نسخه

دسترسی آزاد مقاله

1 - کتاب الطبقات الکبیر ابن سعد، منبعی برای نهج‌البلاغه
مهدی مجتهدی

10.30495/jhcin.2023.22303

گردآورنده نهج‌البلاغه، شریف رضی(د 406ه&zwj;)، به ندرت از منابع خود یاد کرده‌است. کوشش های چند تن از محققان معاصر، به شناسایی برخی از منابع نهج‌البلاغه منجر شده‌است. نامه هفتادوهفتم یکی از عبارات مشهور و توصیه امام علی(ع) به ابن‌عباس هنگام اعزام او برای گفتگو با خوارج ا چکیده کامل

گردآورنده نهج‌البلاغه، شریف رضی(د 406ه&zwj;)، به ندرت از منابع خود یاد کرده‌است. کوشش های چند تن از محققان معاصر، به شناسایی برخی از منابع نهج‌البلاغه منجر شده‌است. نامه هفتادوهفتم یکی از عبارات مشهور و توصیه امام علی(ع) به ابن‌عباس هنگام اعزام او برای گفتگو با خوارج است که بسیار مورد استناد قرار می‌گیرد. در منبع شناسی نهج‌البلاغه تاکنون برای این متن تنها به برخی از منابع اشاره شده که بعد از سیدرضی تألیف شده‌است. مطالعه حاضر ضمن معرفی منابع دیگر، نخست به این پرسش می‌پردازد که منبع سیوطی (د 911 ه&zwj;) برای این متن در آثارش چه بوده و چرا برخی از محققان را به چالش کشانده‌است؟ در ادامه نشان می‌دهد که کتاب الطبقات الکبیر اثر ابن‌سعد (د 230ه&zwj;) به احتمال زیاد منبع مستقیم یا با واسطه سید رضی بوده‌است. همچنین ضمن بررسی چاپ‌های موجود کتاب و نواقص آن، مشخص می‌شود که نسخه‌های خطی بخشی از کتاب تاکنون ناشناخته بوده و چون در سال‌های اخیر شناسایی، تصحیح و منتشر شده، این بخش در دسترس محققان پیشین نبوده و مورد غفلت واقع شده‌است. با توجه به این‌که درباره انتساب این متن به امیرالمؤمنین علیه‌السلام تردیدهایی مطرح است، این مقاله با معرفی منبع نامه 77 راه را برای بررسی بیشتر این مسأله هموار کرده‌است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

2 - محاسبه شکل بلوکی پیش شرط ساز LU ناقص به عنوان محصول فرعی نسخه پیمایش چپ الگوریتم A-دو مزدوج سازی بلوکی
امین رفیعی بهناز طلوع حقیقی

در این مقاله، شکل بلوکی پیش شرط ساز LU ناقصی را ارائه می کنیم که به عنوان محصول فرعی الگوریتم بلوکی A-دو مزدوج سازی محاسبه می شود. عناصر لولای این پیش شرط ساز، بلوکهای یک در یک یا دو در دو می باشند. ماتریسهای L و U این پیش شرط ساز به صورت مستقل از یکدیگر محاسبه خواهند ش چکیده کامل

در این مقاله، شکل بلوکی پیش شرط ساز LU ناقصی را ارائه می کنیم که به عنوان محصول فرعی الگوریتم بلوکی A-دو مزدوج سازی محاسبه می شود. عناصر لولای این پیش شرط ساز، بلوکهای یک در یک یا دو در دو می باشند. ماتریسهای L و U این پیش شرط ساز به صورت مستقل از یکدیگر محاسبه خواهند شد. محک انتخاب عناصر لولا در این پیش شرط ساز بلوکی، همان محک به کار رفته در یکی از نسخه های بلوکی فرایند حذفی گاوس است. مبنای ارائه این پیش شرط ساز بلوکی، ارتباط میان فرایند حذفی گاوس و الگوریتم A-دو مزدوج سازی است. در بخش مثالهای عددی این مقاله، ابتدا دستگاههای مصنوعی تولید کرده و سپس برای این دستگاهها هر دو شکل ساده و بلوکی این پیش شرط ساز را محاسبه کرده ایم. پس از آن دستگاههای پیش شرط شده راست را تشکیل داده و از روش (50) GMRES برای حل این دستگاههای پیش شرط شده استفاده گردیده است. نتایج عددی نشان می دهد که شکل بلوکی این پیش شرط ساز LU ناقص، روش (50)GMRES را در تعداد تکرارهای کمتری نسبت به شکل ساده این پیش شرط ساز همگرا می نماید و بنابراین دارای کیفیت بهتری است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

3 - بررسی تأثیر استقرار سیستم اطلاعات بیمارستانی بر میزان خطاهای دارویی بخش های بستری در مرحله نسخه پیچی در مرکز آموزشی- درمانی شهید مطهری مرودشت :1392
مهسا صابری شقایق وحدت سمیه حسام

مقدمه: خطاهای دارویی، یکی از شایع‌ترین اشتباهات نظام‌های بهداشتی است که می‌تواند نتایج بسیار بد و مرگباری به دنبال داشته باشد. پژوهش حاضر، با هدف بررسی تأثیر استقرار سیستم اطلاعات بیمارستانی بر میزان خطاهای دارویی بخش‌های بستری در مرحله نسخه‌پیچی در مرکز آموزشی - درمانی چکیده کامل

مقدمه: خطاهای دارویی، یکی از شایع‌ترین اشتباهات نظام‌های بهداشتی است که می‌تواند نتایج بسیار بد و مرگباری به دنبال داشته باشد. پژوهش حاضر، با هدف بررسی تأثیر استقرار سیستم اطلاعات بیمارستانی بر میزان خطاهای دارویی بخش‌های بستری در مرحله نسخه‌پیچی در مرکز آموزشی - درمانی شهید مطهری مرودشت صورت گرفته است. روش پژوهش: در پژوهش توصیفی - تحلیلی حاضر، در مجموع تعداد 600 نسخه بستری در دو مقطع زمانی قبل و بعد از استقرار سیستم اطلاعات بیمارستانی مورد بررسی قرار گرفت. خطاهای اتفاق افتاده در مرحله نسخه‌پیچی از طریق چک لیست تدوین شده توسط پژوهشگر جمع‌آوری و داده‌ها با استفاده از نرم افزارspss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها: بیشترین خطا در بخش‌های بستری قبل از استقرار سیستم اطلاعات بیمارستانی مربوط به خطای خواندن علامات اختصاری با میانگین 57/0 و بعد از استقرار مربوط به عدم تطابق نوع نسخه پیچیده شده با دستور پزشک با میانگین 24/0 بود. هم‌چنین میزان خطاهای دارویی برحسب تعداد اقلام دارویی به طور معناداری بعد از استقرار سیستم اطلاعات بیمارستانی کاهش یافته است. نتیجه‌گیری: با توجه به اثر سیستم اطلاعات بیمارستانی بر میزان خطاهای دارویی می‌توان با گسترش این سیستم و استفاده از انواع پیشرفته آن از جمله سیستم ثبت کامپیوتری دستورات پزشک گام بزرگی در جهت کاهش خطاهای دارویی و در نتیجه افزایش ایمنی بیمار برداشت. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

4 - بررسی الگوی تجویز دارو توسط پزشکان خانواده و سرانه دارو در شهرستان اهواز
بتول احمدی محمد عرب پریوش نریمیسا لیلا جانانی ژیلا نجف پور

مقدمه: الگوی تجویز داروی پزشکان یکی از عوامل موثر بر روند مصرف دارو و چالش‌ها‌ی مرتبط با آن است. لذا مطالعه حاضر با هدف بررسی الگوی تجویز دارو در بیمه‌شدگان روستایی و نقاط شهری زیر 20000 نفر در شهرستان اهواز انجام شد. روش پژوهش: این مطالعه توصیفی - تحلیلی است که به روش چکیده کامل

