داعش و پدیداری موازنه تهدید در روابط ایران و عراق

محورهای موضوعی : روابط بین الملل

عبدالمجید سیفی ¹ (عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی)
ناصر پورحسن ² (عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی، بروجرد، ایران)

تاریخ دریافت : 1397/03/16 تاریخ پذیرش : 1397/03/16 تاریخ انتشار : 1397/03/01

کلید واژه: امنیت ملی, ایران, عراق, تشیع, داعش, موازنه تهدید,

چکیده مقاله :

چکیده روابط ایران و همسایه غربی آن را می توان یکی از غیر عادی ترین و استثنایی ترین روابط خارجی در دنیا تلقی کرد. روابط ایران و عثمانی و سپس عراق طی قرون اخیر شامل چرخه ای از تعارض های بلندمدت، جنگ ها و دوره های کوتاه مدت اتحاد، صلح سرد و همزیستی بوده است. از به قدرت رسیدن عبدالکریم قاسم در سال 1958 تا سرنگونی صدام در سال 2003، پرتعارض ترین دوره در روابط دو کشور محسوب می شود به گونه ای که طولانی ترین جنگ قرن بیستم بین ایران وعراق رخ داد. با پیدایش داعش، روابط دو کشور وارد مرحله ای شد که با ادوار گذشته تفاوت ماهوی دارد. دراین مقاله، براساس چهارچوب نظری موازنه تهدید چگونگی این دگردیسی بنیادین در روابط ایران وعراق تحلیل شده است. فرضیه نویسندگان این بوده که شکل گیری داعش به مثابه یک تهدید امنیتی مشترک، موجب گذار روابط ایران وعراق جدید از تعارض به تعاون راهبردی شده است. این تهدید از همجواری دو کشور و ادراک مشترک آنها از میزان جدی بودن خطر هویتی داعش ناشی می شود. با توجه به جایگاه حیاتی عراق در محیط امنیتی جمهوری اسلامی و عدم وجود پژوهش‌هایی که موازنه تهدید مبنای نظری آنها باشد، این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی دگردیسی در روابط ایران و عراق را تحلیل کرده است.

چکیده انگلیسی:

Abstract: Iran's relation with its western neighbor is one of the most unusual in the history of foreign relations in international Relations. This relation has included long-term dispute periods and short-term period of peace and coexistence in recent centuries. From 1958 to 2003, there were many severe disputes between two countries that led to eight-year war between them. After escalation the war in Syria and Neo salafist groups’ arrival in this country, most of the Syria’s neighbors are also involved in this crisis. Among these neighbors, Iraq is confronted with a crucial situation. The invasion of Neo salafist groups, especially Islamic State in Iraq and Sham (ISIS), to Iraq due to a crucial condition for both Iraq and Iran. Therefore, the expansion of ISIS presence results in creating a common threat for these neighbors and encourages them to create the balance of threat. This article aims to investigate the impact of ISIS’ expansion to Iraq on creating a balance of Threat in Iraq-Iran relations.

منابع و مأخذ:

منابع

-      اخوان زنجانی، داریوش. (1389). تجاوز مداوم؛ تصمیم عراق برای تجاوز به کویت، در رجایی، فرهنگ، بررسی جنگ ایران و عراق در دیدگاه اساتید دانشگاه­های ایران. تهران: نشر مرز و بوم.

-      اردستانی، حمید. (1388). جنگ ایران و عراق؛ رویارویی استراتژی‌ها. تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس.

-      ازغندی، علیرضا. (1376). روابط خارجی ایران؛ دولت دست نشانده 1320-1357. تهران: قومس.

-      افشار سیستانی، ایرج. (1374). جزیره ابوموسی و جزایر تنب بزرگ و کوچک. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.

-      ایکنبری، جان. (1383). تنها ابرقدرت. ترجمه علی فضلی‌پور. تهران: انتشارات ﻣﺆسسه بین‌المللی ابرار معاصر تهران.

-      جعفری‌ولدانی، اصغر. (1370). بررسی تاریخ اختلافات مرزی ایران و عراق. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

-      درودیان، محمد. (1391). جنگ ایران و عراق؛ مسائل و موضوعات. تهران: سمت.

-      شعبانی، رضا. (1368). دلایل تاریخی پیدایش اختلافات مرزی از عهدنامه ذهاب 1409 ه. ق/1639م به بعد، بازشناسی جنبه‏های تجاوز و دفاع. تهران: دبیرخانه کنفرانس بین‏المللی تجاوز و دفاع.

-      لیتل، ریچارد. (۱۳۸۹). تحول در نظریه‌های موازنه قوا. ترجمه غلامعلی چگنی‌زاده. تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.

-      هوشنگ‌مهدوی، عبدالرضا. (1368). تاریخ روابط خارجی ایران از پایان جنگ جهانی دوم تا سقوط رژیم پهلوی. تهران: نشر پیکان.

-      هوشنگ‌مهدوی، عبدالرضا. (1384). سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی 1300-1357. چاپ ششم. تهران: نشر پیکان.

