوع اصلی سرود چکیده کاملسید میرزا حسن زنوزی (1225-1172 ق) دیوانی موسوم به «گنج الله» دارد که در آن با دیدگاهی عرفانی به شخصیت امام علی (ع) نگریسته است. آن امام همام پیشوای عارفان و سرچشمة آموزههای آنان به شمار میآید که این امر در دیوان فانی خویی به خوبی جلوهگر شده است، یعنی موضوع اصلی سرودههای او آموزههای عرفان اسلامی است و تکیة اصلی او در این مضامین به تفسیر باطنگرایانه و عرفانی از جایگاه مولای متقیان در حوزة معنویت میباشد. اشعاری که دربارة آن پیشوای الهی سروده در دو نکتة ایمان حقیقی و خلوص باطنی و عمل صالح و مراحل خودسازی و در نهایت تربیت انسان کامل قابل مطالعه است، در مجموع این آموزهها را جهت الگوگیری مطرح مینماید و به تحلیلهای دقیقی از حقایقِ معنویِ ایشان اشاره مینماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
27 - رابطه تشیع و تصوّف در آثار سید حیدر آملی(ره)
محمد مهدی باباپوراین مقاله به چند موضوع اساسی در خصوص یکی از مهمترین ارکان اندیشه عرفانی سید حیدر آملی پرداخته است. ابتدا به طور مشروح به انگیزه طرح این موضوع از سوی سید حیدر اشاره شده و سپس به بیان چگونگی رابطه بین تشیع و تصوف پرداخته است و مهمترین دستاور این نوشتار این است که سید حیدر چکیده کاملاین مقاله به چند موضوع اساسی در خصوص یکی از مهمترین ارکان اندیشه عرفانی سید حیدر آملی پرداخته است. ابتدا به طور مشروح به انگیزه طرح این موضوع از سوی سید حیدر اشاره شده و سپس به بیان چگونگی رابطه بین تشیع و تصوف پرداخته است و مهمترین دستاور این نوشتار این است که سید حیدر قائل به وحدت بین دو فرقه حقه تشیع و تصوف میباشد و این دو یک حقیقت واحد هستند، که انسان کامل باید به آن برسد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
28 - «مولانا و تشیع در غزلیات شمس»
تورج عقدایی نازلی عقداییهدف مقاله حاضرنشان دادن میزان علاقه مولانا به برخی عنصرهای مذهب تشیع است . اگر چه به رغم ادعای برخی از مسلمانان شیعی مذهب نمی توان او را شیعی دانست . نشانه هایی که از غزلیات شمس و دیگر آثار او یافتهایم، حکایت از آن دارد که این شاعر عارف به علی(ع) نه به مثابه خلیفه چه چکیده کاملهدف مقاله حاضرنشان دادن میزان علاقه مولانا به برخی عنصرهای مذهب تشیع است . اگر چه به رغم ادعای برخی از مسلمانان شیعی مذهب نمی توان او را شیعی دانست . نشانه هایی که از غزلیات شمس و دیگر آثار او یافتهایم، حکایت از آن دارد که این شاعر عارف به علی(ع) نه به مثابه خلیفه چهارم مسلمین؛ بلکه بسی فراتر از این به دلیل فضل و ویژگیهای اخلاقی این انسان کامل، عشق میورزد و به همین دلیل به آن چه با وی در پیوند است، گاه به صورت حقیقت و گاه به شکل نمادین اشاره می کند . از این گذشته ، مولانا به امام حسین (ع) و کربلا و شهادت ، هم در برخی از غزلیات خویش توجه نشان داده است. نکته دیگری که در این مقاله بدان پرداخته شده ، نوع تأثیرپذیری مولانا از این مقولههای آیینی است . زیرا در بسیاری از اشارتهای او میتوان دریافت که او نه آگاهانه و با دریافت تاریخی ، بلکه غالباً به گونه یی نا آگاهانه و بارویکردی اسطورهیی به این مسایل نگاه می کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
29 - تأثیر معنویت و عرفان در بین عالمان و صوفیان تشیعگرا در نیمه اول قرن نهم هجری
یوسف ظهوریان اردشیر اسدبیگی شهربانو دلبری علیرضا روحیاز ویژگی های بارز قرن نهم هجری از نظر مذهبی، رواج مذهب تشیع و اظهار قشر فرهنگی و فرهیخته نسبت به این مذهب بود. سیاست آزادی مذهبی تیموریان که ادامه سیاست مغولان بود. زمینه را برای تضارب آراء مهیا کرد. در این راستا مکتب تشیع که از پایه های اعتقادی استواری برخوردار بود، با چکیده کاملاز ویژگی های بارز قرن نهم هجری از نظر مذهبی، رواج مذهب تشیع و اظهار قشر فرهنگی و فرهیخته نسبت به این مذهب بود. سیاست آزادی مذهبی تیموریان که ادامه سیاست مغولان بود. زمینه را برای تضارب آراء مهیا کرد. در این راستا مکتب تشیع که از پایه های اعتقادی استواری برخوردار بود، با انگیزه های معنوی، الهی و عرفانی رشد چشمگیری کرد که درنهایت مقدمات تشکیل حکومت شیعی ایجادگردید. همچنین آرامش ایجادشده بعد از فتوحات تیمور و علاقه و احترام وی به علما، دانشمندان و صوفیان نیز مشاهده می گردد. دراین دوره عالمان یا شیعه بودند و اساس تألیفات خود را بر بعد عرفان و تشیع قرارمی دادند و اگر هم سنی بودند، سنی کم تعصب و یا متمایل به شیعه بودند. حال تلاش های عالمان و دانشمندان در دوره قبل و مقارن روی کار آمدن تیموریان برای ایجاد تشیع حائز اهمیت است که این پژوهش به آن می پردازد. شیوة این جستار (توصیفی - تحلیلی) می باشد. پرسش اصلی این تحقیق این است که آیا با مطالعۀ آثار دانشمندان این دوره می توان به دیدگاه های عرفانی آن ها در زمینه تشیع دست یافت؟ نتایج بررسی نشان می دهد که آثار امیرعلیشیرنوایی، خنجی، عبدالرحمن جامی و غیره از اهل سنت و متصوفه نمودی از عرفان و تشیع را در آثار خود دارند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
30 - واکاویی وضعیت و شخصیت شیخ هارون بن خمیس، فقیه حکومت قطبشاه
کاظم استادیسلاطین شیعه دکن، مشهور به قطبشاهیان، از 918 تا 1098 قمری در جنوب هند (گُلکُنده و حیدرآباد) فرمانروایى کردهاند. هفتمین فرمانروای این سلسله، سلطان عبدالله قطب شاه (م1083ق) میباشد، که از 1038 ـ 1083 قمری حکومت نموده؛ و نواب اصلی وی، علامی فهامی شیخ محمد بن خاتون (م1059ق چکیده کاملسلاطین شیعه دکن، مشهور به قطبشاهیان، از 918 تا 1098 قمری در جنوب هند (گُلکُنده و حیدرآباد) فرمانروایى کردهاند. هفتمین فرمانروای این سلسله، سلطان عبدالله قطب شاه (م1083ق) میباشد، که از 1038 ـ 1083 قمری حکومت نموده؛ و نواب اصلی وی، علامی فهامی شیخ محمد بن خاتون (م1059ق) بوده است. در دورۀ پیشوایی ابنخاتون، حوزۀ درسی مهمی در حیدرآباد تشکیل شده، که به مناسبت آن، اساتید و شاگردانی پرورش یافته و فعالیت داشتهاند. شاید مهمترین شخصی که در این حوزه علمیه از او یاد شده، شیخ هارون بن خمیس جزایری (م1047ق) است. اکنون شرح حال و ترجمهای از وی در دست نیست. در پژوهشی که انجام شد، مشخص گشت که: از وقایع زندگی شیخ هارون و خانوادهاش، اطلاعات چندانی در دست نیست؛ امّا میتوان بر اساس برخی از اسناد و نسخ خطی، اطلاعات و شرح حالی برای وی مطرح نمود. وی در حدود سال 1017ق از ایران به حیدرآباد هند و حکومت قطبشاهیان مهاجرت نموده است. شیخ هارون، مدرس حوزه علمیه لنگر فیض اثر حیدرآباد و فقیهی بیعدیل بوده، که قریب سی سال به نشر علم فقه در این منطقه اشتغال داشته؛ و آثار متعددی از خود باقی گذاشته است، که غالباً در حوزه فقه شیعی میباشندسلاطین شیعه دکن، مشهور به قطبشاهیان، از 918 تا 1098 قمری در جنوب هند (گُلکُنده و حیدرآباد) فرمانروایى کردهاند. هفتمین فرمانروای این سلسله، سلطان عبدالله قطب شاه (م1083ق) میباشد، که از 1038 ـ 1083 قمری حکومت نموده؛ و نواب اصلی وی، علامی فهامی شیخ محمد بن خاتون (م1059ق) بوده است. در دورۀ پیشوایی ابنخاتون، حوزۀ درسی مهمی در حیدرآباد تشکیل شده، که به مناسبت آن، اساتید و شاگردانی پرورش یافته و فعالیت داشتهاند. شاید مهمترین شخصی که در این حوزه علمیه از او یاد شده، شیخ هارون بن خمیس جزایری (م1047ق) است. اکنون شرح حال و ترجمهای از وی در دست نیست. در پژوهشی که انجام شد، مشخص گشت که: از وقایع زندگی شیخ هارون و خانوادهاش، اطلاعات چندانی در دست نیست؛ امّا میتوان بر اساس برخی از اسناد و نسخ خطی، اطلاعات و شرح حالی برای وی مطرح نمود. وی در حدود سال 1017ق از ایران به حیدرآباد هند و حکومت قطبشاهیان مهاجرت نموده است. شیخ هارون، مدرس حوزه علمیه لنگر فیض اثر حیدرآباد و فقیهی بیعدیل بوده، که قریب سی سال به نشر علم فقه در این منطقه اشتغال داشته؛ و آثار متعددی از خود باقی گذاشته است، که غالباً در حوزه فقه شیعی میباشند پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
31 - تشیع در آذربایجان و تاثیر آن بر روابط ایران و عثمانی در عصر صفوی بر اساس نظریه گفتمان لاکلا و موفه
سیدسعید جیواد سید حسن قریشی کرین محمدطاهر یعقوبی محمد صادق غلام جمشیدیآذربایجان در تاریخ ایران پیش از اسلام و دوران اسلامی از نظری سیاسی و سوق الجیشی و اقتصادی جایگاه و اهمیت ویژهای داشته و بخشی از هویت ایرانی بوده است، به ویژه نقش فرهنگی، مذهبی آن از زمان پیدایش آئین زرتشتی تا دوره صفویه و رسمیت یافتن مذهب تشیع قابل توجه بوده است. رسمیت چکیده کاملآذربایجان در تاریخ ایران پیش از اسلام و دوران اسلامی از نظری سیاسی و سوق الجیشی و اقتصادی جایگاه و اهمیت ویژهای داشته و بخشی از هویت ایرانی بوده است، به ویژه نقش فرهنگی، مذهبی آن از زمان پیدایش آئین زرتشتی تا دوره صفویه و رسمیت یافتن مذهب تشیع قابل توجه بوده است. رسمیت یافتن آئین تشیع که تلألوی آن در آذربایجان بوده است تاثیرات مهمی بر زندگی اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و نظامی ایران و همسایگان داشت. همسایه غربی ایران پس از تشکیل امپراتوری عثمانی، که ادعای رهبری جهان اسلام را میکرد با سیاست مذهبی ضدشیعی با صفویه در افتاد و زمینه را برای بروز اختلاف و جنگهای مذهبی بین ایران و عثمانی آماده ساخت، که سرزمین آذربایجان در این تقابل در خط مقدم جبهه قرار داشت و نقش مهمی در تحولات را ایفا میکرد، با این وجود آذربایجان تأثیر بسزایی در برقراری روابط فرهنگی و اقتصادی بین ایران و عثمانی داشته است. مقاله حاضر به بررسی تأثیرات و تأثرات آذربایجان و عثمانی در حوزه اعتقادی، فرهنگی، اجتماعی، هنری، علمی و سیاسی که پرداخته و نقش هنرمندان، دانشمندان آذری با بکار گیری از نظریه گفتمان در عثمانی مورد بررسی قررا داده است، گرچه این دانشمندان و هنرمندان در بحبویه جنگ یا در به صورت اسیری به عثمانی رفتند یا برده شده، ولی نقش آنان در عثمانی در برقرار ایجاد ارتباط و گفتمان قابل توجه بوده به مرور زمان موجب نزدیکی دو ملت به هم شده است. یاقته پژوهش به روش تحلیلی- توصیفی به شیوه کتابخانهای با بهره گیری از نظریه ی گفتمان لاکلا و موفه، نشان میدهد که جنگ با دشمنان خارجی به ویژه عثمانی بر روندگسترش و تحـول گفتمـان تشـیع در آذربایجـان مـوثر بوده و تشیع در آذربایحان بر امور فرهنگی، عقیدتی، علمی عثمانی تأثیر گذاشته است.کلمات کلیدی: آذربایجان، صفویه، امپراطوری عثمانی، تشیع، نظریه گفتمان، لاکلا و موفه. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
32 - بررسی استنادی شهادت محسن بن علی (ع) در متون تاریخی اهل تسنن و تشیع
اردشیر اسدبیگی بشیر سراجییکی از مسائلی که در تاریخ اسلام و تاریخ تشیع به وفور مورد بحث قرار گرفته و علمای اهل تسنن و تشیع پیرامون آن قلم زده اند، بحث از وجود یا عدم وجود محسن بن علی بن ابی طالب (ع) است؛ در کلام و روایات شیعی و در آثار و کلام اهل تسنن درباره وی سخن گفته شده و پیرامون تولد وی علم چکیده کاملیکی از مسائلی که در تاریخ اسلام و تاریخ تشیع به وفور مورد بحث قرار گرفته و علمای اهل تسنن و تشیع پیرامون آن قلم زده اند، بحث از وجود یا عدم وجود محسن بن علی بن ابی طالب (ع) است؛ در کلام و روایات شیعی و در آثار و کلام اهل تسنن درباره وی سخن گفته شده و پیرامون تولد وی علمای دو فرقه ی تسنن و تشیع اخباری را عنوان نموده و اطلاعاتی را به دست ما رسانده اند. از جمله این اطلاعات اخبار حاکی از طریقه ی نام گذاری محسن بن علی (ع) توسط پیامبر اکرم (ص)، ذکر ماجرای سقط شدن محسن (ع) در کتب تاریخی و روایی دو فرقه می باشدکه صحت آن ها نیاز به بررسی دقیق دارد. البته اطلاعات روایی و تاریخی فراتر از این رفته و از طریقه ی شهادت محسن بن علی، مکان و روز شهادت، محل دفن ایشان و شاهدان ماجرا گزارش داده است. حال سوال مهم و اصلی این است با این همه اخبار و شواهدی که به مارسیده چگونه عده ای دست به انکار و تحریف تاریخ می زنند و رویداد حتمی تاریخ را با گزارشات غیرمستند مخدوش می کنند. اخباری وجود دارد که خبر سقط محسن بن علی را قبل از واقعه می دهند، از جمله: خبر نبی اکرم (ص) پیرامون کشته شدن محسن (ع). اخباری وجود دارد که بعد از حادثه به ما رسیده، از جمله خبر سقط در کلام حضرت زهرا (س) و ائمه معصومین، اعتراف های عاملان واقعه وخبر واقعه در کلام و کتب اهل تسنن و تشیع. لذا در این مقاله سعی بر این است تا با تکیه بر منابع معتبر و دسته اول دو فرقه، در حد توان اخبار تاریخی به طور دقیق تحلیل شوند و وجود محسن بن علی ع برهمگان اثبات گردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
33 - شهادت ثالثه از بدعت تا وجوب
عبدالمجید حکیم الهیاذان یکی از مهم ترین شعائر هویت بخش دین مبین اسلام دانستهمی شود که از اعمال عبادی است. عنصر هویت بخش اذان در مذاهب اسلامی جلوه گر است که شاید مهم ترین آن در بین شیعیان، شهادت به ولایت امیرالمومنین (ع) است. عبادی بودن اذان که حذف و اضافه را در آن ناممکن می کنداز یک سو و چکیده کاملاذان یکی از مهم ترین شعائر هویت بخش دین مبین اسلام دانستهمی شود که از اعمال عبادی است. عنصر هویت بخش اذان در مذاهب اسلامی جلوه گر است که شاید مهم ترین آن در بین شیعیان، شهادت به ولایت امیرالمومنین (ع) است. عبادی بودن اذان که حذف و اضافه را در آن ناممکن می کنداز یک سو و هویت بخش بودن اذان در امور اجتماعی از دیگر سوی، بر اهمیت این پرسشمی افزایدکه:حکم فقهی شهادت ثالثه در اذان چیست؟. با توجه به مهم بودن این مسئله، پژوهش حاضر تلاش دارد تا با محوریت این پرسش که دیدگاه فقه شیعه در مورد شهادت ثالثه در اذان چیست و به لحاظ تاریخی چه مسائلی را از سر گذرانده است، ضمن مرور احکام مختلف شهادت ثالثه، به برخی مباحث تاریخی و روایی بپردازد که با قطعی دانستن استحباب آن،وجوب شهادت ثالثه را تقویت می کند. با این توجه، این پژوهش در پاسخ بهپرسش حاضر، با روش استنباط فقهی و مرور روایات،تلاش می کند با مرور احکام چهارگانهعدم جواز ذکر شهادت ثالثه، جزئیت و مستحبی بودن آن، مستحبی بودن و عدم جزئیت آن و در نهایت وجوب ذکر آن به تحلیل و بررسی هر یک از این احکام بپردازد و در نهایت با اثبات و قطعی دانستن استحباب ذکر شهادت ثالثه، وجه وجوب آن را نیز مورد بررسی قرار دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