مقدمه: الگوی تجویز داروی پزشکان یکی از عوامل موثر بر روند مصرف دارو و چالش‌ها‌ی مرتبط با آن است. لذا مطالعه حاضر با هدف بررسی الگوی تجویز دارو در بیمه‌شدگان روستایی و نقاط شهری زیر 20000 نفر در شهرستان اهواز انجام شد. روش پژوهش: این مطالعه توصیفی - تحلیلی است که به روش مقطعی در سال 1387 انجام شد. تعداد نسخ دارویی مورد بررسی 9524 نسخه بود. جمع‌آوری داده‌ها با چک لیست 2 بخشی که حاوی سؤالاتی اطلاعات عمومی منطقه و نحوه تجویز دارو صورت گرفت. پس از بررسی نسخ دارویی، داده‌های جمع‌آوری شده با آمار تحلیلی )تحلیل همبستگی، کای دو( مورد تجزیه تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها: تعداد اقلام دارویی بطور میانگین در هر نسخ 1/3 قلم دارو بود. بیشترین فراوانی داروهای تجویز شده مربوط به گروه داروهای آنتی میکروبیال و کمترین فراوانی داروهای گروه سیستم اعصاب مرکزی بودند. بیشترین تجویز در بین اشکال دارویی را داروهای خوراکی داشتند و زنان بزرگترین مصرف‌کنندگان دارو بودند. 50% سرانه پزشک خانواده صرف هزینه دارو شده بود به عبارت دیگر ارتباط معنی‌داری بین مقدار سرانه اختصاصی دارو و میزان تجویز دارو توسط پزشکان وجود داشت. نتیجه‌گیری: میانگین اقلام دارویی نسخ در این مطالعه از متوسط جهانی بالاتر بود. آموزش با محوریت تجویز صحیح دارو، اصول نسخه‌نویسی و توجه به اندیکاسیون پزشکی، تغییر نگرش نسبت مصرف صحیح دارو به ویژه در زنان دارد. هم چنین در راستای بهبود عملکرد نظام سلامت، مدیریت و نظارت در امور بودجه دارویی ضروری است. کان وجود داشت.نتیجه گیری: میانگین اقلام دارویی نسخ در این مطالعه از متوسط جهانی بالاتر بود. آموزش با محوریت تجویز صحیح دارو، اصول نسخه نویسی و توجه به اندیکاسیون پزشکی، تغییر نگرش نسبت مصرف صحیح دارو به ویژه در زنان دارد. هم چنین در راستای بهبود عملکرد نظام سلامت، مدیریت و نظارت در امور بودجه دارویی ضروری است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

5 - ایجاد پلاک توسط سویه V4ویروس عامل بیماری نیوکاسل بر روی کشت سلولی و بررسی مولکولی با روش واکنش زنجیره پلیمراز نسخه‌برداری معکوس RT-PCR))
ساناز سبحانی، محمدجواد مهربانپور .

امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا واکسن کلون شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. جهت کلون کردن یک ویروس، یکی از راه‌ها رشد ویروس بر روی کشت سلول و جدا کردن پلاک‌های مجزا و متفاوت و بررسی آنها از لحاظ مورفولوژی و ژنتیکی است. دراین تحقیق، ابتدا سلول‌های ) Madin-Darby Canine Kid چکیده کامل

امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا واکسن کلون شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. جهت کلون کردن یک ویروس، یکی از راه‌ها رشد ویروس بر روی کشت سلول و جدا کردن پلاک‌های مجزا و متفاوت و بررسی آنها از لحاظ مورفولوژی و ژنتیکی است. دراین تحقیق، ابتدا سلول‌های ) Madin-Darby Canine Kidney MDCK) بصورت تک لایه و بطور استاندارد کشت داده شد. رقت های مختلف ویروس به سلول‌های تک لایه MDCK همراه با تریپسین، آگار و سولفات منبزیوم اضافه شد. ویروس توانست بر روی سلول‌های فوق تکثیر و ایجاد اثر سایتوپاتیک (CPE) و پلاک نماید. در رقت 6-10 تعداد 6 پلاک که از لحاظ شکل و اندازه تفاوت داشتند برداشته شدند و جهت تکثیر به تخم‌مرغ جنین دار 11-9 روزه تلقیح گردید. بعد از 48 ساعت مایع آلانتوئیک هر تخم‌مرغ حاوی پلاک برداشت ونسبت به جداسازی RNA هر پلاک اقدام گردید. منطقه شکست (Cleavage site)پروتئین ادغامی(Fusion) با تست RT-PCR انجام شد و محصول PCR خالص‌سازی وسکانس گردید. سکانس نوکلئوتیدها و آمینواسیدها برای هر پلاک با سوش های ثبت شده در بانک ژنی مقایسه شد. سکانس نوکلئوتیدهای تمامی پلاک‌های بدست آمده، 97 تا 99% همخوانی با ویروس V4در بانک ژنی را تایید نمود. هدف از این پژوهش ایجاد پلاک از سوش V4 ویروس نیوکاسل بر روی سلول‌های MDCK جهت ایجاد پلاک‌های مجزا و در نهایت بررسی مولکولی پلاک‌های ایجاد شده می‌باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

6 - معرفی نسخه خطی حق الیقین استرآبادی و سیری سبک شناسانه در آن
رؤیا امیرپور مریم محمودی

حق الیقین یکی از معروف ترین آثار استرآبادی(متوفی 1316) است که علاوه بر مباحث اصول دین، مشتمل بر مطالب اخلاقی است و آن را در زمره ادبیات عرفانی دوره قاجار نیز آورده اند. اهمیت حق الیقین به عنوان نسخه خطی به جهت آن است که تنها یک نسخۀ منحصر به فرد از آن در دست است. امید ا چکیده کامل

حق الیقین یکی از معروف ترین آثار استرآبادی(متوفی 1316) است که علاوه بر مباحث اصول دین، مشتمل بر مطالب اخلاقی است و آن را در زمره ادبیات عرفانی دوره قاجار نیز آورده اند. اهمیت حق الیقین به عنوان نسخه خطی به جهت آن است که تنها یک نسخۀ منحصر به فرد از آن در دست است. امید است این پژوهش، راهگشای پژوهش‌های دیگر درباره این نویسنده باشد که علاوه بر علوّ مقام دینی از بزرگان اهل معنا و عرصه عرفان به شمار می‌رود. با عنایت به اینکه کتاب مذکور تا کنون تصحیح نشده معرفی آن می‌تواند باعث شناساندن یکی دیگر از مفاخر ادبی ما در قرن سیزدهم هجری گردد. نگارنده در این پژوهش، ابتدا به معرفی نسخه خطی حق الیقین و ویژگی‌های رسم الخطی آن، پرداخته است. در ادامه، ضمن معرفی نویسنده اثر، جایگاه علمی وی را بیان کرده است. نویسنده در پایان، ویژگی‌های سبک‌شناسی این اثر را در سه ساختار زبانی، فکری و بلاغی بررسی کرده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

7 - واکاوی نسخه خطی تفسیر جلالی اثر جلال الدین رئیس العلماء شیرازی
زهره معارف علی راد

ضرورت شناخت میراث تفسیری شیعه، بر کسی پوشیده نیست. یکی از راه‌های تبیین آموزه‌های حیاتبخش قرآنی، واکاوی تفاسیر است. با شناسایی بیش از 100 مفسر از مدرسه تفسیری فارس، در 15 قرن، با جلال الدین رئیس العلماء شیرازی(1294-1371ق) و تفسیر جلالی آشنا شدیم. تنها نسخه این مجموعه تف چکیده کامل

ضرورت شناخت میراث تفسیری شیعه، بر کسی پوشیده نیست. یکی از راه‌های تبیین آموزه‌های حیاتبخش قرآنی، واکاوی تفاسیر است. با شناسایی بیش از 100 مفسر از مدرسه تفسیری فارس، در 15 قرن، با جلال الدین رئیس العلماء شیرازی(1294-1371ق) و تفسیر جلالی آشنا شدیم. تنها نسخه این مجموعه تفسیری، متعلق به کتابخانه خانقاه احمدی شیراز است. این تفسیر، ترتیبی، و شامل 15 جزء از قرآن کریم است. در این نوشتار با واکاوی نسخه خطی 19 جلدی جلالی، به روش توصیفی- تحلیلی، شاخص های این تفسیر برای نخستین بار کشف و استخراج گردید. شایان ذکر است که خواننده تفسیر، در ابتدا مفسر را سلطنت طلب می‌پندارد، اما در واقع این مجموعه تفسیری در حال تقیه سیاسی مفسر، در عهد پهلوی(پدر و پسر) نوشته شده است. رهیافت پژوهش آن است که مفسر، روش قرآن به قرآن را با استناد به روایات، مورد توجه قرار داده، و از نظر گرایش، تفسیر خود را در ظاهر، با قالب سبک اجتماعی و اخلاقی و با جهت گیری معنوی و تربیتی، و در واقع با جهت گیری جهادی سیاسی، بنا نهاده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

8 - گونه‌شناسی متن روایات تفسیر مجاهد
الهام زرین کلاه

مجاهد بن جبر از مفسران معروف تابعی در قرن دوم، از موثق‌ترین شاگردان ابن عباس و از راویان امام علی(ع) می‌باشد. غیر از روایات فراوانی که در تفاسیر روایی از وی نقل شده، تفسیری با عنوان «تفسیر مجاهد» به روایت ابن ابی نجیح، که تنها تفسیر مستقل باقی‌مانده از دوران تابعین می‌ب چکیده کامل

