کنکاشی پیرامون جایگاه تشیع و تصوف در ساختار سیاسی دولت صفویه
محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی
یوسف متولی حقیقی
1
(استادیار گروه تاریخ
دانشگاه آزاد اسلامی بجنورد)
کلید واژه: تشیع, تصوف, صفویه, تاریخ ایران, رقابت علما و صوفیان,
چکیده مقاله :
صفویان نخستین سلسلهی حکومتی ایران بودند که توانستند ترکیبی پررنگ و نتیجهبخش بین تصوف و تشیع ایجاد نموده و شالودهی حکومت خود را بر آن قرار دهند. ایندو عنصر مهم نقش تعیین کنندهای در سیاستهای مختلف نظامی، اقتصادی، مذهبی و درمجموع رفتارهای حکومتی آنان داشت. تشیع به عنوان اصلیترین اندیشهی حکومتیصفویان دگرگونیهای گستردهای را در جامعهی ایران به وجود آورد. با این وجودرفتارهای مذهبی شاهان صفوی در برخورد با تشیع و علمای آن یکسان نبود. اخراجگروهی از علمای شیعه از ایران و دعوت از علمای جبل عامل لبنان در زمره این رفتارهایمتفاوت بود. علمای جبل عامل کوشیدند تا نظریات حکومتی شیعه را در ایران پیاده کننداما به زودی دریافتند که هدف اصلی از فراخواندن آنان به ایران بیشتر به منظور استواریبخشیدن به حیات سیاسی شاهان شیعه مذهب بوده است. با این وجود آنها از تلاشبیوقفهی خود برای در اختیار گرفتن و یا حداقل زیر نفوذ قرار دادن قدرت سیاسی دستبرنداشتند و توانستند در زمان برخی از پادشاهان ضعیف صفویه بر امور مسلط شوند.بعد از تشیع، تصوف دومین عامل قدرتیابی پادشاهان صفویه بود. صفویان قبل ازآن که باورهای شیعی را در خدمت اهداف سیاسی خود بگیرند و گرایشهای سیاسی ازخود نشان دهند در عالم تصوف سیر میکردند. آنان در ادامه راه کوشیدند تا از طریقاندیشههای صوفیانه به قدرت دنیایی دست یابند. این تلاش به ویژه بعد از بخشیده شدنگروهی از اسرای عثمانی از طرف تیمور گورکانی به خواجه علی سیاه پوش از سرعتبیشتری برخوردار شد. صوفیان صفویه که رهبران خود را تا سر حد جان اطاعت میکردندمهمترین ابزار نظامی صفویان در دستیابی به قدرت سیاسی بودند. با این همه مدتی بعداز تشکیل سلسله صفویه، بروز برخی از تندرویها و مستمسک قرار دادن بعضی از تعالیمصوفیانه باعث ایجاد تعارضاتی بین پادشاهان صفوی و جماعت صوفیه شد. رهبران صفویهبرای کاستن از این تعارض پیوندهای صوفی گرایانه خود را با مریدان کاهش دادند که اینموضوع در دراز مدت به تضعیف صوفیان و در نتیجه کاهش قدرت صفویان منجر شد.
Safavids were the first Iran's government (kingdom) who could made anImportand and useful combination between shi ism and safism and setupthir government an it. These two important elements had a determiningrole in different political issues such as, military, economic, religious andin all their government aspects shiism as the most important thought ofsafavids government made wide changes in Iran sociely. Althoughsafavids kings religious behaviors with shiism and the scholars weren’tthe same ,like dismiss . of fagraup of Iranian shiit scholars and Invitationof scholars jibah Amel in lebonan JiB ALAMEL scholers tried toset upthe Ideas of shiit government in Iran. But soon they understonded thatthe main point in their invidatian was to firm the polidical life of shi itkings.Though they never stoped trying to gain control over palidical power andthey could gain power during some weals safavid kings.The net wery important element in safavid king power after shi ism wasSufism. Befor safavids use shi ism for their political aims they were sufi.And after that they tried to gain material power through Sufism thoughtsand it got faster whe timur (goorlcani) sat free a group of ttoman(osmanlis) slaves to khoeh ali. Safavid sufies whom absolutely obeyedtheir masters were the most important weapon for safavids in gainingpower. Although some times after safavid dynasty sat up, the ill_use ofsome suflism radical thought caused tensions between safavid kings andsufids. To solve and decrease these ten sions safavid rulers decreasedtheir connections with masters and that in long term causes the weaknessof sufids and consguently caused the weakness of safavids.