34 - نقد و بررسی ادله عقلی وجوب دعوت به تشیع
مصطفی خدادادنژاد روح اله خدادادیدعوت غیر شیعیان به مذهب تشیع به عنوان یکی از وظایفی که در ذهن عموم شیعیان مرتکز است، حکمی از احکام شرعی تکلیفی را داراست. روایات وارد شده در مسئله جواز یا عدم جواز دعوت به تشیع دو دسته هستند. بیشتر این روایات نهی از دعوت به تشیع دارند. اما با غض نظر از روایات موجود در چکیده کاملدعوت غیر شیعیان به مذهب تشیع به عنوان یکی از وظایفی که در ذهن عموم شیعیان مرتکز است، حکمی از احکام شرعی تکلیفی را داراست. روایات وارد شده در مسئله جواز یا عدم جواز دعوت به تشیع دو دسته هستند. بیشتر این روایات نهی از دعوت به تشیع دارند. اما با غض نظر از روایات موجود در این باب، آیا می توان استدلال عقلی برای اثبات وجوب دعوت به تشیع اقامه نمود؟ هدف از این پژوهش نقد و بررسی وجوه عقلی متصور برای اثبات وجوب دعوت به تشیع است. محقق در این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی وجوه عقلی قابل طرح برای اثبات وجوب دعوت به تشیع را مورد کنکاش قرار داده است. از تحلیل داده ها این نتیجه حاصل شد که دعوت به تشیع مصداق قلع ماده فساد است؛ و قلع ماده فساد عقلاً حسن است و این حُسن عقلی ملازمه دارد با وجوب شرعی. سایر وجوه قابل طرح در این مسئله مورد مناقشه قرار گرفتند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
35 - نقش فقها و متکلمین قرن چهارم هجری در گسترش تشیع
دکتر سید مرتضی موسوی جاجرمیقرن چهارم هجری، به علت ظهور فقها و متکلمین بزرگ شیعی و نیز روی کار آمدن دولتهای شیعی چند و هم کاهش اقتدار خلافت عباسی – بزرگترین حامی جهان تسنن – یکی از ادوار درخشان و مشعشع تاریخ تشیع به شمار میرود. قبل از این عصر، مذهب تسنن، بر جهان اسلام غلبیت داشت. اما چکیده کاملقرن چهارم هجری، به علت ظهور فقها و متکلمین بزرگ شیعی و نیز روی کار آمدن دولتهای شیعی چند و هم کاهش اقتدار خلافت عباسی – بزرگترین حامی جهان تسنن – یکی از ادوار درخشان و مشعشع تاریخ تشیع به شمار میرود. قبل از این عصر، مذهب تسنن، بر جهان اسلام غلبیت داشت. اما در قرن چهارم با پیدایش دولتهای شیعی: آل بویه، مصر، حمدانیان زیدیه یمن، علویان طبرستان و. .. جریان به سود مذهب تشیع ورق خورد که بر اثر آن نفوذ شیعه در همه جا فراگیر گردید. پیدایش دولتهای شیعی ونیز تلاش و کوشش بیوقفه علماء شیعی، دو عامل مهم و اساسی در گسترش و توسعه تشیع در این برهه از زمان به شمار میرود. فعالیتهای فقها و متکلمین شیعه به اشکال مختلف به صورت: جمعآوری احادیث، تربیت شاگردان، تدوین فقه و کلام، مبارزه با بدعتها و انحرافات فکری، تأسیس حوزهها و مراکز علمی، بهرهبرداری از امکانات دولتی، تأسیس مساجد و برگزاری مراسم شیعی. .. خود نمایی نمود. نظر به اهمیت این موضوع، پژوهش حاضر بر آن است تا نقش و جایگاه متکلمین و فقها را در این رابطه، مورد بررسی و مطالعه قرار دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
36 - اوضاع مذهبی گیلان در عصر آل کیا
دکتر محمد کریم یوسف جمالیسرزمین گیلان همواره از دوران باستان تا دوره های جدید به دلیل جغرافیای طبیعی و ساختار نظام زمینداری و اجتماعی آن با سایر مناطق ایران متفاوت بوده است. پوشش طبیعی آن سبب شده است تا فاتحان بزرگ تاریخ به راحتی نتوانند به این ولایت راه یابند، بنابراین مخالفان سیاسی و مذهبی حک چکیده کاملسرزمین گیلان همواره از دوران باستان تا دوره های جدید به دلیل جغرافیای طبیعی و ساختار نظام زمینداری و اجتماعی آن با سایر مناطق ایران متفاوت بوده است. پوشش طبیعی آن سبب شده است تا فاتحان بزرگ تاریخ به راحتی نتوانند به این ولایت راه یابند، بنابراین مخالفان سیاسی و مذهبی حکومت از این موقعیت استفاده کرده و در این منطقه به ترویج آیین خود پرداختند. دین اسلام تا نیمه دوم قرن دوم نتوانست به سرزمین گیلان راه یابد. از این زمان مخالفان شیعِیِ خلافت عباسی توانستند با نفوذ به این منطقه به ترویج آیین های دیگر نظیر، اسماعیلیه، و تشیع امامی پرداختند. دودمان آل کیا پس از قدرت گیری در شرق گیلان به دلیل تعصب در مذهب زیدیه پس از دست یابی به قدرت، سایر گروههای مذهبی را مورد آزار و اذیت خود قرار دادند و عرصه را بر فعالیت آنها تنگ نمودند. یکی از مهمترین رویدادهای مذهبی در تاریخ گیلان، پناهنده شدن اسماعیل میرزا به لاهیجان و تأثیر آل کیا بر صفویه است. با توجه به قراین و شواهد، آل کیا تأثیر زیادی در تعمیم مذهب تشیع بر صفویه داشت. حکومت صفویه نیز در قرن دهم هـ.ق آل کیا را تحت فشار قرار داده و آنها را مجبور به پذیرش مذهب تشیع جعفری نمود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
37 - اسلام پذیری و تشیع مآبی در آناتولی
هادی امینیان احمد اشرفی محمد نبی سلیمورود اسلام و به دنبال آن، فرهنگ اسلامی به مناطق آسیای غربی، از نکات درخورتامل تاریخ اسلام است. هرچند اسلام توسط نظامهای سیاسی وارد این مناطق شد، اما نمودهای فرهنگی چون: مذاهب و آموزه های اعتقادی از طریق انتقال و تعامل خرده فرهنگ های بازمانده از تمدنهای شرق نزدیک، توانست چکیده کاملورود اسلام و به دنبال آن، فرهنگ اسلامی به مناطق آسیای غربی، از نکات درخورتامل تاریخ اسلام است. هرچند اسلام توسط نظامهای سیاسی وارد این مناطق شد، اما نمودهای فرهنگی چون: مذاهب و آموزه های اعتقادی از طریق انتقال و تعامل خرده فرهنگ های بازمانده از تمدنهای شرق نزدیک، توانستند اثربخش و تحرک آفرین باشند. به نحوی که در مدت کوتاهی، آسیای صغیر یا آناتولی نه فقط از مهاجرت اقوام ترک ، بلکه از رهاوردی که مهاجران با خود آوردند، بهره برد و زمینه ساز پویشهای بزرگی در زمینه های سیاسی و فرهنگی گردید. این پژوهش با استفاده از منابع معتبر کتابخانه ای و بر پایه شیوه تحقیق اسنادی، برآن است تا به بررسی و تحلیل روند اسلام پذیری در ناحیه موسوم به آناتولی بپردازد و تبعات بعدی آن را از جهت نفوذ افکار و تعالیم شیعی در حد فاصل آناتولی تا شرق دریای مدیترانه ، که نواحی مرزی جهان اسلام بوده اند، مورد تامل قرار دهد. نتیجه پژوهش نشان می دهد که تاثیر تمدن و فرهنگ ایران بر اقوام مهاجر به آسیای صغیر و همزمانی پیوند تشیع و تصوف، در سده های 8و 9 ق/13 و 14 م، باعث شد تا علاوه بر تثبیت فرایند اسلام پذیری، صوفیگرائی متشیع نیز به عنوان بخشی از روند جذب در تمدن اسلامی، در غرب آسیا رواج یابد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
38 - پیوند تصوف و تشیع در قرن نهم هجری در ایران
پوران دخت رمضان جماعت ناصر جدیدی مسعود محمدیتوسعه فوقالعاده تصوف و ازدیاد خانقاه ها از ویژگی های قرن نهم هجری در ایران است. از سوی دیگر آغاز این قرن ، یک مقطع حساس در تاریخ تشیع ایران به شمار میرود ؛ چرا که تصوف در این دوره حلقه پیوند تسنن و تشیع گردید و خود تشیع نیز در قالب تصوف تبلور یافت و همین موضوع در گستر چکیده کاملتوسعه فوقالعاده تصوف و ازدیاد خانقاه ها از ویژگی های قرن نهم هجری در ایران است. از سوی دیگر آغاز این قرن ، یک مقطع حساس در تاریخ تشیع ایران به شمار میرود ؛ چرا که تصوف در این دوره حلقه پیوند تسنن و تشیع گردید و خود تشیع نیز در قالب تصوف تبلور یافت و همین موضوع در گسترش و نفوذ تشیع در بسیاری از سرزمینهای اغلب سنیمذهب نقش مهمی ایفا کرد. بسیاری از فرقه های فکری با رویکرد تشیع نظیر حروفیه ، مشعشعیه ، نور بخشیه و نعمت الهیه نیز در انتقال رویکرد فکری ایرانیان از تسنن به تشیع در قرن نهم هجری در نهایت زمینه های ظهور حکومت شیعی مذهب صفویه را از هر نظر فراهم نمود. اینکه چگونه تصوف در تشیع اختلاط یافت از جمله مباحثی است که همیشه مورد سوال پژوهشگران قرار داشته است.این پژوهش درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی نحوه نزدیکی و پیوند میان تصوف و تشیع در قرن نهم هجری پرداخته و پیامدهای آن را تجزیه و تحلیل نماید و نتیجه اینکه به پیروزی نهایی تشیع در ابتدای قرن دهم توسط حکومت صفوی را باید معلول تحولات مذهبی آن خصوصاً در ارتباط بین تصوف و تشیع دوره قبل از خود دانست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
39 - عملکرد شیعیان مهاجر ایرانی به دربار بهمنیان دکن ( با تاکید بر نقش هنری و ادبی )
نسرین عسگری محمود سید فیاض زاهدسرزمین دکن در جنوب هند از نخستین قرون ظهور و گسترش اسلام مورد توجه بسیاری از مسلمانان قرار گرفت و گروههایی از بازرگانان و صوفیان مسلمان به قـصد تـجارت و نیز برای تبلیغ اسلام وارد این منطقه گردیدند؛ مهاجرت این افراد ، پیامدهای بسیاری در زمینه های ادبی ، هنری و مذه چکیده کاملسرزمین دکن در جنوب هند از نخستین قرون ظهور و گسترش اسلام مورد توجه بسیاری از مسلمانان قرار گرفت و گروههایی از بازرگانان و صوفیان مسلمان به قـصد تـجارت و نیز برای تبلیغ اسلام وارد این منطقه گردیدند؛ مهاجرت این افراد ، پیامدهای بسیاری در زمینه های ادبی ، هنری و مذهبی در دکن داشت .پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از روش تحقیق تاریخی که مبتنی بر توصیف و تحلیل است، به این سوال پاسخ دهد که علل و عوامل مهاجرت شیعیان ایرانی به منطقه دکن (حکومت بهمنیان ) در این دوره چه بوده و تاثیرات ادبی و هنری این مهاجرت را بررسی کند ؟ یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که ریشه های مذهب تشیعی که در دوره بهمنیان نهاده شده بود و حمایت آنان از شیعیان مهاجری که از ایران و سرزمین های عربی به دکن مهاجرت می کردند موجب گسترش مذهب تشیع، رواج فرهنگ و تمدن ایرانی – اسلامی دردکن شد . یکی از مهمترین نتایج حضور آنان به عنوان مبلغان فرهنگی با ایجاد مؤسسات آموزشی و با استفاده از حضور عالمان فضای مناسبی را برای حمایتهای ادبی به وجود آوردند. تألیفات ارزشمندی که در این دوره به رشته تحریر درآمدند زبان فارسی را به اوج رساندند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
40 - نقش علما و دانشمندان شیعه در تحولات فرهنگی و اجتماعی منطقه قزوین
اصغر کریمخانی محمد سپهری ستار عودیعلیرغم کثرت مطالعات و پژوهشهای صورت گرفته پیرامون قزوین، هم چنان ناگفتههای بسیاری در مورد این شهر بهویژه در موضوع تحولات فکری و فرهنگی و گرایش مردم این شهر به تشیع با توجه به دار السنه بودن قزوین وجود دارد. ازاینرو، پرداختن به مسئله مذهب و روشن شدن چگونگی گسترش تشی چکیده کاملعلیرغم کثرت مطالعات و پژوهشهای صورت گرفته پیرامون قزوین، هم چنان ناگفتههای بسیاری در مورد این شهر بهویژه در موضوع تحولات فکری و فرهنگی و گرایش مردم این شهر به تشیع با توجه به دار السنه بودن قزوین وجود دارد. ازاینرو، پرداختن به مسئله مذهب و روشن شدن چگونگی گسترش تشیع در قزوین و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی این شهر مسئله اصلی این مقاله است. قزوین از ابتدای ورود اسلام به دار السنه معروف بوده است و تشیع از همان ابتدا هرچند محدود؛ در قزوین حضور داشته است و شیعیان همیشه بهصورت یک اقلیت در تحولات سیاسی و اجتماعی شرکت داشتهاند. بررسی اوضاع سیاسی،اجتماعی و فرهنگی قزوین در قرون نخستین اسلامی نشان میدهد که گرایش و دوستی به خاندان اهلالبیت(ع) از همان زمان فتوحات در بین اقلیتی از مردم قزوین وجود داشته است. این علاقه و محبت در ابتدا در سایه ورود سادات و امامزادگان علوی که عموماً زیدی مذهب بوده و متأثر از فضای طبرستان بوده و سپس خاندانهای شیعی منجر به شناخت دقیق از مکتب تشیع و گرایش اعتقادی بدان گردید. در پژوهش حاضر، به بررسی نقش علما و دانشمندان شیعه در تحولات فرهنگی و اجتماعی قزوین در گسترش تشیع قزوین پرداخته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
41 - تشیّع در خلافت عثمان بن عفان
سیدمحمد طیّبیپرسشهای اصلی که در این نوشتار در پی پاسخگویی به آنها هستیم به شرح زیر عبارتند از: 1. رهبری شیعه و شیعیان در قبال نتیجه شورای پیشنهادی عمر و انتخاب عثمان چه موضعی در پیش گرفتند؟ 2. در خلافت عثمان کدامین صحابه و تابعین شیعی و برخاسته از کدام مناطق و شهرها به مبارزه با دس چکیده کاملپرسشهای اصلی که در این نوشتار در پی پاسخگویی به آنها هستیم به شرح زیر عبارتند از: 1. رهبری شیعه و شیعیان در قبال نتیجه شورای پیشنهادی عمر و انتخاب عثمان چه موضعی در پیش گرفتند؟ 2. در خلافت عثمان کدامین صحابه و تابعین شیعی و برخاسته از کدام مناطق و شهرها به مبارزه با دستگاه خلافت و طرح دیدگاههای خود در ابعاد مختلف مبادرت ورزیدند؟ 3. در اندیشه و باورهای شیعیان این دوره امام علی(ع) از کدامین ویژگیهای شاخص برخوردار بود؟ 4. مواضع امام علی(ع) در دوره مورد بحث در برابر خلیفه و کارگزارنش چگونه بود؟ یافتهها به اختصار دلالت بر آن دارد که: روند شورای پیشنهادی عمر و نتیجه آن مورد توافق جریان شیعه نبوده، گرچه آنان بنابه مصلحت بر انتخاب مزبور صحّه گذاشتند. بیشترین صحابه و تابعین شیعی برخاسته از مدینهالنبی، کوفه و نیز مصر بودند؛ آنان در شهرهای مزبور به مبارزه و عرضه دیدگاههای خود مبادرت ورزیدند. از مجموعه سخنان شیعیان در محدوده خلافت عثمان و در جریان بیعت با امام علی(ع) ـ پس از قتل عثمان ـ میتوان دریافت که آن حضرت به دلایل و ویژگی های متعدد و متقن به عنوان رهبری آرمانی همواره مطرح بوده است. امام علی(ع) در دوره خلافت عثمان پیوسته به عنوان ملجأ، واسطه و علاقمند به اصلاحات و گرهگشای مشکلات گلایهها و شکایتهای مردم را به خلیفه منتقل میکرد؛ لیکن کارگزاران اموی به این اقدامها به دیده حسد و بدگمانی مینگریستند؛ و در جریان قیام سال سی و پنج هجری نیز پیشنهادهای آن حضرت در حل بحران از سوی کارگردانان خلافت نادیده انگاشته شد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