مجاهد بن جبر از مفسران معروف تابعی در قرن دوم، از موثق‌ترین شاگردان ابن عباس و از راویان امام علی(ع) می‌باشد. غیر از روایات فراوانی که در تفاسیر روایی از وی نقل شده، تفسیری با عنوان «تفسیر مجاهد» به روایت ابن ابی نجیح، که تنها تفسیر مستقل باقی‌مانده از دوران تابعین می‌باشد، به وی منسوب است. نسخه خطی این تفسیر که به شماره 1075 در دار الکتب المصریه در قاهره نگهداری می‌شود، مبنای چاپ‌های مختلف این تفسیر قرار گرفته است. در این تفسیر روایی، 2131 روایت ذکر شده که از این تعداد 1731 مورد آن از مجاهد به روایت ابن ابی نجیح، و بقیه علاوه بر پیامبر(ص)، از افراد دیگر- صحابه و تابعین- نقل شده است. این مقاله با بکارگیری روش کتابخانه‌ای و تحلیل داده‌ها، در صدد گونهشناسی متن روایات و مباحث علوم قرآنی مذکور در این تفسیر بوده و به این نتیجه دست یافته است که سبب نزول در 61 روایت، تعیین مبهم در 62 روایت، ناسخ و منسوخ در 3 روایت، اختلاف قرائات در 6 روایت، محکم و متشابه و غیره نمونه‌ای از مباحث علوم قرآنی مذکور در این تفسیر است. این آمار مربوط به اقوال مجاهد و غیر او در این تفسیر است. در عین حال بیش‌ترین روایات آن- که حدود 65 درصد روایات را به خود اختصاص میدهد- مربوط به تبیین واژگان و عبارات است. از این رو می‌توان این تفسیر را «تفسیر لغوی» هم نامید. گفتنی است نخستین شواهد وجود مجاز در قرآن، وجوه و نظایر، تمثیل، واژگان معرب، معنادار بودن حروف مقطعه و غیره در این تفسیر دیده می‌شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

9 - معرفی و بررسی ویژگی های سبکی سه رساله از سید محمد نوربخش خراسانی
نرگس افروز علی اصغر حلبی احمد رنجبر

10.30495/dk.2023.701792

نسخه های خطی معراجیه، تلویحات و فواید سه رساله از آثار منثور عرفانی تعلیمی دورۀ تیموری است که در قرن هشتم و نهم توسط سید محمد نوربخش خراسانی از صوفیان و عارفان این دوره به نگارش در آمده است. سبک نثر رساله های مذکور بیشتر نثر فنی است، چرا که نویسنده از تعداد بیشتر کلما چکیده کامل

نسخه های خطی معراجیه، تلویحات و فواید سه رساله از آثار منثور عرفانی تعلیمی دورۀ تیموری است که در قرن هشتم و نهم توسط سید محمد نوربخش خراسانی از صوفیان و عارفان این دوره به نگارش در آمده است. سبک نثر رساله های مذکور بیشتر نثر فنی است، چرا که نویسنده از تعداد بیشتر کلمات و ترکیبات عربی، آیات و احادیث، اطناب، آرایه های ادبی مثل سجع، موازنه، مراعات النظیر، اشتقاق، ترادف، واج آرایی، تضاد، تلمیح و تشبیه در این رسالات استفاده کرده است. وی در رسالۀ معراجیه، معراج پیامبر اکرم (ص) را به روش عرفانی تشریح کرده و معتقد است که پیامبر اکرم (ص) با جسد مثالی، در حالت غیبت به این سفر روحانی رفته و هر آنچه مشاهده کرده، همه صورت های مثالی بوده است. از این رساله ۱۱ نسخه در کتابخانه های ایران موجود است. رسالۀ تلویحات و فواید تک نسخه ای هستند. موضوع رسالۀ تلویحات مقام انبیاء و اولیاء، تفاوت ها و شباهت های نبی و ولی، اعتقادات غلط علمای ظاهر و عوام ا لناس دربارۀ انبیاء و اولیا، اثبات اوصاف بشری برای اولیای الله، خوارق عادت، ریاضت های جوکیان هندی، اهمیت مقام صحو و محبت در حق اولیای‌الله، رسالۀ فواید دربارۀ آثار گناه و ظلم، تهذیب نفس، توسل به اولیای الله، نقد عقاید افراطی اهل ظاهر دربارۀ تصرفات اولیای الله، صحت علم نجوم و تنزلات عالم غیب است. نویسنده در این پژوهش، به روش کتابخانه ای و تحلیلی توصیفی ضمن اشارۀ مختصر به زندگی سید محمد نوربخش خراسانی، نسخه های معراجیه، تلویحات و فواید را معرفی و ویژگی های رسم الخطی و سبکی این آثار را از لحاظ زبانی، بیانی و فکری بررسی کرده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

10 - معرفی، بررسی و تحلیل نسخه خطی«تحفه الوزراء» علی بسطامی شاهرودی «مصنفک»
میناسادات امیرافتابی اصغر دادبه

تحفه الوزراء یا تحفه المحمودیه اثر شیخ علی بسطامی شاهرودی مشهور به مصنفک از فارسی نویسان دربار عثمانی در قرن نهم است که تاکنون هیچ یک از آثار وی مورد تفحص قرار نگرفته است. تحفه الوزراء به درخواست محمود پاشا در زمان سلطان محمد فاتح به رشته ی تحریر درآمد. مؤلف در آن زمان چکیده کامل

تحفه الوزراء یا تحفه المحمودیه اثر شیخ علی بسطامی شاهرودی مشهور به مصنفک از فارسی نویسان دربار عثمانی در قرن نهم است که تاکنون هیچ یک از آثار وی مورد تفحص قرار نگرفته است. تحفه الوزراء به درخواست محمود پاشا در زمان سلطان محمد فاتح به رشته ی تحریر درآمد. مؤلف در آن زمان در ادرنه سکونت داشت و از علمای مهم دربار محمد فاتح محسوب می شد. این اثر در ده باب نگاشته شده و برخی باب ها فصول متعددی را شامل می شوند. به لحاظ محتوا و مضامین، این اثر را می توان در زمره ی اندرزنامه های سیاسی محسوب کرد که مساعی نویسنده برآن است تا شیوه ی اداره ی حکومت را به فرامین شریعت نزدیک سازد. نویسنده در این راه از آیات، احادیث، اخبار و اشعار بزرگان ادب فارسی و عربی به منظور اعتباربخشیدن به اثر خویش و ایجاد تنوع در محتوی آن، مدد می گیرد. این نوشتار برآن است، با معرفی مؤلف و آثار وی، به بررسی اثر تحفه الوزراء و مندرجات آن بپردازد تا نقاب از چهره ی یکی از مؤلفین فارسی نویس آناتولی بردارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

11 - معرفی،بررسی و تحلیل نسخه خطی«کشف اللغات و الاصطلاحات»اثری از عبدالرحیم بن احمد سور بهاری هندی
الهام آدره میرجلال الدین کزازی

فرهنگ نویسی یکی ازشاخه های مهم زبان پارسی است.قرن دهم و یازدهم هجری،از درخشان‌ترین دوره‌هایی است که عالمان علم لغت،به ویژه در سرزمین هند،به تدوین و نگارش فرهنگ‌نامه‌ها پرداخته‌اند.کشف اللغات و الاصطلاحات یکی از این فرهنگ‌نامه‌ها است.نویسنده‌ی‌ این اثرعبدالرحیم بن احمد چکیده کامل

فرهنگ نویسی یکی ازشاخه های مهم زبان پارسی است.قرن دهم و یازدهم هجری،از درخشان‌ترین دوره‌هایی است که عالمان علم لغت،به ویژه در سرزمین هند،به تدوین و نگارش فرهنگ‌نامه‌ها پرداخته‌اند.کشف اللغات و الاصطلاحات یکی از این فرهنگ‌نامه‌ها است.نویسنده‌ی‌ این اثرعبدالرحیم بن احمد سور بهاری هندیاز مشایخ صوفیه،کتاب خود را در قرن دهم هجری نوشته است.این کتاب در ششصد وهفتاد و سه باب و به زبانی علمی و ساده نوشته شده و در بر گیرنده‌ی اطلاعات فراوان در زمینه‌های مختلف است. این جستار ضمن اشاره ای کوتاه به تاریخچه ی فرهنگ‌نویسی،با ارائه ی توضیحاتی چند درباره ی سلوک و اندیشه ی نویسنده به بررسی ساختار،سبک و ویژگی های زبانی این اثر می‌پردازد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

12 - بررسی انتسابِ اشعار در جُنگ اسکندر میرزای تیموری
موسی وصفی قراولخانه امید مجد محمد رضایی