-      یاوری، نوید. (1389). موضوعات ملی، قومی و طایفه‌ای در جنگ، در رجایی، فرهنگ. بررسی جنگ ایران و عراق در دیدگاه اساتید دانشگاه­های ایران. تهران: نشر مرز و بوم.

-      ارجمند، محمدجواد و طلوعی، هادی. (1393). «ﺗﺄثیر تهاجم نظامی آمریکا به عراق بر قدرت هوشمند ایران در این کشور». فصلنامه سیاست، دوره۴۴، شماره۴.

-      ترابی، قاسم. (۱۳8۴). «موازنه تهدید: موازنه قوا یا اتحاد با طرف تهدید کننده». ماهنامه اطلاعاتراهبردی، دوره۷، شماره۷۴.

-      جعفری، علی اکبر. (1392). «استراتژی موازنه تهدید و امنیتی دولت­های اسلامی منطقه خاورمیانه». فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، دوره ۳، شماره7.

-      جمشیدی، محمد و محمدی‌گهرویی، رضا. ( 1393). «جمهوری اسلامی ایران و عراق نوین: تبیینی بر کاربرد قدرت نرم در عراق نوین درراستای تحقق ارزش‌های انقلاب اسلامی». فصلنامهدانش سیاسی، دوره ۱۰، شماره۴.

-      خلیلی، محسن و حیدری، جهانگیر و صیادی، هادی و اصغری ثانی، حسین. (1392). «مدل­سازیِ ژنوم­های ژئوپلیتیکِ تأثیرگذار بر سیاست خارجی ایران و عراق». فصلنامه مطالعات جهان اسلام، دوره ۱، شماره۳.

-      دادفر، سعید و زندیه، حامد. (1392). «سلطنت ملک فیصل (1921-1933) و واکاوی تبعید علمای ایرانی از عراق». دوفصلنامه مطالعات تاریخی جهان اسلام، دوره۲، شماره۲.

-      عباسی، مجید و قیاسی، رضا. (1392). «راهبرد اتحاد پیرامونی رژیم صهیونیستی و موازنه تهدید». فصلنامه سیاست خارجی، دوره۲۷، شماره۱.

-      البغدادی، ابوبکر. (۱۳۹۳). داعش: هدف ما در کربلا و نجف است. کد خبر ۳۴۷۱۲۸. قابل دسترس در سایت فردا نیوز.

-      رحمانی‌فضلی، عبدالرضا. (1393). واکنش روحانی به خبر امکان سقوط کربلا و نجف/ محدودیتی درعملیات نخواهیم داشت. کد خبر: 2357035. قابل دسترس در سایت مهر نیوز.  

 

 

-      Nakash, Young. (2003). The Shi’as of Iraq. Princeton: Princeton University Press.

-      Tucker, W. F. (2008). Mahdis and Millenarians: Shiite Extremists in Early Muslim Iraq. Cambridge: Cambridge University Press.

-      Walt, Stephen. (1987). The Origins Of Alliances. New York: Cornell University Press.

-      Devine James. (2015). “Iran versus ISIL”. Insight Turkey. Vol. 17(2).

-      O'Driscoll, Dylan. (2016). “U.S. Policy in Iraq: Searching for the Reverse Gear?” Middle East Policy, Vol. 23(1).

-      Tamimi, Aymenn (2014), “The Islamic State of Iraq and Al-sham”, Middle East Review of International Affairs, Vol. 17 (3).

-      Walt, Stephen. (1998). “International Relation: One World, Many Theories”. Foreign Policy. No. 110.

-      Wright, T. (2015). “The Rise and Fall of the Unipolar Concert”. The Washington Quarterly. Vol. 37(4).

-      Edleeb, S. (2015). “Syria 'chlorine attacks': Dozens reported suffocated as regime 'drops chemical barrel bombs' on Idlib”, available at: www.independent.co.uk/news/world/middle-east/ - -reported-suffoc.

-      “Iran Helpful in Fighting ISIS in Iraq” available at:  http://edition.cnn.com/2016/06/28/politics/john-kerry-iran.

-      “Foreign Fighter total in Syria/Iraq Now Exceeds 20000” available at: http://icsr.info/2015/01/foreign-fighter-total-syriairaq-now-exceeds-20000.

-      “Iraq and Syria: How Many Foreign Fighters for Fighting for ISIL” Availabe at: www.telegraph.co.uk/news/2016/03/29/iraq-and-syria-how-many-foreign-fighters-are-fighting-for-isil

-      McFate, J. L. And Gambhir, H. (2015). “Islamic State’s Global Ambitions”. www.wsj.com/articles/islamic-states-global-.

-      Obaid, Nawaf. (2016). “The Salman Doctrine: the Saudi Reply to Obama's Weakness”. The National Interest. available At:http://nationalinterest.org/feature/the-salman-doctrine-the-saudi-reply-obamas-weakness-15623

-      Quintana, Elizabeth and Jonathan Eyal. (2015). “The Military Operation against ISIS, Royal United Services Institute for Defense and Security Studies”. RUSIOccasional Paper, available at: https://rusi.org/sites/default/files/op_inherently_unresolved.