42 - علل و عوامل گسترش آداب و مناسک شیعی در دوره آل بویه
صدیقه بیاتتقارن حکومت آل بویه با آغاز عصر غیبت امام دوازدهم شیعیان اثنیعشری و فعالیت عالمان بزرگ شیعی، باعث تقویت فضای مناسبی برای شیعیان شد، که در پرتو آن آداب و مناسک شیعی توسعه یافت. پس از ورود اسلام به ایران، از قرن سوم و چهارم هجری به بعد، در شهرهای مختلف، مانند ری، کاشان، چکیده کاملتقارن حکومت آل بویه با آغاز عصر غیبت امام دوازدهم شیعیان اثنیعشری و فعالیت عالمان بزرگ شیعی، باعث تقویت فضای مناسبی برای شیعیان شد، که در پرتو آن آداب و مناسک شیعی توسعه یافت. پس از ورود اسلام به ایران، از قرن سوم و چهارم هجری به بعد، در شهرهای مختلف، مانند ری، کاشان، قم، ساوه و سبزوار شیعیان زیادی زندگی میکردند و روز به روز بر تعداد آنان افزوده میشد. همجواری ایران با عراق، موجب ورود تعداد زیادی از سادات و شیعیانی شده بود. تشکیل حکومت شیعی (زیدی) علویان در طبرستان، باعث تقویت پایگاه اجتماعی شیعیان و اجرای احکام و مناسک شیعی در آن ناحیه، و تقویت شیعه شد. قدرت یابی فرزندان بویه، فرصت مناسبی برای شیعیان فراهم کرد و ظهور علمای برجسته شیعی مانند شیخ صدوق و شیخ مفید و سیدین (سید مرتضی و سید رضی) و شیخ طوسی که با امرای آل بویه نیز روابط حسنهای داشتند، در تقویت و گسترش فرهنگ شیعی در این دوره، تأثیر زیادی به دنبال داشت. احیای شعارهای شیعی در اذان و برگزاری مراسم عاشورا و جشن عید غدیر و ایجاد کتابخانهها و مراکز علمی، تعمیر قبور ائمه و توجه حاکمان آل بویه به اجرای مراسم شیعی به خصوص در بغداد، در پیشرفت آئینها و مراسم در این زمان مؤثر واقع شد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
43 - تحولات اجتماعی در دیلم و تشکیل حکومت آل بویه
فرناز دهقانی اسمعیل آقا محلهبررسی عوامل اجتماعی فرهنگی تشکیل حکومتها در تاریخ ایران همواره از موقعیت ویژه ای برخوردار بوده و یک رکن اصلی در ایجاد حکومتها هستند تشکیل حکومت شیعه آل بویه به عنوان یک تحول نقش اجتماعی فرهنگی شیعه را در تحولات قرن چهارم دیلمستان رقم زد. وجود تعداد زیادی از علویان در طب چکیده کاملبررسی عوامل اجتماعی فرهنگی تشکیل حکومتها در تاریخ ایران همواره از موقعیت ویژه ای برخوردار بوده و یک رکن اصلی در ایجاد حکومتها هستند تشکیل حکومت شیعه آل بویه به عنوان یک تحول نقش اجتماعی فرهنگی شیعه را در تحولات قرن چهارم دیلمستان رقم زد. وجود تعداد زیادی از علویان در طبرستان و دیلمستان به خاطر عدم دسترسی خلفای ستمگر به ایشان و در پی آن آشنایی دیلمیان با عقاید و افکار سادات و وجود دشمن مشترکی چون عباسیان، دشمنی عباسیان و حکام محلی در دیلمستان، انحطاط دولت مستقل علویان، ضعیف شدن فرزندان ایشان، ناکارآمدی حکومت مرکزی ـ کم شدن قدرت سامانیان، ضعف حکام محلی، رها شدن نیروی جنگی مهارنشده گیل و دیلم موجب گردید تا حکومتهای محلی از هر طرف سر برآوردند و داعیه استقلال یافتند . اندیشه یک دولت قدرتمند و احیای مرده ریگ باستان ایرانی در میان بسیاری از اقوام ایرانی رواج یافت که در این میان توفیق این اندیشه آرمانی بیشتر از همه نصیب خاندان شیعه مذهب بویه گردید که از میان طوایف سرکش دیلم ظهور یافته بود و توانست نه تنها ایران بلکه تا بغداد را تحت سیطره قدرت خود قرار دهند.مقاله حاضر نیز بر آن است تا به برررسی تحولات اجتماعی منطقه دیلم در تشکیل حکومت شیعی آل بویه بپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
44 - عوامل تأثیرگذار بر مناسبات سربداران و حکومتهای محلی همجوار
دکتر بشری دلریش حسین رضانژادیکی از ویژگیهای تاریخ سیاسی ایران در قرن هشتم هجری قمری، حد فاصل زوال ایلخانان تا روی کار آمدن تیموریان، وجود سلسلههای محلی متعددی است که در چهارگوشه ایران تشکیل شدند. در این میان، شرق ایران و خراسان محل قدرت نمائی حکومتهای متعدد از جمله حکومت سربداران با اتکاء به مذ چکیده کاملیکی از ویژگیهای تاریخ سیاسی ایران در قرن هشتم هجری قمری، حد فاصل زوال ایلخانان تا روی کار آمدن تیموریان، وجود سلسلههای محلی متعددی است که در چهارگوشه ایران تشکیل شدند. در این میان، شرق ایران و خراسان محل قدرت نمائی حکومتهای متعدد از جمله حکومت سربداران با اتکاء به مذهب تشیع اثنی عشری بود. در جوار سربداران و پیش از آنان، حکومتهای سنی مذهب طغاتیموریه، آل کُرت و جانی قربانیها نیز جهت کسب قدرت سیاسی به تکاپو برخاسته بودند. با تشکیل این حکومتها در جوار یکدیگر و به رغم روابط کمرنگ دوستانۀ آنها، علل و عوامل متعدد چون مسائل ارضی و گسترش قلمرو بویژه رقابت بر سر تصرف خراسان، تفاوت و تباین مذهبی و اختلافات سیاسی، وقوع برخورد و تنش بین حکومتهای محلیِ خراسان را گریزناپذیر میساخت که در نهایت منجر به ضعف و در نتیجه زوال و سقوط آنان شد. پژوهش حاضر با شیوهی تحلیلی ـ توصیفی، با اتکاء به منابع دست اول و تحقیقات جدید بر آن است تا زوایای پنهان و آشکار مناسبات این حکومتهای محلی و عوامل تأثیرگذار بر آن را بررسی و تحلیل نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
45 - ناهمخوانی رفتارهای شاه اسماعیل اول با مذهب تشیع در حوادث قلعه استای مازندران
محمدکریم یوسف جمالی علی اصغر حبیبی نودهاسکندر شیخی از مریدان قوام الدین مرعشی – میر بزرگ – پسر کیا افراسیاب آخرین بازمانده از خاندان کیا وشتاسف چلاوی هنگام حمله تیمور به خراسان و عراق، ملازم رکاب او شد و پس از گرفتار شدن سادات قوامیمرعشی، از طرف تیمور متصرفات غربی تالار مازندران را دریافت کرد. چکیده کاملاسکندر شیخی از مریدان قوام الدین مرعشی – میر بزرگ – پسر کیا افراسیاب آخرین بازمانده از خاندان کیا وشتاسف چلاوی هنگام حمله تیمور به خراسان و عراق، ملازم رکاب او شد و پس از گرفتار شدن سادات قوامیمرعشی، از طرف تیمور متصرفات غربی تالار مازندران را دریافت کرد. پس از عصیان اسکندر شیخی بر تیمور، کیاهای چلاو برای جلوگیری از حمله تیمور به مازندران، وی را توسط سیدهادی کیا پسر امیر کیای ملاطی و برادر سیدعلی کیا به قتل رسانده و به پاداش آن، حکومت چلاویه مازندران در اختیار ایشان قرار گرفت. بازماندگان اسکندر شیخی مدتی را در کوه چلاو که نزدیک به سمنان است، در قلعه استا باقی ماندند و در وقت ظهور شاه اسماعیل اول به سال 907 هجری قمری، ادعای مقابله با او را نمودند و حاکم ری، الیاس بیک ایغوت اوغلی را کشتند. کار حسینکیای چلاوی همراه پناهندگان خاندان آق قویونلو در قلعه استا به جایی رسید که قفسی آهنین ساخته و اعلام داشت به زودی شیخ اوغلی یا همان شاه اسماعیل را به بند خواهد کشید و در آن زندانی خواهد ساخت. این گفته به گوش شاه رسید و قبل از اینکه حسینکیا به شاه حمله کند، او پیشدستی کرده در سال 909 هـ. ق به مازندران حمله و پس از فتح قلاع مازندران و تخریب آنها، مردم آنجا را قتل عام کرد. این مقاله میکوشد که از چگونگی فتح قلعه استا و قتل عام مردم بی گناه توسط قزلباشان پرده برداشته و ناهمخوانی رفتار شاه اسماعیل اول را با مکتب تشیع از منابع دست اول این عهد -که اغلب نسخ خطی هستند- آشکار سازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
46 - تصوف و تشیع از واگرایی تا همگرایی
ناصر جدیدیحد فاصل قرن هفتم تا دهم هجری یکی از دورههای تعیین کننده و سرنوشت ساز در حیات سیاسی و اجتماعی تصوف و تشیع به شمار میرود. دگرگونیهای سیاسی، اجتماعی و اعتقادی که در پی سقوط خلافت عباسی جهان اسلام را فرا گرفت در حیات سیاسی و اجتماعی تصوف و تشیع نیز- به عنوان دو جریان پای چکیده کاملحد فاصل قرن هفتم تا دهم هجری یکی از دورههای تعیین کننده و سرنوشت ساز در حیات سیاسی و اجتماعی تصوف و تشیع به شمار میرود. دگرگونیهای سیاسی، اجتماعی و اعتقادی که در پی سقوط خلافت عباسی جهان اسلام را فرا گرفت در حیات سیاسی و اجتماعی تصوف و تشیع نیز- به عنوان دو جریان پایا و دیر پا- موثر بود. در حد فاصل نابودی خلافت عباسی در بغداد تا روی کار آمدن پادشاهی مرشد- شاهان صفوی، تصوف و تشیع زمینههای رونق بیشتر و کارکردهای موثرتری پیدا کردند و در کنار کارکردهای سیاسی، دستاوردهای فرهنگی قابل توجهی را به دست دادند. از این جهت، کارکردهای سیاسی این دو جریان نیز برپایه مبانی فکری و مبادی معرفتی پیش ساختهای انجام گرفت که جایگاه آنها را از مقبولیت بیشتری برخوردار ساخت. دستور کار مقاله حاضر این است که با بررسی زمینههای همگرایی این دو جریان فکری- مذهبی به این سوال اساسی پاسخ دهد که: مبادی معرفتی مشترک و تلاش برای کسب قدرت، در همگرایی میان تشیع و تصوف چه تاثیری داشته است؟ پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
47 - پیامدهای سیاسی و اقتصادی جنگهای ایران و عثمانی و تأثیر آن بر سقوط دولت صفوی
محمد علی شهریاریحکومت ایران در دوره صفویه بزرگترین و نخستین حکومت متمرکز و یکپارچه است که پس از سقوط ساسانیان توسط ایرانیان شکل گرفته است. بهرهگیری از ایدئولوژی شیعه به عنوان مذهب رسمی و تلاش برای گسترش آن، تاثیرات زیادی در تاریخ این دوره داشته است. با وجود این که دوره صفویه یکی از اع چکیده کاملحکومت ایران در دوره صفویه بزرگترین و نخستین حکومت متمرکز و یکپارچه است که پس از سقوط ساسانیان توسط ایرانیان شکل گرفته است. بهرهگیری از ایدئولوژی شیعه به عنوان مذهب رسمی و تلاش برای گسترش آن، تاثیرات زیادی در تاریخ این دوره داشته است. با وجود این که دوره صفویه یکی از اعصار درخشان تاریخ ایران محسوب میشود، اما شکست آنها در مقابله با تهاجم گروهی افغانهای تابعه، تحت تأثیر عوامل و دلایلی مهمتر از ضعف نظامی صورت گرفته است. در دستهبندی و تقسیم عوامل مؤثر در سقوط صفویه میتوان به عوامل داخلی و عوامل خارجی اشاره نمود. مقاله حاضر سعی دارد سقوط دولت صفویه را با توجه به تاثیرات سیاسی و اقتصادی جنگهای عثمانی و ایران بررسی نماید. زیرا که تداوم و تعدد حملات گسترده دولت عثمانی، صفویه را ناخواسته گرفتار مشکلات متعدد اقتصادی و سیاسی نمود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
48 - بررسی فرصتهای جریان تشیع از سقوط بغداد تا تأسیس دولت صفویه
آزاده منتظریرسمیت یافتن تشیع در دوره صفویه پدیده ایست ریشه دار در قرن ها، جریان ها، فرازها و فرودهایی که تشیع در جهت اثبات و تثبیت خود با آن مواجه شد. این پژوهش برآن بوده که به بررسی و کنکاش جریان تشیع و فرصت های آن از سقوط بغداد تا تأسیس دولت صفویه و به رسمیت شناخته شدن تشیع دوازد چکیده کاملرسمیت یافتن تشیع در دوره صفویه پدیده ایست ریشه دار در قرن ها، جریان ها، فرازها و فرودهایی که تشیع در جهت اثبات و تثبیت خود با آن مواجه شد. این پژوهش برآن بوده که به بررسی و کنکاش جریان تشیع و فرصت های آن از سقوط بغداد تا تأسیس دولت صفویه و به رسمیت شناخته شدن تشیع دوازده امامی در ایران بپردازد و حاصل اینکه تمایل و گرایش به تشیع در مسیر تاریخ ایران، از آغاز تا پیش از سقوط بغداد در سال 656 هجری قمری سیر صعودی اما بسیار کندی داشته است اما با حمله خانمان برانداز مغول به ایران و کشورهای جهان اسلام و فرصت های پیش آمده، جریان تشیع چنان شتاب و قدرتی گرفت که پس از گذشت حدود سه قرن با وجود فرقه ها و مذاهب گوناگون در ایران، سرانجام رسمیت یافت و به هویت ملی ایران و ایرانی پیوند خورد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
49 - مرکزیت سلمیه در دعوت اسماعیلیه
رجبعلی وثوقی مطلقمذهب اسماعیلیه یکی از شاخه های تشیع بوده که فعالیت خود را بصورت رسمی از اواخر قرن دوم هجری شروع کرد . دلایل متعددی در شکل گیری عقاید اسماعیلیه و گسترش سریع تفکر آنان دخیل بوده اما عملکرد سوءدولت های وقت مخصوصا برخورد ظالمانه بنی عباس نسبت به شیعیان بی تردید بیش از همه ت چکیده کاملمذهب اسماعیلیه یکی از شاخه های تشیع بوده که فعالیت خود را بصورت رسمی از اواخر قرن دوم هجری شروع کرد . دلایل متعددی در شکل گیری عقاید اسماعیلیه و گسترش سریع تفکر آنان دخیل بوده اما عملکرد سوءدولت های وقت مخصوصا برخورد ظالمانه بنی عباس نسبت به شیعیان بی تردید بیش از همه تاثیر گذار بوده است .قراین و شواهد تاریخی نشان می دهد که سلمیه در شام نخستین پایگاه فعالیت های سیاسی و نظامی اسماعیلیان بوده است . این فعالیت که ابتدا بصورت پنهانی خود را نشان داد به تدریج در سراسر جهان اسلام سایه اش را گستراند . آنان توانستند در برخی نقاط مانند مصر و بحرین دولت تشکیل بدهند . نظر به اهمیت سلمیه پژوهش حاضر بر آن است تا موقعیت این مرکز را از ابعاد مختلف مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
50 - اوضاع مذهبی گیلان در عصر آل کیا
محمد کریم یوسف جمالی عباس پناهیسرزمین گیلان همواره از دوران باستان تا دوره های جدید به دلیل جغرافیای طبیعی و ساختار نظام زمینداری و اجتماعی آن با سایر مناطق ایران متفاوت بوده است.پوشش طبیعی آن سبب شده است تا فاتحان بزرگ تاریخ به راحتی نتوانند به این ولایت راه یابند،بنابراین مخالفان سیاسی و مذهبی حک چکیده کاملسرزمین گیلان همواره از دوران باستان تا دوره های جدید به دلیل جغرافیای طبیعی و ساختار نظام زمینداری و اجتماعی آن با سایر مناطق ایران متفاوت بوده است.پوشش طبیعی آن سبب شده است تا فاتحان بزرگ تاریخ به راحتی نتوانند به این ولایت راه یابند،بنابراین مخالفان سیاسی و مذهبی حکومت از این موقعیت استفاده کرده و در این منطقه به ترویج آیین خود پرداختند.دین اسلام تا نیمه دوم قرن دوم نتوانست به سرزمین گیلان راه یابد.از این زمان مخالفان شیعی خلافت عباسی توانستند با نفوذ به این منطقه به ترویج آیین هایی دیگر نظیر،اسماعیلیه،و تشیع امامی پرداختند.دودمان آل کیا پس از قدرت گیری در شرق گیلان به دلیل تعصب در مذهب زیدیه پس از دست یابی به قدرت،سایر گروه های مذهبی را مورد آزاد و اذیت خود قرار دادند و عرصه را بر فعالیت آنان تنگ نمودند.یکی از مهمترین رویدادهای مذهبی در تاریخ گیلان،پناهنده شدن اسماعیل میرزا به لاهیجان و تاثیر آل کیا بر صفویه است.با توجه به قراین و شواهد آل کیا تاثیر زیادی در تعمیم مذهب تشیع بر صفویه داشت.حکومت صفویه نیز در قرن دهم ه.ق آل کیا را تحت فشار قرار داده و آنها را مجبور به پذیرش مذهب تشیع جعفری نمود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