10.30495/dk.2020.679753

جُنگ ها، از آن دست نُسخی هستند که به دلیل شمولشان بر اشعار متنوع، بسیار حائز اهمیتند. چنانکه می دانیم ذوق ادبی در هر عصری تغییر می کند و ممکن است اشعاری که در زمانی مقبول بوده، در ادوار دیگر، چندان مورد اقبال قرار نگیرد. طبیعتاً اینگونه اشعار که مورد پسندِ عصری نباشد چکیده کامل

جُنگ ها، از آن دست نُسخی هستند که به دلیل شمولشان بر اشعار متنوع، بسیار حائز اهمیتند. چنانکه می دانیم ذوق ادبی در هر عصری تغییر می کند و ممکن است اشعاری که در زمانی مقبول بوده، در ادوار دیگر، چندان مورد اقبال قرار نگیرد. طبیعتاً اینگونه اشعار که مورد پسندِ عصری نباشد، محکوم به فراموشی است. گاهی حتی نام شاعران هم به تدریج فراموش می شود. به نظر می رسد جُنگ ها جان پناه امنی برای اینگونه اشعار و شاعرانشان هستند. بنابراین با استفاده از اینگونه منابع می توان به نمونه هایی از اشعارِ شاعرانی دست یافت که دیوانشان استنساخ نشده و از میان رفته است و این خود برهانِ قاطعی بر اهمّیت جُنگ ها است. امّا علاوه بر این محاسن، جُنگ های خطّی اشکالاتی هم دارند که حاصل سهو کاتبان آن است که لازم است اصلاح شوند تا محقّقین و پژوهشگرانی که به آن ها رجوع می کنند، دچار گمراهی نشوند. از جمله مواردی که ممکن است کاتب در آن دچار اشتباه شده باشد، می توان به انتساب اشعار اشاره کرد. چنانکه در جُنگ اسکندر میرزای تیموری نیز در چند مورد، اشعاری به غلط به نام شاعران دیگر آمده است که در این مقاله به آن پرداخته ایم. در مقاله حاضر، سعی کردیم که با مراجعه به کتب تذکره و دواوین شاعران، صحّت انتساب اشعار را در چهار بخش مورد بررسی قرار دهیم. 1) اشعاری که در جُنگ به نام دو نفر آمده است 2) دو مسمّطی که اجزای آن به نام یازده شاعر نقل شده است 3) اشعاری که سهواً با عبارت و ایضاً له به دیگران منسوب شده است 4) اشعاری که در منابع مختلف به نام شاعران دیگر آمده است. نتایج حاصل از این تحقیق می تواند از برخی اشتباهات محقیقن، پیشگیری کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

13 - نسخة خطى مثنوی یوسف ‌و ‌زلیخا اثر غنایی ‌از ‌شعلة گلپایگانی
اردشیر اصلانی

امروزه ارزش و اهمیت نسخ خطی بر اهل دانش روشن است. این آثار ارزشمند پل ارتباطی میان زبان و فرهنگ دیروز با امروز هستند و تجربه های گران سنگ گذشته را به نسل های پسین انتقال می دهند. به همین دلیل تصحیح و احیای این نسخه ها از ارزش و اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از آثاری که چکیده کامل

امروزه ارزش و اهمیت نسخ خطی بر اهل دانش روشن است. این آثار ارزشمند پل ارتباطی میان زبان و فرهنگ دیروز با امروز هستند و تجربه های گران سنگ گذشته را به نسل های پسین انتقال می دهند. به همین دلیل تصحیح و احیای این نسخه ها از ارزش و اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از آثاری که در این جستار آن را معرفی خواهیم کرد، نسخة خطی منظومی است عاشقانه، با نام یوسف و زلیخا از ملا مهدی گلپایگانی متخلّص به شعله که در نیمة دوم قرن دوازدهم می زیسته است. شعله شاعری مثنوی سرا بوده که در اشعارش به نظامی توجه خاصی داشته و به تأثیرپذیری از او خمسه ای سروده است. یکی از مثنوی های پنجگانة او همین یوسف و زلیخا اوست که تعداد ابیات آن به 4700 بیت بالغ می شود.از این مثنوی کلاً شش نسخه باقی مانده است. شعله در این اثر غنایی قبل از پرداختن به اصل داستان، ضمن اشعاری عرفانی و مذهبی در موضوعاتی همچون توحید، آفرینش جهان، خلقت آدمی، نعت پیامبر اکرم(ص) و ستایش امامان شیعه سخن گفته است. تلاش نگارنده بر آن است که با معرفی شعله، نقاب از چهره این شاعر گمنام بردارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

14 - آثار محمّد‌خان دشتی و نسخه‌های خطّی آن‌ها
حسین جلال پور

محمّد‌خانِ حاجی‌خانِ جمال‌خانِ دشتی از شاعران برجسته‌ی دوره‌ی بازگشت ادبی و از خوانین خیّر و خوش‌نام منطقه‌ی دشتی بوده است. او، درگذر از زندگی سیاسی و نشست و برخاست با بزرگان دوره‌ی قاجار، شاعری حرفه‌ای نیز بوده است. این را می‌توان از تغییرات مداومی که در شعرهایش می‌داد چکیده کامل

محمّد‌خانِ حاجی‌خانِ جمال‌خانِ دشتی از شاعران برجسته‌ی دوره‌ی بازگشت ادبی و از خوانین خیّر و خوش‌نام منطقه‌ی دشتی بوده است. او، درگذر از زندگی سیاسی و نشست و برخاست با بزرگان دوره‌ی قاجار، شاعری حرفه‌ای نیز بوده است. این را می‌توان از تغییرات مداومی که در شعرهایش می‌داده متوجّه شد. شعر او در زمانه‌ای که در آن می‌زیسته، مورد توجّه بزرگان حکومتی و شاعران معروف و تذکره‌نویسان بوده امّا با گذشت زمان رو به فراموشی گذاشته است. به غیر از دیوان اشعار که در بردارنده‌ی انواع شعر به‌خصوص غزل است چندین کتاب دیگر نیز تألیف کرده است. این مقاله در پی معرّفی آثار این شاعر و بررسی اجمالی شعر اوست. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

15 - کتابشناسی فرقه اهل حق «یارسان»
مهری رحیمی امیر اسماعیل آذر

فرقه‌ «اهل حق» یا «یارسان» که در قرن هفتم هجری به وسیله‌ سلطان اسحاق (صحاک) بنیان نهاده شد، از کهن‌ترین فرقه‌های تصوف است که از لحاظ تخلیط مذاهب اساطیری و گنوسی کهن نظیر بودایی، برهمایی، مانوی، یزیدی، زروانی، مزدکی، زردشتی، خرمدینی و...با آیین ترسایی و داستان‌های اسرایی چکیده کامل

فرقه‌ «اهل حق» یا «یارسان» که در قرن هفتم هجری به وسیله‌ سلطان اسحاق (صحاک) بنیان نهاده شد، از کهن‌ترین فرقه‌های تصوف است که از لحاظ تخلیط مذاهب اساطیری و گنوسی کهن نظیر بودایی، برهمایی، مانوی، یزیدی، زروانی، مزدکی، زردشتی، خرمدینی و...با آیین ترسایی و داستان‌های اسراییلی و صوفیگری و درویشی و عرفان و فتوت و تعالیم باطنی فاطمی و صباحی و فرهنگ دروزی و حروفیگری و نقطویان و بکتاشی و نصیری و غالیگری شیعی، آیینی التقاطی به شمار می‌رود. تفکر غالب و مشترک آن ها با مذاهب اساطیری و باطنی آن است که در مورد خداوند، قایل به حلول و تجسد هستند و سیر تکامل صعودی و نزولی روح بشر را بعد از مرگ به صورت گردش‌های متوالی (تناسخی) و هزار و یک گانه در اجساد مختلف انسان و حیوان می‌دانند که اصطلاحاً به آن دونادون می‌گویند. این فرقه به «علی اللهی» نیز مشهورند چون به الوهیت امام علی(ع) معتقدند و در مراکزی به اسم «جم خانه» طی آداب و رسوم خاصی تشکیل جم می‌دهند و وجه مشخصه ظاهری آن ها داشتن «شارب» (سبیل)‌های پرپشت و آویخته روی لب است. مقاله حاضر تلاش دارد فهرستی از کلام‌ها و کتاب‌های چاپ و منشر شده اهل حق را به پژوهشگران معرفی نماید. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

16 - زیبایی شناختی واژه ها در اشعار مولانا محمد باقر کاشانی (خرده)
عابد کریمی اصغر رضاپوریان

موسیقی، از لوازم و واجبات زیبایی های بصری و شنوایی است. اندک اند سخنانی که به جان بنشینند و از این عامل مهم، یعنی موسیقی، به دور باشند. تقریبا تمام ادبیات کهن ایران گره خورده با این هنر است و قدما با آن که شناختی فرماتیک و اصولی از آن نداشتند، به زیباترین شیوه آن را به چکیده کامل

