زمینه های رواداری سامانیان با اسماعیلیان

محورهای موضوعی : فصلنامه تاریخ

محمد نجفی ¹ , حسن شادپور ² , محبوبه اسماعیلی ³

1 - دانشجوی دکتری تاریخ ،واحد شاهرود دانشگاه آزاد اسلامی ، شاهرود ایران
2 - استادیار گروه تاریخ ، واحد شاهرود ، دانشگاه آزاد اسلامی ، شاهرود ، ایران
3 - استادیار گروه تاریخ ،واحد شاهرود، دانشگاه ازاد اسلامی ، شاهرود، ایران

تاریخ دریافت : 1400/10/05 تاریخ پذیرش : 1401/03/24 تاریخ انتشار : 1402/05/01

کلید واژه: تشیع, اسماعیلیه, خلافت عباسی, سامانیان,

چکیده مقاله :

اسماعیلیان که به نامهای مختلف خوانده شده اند، شاخه ای از مذهب شیعه هستند که پس از امام جعفر صادق (ع )، امامت را حق اسماعیل و پسرش محمد می دانند. این سلسله، در دوران پرفراز و نشیب خود، تعامل ها و تقابل هایی را با حکومت های وقت داشته است که در این میان، نوع تعامل آنان با سامانیان به عنوان یکی از ایرانی ترین حکومت های تاریخ ایران،از اهمیت شایانی برخوردار است. لذا بر اساس ضرورت تبیین و بازشناسی تاریخ دوره سامانیان و نوع تعامل آنان با اسماعیلیان، در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی مهمترین زمینه های اجتماعی تسامح سامانیان با اسماعیلیان پرداخته و پیامدهای آن را تبیین می‌نماییم. در این میان ریشه یابی علل و عوامل نفوذ و گسترش اسماعیلیه به ویژه در میان رجال سامانی و نقش و تدابیر رجال سیاسی و فرهنگی دو طرف در نتایج این مناسبات پرفراز و نشیب از دیگر مواردی است که این تحقیق در صدد تبیین آن است. نتایج این تحقیق بیانگر آن است زمینه هایی چون خاستگاه ایرانی سامانیان، سیاست باز مذهبی آنان، نفوذ اندیشه‌های شیعی نزد حاکمان سامانی و ثبات اقتصادی، اجتماعی و امنیتی نسبی در خراسان و ماوراءالنهر از جمله عواملی بود که زمینه های تعامل مثبت سامانیان با اسماعیلیان را فراهم آورد که پیامد آن این بود اسماعیلیان توانستند با بهره گیری از این فرصت پیش آمده، در دعوت خویش توفیق‌هایی را به دست آورده و گستره دعوت خود را توسعه دهند.

چکیده انگلیسی:

The Ismailis who have been given various names are an extension of the Shiite religion and believe Ismael and his son are righteous for Imamate after Imam Jafar Sadegh. Through its ups and downs, this dynasty had interactions and confrontations with the incumbent governments among which their interaction with the Samanid, as one of the most Iranian government of the history, is significantly important. Therefore, based on the necessity of explaining and recognizing the history of the Samanids and the type of their interaction with the Ismailis, in this descriptive-analytical study, we will examine the most important social contexts of the Samanids' tolerance of the Ismailis and explain its consequences. In addition, rooting out the causes and factors of the Ismaili's influence and expansion, especially among the Samanids and the role and policies of the political and cultural leaders of the two sides in the results of these ups and downs, is another case that this study intends to explain. The results of this study indicated that areas like the Iranian origin of the Samanids, their open religious policy, the influence of Shiite ideas on the Samanid rulers and the relative economic, social and security stability in Khorasan and Transoxiana were among the factors that paved the way for positive Samanid interaction with the Ismailis which , in consequence, made the Ismailis able to take advantage of this opportunity to succeed in their invitation and to expand the realm of their invitation.