51 - نقش فقها و متکلمین قرن چهارم هجری در گسترش تشیع
سید مرتضی موسوی جاجرمیقرن چهارم هجری، به علت ظهور فقها و متکلمین بزرگ شیعی و نیز روی کار آمدن دولتهای شیعی چند و هم کاهش اقتدار خلافت عباسی – بزرگترین حامی جهان تسنن – یکی از ادوار درخشان و مشعشع تاریخ تشیع به شمار میرود. قبل از این عصر، مذهب تسنن، بر جهان اسلام غلبیت داشت. اما چکیده کاملقرن چهارم هجری، به علت ظهور فقها و متکلمین بزرگ شیعی و نیز روی کار آمدن دولتهای شیعی چند و هم کاهش اقتدار خلافت عباسی – بزرگترین حامی جهان تسنن – یکی از ادوار درخشان و مشعشع تاریخ تشیع به شمار میرود. قبل از این عصر، مذهب تسنن، بر جهان اسلام غلبیت داشت. اما در قرن چهارم با پیدایش دولتهای شیعی: آل بویه، مصر، حمدانیان زیدیه یمن، علویان طبرستان و. .. جریان به سود مذهب تشیع ورق خورد که بر اثر آن نفوذ شیعه در همه جا فراگیر گردید. پیدایش دولتهای شیعی ونیز تلاش و کوشش بیوقفه علماء شیعی، دو عامل مهم و اساسی در گسترش و توسعه تشیع در این برهه از زمان به شمار میرود. فعالیتهای فقها و متکلمین شیعه به اشکال مختلف به صورت: جمعآوری احادیث، تربیت شاگردان، تدوین فقه و کلام، مبارزه با بدعتها و انحرافات فکری، تأسیس حوزهها و مراکز علمی، بهرهبرداری از امکانات دولتی، تأسیس مساجد و برگزاری مراسم شیعی. .. خود نمایی نمود. نظر به اهمیت این موضوع، پژوهش حاضر بر آن است تا نقش و جایگاه متکلمین و فقها را در این رابطه، مورد بررسی و مطالعه قرار دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
52 - کنکاشی پیرامون جایگاه تشیع و تصوف در ساختار سیاسی دولت صفویه
یوسف متولی حقیقیصفویان نخستین سلسلهی حکومتی ایران بودند که توانستند ترکیبی پررنگ و نتیجهبخش بین تصوف و تشیع ایجاد نموده و شالودهی حکومت خود را بر آن قرار دهند. ایندو عنصر مهم نقش تعیین کنندهای در سیاستهای مختلف نظامی، اقتصادی، مذهبی و درمجموع رفتارهای حکومتی آنان داشت. تشیع به عنوان اص چکیده کاملصفویان نخستین سلسلهی حکومتی ایران بودند که توانستند ترکیبی پررنگ و نتیجهبخش بین تصوف و تشیع ایجاد نموده و شالودهی حکومت خود را بر آن قرار دهند. ایندو عنصر مهم نقش تعیین کنندهای در سیاستهای مختلف نظامی، اقتصادی، مذهبی و درمجموع رفتارهای حکومتی آنان داشت. تشیع به عنوان اصلیترین اندیشهی حکومتیصفویان دگرگونیهای گستردهای را در جامعهی ایران به وجود آورد. با این وجودرفتارهای مذهبی شاهان صفوی در برخورد با تشیع و علمای آن یکسان نبود. اخراجگروهی از علمای شیعه از ایران و دعوت از علمای جبل عامل لبنان در زمره این رفتارهایمتفاوت بود. علمای جبل عامل کوشیدند تا نظریات حکومتی شیعه را در ایران پیاده کننداما به زودی دریافتند که هدف اصلی از فراخواندن آنان به ایران بیشتر به منظور استواریبخشیدن به حیات سیاسی شاهان شیعه مذهب بوده است. با این وجود آنها از تلاشبیوقفهی خود برای در اختیار گرفتن و یا حداقل زیر نفوذ قرار دادن قدرت سیاسی دستبرنداشتند و توانستند در زمان برخی از پادشاهان ضعیف صفویه بر امور مسلط شوند.بعد از تشیع، تصوف دومین عامل قدرتیابی پادشاهان صفویه بود. صفویان قبل ازآن که باورهای شیعی را در خدمت اهداف سیاسی خود بگیرند و گرایشهای سیاسی ازخود نشان دهند در عالم تصوف سیر میکردند. آنان در ادامه راه کوشیدند تا از طریقاندیشههای صوفیانه به قدرت دنیایی دست یابند. این تلاش به ویژه بعد از بخشیده شدنگروهی از اسرای عثمانی از طرف تیمور گورکانی به خواجه علی سیاه پوش از سرعتبیشتری برخوردار شد. صوفیان صفویه که رهبران خود را تا سر حد جان اطاعت میکردندمهمترین ابزار نظامی صفویان در دستیابی به قدرت سیاسی بودند. با این همه مدتی بعداز تشکیل سلسله صفویه، بروز برخی از تندرویها و مستمسک قرار دادن بعضی از تعالیمصوفیانه باعث ایجاد تعارضاتی بین پادشاهان صفوی و جماعت صوفیه شد. رهبران صفویهبرای کاستن از این تعارض پیوندهای صوفی گرایانه خود را با مریدان کاهش دادند که اینموضوع در دراز مدت به تضعیف صوفیان و در نتیجه کاهش قدرت صفویان منجر شد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
53 - ملاک و چگونگی به کارگیری تقیه دردوره حضورمعصومان علیهم السلام
محمد جعفریتقیه یکی از باورهای شیعه است و در جائی قابل اعمال میباشدکه جان یا مال و یا عِرض شخص در خطرِ تعرض دشمن بوده و حفظ آن منوط به اظهارسخن یا عملی برخلاف موازین مسلّم دینی باشد. امامان معصوم نه تنها اجازه دادهاندکه به این حکم عمل شود بلکه خود بدان عمل نموده تا جائی که پاره چکیده کاملتقیه یکی از باورهای شیعه است و در جائی قابل اعمال میباشدکه جان یا مال و یا عِرض شخص در خطرِ تعرض دشمن بوده و حفظ آن منوط به اظهارسخن یا عملی برخلاف موازین مسلّم دینی باشد. امامان معصوم نه تنها اجازه دادهاندکه به این حکم عمل شود بلکه خود بدان عمل نموده تا جائی که پارهای از روایات متضمن حکم شرعی براساس تقیه صادر گشته و لذا نمیتواند مستند حکمی، تحت عنوان سنت، قرارگیرد. از سوئی فقها، بسیاری ازروایات مخالف با نظر مشهور و موافق با نظر اهل سنت را حمل برتقیه کرده و بدان عمل ننموده، درحالی که نظر غیرمشهور منطبق یا مستند به آن روایات میباشد. لذااین سؤال؛ به جدّ، مطرح میشود که چه باعث شده که امام(ع)تقیه نماید، درحالی که شأن حضرتش، در مقام بیان احکام و حفظ حوزه دین، چون پیامبراست و پیامیر تقیه نکرده وگرنه نقض غرض میشده؟ فرضیه اثبات شده در پاسخ این پرسش این است که ملاک تقیه با توجه به متن روایات و عمل معصومان(ع) به خطر افتادن موقعیت شیعه در امر حکومت بوده و بنابراین روایاتی را میتوان حمل برتقیه کرد که مربوط به احکام فقهی مرتبط باشؤون حاکم باشد و نه هر روایت مخالف با نظر مشهور و موافق با دیدگاه اهل سنت. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
54 - تاثیر اندیشه های اخوان الصفا بر جنبش سربداریه
مصطفی عبدالهی رامین یلفانی محبوبه شرفیاخوان الصفا جمعیتی از فلاسفه و دانشمندان بودهاند .اینان با نظریاتی که در مورد دین و دولت و عدالت داشتهاند تاثیراتی بر جنبشهایی مانند سربداران گذاشته اند. شرایطی که جامعه در قرون چهارم و هشتم هجری با آن مواجه بود زمینه را برای پیدایی اخوان الصفا و سربداران فراهم چکیده کاملاخوان الصفا جمعیتی از فلاسفه و دانشمندان بودهاند .اینان با نظریاتی که در مورد دین و دولت و عدالت داشتهاند تاثیراتی بر جنبشهایی مانند سربداران گذاشته اند. شرایطی که جامعه در قرون چهارم و هشتم هجری با آن مواجه بود زمینه را برای پیدایی اخوان الصفا و سربداران فراهم آورده بود و در پس این زمینه هاست که این دو اعلام موجودیت مینمایند. اخوان الصفا و سربداران از طرفداران مذهب تشیع بودهاند و مدح کنندگان علی(ع) و اهل بیت بوده اند. اخوان الصفا قائل به رسیدن حکومت به دست اهل خیر بودهاند و در این راستا بود که سربداران با توجه به عقیده اخوان الصفا حکومت خود را تشکیل داده بودند. با توجه به این مطالب فرضیه اصلی این تحقیق این است که سربداران تحت تأثیر آموزههای اخوان الصفا در بعد مذهبی و سیاسی توانستند گفتمان حکومت خود را تأسیس نمایند. و سوال اصلی نیز این است که تأثیر پذیری سربداران از اخوان الصفا در چه زمینههایی بوده است و اینکه این تأثیر پذیری تا چه حد در حکومت اینان نمود داشته است؟ این مقاله با استفاده از منابع اصلی و پژوهش های انجام شده و با تکیه بر رویکرد توصیفی – تحلیلی انجام شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
55 - نقش وزرای شیعه مذهب در اقتدار فاطمیان و گسترش تشیع در مصر
عباس شیرمحمدی مهدی گلجان فرشته سادات اتفاق فربا روی کار آمدن فاطمیان در شمال افریقا تحول عظیمی در جهان اسلام به وجود آمد و آن پایه گذری خلافتی بر پایه اعتقادات شیعی بود. نهاد وزارت یکی از نهادهای موثر در ساختار سیاسی حکومت فاطمیان بود و آنها هم مانند دولت عباسیان دو نوع وزارت تنفیذ و تفویضی داشتند که در دوره اول و چکیده کاملبا روی کار آمدن فاطمیان در شمال افریقا تحول عظیمی در جهان اسلام به وجود آمد و آن پایه گذری خلافتی بر پایه اعتقادات شیعی بود. نهاد وزارت یکی از نهادهای موثر در ساختار سیاسی حکومت فاطمیان بود و آنها هم مانند دولت عباسیان دو نوع وزارت تنفیذ و تفویضی داشتند که در دوره اول وزرای تنفیذ بودند و خلیفه در راس قدرت بود، ولی با روی کار آمدن بدرالجمالی در سال 466ق. وزارت تفویض آغاز شد و وزرا قدرت اصلی در دستگاه خلافت فاطمی بودند. سوال اصلی پژوهش حاضرآن است که وزرای شیعه مذهب فاطمی چه نقشی در گسترش تشیع و عقاید شیعی در مصر داشتند؟ فرضیه پژوهش آن است که وزرای شیعی مذهب فاطمیان نقش بسزایی در گسترش تشیع و عقاید شیعی در مصر داشتند. بر اساس یافته های این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی سامان یافته، اقدامات و اصلاحاتی که وزرای شیعی مذهب فاطمیان در دوران وزارت خویش انجام داده اند، نقش موثری در استقرار دولت آنان و گسترش عقاید شیعی در شمال آفریقا داشته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
56 - جستاری در چگونگی ترویج تشیع در شهر جوشقان
رحمت الله زرگری کیوان لولوییجوشقان قالی، مرکز منطقهی بسیار وسیعی به نام جوشقانات بوده که از اصفهان شروع و تا نزدیکی دلیجان از استان مرکزی ادامه داشته است. این منطقه در طول دوران پرپیچ و خم خود در اثر حوادث مختلف و ندانم کاری های مسئولین دوران مختلف، امروزه به یک منطقه ی بسیار کوچک که جزئی از بخش ق چکیده کاملجوشقان قالی، مرکز منطقهی بسیار وسیعی به نام جوشقانات بوده که از اصفهان شروع و تا نزدیکی دلیجان از استان مرکزی ادامه داشته است. این منطقه در طول دوران پرپیچ و خم خود در اثر حوادث مختلف و ندانم کاری های مسئولین دوران مختلف، امروزه به یک منطقه ی بسیار کوچک که جزئی از بخش قمصر، شهرستان کاشان و استان اصفهان است، محسوب می گردد. این منطقه ی وسیع ازنظر دین و مذهب، قبل از ظهور اسلام روح پرست و بعدازآن آئین زرتشت را قبول میکنند و یا ظهور اسلام و تصرف ایران به دست اعراب مسلمان، به اسلام روی آورده و از قرن دوم هجری، یعنی ولایتعهدی امام رضا (ع) به بعد، کمکم مذهب تشیع در این منطقه ترویج پیدا میکند و سرانجام با ظهور صفویان و رسمیشدن مذهب شیعه در ایران، مردم جوشقان مذهب شیعه را پذیرفتهاند. امروز مردم جوشقان همه شیعه ی اثنی عشری بوده و مراسم مذهبی شیعه مخصوصاً مراسم عاشورا، شبهای قدر، عید غدیر و ... به نحو احسن برگزار میگردد. در این پژوهش تالش میشود تأثیر فضای ایدئولوژیکی ایران در قرن دوم هجری و بعد از آن در اوایل دوره ی صفویه در تغییر فرهنگ و مذهب این منطقه، مورد بررسی و تأمل قرار گیرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
57 - تاثیرات فرهنگی و سیاسی گسترش مذهب تشیع در شبه جزیره دکن (مطالعه موردی حکومت قطب شاهیان)
رقیه بابایی حسن سرا محمود سید سید علیرضا واسعیدکن فلات حاصلخیزی در جنوب شبه قاره،که تقریباً سیصد کیلومتر طول دارد. مذهب تشیع در قرن نهم و دهم هجری توسط برخی از حکومتهای محلی دکن بعنوان مذهب رسمی برگزیده شد. پس از انقراض حکومت بهمنیان در منطقه دکن پنج حکومت محلی، قطبشاهیان در گلکنده، عادلشاهیان در بیجاپور، نظام شا چکیده کاملدکن فلات حاصلخیزی در جنوب شبه قاره،که تقریباً سیصد کیلومتر طول دارد. مذهب تشیع در قرن نهم و دهم هجری توسط برخی از حکومتهای محلی دکن بعنوان مذهب رسمی برگزیده شد. پس از انقراض حکومت بهمنیان در منطقه دکن پنج حکومت محلی، قطبشاهیان در گلکنده، عادلشاهیان در بیجاپور، نظام شاهیان در احمدنگر، عمادشاهیان در برار و بریدشاهیان در بیدر، بر جای آنان نشستند. قطبشاهیان، نظامشاهیان و عادلشاهیان تشیع را مذهب رسمی حکومت خود خواندند و در تاریخ، حکومتهای شیعه شناخته میشوند. حکومت قطب شاهیان توسط یکی از شاهزادگان قراقویونلو به نام قلی که به دکن رفته وارد دستگاه حکومت بهمنیان شد و در آنجا مدارج ترقی و رشد راطی کرد. و از طرف بهمنیان به حکومت گلکنده منصوب شد و در سال ۹۱۸ ه. مقارن با ضعف بهمنیان،اعلام استقلال کرد وبلافاصله به تبعیت از شاه اسماعیل ،مذهب تشیع را بعنوان مذهب رسمی انتخاب و خطبه خواند. هدف از پژوهش حاضر، علل و عوامل گسترش تشیع در دوره قطب شاهیان و پیامدهای سیاسی و فرهنگی مذهب شیعه بوده است، مقاله از روش توصیفی ـ تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانهای بهره برده است. یافتههای تحقیق حاکی ازآن است که عامل مذهب نقش مهمی در تحکیم روابط سیاسی بین قطب شاهیان و صفویان داشته بطوریکه مهاجرت ایرانیان به دربار قطب شاهیان و بدست گرفتن مناصب مهم دربار بدست آنان، بعنوان مبلغان مذهبی و فرهنگی در رشد و اعتلای فرهنگ ایرانی و اسلامی کوشیدند بطوریکه زبان فارسی بعنوان زبان رسمی و درباری مورد استفاده قرار گرفت . پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
58 - بررسی بازتاب گسترش تشیع در خراسان و تأثیر آن بر مقبره علی بن موسیالرضا (ع) در منابع جغرافیایی و تاریخی از قرن سوم تا اواخر دوره تیموریان