موسیقی، از لوازم و واجبات زیبایی های بصری و شنوایی است. اندک اند سخنانی که به جان بنشینند و از این عامل مهم، یعنی موسیقی، به دور باشند. تقریبا تمام ادبیات کهن ایران گره خورده با این هنر است و قدما با آن که شناختی فرماتیک و اصولی از آن نداشتند، به زیباترین شیوه آن را به کمند اختیار در می آوردند و شاهکارهایی از نظم می آفریدند؛ از این رو یکی از عواملی که موجبات زیبایی و جذابیت اشعار مولانا محمدباقر خردۀ کاشانی را فرهم ساخته، زیبایی شناسی، موسیقی کلام و آهنگ زبان اوست. زیبایی موسیقی شعر از مؤلفه های اصلی زبان شاعرانه است و بر توالی، نظم و ترتیب واژگان شعری جهت بیان هرچه زیباتر احساسات، عواطف و مضامین شاعرانه دلالت دارد. در این پژوهش که با هدف بررسی جنبه های زیبا شناختی شعر مولانا محمدباقر خردۀ کاشانی صورت می گیرد، تلاش می گردد تا به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی عنصر موسیقی در اشعار باقر خرده مورد بررسی قرار گیرد،لذا موسیقی اشعار باقر خرده در دو مبحث موسیقی بیرونی و کناری بررسی می شود. نتیجۀ این پژوهش نشان از آن دارد که یکی از عواملی که در حسن شهرت باقر خرده و اشعار وی سهم بسزایی دارد، موسیقی شعری اوست که بیشتر متکی بر موسیقی بیرونی، کناری و معنوی می باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

17 - بررسی موسیقی درونی و تکرار در اشعار مولانا محمد باقر خرده
عابد کریمی اصغر رضاپوریان

شعر، انتقال تجربه از طریق فراهم نمودن شگردهای غیر منتظره است. ترکیب سازی یکی از روش های برجسته سازی محسوب می شود. مولانا محمد باقر خرده، از شاعران برجستۀ عصر صفوی است؛ وی از شاعران ترکیب ساز است. در ترکیبات شعری او جلوه های گوناگون موسیقی به چشم می آید. موسیقی، یکی از ع چکیده کامل

شعر، انتقال تجربه از طریق فراهم نمودن شگردهای غیر منتظره است. ترکیب سازی یکی از روش های برجسته سازی محسوب می شود. مولانا محمد باقر خرده، از شاعران برجستۀ عصر صفوی است؛ وی از شاعران ترکیب ساز است. در ترکیبات شعری او جلوه های گوناگون موسیقی به چشم می آید. موسیقی، یکی از عناصر سازندۀ شعری است که به سه دسته تقسیم می شود؛ موسیقی بیرونی(جنبۀ عروضی شعر)، موسیقی کناری(ردیف و قافیه)، موسیقی درونی(انواع توازن های حاصل از ارتباط لفظی و تناسبات معنایی). در این مقاله سعی شده است، ترکیبات شعری نسخه خطی دیوان اشعار مولانا محمد باقر خرده کاشانی از منظر موسیقی درونی بررسی شود. نتایج به دست آمده نشان می دهد که او از موسیقی درونی برای ایجاد نوعی وحدت در محور هم نشینی و جانشینی شعر استفاده نموده. علاوه بر تناسب، زیبایی و تأثیر کلام به غنای زبانی شعر و بار معنایی ترکیبات نیز افزوده است. وی با رعایت تناسب و پیوندی که میان موسیقی و شعر با عناصر دیگر به وجود آورده، نشان داده است که به هدف غایی شعر یعنی بیان مفاهیم و محتوای درونی شعر دست یافته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

18 - شیوۀ چینش اشعار در دیوان سایری
ثریا اسلامی خو محمد حکیم آذر اصغر رضاپوریان

چینش اشعار در دیوان بیشتر شاعران بر اساس حروف الفبای قوافی شعر شاعراست اما بعضی از شاعران روش دیگری برای چینش شعر در دیوان خود به‌کاربرده‌اند ازجملۀ این شاعران سایری مشهدی است. او شاعر شیعه‌مذهب دورۀ صفوی است که چیدمان شعرش را بر اساس تکرار چشمی واژگان قرار داده است. ش چکیده کامل

چینش اشعار در دیوان بیشتر شاعران بر اساس حروف الفبای قوافی شعر شاعراست اما بعضی از شاعران روش دیگری برای چینش شعر در دیوان خود به‌کاربرده‌اند ازجملۀ این شاعران سایری مشهدی است. او شاعر شیعه‌مذهب دورۀ صفوی است که چیدمان شعرش را بر اساس تکرار چشمی واژگان قرار داده است. شگردهایی که در به کار بردن واژگان تکراری داشته باعث افزایش موسیقی، ضرب‌آهنگ، پیوستگی و انسجام متنش شده و سبک شعری خاصی را این‌گونه برای خود ایجاد کرده است. واژگان تکراری در شعرش گاهی نشانه‌های آشکار و پنهانی همراه خود دارند که به‌صورت آوایی و معنایی، ساختار متن را می‌سازند و بر احساس و موضوع موردنظر شاعر تأکید می‌کنند. ازآنجایی که سبک جدا از جهان‌بینی، شخصیت و روحیات شاعر نیست می‌توان با شناسایی شیوۀ منحصربه‌فرد شاعر در چیدن اشعار در دیوانش، با مختصات ‌فکری شاعر آشنا و از هدف شاعر در به کار بردن این شیوه خاص آگاه شد. هدف وی از این تکرار آگاهانه، اهمیت دادن به موضوع و جلب توجه مخاطب است، آو با تلقین و تکرار، عواطف زودگذر را در ذهن‌ها رسوخ می‌دهد واینگونه توانسته است رابطۀ جدانشدنی میان لفظ و معنی را به‌وضوح نمایش دهد.از بررسی تکرار واژه ها در شعرش نتیجه‌گیری می‌شود که وی شاعری معناگرا و طبیعت‌گراست. در این پژوهش از روش کتابخانه ای و روش تحلیلی ـ آماری، استفاده‌شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

19 - معرفی نسخه خطی «تحریر ترجمه درّالنّثیرفی النصیحه و التحذیر»
فاطمه حاجی قاسملو آیت شوکتی(نویسنده مسئول) مجتبی صفرعلیزاده

نسخ خطّی از مهمّ‌ترین ارکان فرهنگی بشر و نشانگر تاریخ و تمدّن یک سرزمین و وسیلۀ تعمّق و ژرف‌نگری در شناسنامۀ ملّی ایران است که موجب رونق و غنای پیشینه‌ی علمی، ادبی و تاریخی و... میشود. دبیر اعلم فرزند رئیس محمّد منشی از سخنوران و نویسندگان قرن 14، خوشنویس، شاعر و نویسند چکیده کامل

نسخ خطّی از مهمّ‌ترین ارکان فرهنگی بشر و نشانگر تاریخ و تمدّن یک سرزمین و وسیلۀ تعمّق و ژرف‌نگری در شناسنامۀ ملّی ایران است که موجب رونق و غنای پیشینه‌ی علمی، ادبی و تاریخی و... میشود. دبیر اعلم فرزند رئیس محمّد منشی از سخنوران و نویسندگان قرن 14، خوشنویس، شاعر و نویسنده عصر قاجار، است. تحریر ترجمه درّالنّثیر ، یکی از چند آثار قلمی وی می‌باشد. این اثر در ادب تعلیمی، شامل16 حکایت به زبان حیوانات است که هر کدام مشتمل بر یک یا چند اصل اخلاقی است که دبیراعلم در اثنا یا در پایان به آن میپردازد. روش کار در این جستار بر مبنای مطالعه کتابخانه‌ای، توصیفی و تحلیلی و اسنادی می‌باشد. بررسی تضامین در این اثر بازگوی این امر است که وی به آثاری نظیر کلیله و دمنه، گلستان، مثنوی و... نظر داشته است. در اثر فوق هر حکایت ابتدا به زبان عربی و سپس به زبان فارسی قید شده است. از بررسی بخش عربی و فارسی حکایت چنین بر می‌آید که حجم حکایات در قسمت فارسی طولانی‌تر است؛ دبیراعلم با تسلطی که به مباحث ادبی و حکمی دارد به بسط داستان پرداخته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

20 - معرفی نسخه خطّی هدایت‌نامه حزین شیروانی و بررسی ویژگیهای سبکی آن
آیت شوکتی

10.30495/farsij.2023.1936445.1522

عبدالرحیم شیروانی، از گویندگان دوره قاجار بود. نسخة دیوان شامل سه اثر از وی( دیوان، صفاء-القلوب و هدایت‌نامه)، که در قرن 12، به خط پسرش، میرزا اسدالله، در زمان حیات وی، نوشته شده و به عنوان نسخة منحصر به فرد در کتابخانه ملّی تبریز نگهداری می‌شود. مقالة حاضر با هدف معرّف چکیده کامل