یوسف ظهوریان اردشیر اسد بیگی شهربانو دلبری علی رضا روحیمدفن امام هشتم شیعیان علی بن موسیالرضا (ع) در دیار خراسان موجب گردید تا شیعیان و محبین خاندان اهلبیت(ع) در این ناحیه مسکن گزینند و خراسان مرکزی برای گسترش تشیع امامیه و نشر عقاید شیعیان در ایران گردد. حضور آنان در کنار بقعه متبرکه علی بن موسیالرضا (ع) موجب شد تا این چکیده کاملمدفن امام هشتم شیعیان علی بن موسیالرضا (ع) در دیار خراسان موجب گردید تا شیعیان و محبین خاندان اهلبیت(ع) در این ناحیه مسکن گزینند و خراسان مرکزی برای گسترش تشیع امامیه و نشر عقاید شیعیان در ایران گردد. حضور آنان در کنار بقعه متبرکه علی بن موسیالرضا (ع) موجب شد تا این بقعه شریفه در طول دورههای زمانی دستخوش تغییر و تحول در بنا و تزئینات گردد. روش این جستار بهصورت توصیفی- تحلیلی هست. پرسش اصلی این تحقیق مبنی بر این مطلب است که گسترش تشیع امامیه چه تأثیری بر بقعه متبرکه علی بن موسیالرضا (ع) گذاشته است و این تأثیر در کتب جغرافینگاران و مورخین چگونه بازتاب یافته است. نتایج این بررسی نشان میدهد که در دورههای اولیه مورخین و جغرافیدانان تنها به ذکر محل دفن پرداختهاند اما در ادوار بعد با حضور شیعیان و اقدامات آنان در جهت گسترش بقعه این امر مورد توجه جغرافیدانان و مورخین قرار گرفت و در باب تزئینات و ساختار بنای بقعه سخنانی ذکر شده است، برخی حتی پا را فراتر نهاده و با جزئیات به ذکر نام بانیان و اقدامات آنان در جهت تغییر در تزئینات و ساختار بنا پرداختهاند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
59 - زمینه های رواداری سامانیان با اسماعیلیان
محمد نجفی حسن شادپور محبوبه اسماعیلیاسماعیلیان که به نامهای مختلف خوانده شده اند، شاخه ای از مذهب شیعه هستند که پس از امام جعفر صادق (ع )، امامت را حق اسماعیل و پسرش محمد می دانند. این سلسله، در دوران پرفراز و نشیب خود، تعامل ها و تقابل هایی را با حکومت های وقت داشته است که در این میان، نوع تعامل آنان با چکیده کاملاسماعیلیان که به نامهای مختلف خوانده شده اند، شاخه ای از مذهب شیعه هستند که پس از امام جعفر صادق (ع )، امامت را حق اسماعیل و پسرش محمد می دانند. این سلسله، در دوران پرفراز و نشیب خود، تعامل ها و تقابل هایی را با حکومت های وقت داشته است که در این میان، نوع تعامل آنان با سامانیان به عنوان یکی از ایرانی ترین حکومت های تاریخ ایران،از اهمیت شایانی برخوردار است. لذا بر اساس ضرورت تبیین و بازشناسی تاریخ دوره سامانیان و نوع تعامل آنان با اسماعیلیان، در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی مهمترین زمینه های اجتماعی تسامح سامانیان با اسماعیلیان پرداخته و پیامدهای آن را تبیین مینماییم. در این میان ریشه یابی علل و عوامل نفوذ و گسترش اسماعیلیه به ویژه در میان رجال سامانی و نقش و تدابیر رجال سیاسی و فرهنگی دو طرف در نتایج این مناسبات پرفراز و نشیب از دیگر مواردی است که این تحقیق در صدد تبیین آن است. نتایج این تحقیق بیانگر آن است زمینه هایی چون خاستگاه ایرانی سامانیان، سیاست باز مذهبی آنان، نفوذ اندیشههای شیعی نزد حاکمان سامانی و ثبات اقتصادی، اجتماعی و امنیتی نسبی در خراسان و ماوراءالنهر از جمله عواملی بود که زمینه های تعامل مثبت سامانیان با اسماعیلیان را فراهم آورد که پیامد آن این بود اسماعیلیان توانستند با بهره گیری از این فرصت پیش آمده، در دعوت خویش توفیقهایی را به دست آورده و گستره دعوت خود را توسعه دهند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
60 - نوایی؛ مذهب و تصوف
عطاءالله حسنی امیر نعمتی لیمائیچکیده: شمار ابهامات و ناشناخته های مرتبط با افکار و عملکرد امیر علیشیر نوایی، سیاستمدار و فرهنگمرد برجسته واپسین دهه های حکومت تیموریان، به نسبت افزون است. از جمله این موارد می توان به چنددستگی باورهای مورخان درباب عقاید مذهبی ویاشاره داشت. چنانکه شماری امیرعلیشیر چکیده کاملچکیده: شمار ابهامات و ناشناخته های مرتبط با افکار و عملکرد امیر علیشیر نوایی، سیاستمدار و فرهنگمرد برجسته واپسین دهه های حکومت تیموریان، به نسبت افزون است. از جمله این موارد می توان به چنددستگی باورهای مورخان درباب عقاید مذهبی ویاشاره داشت. چنانکه شماری امیرعلیشیر را پیرو مذهب تشیع برشمرده ، گروهی وی را از جمله باورداران به مذهب تسنن پنداشته و دسته ای نیز او را یک صوفی صافی و یا فردی که در هیچ گروه مذهبی قرار نمی گرفت، شناخته اند. از این روی، نگارنده بهتر آن دید تا نگاهی نقادانه به مدارک موجود و گزارش های رویدادنگاران آن عهد افکند، شاید یارای آن بیابد چگونگی تفکر امیرعلیشیر را در این باره دریابد. برآیند بازنگری داده های در دسترس آن شد که او نه پیرو تشیع، نه پیرو تسنن و نه یک صوفی تمام عیار بود. او تنها فردی دیندار بود که سرشت اندیشه اش به دور از هرگونه عامی گری، آمیخته ای از تفکرات تشیع، تسنن و تصوف را همراه داشت. واژگان کلیدی: امیرعلیشیر نوایی، تشیع، تسنن، تصوف پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
61 - جستاری در نقش شیعیان ایرانی کوفه در طول قرن اول هجری
دکتر سید علاءالدین شاهرخیچکیده تغییر و تحول فکری و اعتقادی و پذیرش دین مطلوب از آرمانهای برخی ملل از جمله ایرانیان بوده است. چگونگی گروش ایرانیان به تشیع با تحلیل های مختلف و گاه متضاد طرح شده است لذا به منظور دست یابی به شناخت لازم در این خصوص ضرورت دارد پژوهش هایی نقادانه و منصفانه انجام پذی چکیده کاملچکیده تغییر و تحول فکری و اعتقادی و پذیرش دین مطلوب از آرمانهای برخی ملل از جمله ایرانیان بوده است. چگونگی گروش ایرانیان به تشیع با تحلیل های مختلف و گاه متضاد طرح شده است لذا به منظور دست یابی به شناخت لازم در این خصوص ضرورت دارد پژوهش هایی نقادانه و منصفانه انجام پذیرد. ایرانیان مستقر در کوفه در قرن نخست هجری در این رابطه نقش مهمی ایفا نمودند. این مقاله با بررسی روند گرایش ایرانیان کوفه به تشیع و نقشی که آنان در روند تحولات تاریخی جهان اسلام ایفا نمودند به بررسی برخی فرضیه های مطرح از جمله اشتراک اعتقاد ایرانیان باستان با مذهب شیعه می پردازد و نهایتاً به اثبات اصل گرایش انسانها به اصول انسانی و عدالت و پاسخ گویی فطرت در هنجار به گرایش های بوجود آمده در طول تاریخ می پردازد که با توجه به بسترهای مناسب در کوفه سبب برگزیدن تشیع توسط ایرانیان گردید. همچنین مجموعه ای اقدامات وفعالیت های آنان در طول قرن نخست هجری مورد نقد و بررسی قرار می گیرد. واژگان کلیدی: کوفه ، ایرانیان ، تشیع ، اعراب ، اسلام ، تغییر آئین. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
62 - هندسه فرهنگ سیدالشهداء
دکتر حمید رضا صفاکیش سیدمحمدعلی موسویچکیده پر واضح است که در قیام انقلابی حسین بن علی (ع)، بر ضد دستگاه حاکم اموی که با خواستهای عدالت محوری، ضربه به مشروعیت خلافت نامشروع اموی و تلاش در جهت اعلام حقانیت، امامت و ولایت وارد عرصهی تاریخ شد تا کشتی تشیع را از بستر ناآرام زمانه و ناملایمات دشمنان، به ساحل چکیده کاملچکیده پر واضح است که در قیام انقلابی حسین بن علی (ع)، بر ضد دستگاه حاکم اموی که با خواستهای عدالت محوری، ضربه به مشروعیت خلافت نامشروع اموی و تلاش در جهت اعلام حقانیت، امامت و ولایت وارد عرصهی تاریخ شد تا کشتی تشیع را از بستر ناآرام زمانه و ناملایمات دشمنان، به ساحل آرامش رهنمون سازد و جامعهای آرمانخواه را با فرهنگی مترقی شکل داده و رهبری نماید. در حقیقت قیام عاشورا که به زندگانی پرخیر و برکت حسین بن علی (ع)، امام سوم شیعیان پایان بخشید،فصل نوینی را در تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی و مذهبی ایفا نمود که می توان از آن با عنوان مهندسی فرهنگی امام حسین (ع) یاد کرد. در همین راستا، این پژوهش بر آن است، هر چند کوتاه نگاهی تحلیلی به برخی از مهمترین مبانی مهندسی فرهنگی امام حسین (ع)که دامنهای به وسعت تاریخ و ژرفایی به وسعت فرهنگ جوامع شیعی دارد، بیاندازد تا مشخص شود تحولات ناشی از فرهنگ سازی آن امام بزرگوار، در حوزه های سیاسی، مذهبی و ادبی تا چه میزان بالیده است. واژگان کلیدی:فرهنگ، مهندسی فرهنگ، امام حسین (ع)، تشیع، عاشورا پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
63 - بررسی پیشینه ی تاریخی ابنیه سنتی ایران با مطالعه ی موردی "تکیه"
دکتر سید اصغر محمودآبادی سمیه بختیاریچکیده: تکیه، مکانی با پایگاه معنوی- سنتی از دیرباز مورد توجه محققین بوده است. در حقیقت تکیه ها بعد از مساجد پایگاه معنوی مسلمانان به خصوص شیعیان به شمار می روند و از عناصر جدایی ناپذیر کالبد فیزیکی اغلب شهرها و روستاهای ایران می باشند. در ابتدا به محل تجمع صوفیان & چکیده کاملچکیده: تکیه، مکانی با پایگاه معنوی- سنتی از دیرباز مورد توجه محققین بوده است. در حقیقت تکیه ها بعد از مساجد پایگاه معنوی مسلمانان به خصوص شیعیان به شمار می روند و از عناصر جدایی ناپذیر کالبد فیزیکی اغلب شهرها و روستاهای ایران می باشند. در ابتدا به محل تجمع صوفیان "تکیه" می گفتند و فضای آن را متناسب با کاربری آن می ساختند. با گسترش تشیع و زوال صوفی گرایی، این مکان برای برگزاری آیین نمایشی سوگواری و عزاداری امام حسین (ع) کاربری یافت و به مرکز تجمع همه ی قشرهای جامعه از هر گروه و صنفی تبدیل گشت. نظر به اهمیت این پایگاه معنوی-سنتی، این پژوهش به دنبال بررسی ابعاد مختلف چگونگی شکل گیری، تحول و کارکرد تکیه در ایران می باشد. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و بر اساس تحقیقات میدانی و کتابخانه ای صورت گرفته است. واژگان کلیدی: تکیه، سوگواری، حسینیه، تصوف، تشیع. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
64 - تبیین تاریخی اصلیترین نظریهها درباره پیدایش تشیع امامی
دکتر سیدهاشم آقاجری یعقوب پناهیچکیده: نقطه آغازین پیدایش تشیع از منظرهای گوناگونی بررسی و تحلیل شده است. متکلمان و علمای شیعی هرکدام نظرهای متفاوت و قابل تاملی را در این زمینه ارائه کردهاند اما مورخان کمتر به نقد این نظریات با رویکرد خاص تاریخی رغبت نشان دادهاند. در این پژوهش تلاش خواهیم کرد به چکیده کاملچکیده: نقطه آغازین پیدایش تشیع از منظرهای گوناگونی بررسی و تحلیل شده است. متکلمان و علمای شیعی هرکدام نظرهای متفاوت و قابل تاملی را در این زمینه ارائه کردهاند اما مورخان کمتر به نقد این نظریات با رویکرد خاص تاریخی رغبت نشان دادهاند. در این پژوهش تلاش خواهیم کرد به این سوال اساسی پاسخ دهیم که پیدایش تشیع بهمعنای اصطلاحی آن بهعنوان یک فرقه دارای نظام منسجم و در قالب جریانی سیاسی اجتماعی با مختصات خاص کلامی و فقهی از چه زمانی بهصورت چارچوبمند مطرح بوده است؟ در یک تقسیمبندی دهگانه نظریه های مختلف درباره چگونگی و زمان پیدایش تشیع امامی را نقد و بررسی کرده و در انتها، دیدگاه خود را در اینباره بهصورت نظریه یازدهم طرح خواهیم کرد. بهزعم ما تشیع امامی بهیکباره شکل نگرفته، بلکه طی فرآیندی تدریجی تشکیل شده و تطور یافته است. واژگان کلیدی: تشیع امامی، فرقه، پیدایش، فرآیند تدریجی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
65 - جایگاه روایات امام صادق (ع) در تفاسیر عرفانی کامل
رضا طباطبایی عمید قدرتالله خیاطیان عظیم حمزئیاناز جملۀ شخصیتهایی که روایت اقوالش را در تفاسیر مختلف شیعیان و عامۀ مسلمانان میتوان بسیار دید، امام جعفر صادق (ع) است. عالمان شیعی بهطبع با نظر به جایگاه آن امام و حجم بسیار روایاتش آراء او را در کتب تفسیری خود بسیار بازنمودهاند. بااینحال، روایت اقوال تفسیری امام صا چکیده کاملاز جملۀ شخصیتهایی که روایت اقوالش را در تفاسیر مختلف شیعیان و عامۀ مسلمانان میتوان بسیار دید، امام جعفر صادق (ع) است. عالمان شیعی بهطبع با نظر به جایگاه آن امام و حجم بسیار روایاتش آراء او را در کتب تفسیری خود بسیار بازنمودهاند. بااینحال، روایت اقوال تفسیری امام صادق (ع) اختصاصی به مفسران شیعی ندارد. از میان مفسران عامه بیش از همه گرایندگان به تصوف و پدید آورندگان تفاسیر عرفانی به نقل روایات این امام گرایش نشان دادهاند. از جمله، ابوعبدالرحمان سلمی (د 412ق) در تفسیر خود شمار قابلتوجهی از روایات تفسیری امام صادق (ع) را جای داده است. تا کنون تفاوت این تفاسیر از حیث میزان استناد به اقوال امام کاویده نشده است. ازهمینرو، با مطالعۀ کنونی میخواهیم بدانیم در تفاسیر عرفانی به چه میزان به روایات امام صادق (ع) توجه شده، رویکرد مفسّران گراینده به عرفان به این روایات چهگونه بوده، و چنین توجهاتی از چه زمان آغاز شده، و در گذر زمان چه فرازوفرودهایی داشته است. از میان تفاسیر عرفانی تنها به بررسی تفاسیر کامل میپردازیم؛ تفاسیری که همۀ سورههای قرآن را دربر میگیرند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
66 - حوزههای کم شناخته و متقدم حدیث و معارف امامیه در عراق، شام و مصر
احمد پاکتچیشیعیان از دیرباز در بومهای مختلف جهان اسلام زندگی میکرده، و حلقههای درس و بحث علمی هم داشتهاند. گاه این حلقههای درس در امتداد زمان توسعه مییافته، و به پایگیری زنجیرههای استاد و شاگردی میانجامیده، و تعالیمی را پدید میآورده که نسل اندر نسل منتقل میشده است. بدین س چکیده کاملشیعیان از دیرباز در بومهای مختلف جهان اسلام زندگی میکرده، و حلقههای درس و بحث علمی هم داشتهاند. گاه این حلقههای درس در امتداد زمان توسعه مییافته، و به پایگیری زنجیرههای استاد و شاگردی میانجامیده، و تعالیمی را پدید میآورده که نسل اندر نسل منتقل میشده است. بدین سان، حوزههایی علمی پدید میآمده که گاه مدتی طولانی استمرار داشته، و مکاتبی متمایز و شاخص را در خود جای میداده است؛ مکاتبی که بسیارشان هم اکنون کمتر شناخته شدهاند. برخی از این حوزههای علمی مشهور، و بر جریانهای فرهنگی جهان تشیع بسی اثرگذار بودهاند؛ آن سان که در بارۀ کوفه و قم چنین میتوان گفت. به نظر میرسد جایگاه برجستۀ این قبیل حوزهها سبب شده است عالمان نسلهای بعد و نیز، محققان معاصر در تحلیلهای خویش از تاریخ علوم و معارف شیعی، کمتر به حوزههای دیگر توجه کنند و کارکرد آنها را بجویند. بناست که در این مطالعه، با مروری بر مهمترین بومهای شیعهنشین در جهان اسلام، حوزههای فرعی و کم شناختۀ فرهنگ شیعی، گرایشهای فکری غالب در هر یک، و شخصیتهای اثرگذار در هر بوم را بازشناسیم. این کوشش، مدخلی خواهد بود برای شناخت مکاتب فکری کم شناختۀ شیعی، امتداد تاریخی هر یک، و البته آموزههای متمایزی که هر یک داشتهاند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
67 - بازتاب مکاتب کهن دینی و فرهنگی ایرانی در گرایشهای تفسیری حکیم ترمذی
حامد خانی (فرهنگ مهروش)چکیده گرچه تا کنون روشهای مختلف حکیم ترمذی در تفسیر قرآن کریم و فهمهای نوآورانۀ او کاویده شده، هنوز تا شناخت رویکرد او به قرآن کریم و خاستگاه آن رویکرد راه است؛ آگاهی از این که فهمهای نوآورانۀ وی از آیاتو روشهای متفاوتی که در تفسیر به کار میگیرد، ریشه در کدام گرایش چکیده کاملچکیده گرچه تا کنون روشهای مختلف حکیم ترمذی در تفسیر قرآن کریم و فهمهای نوآورانۀ او کاویده شده، هنوز تا شناخت رویکرد او به قرآن کریم و خاستگاه آن رویکرد راه است؛ آگاهی از این که فهمهای نوآورانۀ وی از آیاتو روشهای متفاوتی که در تفسیر به کار میگیرد، ریشه در کدام گرایشهای فکری او دارد؟ بهطبع برخی گرایشهای فکری اوـ مثل تمایلش به نوعی رویکرد عرفانی، نوعی تصوف یا به عبارت بهتر، سلوکی اخلاقی و عملیـرا بر پایۀ مطالعات کنونی میتوان بازشناخت. بااینحال، به نظر میرسد که در مرور دقیقتر آثار وی رگههایی از گرایشهای او به دیگر جریانهای فکری نیز دیده میشود. هدف این مطالعه، بازشناسی همین گرایشهای کمتَرکاویدۀ او ست. ربط و نسبت آرای وی با اندیشههای رایج در عصرش بازشناخته شود؛ این که آیا مثلاً، وی چه رویکردی به اندیشههای کلامی حنفیان اهل سنت و جماعت ماوراءالنهر داشته، یا چه آموزههایی از مکاتب بومی و باستانی ایران وام ستانده، یا چه اندازه از اندیشههای شیعیان ـ که در عصر وی حضوری گسترده در ماوراءالنهر داشتند ـ متأثر شده است. افزون بر این، گرایش وی به اندیشههای فقیهان اهل اختیار ـــ مکتب فقهی عالمانی همچون طبری، ابن منذر و جز آنها که در اواخر سدۀ سوم گسترش یافت ـــ نیز جای پرسشگری و تأمل دارد. سرآخر، خواهیم کوشید دریابیم چه رویکردهای شاخصی در آثار وی هست که با گرایش وی به هیچ یک از مکاتب شناختۀ عصرش هماهنگی ندارند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
68 - تبیین جایگاه و نقش اربعین در ارتقای پرستیژ ژئوپلیتیکی تشیع
افشین متقی رضا ملاحسینی اردکانیامروزه در مباحث ژئوکالچر، پرداختن به تحرکات و اجتماعات بزرگ و اثرگذار به عنوان یکی از جلوههای پرستیژ ژئوپلیتیکی، اهمیت مطالعاتی فزایندهای یافته است. در میان شیعیان، زیارت از مناسک و شعائر بسیار مهم دینی است و در متون روایی شیعه تاکید زیادی بر آن شده است. اما وقتی روی چکیده کاملامروزه در مباحث ژئوکالچر، پرداختن به تحرکات و اجتماعات بزرگ و اثرگذار به عنوان یکی از جلوههای پرستیژ ژئوپلیتیکی، اهمیت مطالعاتی فزایندهای یافته است. در میان شیعیان، زیارت از مناسک و شعائر بسیار مهم دینی است و در متون روایی شیعه تاکید زیادی بر آن شده است. اما وقتی روی زیارت کربلا تکیه میشود، مسئله صرفاً جنبه فردی و معنوی ندارد و باتوجه به عقب سیاسی-هویتی واقعه عاشورا، کارکردهای سیاسی-اجتماعی این زیارت پررنگتر میشود. در این میان بر زیارت اربعین بیش از دیگر روزها تأکید شده و اربعین از این منظر، صرفاً یک آیین مذهبی و درون دینی نیست؛ بلکه باید آنرا آیینی انسانی، فراملیتی برشمرد که ظرفیتهای پیدا و پنهان آن میتواند در راستای ارتقای پرستیژ ژئوپلیتیکی شیعه در آغاز هزاره سوم اثرگذار باشد. حضور چنین جمعیتی برای شرکت در یک مراسم فی نفسه بسیار مهم و یک رویداد بزرگ میتواند تلقی شود. این مقاله که به شیوه توصیفی-تحلیلی گردآوری گردیده، با استفاده از مطالعات اسنادی وکتابخانهای و همچنین مشاهدات میدانی نگارندگان در چند دوره پیادهروی اربعین، در صدد است تا در قالب ادبیات علمی و تخصصی حوزه جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک، به این سوال پاسخ دهد که امروزه و در عصر جهانی شدن، پیادهروی اربعین چگونه توانسته است به ارتقای پرستیژ ژئوپلیتیکی تشیع کمک کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
69 - ژئوپلیتیک شیعه با تاکید بر نقش زائران حرم رضوی(مشهد مقدس)
محمدحسن نامی علی محمدپور مجید ولی شریعتپناهی اسفندیار حیدریپورچکیده در حال حاضر جمعیت مسلمانان جهان به بیش از یک میلیارد نفر رسیده است و بر اساس آماری که از سوی منابع مختلف ارایه شده، شیعیان بیش از20درصد این جمعیت یعنی جمعیتی بیش از200میلیون نفر را تشکیل میدهند. جمعیتی که با توجه به متأثر بودن آنها از انقلاب اسلامیایران و علا چکیده کاملچکیده در حال حاضر جمعیت مسلمانان جهان به بیش از یک میلیارد نفر رسیده است و بر اساس آماری که از سوی منابع مختلف ارایه شده، شیعیان بیش از20درصد این جمعیت یعنی جمعیتی بیش از200میلیون نفر را تشکیل میدهند. جمعیتی که با توجه به متأثر بودن آنها از انقلاب اسلامیایران و علاقه آنها به شهرهای مقدس از جمله مشهد، توانمندی خیلی خوبی را برای ایران و علایق ژئوپلیتیکی این کشور فراهم نموده است. در این مقاله با روش تحقیقی توصیفی- تحلیلی سعی شده است تا به اهمیت ایدئولوژی تشیع، به عنوان یک عنصر موثر بر ژئوپلیتیک شیعه، با تأکید بر زائران حضرت امام رضا(ع) پرداخته شود، امری که مبنای خودآگاهی و بیداری در انقلاب ایران و سایر جنبشهای اسلامی منطقه میباشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
70 - علل همگرایی در نهضت های شیعی _ صوفی روزگار تیموریان ( با تأکید بر نقش علوم غریبه )
هومان محمدی شرف آباد شکوه السادات اعرابی هاشمی سهیلا ترابی فارسانینهضتهای شیعی_صوفی روزگار تیموریان بر بستر مؤلفههایی مشترک بروز و ظهور یافت. رهبران این نهضتها با درک الزامات زمانی و محیطی و با اغتنام فرصت تلاش کردند ضمن بهرهگیری از مؤلفههای مشترک موجود و بهکارگیری همه ظرفیتها به موفقیت هایی دست یابند. آنها هوشمندانه و البته ب چکیده کاملنهضتهای شیعی_صوفی روزگار تیموریان بر بستر مؤلفههایی مشترک بروز و ظهور یافت. رهبران این نهضتها با درک الزامات زمانی و محیطی و با اغتنام فرصت تلاش کردند ضمن بهرهگیری از مؤلفههای مشترک موجود و بهکارگیری همه ظرفیتها به موفقیت هایی دست یابند. آنها هوشمندانه و البته بلندپروازانه سعی کردند از خلأ حاصل از سقوط خلافت عباسی و زوال قدرت ایلخانان سود جسته و با استفاده از اطاعتپذیری صوفیه، در کنار برانگیزانندگی آموزههای انقلابی تشیع و قدرت بسیج کنندگی بالقوهی مهدویت، زمینه هم گرایی این نهضت ها را فراهم نمایند.سه نهضت حروفیه، مشعشعیان و نوربخشیه در این زمینه نقش برجسته ای داشتند. این پژوهش بدنبال پاسخ به این سوال است که تحت تأثیر چه عواملی مؤلفههای مشترک سه نهضت حروفیه، مشعشعیان و نوربخشیه موجب همگرایی این گروه ها شد؟ به نظر می رسد مهمترین عامل همگرایی نهضت های شیعی_صوفی، تسامح مذهبی مغولان می باشد. ضمن آنکه وجود ادعاهای مشترک و ظهور دراویش بزرگ با چهره ای موجه که دوستدار اهل بیت علیهم السلام نیز بودند هم می تواند از دیگر عوامل تأثیرگذار در این زمینه باشد .چرایی این نزدیکی و همگرایی، مساله اصلی این پژوهش است که تلاش خواهد شد با نگاهی تحلیلی، توصیفی ضمن نقد و بررسی مؤلفههای مشترک سه نهضت حروفیه، مشعشعیان و نوربخشیه، به رمزیابی علل همگرایی نهضت های یاد شده پرداخته شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
71 - بررسی تاریخ تصوف و تشیع در دوران حکومت تیموریان ایران
پوران دخت رمضان جماعت ناصر جدیدییکی از ویژگی های بارز دوره حکومت تیموریان ایران گسترش همزمان طریقت های تصوف و نزدیکی آن با تشیع است که در دراز مدت تحول بزرگی در مذهبن طریقتهریان ایران گسترش همزمان طریقته های تصوف و نزدیکی آن با تشیع است غالب در ایران بوجود آورد و در نهایت نیز غلبه تشیع بر تسنن را در د چکیده کاملیکی از ویژگی های بارز دوره حکومت تیموریان ایران گسترش همزمان طریقت های تصوف و نزدیکی آن با تشیع است که در دراز مدت تحول بزرگی در مذهبن طریقتهریان ایران گسترش همزمان طریقته های تصوف و نزدیکی آن با تشیع است غالب در ایران بوجود آورد و در نهایت نیز غلبه تشیع بر تسنن را در دوره صفویه در پی داشت . دوران تیموری از لحاظ ارتباط میان تصوف و تشیع دارای خصلت ویژه ای بود در این دوره تصوف و تشیع با از دست دادن جهات ممیزه خود و با افزوده شدن عنصر فلسفی به هر دو موجب تکوین جنبش های ارتباط میان تصوف و تشیع دارای خصلت ویژه ای بود در این دوره تصوف و تشیه با از دست دادن جهات ممیزه خود و با اف فکری شد که آینده را برای هر دو رقم زد . از سوی دیگر آغاز قرن نهم ، یک مقطع حساس در تاریخ تشیع ایران به شمار میرود؛ چرا که تصوف در این دوره حلقه پیوند تسنن و تشیع گردید و خود تشیع نیز در قالب تصوف تبلور یافت و همین موضوع در گسترش و نفوذ تشیع در بسیاری از سرزمینهای اغلب سنی مذهب نقش مهمی ایفا کرد. در این دوره یک فقیه شیعی خصوصیات یک صوفی تمام عیار را داشت و یک صوفی محض نمونه ای از یک متکلم شیعی جلوه می نمود. اینکه چرا و چگونه تصوف و تشیع در این دوره با هم همسو شد از جمله مباحثی است که همیشه مورد سوال پژوهشگران قرار داشته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
72 - روند دگرگونی شعائر مذهبی بر روی سکههای دوره ایلخانی
جهانبخش ثواقب سیاوش امراییجامعه ایرانی همگام با جوامع معاصر خود تحت تأثیر نوآوریها و ارتباطات متقابل سایر دول قرار گرفت. الگوها و ابعاد هنری سایر ملل را به شیوه مطلوبی به عاریه گرفت و به نحوی با هنر و فرهنگ ایرانی تلفیق نمود که سبکی کاملاً ایرانی را به مخاطب معرفی نمود. سکه نیز از این مقوله مست چکیده کاملجامعه ایرانی همگام با جوامع معاصر خود تحت تأثیر نوآوریها و ارتباطات متقابل سایر دول قرار گرفت. الگوها و ابعاد هنری سایر ملل را به شیوه مطلوبی به عاریه گرفت و به نحوی با هنر و فرهنگ ایرانی تلفیق نمود که سبکی کاملاً ایرانی را به مخاطب معرفی نمود. سکه نیز از این مقوله مستثنی نیست. از زمانی که ایرانیان به تأسی از لیدیها به ضرب سکه مبادرت نمودند، مسکوکات اولیة خود را با الهام از افکار و عقاید خویش ضرب نمودند. این موضوع در طول دورة باستان با نقر نقوش و شعائر ملی، تجلی دین و دولت سلسلههای حاکم ایرانی بود. در دورة اسلامی نیز شعائر نقر شده بر روی مسکوکات متأثر از تعالیم و شعائر اسلامی بود. اگر چه در ادوار مختلف دارای فراز و نشیب خاص خود بوده اما روح کلی، شاکلة اصلی و هویتی محسوس بر روی سکههای این دوره قابل مشاهده است. با پیدایش مغولان و تشکیل دولت ایلخانی شرایطی خاص ایجاد گردید. ایلخانان به خاطر چگونگی تسلط بر ایران، اعتقادات مذهبی و تسامح و تساهل دینی، ضمن ادامة روند بهکارگیری شعائر شیعی و اهل تسنن؛ موجبات پیدایش شعائر غیراسلامی را بر روی مسکوکات فراهم نمودند. در این مقاله ضمن تشریح مسکوکات موجود براساس توالی سلطنت حاکمان ایلخانی، به روند دگرگونی شعائر مذهبی نقر شده بر روی این مسکوکات پرداخته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
73 - نتایج مذهبی درگیری های خلیفه عباسی و خوارزمشاه
عبدالعزیز موحد محمد کریمخوارزمشاهیان سلسله ای از ترکان بودند که در فاصله سال های 491 تا 628 هجری بر محدوده ای وسیع از ولایات شرق اسلام حکومت کردند آنان به مدت 137 سال حکومت کردند و با شش تن از خلفای عباسی مقارن بودند. آنان در ابتدا مطیع سلجوقیان بودند اما با ضعف سلجوقیان بین آنان و حکومت سلجوق چکیده کاملخوارزمشاهیان سلسله ای از ترکان بودند که در فاصله سال های 491 تا 628 هجری بر محدوده ای وسیع از ولایات شرق اسلام حکومت کردند آنان به مدت 137 سال حکومت کردند و با شش تن از خلفای عباسی مقارن بودند. آنان در ابتدا مطیع سلجوقیان بودند اما با ضعف سلجوقیان بین آنان و حکومت سلجوقی اختلاف افتاد با به قدرت رسیدن ناصرلدین لله خلیفه عباسی، خلیفه برای از بین بردن رقیبان خود از جذب کردن سایر رقیبان ابایی نداشت. لذا به کمک خوارزمشاهیان، سلجوقیان را بر انداخت. خوارزمشاهیان نیز با گسترش قلمرو و محدوده حکومتی خود در صدد به رسمیت شناختن خود از طرف خلیفه عباسی بودند، ناصر خلیفه عباسی از تایید سلطنت آنان خود داری کرد. لذا بین خوارزمشاهیان و خلیفه عباسی اختلاف بروز کرد و هر یکی سعی در نابودی دیگر داشت. از آن جا که اقلیت شیعه در این زمان نیروی قابل توجهی را تشکیل می دادند لذا دو طرف سعی در جذب شیعیان داشتند تا از قدرت آنان برای محو حریف استفاده کنند. الناصر توانست با شیعیان کنار آید و وزرای خود را از بین آنان انتخاب کند، علاوه بر آن با فرقه اسماعیلیه نیز ارتباط بر قرار کرد و توانست از قدرت و نفوذ آنان در پیشبرد اهداف خود استفاده کند. خوارزمشاهیان نیز با جذب شیعیان سعی در ضربه زدن به خلیفه عباسی بودند. لذا اختلاف سیاسی بین عباسیان و خوارزمشاهیان زمینه مناسبی بود که شیعه بتواند از این موقعیت برای رشد خود استفاده کند . پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
74 - شخصیت نمادین امام حسین(ع) در شعر شریف رضى