عبدالرحیم شیروانی، از گویندگان دوره قاجار بود. نسخة دیوان شامل سه اثر از وی( دیوان، صفاء-القلوب و هدایت‌نامه)، که در قرن 12، به خط پسرش، میرزا اسدالله، در زمان حیات وی، نوشته شده و به عنوان نسخة منحصر به فرد در کتابخانه ملّی تبریز نگهداری می‌شود. مقالة حاضر با هدف معرّفی و بررسی ویژگی‌های سبک‌شناسی هدایت‌نامه، به روش اسنادی- توصیفی و آماری و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای بررسی و تحلیل شده، در صدد پاسخگویی به این پرسش است که بارزترین ویژگی‌های سبکی هدایت‌نامه چیست؟ نگارنده در صدد معرّفی آن و بررسی ویژگی‌های رسم‌الخطّی و سبکی آن در سه سطح زبانی، فکری و ادبی است. اثر حاضر، یک اثر داستانی است که مهم‌ترین داستان آن، داستان حضرت ابراهیم و ذبح فرزندش، اسماعیل است که تحت عنوان ذبیح‌نامه، سروده شده است. یافته‌های پژوهش مبنی بر آن است که هدایت‌نامه یک نسخة مسوده بوده که در دو وزن از زیر مجموعه بحر هزج سروده شده است. تنها 10 درصد ابیات آن مردّف است. برخی از عیوب قافیه در آن قابل مشاهده است. به جهت شمول مطالب دینی و عرفانی، می‌تواند برای پژوهش‌های ادبی، دینی، تاریخی و عرفانی مفید واقع شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

21 - مضامین اخلاقی در مثنوی تازه یافت شدۀ ظهیر کرمانی
پری مالملی احمدرضا یلمه ها پریسا داوری

10.30495/farsij.2021.682132

چکیدهآثار گذشتگان، میراث ارزشمندی برای معاصران و آیندگان است. آثار فرهنگی و ادبی با بن مایه های معرفتی خود قوت و غذای معنوی اهل فکر و هنر است و علت آن هم این است که پل ارتباطی بین گذشته و حال هستند و شناخت و معرفت ما را افزایش می دهد. عهد صفوی نیز از این علوم و فنون بی چکیده کامل

چکیدهآثار گذشتگان، میراث ارزشمندی برای معاصران و آیندگان است. آثار فرهنگی و ادبی با بن مایه های معرفتی خود قوت و غذای معنوی اهل فکر و هنر است و علت آن هم این است که پل ارتباطی بین گذشته و حال هستند و شناخت و معرفت ما را افزایش می دهد. عهد صفوی نیز از این علوم و فنون بی بهره نبوده است. ظهیر کرمانی (1162 ق) که نامش در هیچ تذکره ای نیامده است از مفاخر شیعی مذهب ایران زمین است. مثنوی پر تمثیل او که 8743 بیت و در بحر رمل است، از آثار ناشناخته ی قرن دوازدهم است و تنها نسخه ی آن به خط نستعلیق و مشتمل بر 265 برگ با شماره ی 9530 در کتابخانه ی مجلس تهران نگهداری می شود. این نسخه شامل داستان های تمثیلی منظومی در بیان اندیشه های عرفانی، اخلاقی، دینی، عاشقانه و غیره است. او در انواع صنایع لفظی و معنوی، طبع آزمایی کرده است و با اشعار تعلیمی خود نکات اخلاقی را برای یک زندگی راستین و حقیقی هموار کرده است. ابیاتش از آیات و احادیث و زندگی ائمه و بزرگان نشأت گرفته است. از این رو لازم است که با وجود زندگی پر تب و تاب امروزی کلام ارزشمند ظهیر به دقت و ژرف نگری مطالعه و بررسی شود تا شاید شمه ای از زندگی و تجربیات گذشتگان مرهمی باشد بر دردهای اخلاقی و اجتماعی و فرهنگی که روح هر انسان آزاده ای را می آزارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

22 - آثار خطی سعدالدین احمدکابلی بره کی انصاری
پرویز صفرعلی علی زمانی علویجه فاطمه کوپا فاطمه معین الدینی

10.30495/farsij.2021.682133

مطالعه،تصحیح و بررسی دقیق نسخ خطی، جنبه های مختلف ادبی و فکری هر دوره را آشکارتر خواهد کرد. با توجه به مشترکات فرهنگی و همسایگی ایران و افغانستان، بررسی نسخ خطی شاعران و عارفان فارسی زبان این خطه، دارای اهمیت بسیار است. به علت تشابهات فرهنگی و تاریخی گذشته،کشوری چون افغ چکیده کامل

مطالعه،تصحیح و بررسی دقیق نسخ خطی، جنبه های مختلف ادبی و فکری هر دوره را آشکارتر خواهد کرد. با توجه به مشترکات فرهنگی و همسایگی ایران و افغانستان، بررسی نسخ خطی شاعران و عارفان فارسی زبان این خطه، دارای اهمیت بسیار است. به علت تشابهات فرهنگی و تاریخی گذشته،کشوری چون افغانستان به عنوان بخشی از مناطق فرهنگی زبان و ادب فارسی، سرشار از نسخه های خطی ارزشمندی است. یکی از شاعرانی که آثار شعر و نثر عارفانه اش ،نقش مؤثری در ترویج زبان و ادبیات فارسی و مفاهیم عرفانی داشته ،سعدالدین احمد انصاری است که در قرن دوازدهم هجری در توابع کابل می زیسته است. کتاب شعر شور عشق اثر سعدالدین احمد انصاری، از نسخه‌های خطّی و ارزشمند قرن دوازدهم هجری محسوب می شود که تا کنون مورد پژوهش مستقل قرار نگرفته است، بی شک این پژوهش در روشن شدن وجوه مبهم و ارزش و بهای این کتاب عرفانی موثر واقع خواهد بود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

23 - ترجیع‌بندی نویافته از طالب آملی
یدالله عابدی نهرخلجی مهرداد چترایی عزیز آبادی قربانعلی ابراهیمی

10.30495/farsij.2022.692903

طالب آملی ازشاعران برجسته و معروف ایران در سدۀ یازدهم هجری است.کلّیّا ت اشعار او یک بار تصحیح و به زیور طبع آراسته شده است. در مقدّمۀ کلّیّات اشعار طالب، از منابع و نسخه‌هایی که برای تصحیح و تدوین آن استفاده گردیده، نام برده شده است ولی به برخی نسخ اشاره‌ای نشده است. پس چکیده کامل

طالب آملی ازشاعران برجسته و معروف ایران در سدۀ یازدهم هجری است.کلّیّا ت اشعار او یک بار تصحیح و به زیور طبع آراسته شده است. در مقدّمۀ کلّیّات اشعار طالب، از منابع و نسخه‌هایی که برای تصحیح و تدوین آن استفاده گردیده، نام برده شده است ولی به برخی نسخ اشاره‌ای نشده است. پس از آن بعضی از محقّقان با پژوهش و برّرسی این موضوع، اثبات نموده‌اندکه اشعار جمع‌آوری شده در کلّیّات طالب با توجه به همه نسخ و منابع موجود نبوده است. نگارندگان این مقاله هنگام تصحیح و برّرسی اثری به نام سفینه نظم و نثر به اشعاری نویافته از طالب آملی دست پیدا کرده‌اند. سفینۀ نظم و نثر به دست نویسندۀ گمنامی نوشته شده است و به شمارۀ 8982 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. در این سفینه اشعار شاعران متعددی جمع‌آوری شده است. این سفینه از نظر محتوایی به سبب داشتن ابیات نویافته شایستۀ توجه است. در واقع وجود ابیات نویافته از طالب آملی و دیگر شعرا، غنای این سفینه را تایید می‌کند، همچنین ذکر اشعاری که در منابع دیگر نیامده است، به ارزش این اثر می‌افزاید. پژوهش پیش رو، مطالعه‌ای نظری است که به شیوۀ پژوهش کتابخانه‌ای انجام شده است و نگارندگان در وهلۀ نخست به شخصیّت طالب آملی و در گام دوم به ترجیع‌بندی نویافته از وی پرداخته‌اند. تا از این طریق جایگاه و مرتبۀ شعری این شاعر بزرگ شناسانده شود و با ارائۀ 103 بیت تازه‌یاب در قالب یک ترجیع‌بند، که تا به امروز در دیگر منابع نیامده است، به تکمیل دیوان این شاعر کمک نمایند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