صابره سیاوشى گلفام واعظىاز مهم ترین شاعران شیعى که نسب او به اهل بیت بازمى گردد، شریف رضى است. وى داراى قصایدى مشهور و ارزنده در رثاى امام حسین(ع) است. اشعار وى خالى از تکلف و آکنده از عاطفه صادقانه و عشق ناب به امام(ع) و خاندان ایشان است. این قصاید عبارت است از: "الأمانى حسرة و عناء" و "کرب و چکیده کاملاز مهم ترین شاعران شیعى که نسب او به اهل بیت بازمى گردد، شریف رضى است. وى داراى قصایدى مشهور و ارزنده در رثاى امام حسین(ع) است. اشعار وى خالى از تکلف و آکنده از عاطفه صادقانه و عشق ناب به امام(ع) و خاندان ایشان است. این قصاید عبارت است از: "الأمانى حسرة و عناء" و "کرب و بلا" و "والهفتاة لعصبة علویة" و "رب ساع لقاعد" و "یا یوم عاشوراء". سرآغاز سرایش مرثیه هاى عاشورایى شریف رضى، دهم محرم، سال روز شهادت حسین بن على(ع) است. وى در قالب این پنج قصیده که روى هم دویست وسى وشش بیت و در رثاى امام حسین(ع) است، به بیان صفات و ویژگى هاى فردى و اجتماعى امام(ع) پرداخته است. روش این نوشتار، توصیفى - تحلیلى و هدف آن تحلیل شخصیت نمادین امام حسین(ع) در شعر سید رضى به عنوان یکى از قله هاى بلند ادب در قرن چهارم هجرى است. نتایج حاصله با تکیه بر آمار توصیفى تحلیلى و با استفاده از نمودار دایره اى در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
75 - وسواس های طهارت و عبادت در یهودیت و تشیع با التفات به رویکرد علمی
رویا هذبی علیرضا ابراهیم طاهره حاج ابراهیمیتردید یکی از ویژگیهای اندیشهی انسان و عارضهای شناختی است که از فقدان آگاهی سرچشمه میگیرد و در صورت تداوم، میتواند به ایجاد اضطراب و رفتار وسواسی بیانجامد. امور دینی در سرشت خویش رازآمیز بهشمار میروند و بر همین اساس، همواره در معرض تردید، تولید اضطراب و مستعد وسوا چکیده کاملتردید یکی از ویژگیهای اندیشهی انسان و عارضهای شناختی است که از فقدان آگاهی سرچشمه میگیرد و در صورت تداوم، میتواند به ایجاد اضطراب و رفتار وسواسی بیانجامد. امور دینی در سرشت خویش رازآمیز بهشمار میروند و بر همین اساس، همواره در معرض تردید، تولید اضطراب و مستعد وسواس هستند. این پژوهش که با روش تحلیلی- تطبیقی و با التفات به یافتههای روانشناسی صورت پذیرفته، نشان میدهد که وسواس دینداران در یهودیت و تشیع، تا اندازهای مرهون رازآمیز بودن امور مقدس است و تا حدی نیز از تفاسیر اضطرابانگیز برخی دینیاران بر متون مقدس سرچشمه میگیرد. از دیدگاه دروندینی، القائات شیطانی هم در ایجاد وسواس سهیم هستند و میتوانند رفتارهایی ناهنجار را در پاکسازی بدن از خون و دفعیات و یا خواندن نیایش باعث شوند. درمان وسواس به شیوههایی چون تغییر نگرش فرد مبتلا نسبت به امور مقدس، تصحیح و تلطیف تفاسیر اضطرابانگیز از متون مقدس، و آگاهی بخشی در مورد نقش شیاطین صورت میگیرد. البته استفاده از روشهای شبهدینی (طب سنتی) یا مراجعه به مراکز رواندرمانی نیز مرسوم است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
76 - نقد شبهات وارد بر عصمت پیامبران
علی اصغر باستانی سهیلا محمدیعصمت یا همان مصونیت مطلق از ارتکاب معاصی و خطیئات و تعلّق ارادهی خداوند بر این امر، شاخصهی برگزیدگان الهی است که بی آن، هدف بعثت و غایت خلقت تحقّق نمیپذیرد، زیرا آدمی را یارای آن نیست که بدون بهرهگیری از وحی و تبیین معصوم، ره به سر منزل مقصود برد و طریق هدایت پیماید چکیده کاملعصمت یا همان مصونیت مطلق از ارتکاب معاصی و خطیئات و تعلّق ارادهی خداوند بر این امر، شاخصهی برگزیدگان الهی است که بی آن، هدف بعثت و غایت خلقت تحقّق نمیپذیرد، زیرا آدمی را یارای آن نیست که بدون بهرهگیری از وحی و تبیین معصوم، ره به سر منزل مقصود برد و طریق هدایت پیماید. این موضوع که از ضروریترین شروط نُبوّت و امامت و یکی از مسائل مهم کلامی است به صاحب منصبان الهی که زبانهای گویای پروردگار در میان خلق و حکمایی مؤدّب به حکمت اویند، چنان حجّیتی اعطاء میکند که علاوه بر قطع عذر مردم، اطاعت مطلق از قول و فعل و تقریر معصوم را ایجاب می نماید، زیرا خمیرمایهی چنین موهبتی، مأخوذ از علم حقّ است. از این رو، کسی نمیتواند از راه اکتساب بدان دست یابد و بدین دلیل، منتخبان به بهرهمندی از چنین علمی از جانب پروردگار دارای بینش و بصیرتی الهی هستند، چنان که گویی بر هدایت و بیّنه سوارند و در کنف چنین بصیرتی است که ایشان دارای شرح صدر و مقام اهتداء و امنیت هستند. بنابراین نایل شدن به مقامات الهی، مرهون عصمت و نفی آن به منزلهی انتفاء این مناصب خواهد بود. از این رو، تبیین این موضوع و بررسی موضوعی آن، بابی به سوی حقایق و رفع شبهات دربارهی انبیای مکرّم الهی میگشاید و نشان میدهد که با وجود اختلاف آراء حول عصمت اصفیای الهی، کلام وحی و روایات معصوم (ع) و براهین فراوان دیگری، عصمت مطلق ایشان را چون آفتاب، نمایان میکند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
77 - نگرشی بر «بغی» در فقه شیعة اثنی عشری
سید محمد موسوی بجنوردی انسیه عاصم نخجوانیعنصر مادی جرم سیاسی سوء نیت ندارد بلکه سوء ادراک دارد. بغی به معنای ظلم میباشد. بغی در شریعت اسلام میتواند جرم سیاسی محسوب گردد. عامل بغی به خیال خودش حسن نیت دارد و خدمت به جامعه میکند، اما در ادراکش اشتباه میکند. فقهای بزرگ شیعه غالباً باغی را کسی میدانند که بر ا چکیده کاملعنصر مادی جرم سیاسی سوء نیت ندارد بلکه سوء ادراک دارد. بغی به معنای ظلم میباشد. بغی در شریعت اسلام میتواند جرم سیاسی محسوب گردد. عامل بغی به خیال خودش حسن نیت دارد و خدمت به جامعه میکند، اما در ادراکش اشتباه میکند. فقهای بزرگ شیعه غالباً باغی را کسی میدانند که بر امام عادل خروج کند، اما این معنا قابلیت توسعه دارد. برای مجازات بغی، عدهای آن را در زمرة حدود میدانند و عدهای خارج از شمول حد میدانند. البته حق این است که طبق نظر اسلام و عدالت اجتماعی با مجرم سیاسی بهطور مشفقانه عمل گردد و او را رهنمون کنند. او باید از سوء ادراکی که دارد به راه راست هدایت شود، چرا که مشمول سوء نیت است و نه سوء ادراک. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
78 - نگاهی گذرا به سیر تاریخی مهدویت در تصوف
محمودرضا اسفندیار فائزه رحمانمهدویت بیشتر به عنوان آموزهای شیعی در فرهنگ اسلامی ـ ایرانی، نقش و جایگاه مهمی دارد. در این مقاله، پس از مروری گذرا بر مفهوم موعودگرایی در ادیان ابراهیمی، جایگاه مهدویت در تصوف سدههای نخستین (قرون دوم تا پنجم) را بررسی کردهایم. در ادامه، مهدویت در سدههای ششم و هفتم چکیده کاملمهدویت بیشتر به عنوان آموزهای شیعی در فرهنگ اسلامی ـ ایرانی، نقش و جایگاه مهمی دارد. در این مقاله، پس از مروری گذرا بر مفهوم موعودگرایی در ادیان ابراهیمی، جایگاه مهدویت در تصوف سدههای نخستین (قرون دوم تا پنجم) را بررسی کردهایم. در ادامه، مهدویت در سدههای ششم و هفتم (نیمه اول) تاریخ تصوف (دوره ظهور مهدویت در تصوف) و آنگاه در قرون هفتم (نیمه دوم)، هشتم و نهم (آغاز جریان نزدیکی بیشتر تصوف و تشیع) پی جستهایم. در تعقیب این جریان، عصر صفویه (دوران استقرار تشیع به عنوان مذهب رسمی در ایران) و قاجار، آخرین بخش این پژوهش است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
79 - مهاجرت شیعیان ایرانی به شبه جزیره دکن و گسترش زبان فارسی
رقیه بابایی حسن سرا محمود سید سید علیرضا واسعیسرزمین دکن در جنوب هند از نخستین قرون ظهور و گسترش اسلام مورد توجه بسیاری از مسلمانان قرار گرفت و گروههایی از بازرگانان و صوفیان مسلمان به قصد تجارت و نیز برای تبلیغ اسلام وارد این منطقه گردیدند؛ مهاجرت این افراد، پیامدهای بسیاری در زمینه های اجتماعی، اقتصادی، سی چکیده کاملسرزمین دکن در جنوب هند از نخستین قرون ظهور و گسترش اسلام مورد توجه بسیاری از مسلمانان قرار گرفت و گروههایی از بازرگانان و صوفیان مسلمان به قصد تجارت و نیز برای تبلیغ اسلام وارد این منطقه گردیدند؛ مهاجرت این افراد، پیامدهای بسیاری در زمینه های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و مذهبی در دکن داشت .اما زمانی طولانی به اندازه چندین قرن لازم بود تا دکن به تسخیر مسلمانان درآید. از اواخر قرن چهارم همزمان با فتوحات غزنویان در هند نه تنها آیین اسلام؛ بلکه فرهنگ، هنر و معماری و زبان فارسی در آن سرزمین رواج یافت.پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از روش تحقیق تاریخی که مبتنی بر توصیف و تحلیل است، به این سوال پاسخ دهد که علل و عوامل مهاجرت شیعیان ایرانی به منطقه دکن و گسترش زبان فارسی چه بوده است؟ یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که ریشه های مذهب تشیعی که در دوره بهمنیان نهاده شده بود پس از انقراض آنان و در زمان جانشینان آنها یعنی قطب شاهیان، نظام شاهیان و عادل شاهیان ادامه پیدا کرد و آنان نیز مذهب تشیع را به عنوان مذهب رسمی حکومت خود اعلام کردند. حمایت آنان از شیعیان مهاجری که از ایران و سرزمین های عربی به دکن مهاجرت می کردند موجب گسترش مذهب تشیع، رواج فرهنگ و تمدن ایرانی– اسلامی در دکن شد. یکی از مهمترین نتایج حضور و نقش مهاجران شیعه در سیاست دکن تأثیرات اجتماعی و فرهنگی آنها بود. آنان به عنوان مبلغان فرهنگی با ایجاد مؤسسات آموزشی و با استفاده از حضور عالمان فضای مناسبی را برای حمایتهای ادبی به وجود آوردند. تألیفات ارزشمندی که در این دوره به رشته تحریر درآمدند زبان فارسی را به اوج رساندند و رشد و شکوفایی فرهنگ ایرانی- اسلامی را رقم زدند و زبان فارسی علاوه بر این که زبان رسمی و اداری به شمار میرفت عامه مردم نیز در مکالمات روزمره از فارسی استفاده می کردند و نشانه افتخار به شمار میرفت. همچنین این زبان مورد علاقه سلاطین مسلمان نیز بود و علم دوستی و ادبپروری آنان، دربارشان را به محل تجمع دانشمندان و ادیبان تبدیل کرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
80 - جستاری در ادبیات عرفانی محقق اردبیلی با نگاهی به کتاب ریاض العارفین
محمود قیوم زادهدر روزگار صفوی، علمای مذهبی ـ به عنوان نایبین امام عصر ـ قدرت و نفوذی فوق عادت یافتند. در میان آنان افرادی، همراه با حکیمان که به طور عادت تألیفاتی در برخی از دانشهای شرعی نیز داشتند، به عرفان گراییدند. در همین دوران، سابقة تاریخی شهر کاشان در مذهب شیعه، باعث توجه خاصّ چکیده کاملدر روزگار صفوی، علمای مذهبی ـ به عنوان نایبین امام عصر ـ قدرت و نفوذی فوق عادت یافتند. در میان آنان افرادی، همراه با حکیمان که به طور عادت تألیفاتی در برخی از دانشهای شرعی نیز داشتند، به عرفان گراییدند. در همین دوران، سابقة تاریخی شهر کاشان در مذهب شیعه، باعث توجه خاصّ دولتمردان صفوی به این شهر گردید؛ مجامع علمی و ادبی در آن رواج تام یافت و گویندگان و شاعران را از اطراف مملکت به سوی خود کشاند. با گسترش مذهب شیعه در قرن نهم، بر تعداد سلسله های صوفیان شیعه مذهب نیز افزود شد. سلسلة صوفیة صفویه و سلسلة نعمت اللهیه و فرقة نور بخشیه در قرن نهم از اسباب مؤثر نشر تشیّع بوده اند. مقاله حاضر در راستای تبیین و معرفی گوشهای از ادبیات عرفانی عهد صفوی در حوزه کاشان به بررسی ادبیات عرفانی میرزا محمد بن سلطان محمد اردبیلی ـ معروف و متخلص به محقّق ـ عالم و عارف شیعی سدة یازدهم هجری به شیوه توصیفی، تحلیلی و ابزار کتابخانهای پرداخته است. وی شاگرد قاضی اسد قُهپایی و منسوب به فرقة نور بخشیه است. به گواهی آثارش، چهرة دینی و مذهبی وی بر دیگر چهره های او برتری دارد و غلبة فکری¬اش، بر شریعت، حفظ و رعایت احکام آن است؛ با این حال، در اثنای ایراد مباحث صرف دینی، از ذکر مبادی و آداب صوفی گری غفلت نمی ورزد. تصوف او به ندرت به ذوق می گراید و رباعیاتی تقریباً حال انگیز می سراید. مؤلف گاه برای اثبات آراء خود به اصطلاحات فلسفی متوسل می شود ولیکن روش فلسفی خاصّی ندارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
81 - داعش و پدیداری موازنه تهدید در روابط ایران و عراق
عبدالمجید سیفی ناصر پورحسنچکیده روابط ایران و همسایه غربی آن را می توان یکی از غیر عادی ترین و استثنایی ترین روابط خارجی در دنیا تلقی کرد. روابط ایران و عثمانی و سپس عراق طی قرون اخیر شامل چرخه ای از تعارض های بلندمدت، جنگ ها و دوره های کوتاه مدت اتحاد، صلح سرد و همزیستی بوده است. از به قدرت رس چکیده کاملچکیده روابط ایران و همسایه غربی آن را می توان یکی از غیر عادی ترین و استثنایی ترین روابط خارجی در دنیا تلقی کرد. روابط ایران و عثمانی و سپس عراق طی قرون اخیر شامل چرخه ای از تعارض های بلندمدت، جنگ ها و دوره های کوتاه مدت اتحاد، صلح سرد و همزیستی بوده است. از به قدرت رسیدن عبدالکریم قاسم در سال 1958 تا سرنگونی صدام در سال 2003، پرتعارض ترین دوره در روابط دو کشور محسوب می شود به گونه ای که طولانی ترین جنگ قرن بیستم بین ایران وعراق رخ داد. با پیدایش داعش، روابط دو کشور وارد مرحله ای شد که با ادوار گذشته تفاوت ماهوی دارد. دراین مقاله، براساس چهارچوب نظری موازنه تهدید چگونگی این دگردیسی بنیادین در روابط ایران وعراق تحلیل شده است. فرضیه نویسندگان این بوده که شکل گیری داعش به مثابه یک تهدید امنیتی مشترک، موجب گذار روابط ایران وعراق جدید از تعارض به تعاون راهبردی شده است. این تهدید از همجواری دو کشور و ادراک مشترک آنها از میزان جدی بودن خطر هویتی داعش ناشی می شود. با توجه به جایگاه حیاتی عراق در محیط امنیتی جمهوری اسلامی و عدم وجود پژوهشهایی که موازنه تهدید مبنای نظری آنها باشد، این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی دگردیسی در روابط ایران و عراق را تحلیل کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
82 - بررسی سرمایه اجتماعی فرهنگی بین گروه های مذهبی شهرتربت جام
مهناز امیرپور مهناز امیرپور حمیرا منصوریاین پژوهش به مطالعه و بررسی میزان سرمایه اجتماعی بین دو مذهب رایج در شهر تربت جام میپردازد. جامعه آماری مردم شهر تربت جام است و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 400نفر تعیین شده است. روش تحقیق پیمایشی است و بر اساس ابزار پرسشنامه دارای روایی مبتنی بر آلفای کرونباخ بوده و چکیده کاملاین پژوهش به مطالعه و بررسی میزان سرمایه اجتماعی بین دو مذهب رایج در شهر تربت جام میپردازد. جامعه آماری مردم شهر تربت جام است و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 400نفر تعیین شده است. روش تحقیق پیمایشی است و بر اساس ابزار پرسشنامه دارای روایی مبتنی بر آلفای کرونباخ بوده و از نتایج به دست آمده چنین استنتاج شده که دین به معنای عام آن در جامعه دارای دستاوردهای زیادی است. مذهب و اعتقادات مذهبی خاص تأثیر بر میزان سرمایه اجتماعی ندارد. هر دو گروه با توجه به اعتقادات خاصی که دارند از یک میزان سرمایه اجتماعی برخوردارند. بیشترین تأثیر بر میزان سرمایه اجتماعی در این شهر امنیت اجتماعی و استفاده از رسانههای جمعی داشته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
83 - بررسی فقهی- حقوقی ارش البکاره و مهرالمثل
حجت اعراب شیبانی عبدالعظیم خروشیارش البکاره و مهرالمثل به عنوان جبران خسارات ازاله بکارت از جمله مفاهیم میان هستند است که در دو حوزۀ حقوق کیفری و حقوق مدنی مورد بحث قرار می گیرد. در این تحقیق با روشی توصیفی- تحلیلی و با مدنظر قراردادن مقررات مختلف در حوزه های مذکور و همچنین با در نظر گرفتن آموزه های ف چکیده کاملارش البکاره و مهرالمثل به عنوان جبران خسارات ازاله بکارت از جمله مفاهیم میان هستند است که در دو حوزۀ حقوق کیفری و حقوق مدنی مورد بحث قرار می گیرد. در این تحقیق با روشی توصیفی- تحلیلی و با مدنظر قراردادن مقررات مختلف در حوزه های مذکور و همچنین با در نظر گرفتن آموزه های فقهی بدین نتیجه نائل شده ایم که مبنای پرداخت مهرالمثل نزدیکی و مبنای پرداخت ارش البکاره ازاله بکارت است. علاوه براین، هرچند که مهرالمثل در کلام فقها و ظاهر روایات مبیّن جبران خسارت معنوی نیست و به دلیل انتفاع از بضع زن در زنای به عنف یا اکراه به زن باکره یا ثیّبه پرداخت می شود، اما از دیدگاه قانون مسئولیّت مدنی می تواند در بعضی از موارد منطبق با جبران خسارت معنوی باشد. افزون بر این، میان مواد 658 و 231 قانون مجازات اسلامی 1392 تعارضی وجود ندارد و مطابق با قواعد مسئولیت مدنی هرگاه ازاله بکارت با مقاربت یا غیر مقاربت و با رضایت انجام گرفته باشد، ضمانی وجود ندارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
84 - گستره بدعت و ملاک تشخیص آن: مطالعهای تطبیقی بر تفاسیر قرآنی و روایی علمای اهل تسنن و تشیع
علی هنرمند سید ابوالقاسم نقیبی سید صادق موسوییکی از آسیب های مهمی که اسلام مانند دیگر ادیان الهی با آن مواجه بوده جریان های بدعت گذار است. از این رو در آیات و روایات مکررا و به وضوح بدعت مذموم دانسته شده و بدعتگذاران مورد نکوهش و شماتت قرار گرفته اند. اگرچه عالمان اسلامی بدعت را به ادخال ما لیس من الدین فی الدین م چکیده کاملیکی از آسیب های مهمی که اسلام مانند دیگر ادیان الهی با آن مواجه بوده جریان های بدعت گذار است. از این رو در آیات و روایات مکررا و به وضوح بدعت مذموم دانسته شده و بدعتگذاران مورد نکوهش و شماتت قرار گرفته اند. اگرچه عالمان اسلامی بدعت را به ادخال ما لیس من الدین فی الدین معنا کرده اند اما اتفاق نظری در مورد ملاک های بدعت بین ایشان وجود ندارد. اغلب علمای امامیه نسبت دادن امری به دین بدون وجود مستند شرعی را بدعت دانسته اند ولی گروهی از اهل سنت هر آنچه را که بعد از سه قرن ابتدایی اسلام حادث شده است را بدعت شمرده اند. از این رو معیار تشیع در این خصوص کیفی و معیار اهل سنت کمی (زمان) می باشد. این رویه در بازشناسی سنت از بدعت به اختلاف آرای علمای اسلامی در زمینه گستره بدعت و مصادیق آن می انجامد. از منظر کسانی که امور حادثه بعد از سه قرن نخستین را بدعت می دانند، دامنه بدعت بسیار وسیع و گسترده است ولی بنا به دیدگاه گروهی که با استفاده از ادله عام، مسائل نوپدید را واجد مستند شرعی تلقی می کنند گستره بدعت محدود می باشد. در این نوشتار ضمن تبیین مفهوم بدعت برخی از معیارها، ادله و مصادیق آن مورد بازخوانی تحلیلی و تطبیقی قرار گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
85 - بررسی جریانهای فرهنگی ـ مذهبی در سودان با تأکید برآسیبشناسی دیپلماسی فرهنگی ایران در این کشور
مصطفی قاسمی محمد علی بصیری عنایت اله یزدانییکی از مهمترینسازوکارها و ابزار تأمین هدف سیاست خارجی جمهوری اسلامی که بر گسترش فرهنگ ایرانی-اسلامی و الهامبخشی بر سایر جوامع ابتنا دارد، تدوین و اعمال دیپلماسی فرهنگی کارامد است. اهمیت این مسئله در کشور سودان بهعنوان یکی از کشورهایی که دارای بیشترین حد مسامحه در م چکیده کاملیکی از مهمترینسازوکارها و ابزار تأمین هدف سیاست خارجی جمهوری اسلامی که بر گسترش فرهنگ ایرانی-اسلامی و الهامبخشی بر سایر جوامع ابتنا دارد، تدوین و اعمال دیپلماسی فرهنگی کارامد است. اهمیت این مسئله در کشور سودان بهعنوان یکی از کشورهایی که دارای بیشترین حد مسامحه در مواجهه با جریانهای صوفیگری و تعالیم صوفیه است، اهمیت مضاعف دارد. طریقتهای صوفیان سودان که ریشه شیعی دارند، در حفظ آیینهای تشیع نیز بسیار مؤثر بودهاند، به طوری که در هنگام بررسی فرهنگ شیعی در سودان باید تصوف را نیز مطالعه کرد، بنابراین به لحاظ فرهنگی و مذهبی میتوان انتظار بزرگترین دستاوردها را در آنجا داشت. علیرغم وجود دو جریان ریشهدار فکری، فرهنگی تصوف و تشیع در سودان، فعالیت وهابیها، در دوران اخیر تهدیدی جدی برای این دو جریان است. آسیبشناسی دیپلماسی فرهنگی ایران در سودان میتواند زمینهساز توسعه روابط فرهنگی و مقابله با تهدیدات پیش رو در روابط بین دو کشور باشد. این مقاله در پی توضیح و تبیین جریانهای فرهنگی، مذهبی در سودان بهمنظور شناسایی فرصتها و آسیبهای دیپلماسی فرهنگی ایران در این کشور است. هدف اصلی پاسخگویی به این پرسش اساسی است که در راستای هدف یاد شده، چه جریانهای فرهنگی مذهبی در سودان وجود دارند؟ فرضیه این مقاله آن است که سه جریان مهم فرهنگی-مذهبی تصوف، تشیع، و وهابیت را میتوان در سودان مشاهده کرد. در این مقاله با روش توصیفی، تحلیلی و ابزار کتابخانهای در پی پاسخ به سؤال اصلی خواهیم بود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
86 - روابط خارجی ایران وعربستان در سالهای 1384 تا1392 با تاکید بر تحولات عراق
فریدون اکبرزاده شیوا جلال پور ابوطالب جعفریایران وعربستان دو کشور مهم در خاور میانه محسوب می شوند هرچند اختلافات مذهبی میان دو کشور وجود دارد اما اشتراکات فرا مذهبی (دینی ) نیز وجود دارد که این دو روند روابط خارجه این دو کشور را در ادوار مختلف بنا نهاده است سوالی که در مقاله حاضر مطرح است این است که اساسا چه مسا چکیده کاملایران وعربستان دو کشور مهم در خاور میانه محسوب می شوند هرچند اختلافات مذهبی میان دو کشور وجود دارد اما اشتراکات فرا مذهبی (دینی ) نیز وجود دارد که این دو روند روابط خارجه این دو کشور را در ادوار مختلف بنا نهاده است سوالی که در مقاله حاضر مطرح است این است که اساسا چه مسایلی در استحکام وگسست روابط بین دو کشور در سالهای 84 تا 94 دخیل بوده که می توان گفت مساِئل منطقه ای ازجمله تحولات عراق بوده ، مطالعات نشان می دهد هرچه از دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد گذشته روابط دو کشور رو به سردی گرایش پیدا کرده وتنش بین ایران وعربستان شدت گرفته است .اساسا تعلقات طرفین نسبت به حوزه های نفوذشان و ورود هر یک به حوزه تحت نفوذ دیگری علل اصلی این تنش ها بوده است که منجر به تخاصم وحتی تهدید لفظی بین دولتمردان دو کشور در سالهای اخیر گردید. پس از خروج نیروی های امریکایی از عراق ،عربستان تمام تلاشش را کردتا کارگزاران سنی را در تغییرات سیاسی عراق حاکم نماید ولی با توجه به نفوذ ایران در بین تشییع وهمین تاکید دول دیگر بر ایجاد یک حکومت دمکراتیک در عراق و همچنین تکثر تشیع بر تسنن در عراق کارگزاران شیعه انتخاب شدند.آنچه مسلم است عربستان خود رامدافع تسنن در منطقه میداند و ایران خود را مدافع تشیع در منطقه می خواند .قدرمسلم آنست که مسایل ژئوپلتیکی منطقه یا تاثیر گذار بر روابط ایران وعربستان می باشد یا تاثیر پذیر از این روابط می باشد . پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
87 - روابط خارجی ایران و عربستان در سالهای 1384 تا1392 با تاکید بر تحولات سوریه
شیوا جلال پور ابوطالب جعفریایران و عربستان دو کشور مهم در خاورمیانه محسوب میشوند هر چند اختلافات مذهبی میان دو کشور وجود دارد اما اشتراکات فرا مذهبی (دینی) نیز وجود دارد که این دو روند روابط خارجه دو کشور را در ادوار مختلف بنا نهاده است مطالعات نشان میدهد هر چه از دوران ریاست جمهوری محمود احمدی چکیده کاملایران و عربستان دو کشور مهم در خاورمیانه محسوب میشوند هر چند اختلافات مذهبی میان دو کشور وجود دارد اما اشتراکات فرا مذهبی (دینی) نیز وجود دارد که این دو روند روابط خارجه دو کشور را در ادوار مختلف بنا نهاده است مطالعات نشان میدهد هر چه از دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد گذشته روابط دو کشور رو به سردی گرایش پیدا کرده و تنش بین ایران و عربستان شدت گرفته است. اساسا تعلقات طرفین نسبت به حوزه های نفوذشان و ورود هر یک به حوزه تحت نفوذ دیگری علل اصلی این تنش ها بوده است که منجر به تخاصم وحتی تهدید لفظی بین دولتمردان دو کشور در سالهای اخیر گردید بنابراین آنچه مسلم است عربستان خود را مدافع تسنن در منطقه میداند و ایران خود را مدافع تشیع در منطقه میخواند. قدر مسلم آنست که مسایل ژئوپلتیکی منطقه یا تاثیرگذار بر روابط ایران و عربستان میباشد یا تاثیرپذیر از این روابط میباشد. سوالی که درپژوهش حاضر مطرح است این است که اساسا چه مسایلی در استحکام و گسست روابط بین دو کشور در سالهای 84 تا 92 دخیل بوده ؟ که در پاسخ به فرضیه حاصل از این پرسش میتوان گفت مساِئل منطقهای از جمله تحولات سوریه بوده واینکه ایران از حکومت در سوریه و عربستان از معارضین در سوریه حمایت می نماید پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
88 - نقش نهاد مرجعیت و روحانیت شیعه در گفتمان مشروطهخواهی ایران
محمد بیدگلی صادق زیبا کلامبه رغم بنیادهای متباین دین و دولت، با برآمدن صفویه به عنوان نخستین دولت ملی در ایران که به پیوند دین و دولت منجر گردید، بنیادهای سلطنت از مشروعیتی دینی برخوردار گشتند و روحانیت و علمای شیعه نیز در این جایگاه از نقشی بنیادین در ترویج فرهنگ تشیّع، بسترسازی برای عمل به قوا چکیده کاملبه رغم بنیادهای متباین دین و دولت، با برآمدن صفویه به عنوان نخستین دولت ملی در ایران که به پیوند دین و دولت منجر گردید، بنیادهای سلطنت از مشروعیتی دینی برخوردار گشتند و روحانیت و علمای شیعه نیز در این جایگاه از نقشی بنیادین در ترویج فرهنگ تشیّع، بسترسازی برای عمل به قوانین و احکام فقهی شیعه، احیای امر به معروف و نهی از منکر، تأمین مصالح عامّه و دفاع از حقوق مردم و سرانجام تعمیق و بسط مباحث علمی در تمامی حوزههای علمی و تمدن عظیم ایرانی ـ اسلامی مشارکت نمودند؛ تا جاییکه روحانیت توانست با تاسیس نهاد مرجعیت به نیرویی سیاسی تبدیل گردد. علیرغم پیوندهای تنشزای این دین و سلطنت، اما این نیروی سیاسی با منشأ مشروعیت مجزا از سلطنت تا دورهی قاجاریه کارویژههای خود را در حوزهی عمومی-سیاسی ایران تداوم بخشید؛ اما با انقلاب مشروطه و نقش فعالی که درآن ایفا نمود به بازخوانی در گفتمان تجدد اسلامی کمک شایانی نمود؛ تا جاییکه از طریق ایجاد چالش در نظام سلطنتی در انقلاب بعدی ایران و در قالب گفتمان بازگشت به خویشتن اسلامی، خود به تنهایی دست به نوسازی انقلابی زد. مقاله حاضر با نگاهی اجمالی به نقش نهاد مرجعیت و روحانیت شیعه در گفتمان مشروطه خواهی ایران از طریق روش اسنادی پرداخته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
89 - بررسی نقش تشیع در تحولات سیاسی و اجتماعی تا دوران صفویی
تورج قدیمی منیره کاظمی راشد معصومه قره داغی منیژه صدریپژوهش حاضر درصدد بررسی نقش تشیع در تحولات سیاسی و اجتماعی تا دوران صفویی است. از این منظر پس از بسط فضای مفهومی موضوع، به بررسی شرایط سیاسی و اجتماعی تشیع و نقش آنها در تحولات تا دوران صفویی خواهد پرداخت. مطابق با مستندات موضوعی ارائه شده در این پژوهش، روش تحقیق، تاریخی چکیده کاملپژوهش حاضر درصدد بررسی نقش تشیع در تحولات سیاسی و اجتماعی تا دوران صفویی است. از این منظر پس از بسط فضای مفهومی موضوع، به بررسی شرایط سیاسی و اجتماعی تشیع و نقش آنها در تحولات تا دوران صفویی خواهد پرداخت. مطابق با مستندات موضوعی ارائه شده در این پژوهش، روش تحقیق، تاریخی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش، کتابخانه ای می باشد یافته های این پژوهش حاکی از آن است که: اولا؛ تشیع و گرایش به آن در تاریخ ایران یک پدیده‎ی تدریجی و در بستر تاریخی بود، اگرچه رسمیت آن در دورهی صفویه به صورت دفعی رخ داد اما نقش تشیع در تحولات سیاسی و اجتماعی آهسته و آرام از همان قرن اول هجری بوده است ثانیا؛ شرایط مذهبی عصر حاکمیت مغولها بر ایران که تعصب خاص مذهبی نداشتند موجب پیوند جریان تصوف و تشیع شده و صفویان و مریدان این خاندان، این پیوند را پذیرفته، به شیعیانی متعصب تبدیل و به مذهب شیعه توسط شاه اسماعیل در ایران رسمیت بخشیدند. ثالثا؛ نقش تشیع در دوره صفوی هم در زمینه سیاسی و هم در زمینههای علمی و فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی، از جایگاه مهم و تثبیت شده و موثری برخوردار شده است که این موضوع سبب شده تا تشیع از یک مجموعه آموزه‎های عبادی و فقهی و البته در انزوا، خارج و به عنوان ایدئولوژی حاکم بر جامعه، پذیرفته شود پرونده مقاله