24 - استانداردسازی نسخه سوم مقیاس های استعداد تحصیلی وودکاک-جانسون در دانش آموزان مدارس ابتدایی شهرستان اسلامشهر
علی وثوقی کلنتری کامبیز کامکاری مهرناز آزادیکتا

هدف: در این تحقیق به استانداردسازی نسخه سوم مقیاس های استعداد تحصیلی وودکاک- جانسون در دانش آموزان مدارس ابتدایی شهرستان اسلامشهر پرداخته شد. روش: سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شده است که آیا نسخه سوم مقیاس های استعداد تحصیلی وودکاک- جانسون در دانش آموزان مدارس ابتدایی شهر چکیده کامل

هدف: در این تحقیق به استانداردسازی نسخه سوم مقیاس های استعداد تحصیلی وودکاک- جانسون در دانش آموزان مدارس ابتدایی شهرستان اسلامشهر پرداخته شد. روش: سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شده است که آیا نسخه سوم مقیاس های استعداد تحصیلی وودکاک- جانسون در دانش آموزان مدارس ابتدایی شهرستان اسلامشهر، از تجانس درونی، ضریب ثبات، روایی ملاکی و روایی سازه مطلوب برخوردار است؟ تحقیق حاضر در حیطه طرح های روان سنجی جای می‌گیرد. جامعه تحقیق حاضر را تمامی دانش آموزان مدارس ابتدایی اسلامشهر تشکیل می‌دهند. در تحقیق حاضر با پیروی از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی منظم تعداد 720 دانش آموز (از پایه اول تا ششم و از هر پایه 30 نفر) به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این تحقیق از نسخه نوین سوم مجموعه آزمون های شناختی وودکاک جانسون، به عنوان ابزار استفاده شده است که دارای روایی و اعتبار مطلوب می باشد. یافته ها : نتایج تحقیق نشان داد با بررسی تجانس درونی (با روش آلفا کرانباخ و دو نیمه کردن آزمون با اصلاح اسپیرمن- براون) و ثبات با روش آزمون- باز آزمون مشخص گردید که ابزار مزبور از تجانس درونی سوالات و ثبات مطلوبی (بالاتر از 95/0) برخوردار می باشد. همچنین، ابزار مزبور با نسخه پنجم مقیاس هوشی استانفورد- بینه در دانش آموزان مدارس ابتدایی شهرستان اسلامشهر دارای روایی ملاکی از نوع همزمان است. نتیجه گیری : در نهایت، با تحلیل عامل مشخص گردید که ابزار مزبور در دانش آموزان مدارس ابتدایی شهرستان اسلامشهر 6 عامل از 7 عامل نظریه کتل- هورن- کارول (CHC) را تبیین می کند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

25 - نسخه ای نویافته از عالم‌آرای شاه تهماسب
محمدنبی سلیم مریم حیدری

یکی از سنت های تاریخ نگاری ایران، نگارش کتاب هایی درباره زندگانی پادشاهانی است که دوران زمامداری ایشان با تحولات بسیار اثرگذاری همراه بوده است. یکی از این دست کتابها-که به صورت نسخه خطی می‌ باشد- توسط اسماعیل حسینی مرعشی تبریزی معروف به میرملایم بیگ از نویسندگان دوران ش چکیده کامل

یکی از سنت های تاریخ نگاری ایران، نگارش کتاب هایی درباره زندگانی پادشاهانی است که دوران زمامداری ایشان با تحولات بسیار اثرگذاری همراه بوده است. یکی از این دست کتابها-که به صورت نسخه خطی می‌ باشد- توسط اسماعیل حسینی مرعشی تبریزی معروف به میرملایم بیگ از نویسندگان دوران شاه‌صفی و شاه‌عباس دوم صفوی نگاشته شده است و آن را می‌توان عالم آرای شاه تهماسب نام نهاد. نویسنده در این کتاب با هدف شرح وقایع دوره زمامداری شاه تهماسب اول صفوی (۹۸۴-۹۳۰) به تالیف رخدادهای واقعه از سال ۹۳۰ تا ۹۸۱ ق و به صورتی داستان گونه همراه با گزارش‌های تاریخی پرداخته است. از آنجا که نسخه مذکور آگاهی‌های بسیارسودمندی از اوضاع سیاسی و نظامی عهد شاه تهماسب در اختیار می‌گذارد و افزون بر آن اطلاعات مفیدی از منظر اجتماعی و فرهنگی درباره احوالات عامه مردم، آن هم با زبانی روان و نثری سهل الوصول ارائه می‌دهد، لذا در این مقاله به معرفی آن پرداخته شده است. این مقاله با هدف معرفی و بررسی ویژگی‌های متعدد و درخور این کتاب –که کمترین بدان توجه شده است- می‌کوشد در حد اجمال و با دسته بندی و تبیین خصوصیات اصلی و برجسته این نسخه، اهمیت و ارزش نسخه مذکور را یادآور شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

26 - بررسی اهداف تاریخ‌نگاری و نحوه مشروعیت بخشی مورخان در دیباچه های تواریخ سلسله ای و مذهبی از دوره شاه عباس اول تا پایان حکومت صفویان
حسین قاسمی سیما رحمانی فر

چکیده: یکی از اجزای مهم نسخ خطی تاریخی، دیباچه های آن ها است که می توان با بررسی آن ، به اطلاعات ارزشمندی درباره ی مورخ، نوع نگاه او به حوادث تاریخی، و چگونگی نگرش اهل فن به تاریخ و فلسفه و چیستی آن دست یافت. از آن جا که از دوران شاه عباس اول تا پایان دوره ی صفویه، م چکیده کامل

چکیده: یکی از اجزای مهم نسخ خطی تاریخی، دیباچه های آن ها است که می توان با بررسی آن ، به اطلاعات ارزشمندی درباره ی مورخ، نوع نگاه او به حوادث تاریخی، و چگونگی نگرش اهل فن به تاریخ و فلسفه و چیستی آن دست یافت. از آن جا که از دوران شاه عباس اول تا پایان دوره ی صفویه، متون تاریخی قابل توجهی باقی مانده است، با بررسی دیباچه های نسخ خطی این دوره-که با تحولات چشمگیری از لحاظ تاریخی، فرهنگی و سیاسی همراه بوده-می توان به درک عمیق تری از نگاه مورخین به تاریخ و هدف تاریخ نگاری در یک دوره تاریخ ساز نائل شد. هدف پژوهش حاضر، استخراج و مقایسه اطلاعاتی از دیباچه این نسخ، در خصوص نوع نگاه مورخین تواریخ سلسله ای و مذهبی به تاریخ و فلسفه آن، و چگونگی مشروعیت بخشی آنان به پادشاهان و زمامداران زمانه است. از این طریق، می توان چشم اندازی از اوضاع و شرایط فرهنگی حاکم بر فن تاریخ نگاری ارائه نمود؛ و پاسخی برای این سؤال یافت که فرمانروایان زمانه و مؤلفین کتب تاریخی، هر یک چه هدفی از سفارش و نگارش یک اثر تاریخی داشته اند؟ و این اهداف در کتب تاریخی سلسله ای و مذهبی چه اشتراکات و تفاوت هایی دارد و چرا؟ واژگان کلیدی: دیباچه، نسخه های خطی تاریخی، تواریخ سلسله ای، تواریخ عمومی، دوره صفویه پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

27 - اعتبار سنجی احادیثِ انتصابی بودن امام در نسخه خطی «سلّم درجات» با رویکردی بر شواهد و متابعات فریقین
طاهره ندیمی تهرانی امیر توحیدی مجید معارف

انتصاب امام از جانب خداوند یکی از موضوعات مطرح شده در قرآن و منابع روایی می‌باشد. نسخه خطی سلّم درجات ابن‌مشهدی، صاحب تفسیر کنزالدقایق، از جمله منابع ارزشمند در این زمینه است. با توجه به شواهد و متابعات فریقین و اعتبارسنجی سندی و متنیِ چهار روایت نسخه خطی در این باب، به چکیده کامل

انتصاب امام از جانب خداوند یکی از موضوعات مطرح شده در قرآن و منابع روایی می‌باشد. نسخه خطی سلّم درجات ابن‌مشهدی، صاحب تفسیر کنزالدقایق، از جمله منابع ارزشمند در این زمینه است. با توجه به شواهد و متابعات فریقین و اعتبارسنجی سندی و متنیِ چهار روایت نسخه خطی در این باب، به روش توصیفی تحلیلی، محرز گردید که صرفنظر از اسناد احادیث که اعتبار آنها مورد اجماع علمای فریقین نمی‌باشد؛ مضمون روایات از تواتر اجمالی برخوردار بوده، و دارای وثاقت صدوری است. و علم حاصل می‌گردد که امامت عهدی الهی است که بعد از رسول الله (ص) به امام علی (ع) وفرزندان مطهر ایشان اعطا گردید. و هیچ فرد، گروه و یا شورایی نمی‌تواند امام و خلیفۀ بعد از رسول الله را مشخص کرده و یا برای اهل بیت عصمت و طهارت مصداقی معرفی کند؛ حتی خود رسول خدا و امام قبل نیز اختیار انتصاب کسی را به عنوان امام ندارند؛ زیرا این مصادیق از جانب خداوند از قبل معرفی و به رسول الله (ص) ابلاغ شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

28 - مصاحف همبسته متعلق به مکتب بصره (نسخه منسوب به امام علی در آستان قدس، نسخه منسوب به هارون الرشید و نسخه 5122 در کتابخانه ملی فرانسه) تلاش برای تاریخ‌گذاری و تعیین خاستگاه
آلاء وحیدنیا

در میان نسخه‌های کهن قرآنی متعلق به قرون نخست اسلامی، مجموعه‌ای از مصاحف خطی یافت می‌شود که نظام آوانگاری ثبت شده در آنها ویژگی‌ خاصی در اعراب‌گذاری هاء ضمیر مفرد مذکر نشان می‌دهد. در این دست مصاحف هاء ضمیر مفرد مذکر که گاه از آن تعبیر به هاء کنایه می‌شود در کلماتی که ق چکیده کامل

در میان نسخه‌های کهن قرآنی متعلق به قرون نخست اسلامی، مجموعه‌ای از مصاحف خطی یافت می‌شود که نظام آوانگاری ثبت شده در آنها ویژگی‌ خاصی در اعراب‌گذاری هاء ضمیر مفرد مذکر نشان می‌دهد. در این دست مصاحف هاء ضمیر مفرد مذکر که گاه از آن تعبیر به هاء کنایه می‌شود در کلماتی که قبل از آن یاء ساکنه یا کسره آمده باشد همچون: "الیه"؛ "فیه"؛ "علیه"؛ "اخیه"؛ "بعدِه"؛ "فضلِه" و... همچنین هاء متصل به فعل مجزوم که از آن تعبیر به هاء اضمار می‌شود در کلماتی چون: "یُؤَدِّه"؛ "نُؤته"؛ "یَتَّقْه"؛ "نُصْلِه" و ... دارای علامت ضمه هستند. تنها مورد استثناء در این دسته، واژه "به" است که علامت کسره را برای هاء نشان می‌دهد. بررسی سه نسخه تقریباً کامل، از میان چندین نسخه یافت شده با این خصوصیت نشان داد که این مصاحف نه تنها دارای خصوصیات مشترک نسخه‌شناختی همچون خط نگارش و قطع مصحف‌اند. بلکه ویژگی‌های متنی و قرائی موجود در این مصاحف تعلق به مکتب بصره را در هر سه نسخه نشان می‌دهد. بنابراین با مجموعه‌ای از مصاحف همبسته مواجه‌ایم که احتمالا مابین اواخر قرن دوم تا اواخر قرن چهارم، در منطقه بصره و توابع آن همچون مناطقی از ایران تولید شده‌اند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

29 - بررسى "واو ربط" در تصحیح دیوان باباکوهى
محمدرضا اکرمی

در بررسى نسخه هاى خطى دیوان باباکوهى کمبود، افزایش یا جابه جایى هایى در نگارش "واو ربط" مشاهده مى گردد. این امر معلول نوع رسم الخط، سرعت کتابت و بى دقتى کاتبان است که مایه خوانش اشتباه و بدفهمى متن شده و در نسخه مصحّح آن نیز راه یافته و بسیارى از ابیات را از معنى و مقصو چکیده کامل

در بررسى نسخه هاى خطى دیوان باباکوهى کمبود، افزایش یا جابه جایى هایى در نگارش "واو ربط" مشاهده مى گردد. این امر معلول نوع رسم الخط، سرعت کتابت و بى دقتى کاتبان است که مایه خوانش اشتباه و بدفهمى متن شده و در نسخه مصحّح آن نیز راه یافته و بسیارى از ابیات را از معنى و مقصود اصلى مؤلف دور ساخته است. این مقاله در پى آن است که تأثیر "واو ربط" را از منظر نقد و تصحیح متن در این دیوان بررسى کند. محدوده بررسى در مقاله حاضر، دیوان باباکوهى و منابع اصلى در انجام این کار دو نسخه خطى، یک نسخه چاپ سنگى و یک نسخه چاپى دیوان است. با مقابله این منابع، همه موارد مشابه در نگارش "واو ربط" بررسى و خطاهاى ناشى از آن که به تنها نسخه چاپى این متن راه یافته، با ارائه مدارک، نقد و تصحیح قیاسى شده است. نتایج به دست آمده از این نقد و بررسى، تصحیحاتى را شامل مى شود که در سه بخش، کمبود واو ربط (28 مورد)، افزایش واو ربط (17 مورد) و جابه جایى واو ربط (1 مورد) را نشان مى دهد. موارد ارائه شده کل مواردى است که در دیوان باباکوهى راه یافته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

30 - «منشآت» وحید قزوینی و بررسی ویژگی‌های سبکی آن
وحید رزاقی حمیدرضا فرضی رستم امانی

منشآت یکی از آثار مهم وحید ‌قزوینی است؛ در این مقاله معرفی نسخه‌های خطی و بررسی ویژگی‌های سبکی این اثر به روش توصیفی ـ تحلیلی و در سه بخش صورت گرفته است؛ مختصات جمله‌ها، مختصات لفظی و مختصات ادبی و هنری. نتایج بحث بیانگر این است که نثر این اثر کاملا فنی و مصنوع است؛ به چکیده کامل

منشآت یکی از آثار مهم وحید ‌قزوینی است؛ در این مقاله معرفی نسخه‌های خطی و بررسی ویژگی‌های سبکی این اثر به روش توصیفی ـ تحلیلی و در سه بخش صورت گرفته است؛ مختصات جمله‌ها، مختصات لفظی و مختصات ادبی و هنری. نتایج بحث بیانگر این است که نثر این اثر کاملا فنی و مصنوع است؛ به گونه‌ای که لغات عربی در آن زیاد به کار رفته، مترادفات لغوی، ترکیبی و جملهای بسیار مورد توجه قرار گرفته و زمینه‌ساز اطناب شده است و صنایع و محسنات بدیعی نیز کاربرد فراوانی داشته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

31 - زبان و ساختار غزلیات میرزاطاهر وحید قزوینی
رقیه صدرایی

در این مقاله بر آنیم که یکی از منظومه‌های شعری دورة صفویه متعلق به شاعر و ادیب دوره شاه عباس دوم، میرزاطاهر وحید قزوینی را مورد ارزیابی قرار ‌دهیم تا دریابیم که شاعر در بکارگیری ویژگی‌های زبانی و ساختاری این منظومه از چه اصولی بهره جسته است. این اثر ارزشمند که بیش از بی چکیده کامل

در این مقاله بر آنیم که یکی از منظومه‌های شعری دورة صفویه متعلق به شاعر و ادیب دوره شاه عباس دوم، میرزاطاهر وحید قزوینی را مورد ارزیابی قرار ‌دهیم تا دریابیم که شاعر در بکارگیری ویژگی‌های زبانی و ساختاری این منظومه از چه اصولی بهره جسته است. این اثر ارزشمند که بیش از بیست هزار بیت دارد متأثر از سبک هندی است و به دلیل پیروی وحید قزوینی از شاعر هم‌عصر خود، صائب تبریزی، دارای مضامین لطیف و معتدل است. پژوهش حاضر قصد دارد تا این اثرخطی را که قدمتی چهارصدساله دارد از نیستی در گذر زمان رهایی داده و به جامعة فرهنگ و ادب معرفی کند. به این منظور با بررسی دقیق متن، این نتیجه حاصل شد که سبک این منظومه متأثر از شاعر هم عصر خود، صائب و شعرای پیش از خود به ویژه سعدی، انوری و نظامی بوده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

32 - معرفی و بررسی محتوایی طرازالعارفین
ناصر گلمحمدی احمدرضا یلمه ها پریسا داوری

ادبیات کهن فارسی و آثار بزرگان و نویسندگان قرون متقدم همواره مورد توجه عموم ادب‌پژوهان بوده است و ادبیات سده های متأخرتر، به‌ویژه زندیه و قاجار به علت رویکرد تقلیدی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. با وجود این در قرن های دوازدهم و سیزدهم نیز آثاری یافت می شود که از بسیاری چکیده کامل

ادبیات کهن فارسی و آثار بزرگان و نویسندگان قرون متقدم همواره مورد توجه عموم ادب‌پژوهان بوده است و ادبیات سده های متأخرتر، به‌ویژه زندیه و قاجار به علت رویکرد تقلیدی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. با وجود این در قرن های دوازدهم و سیزدهم نیز آثاری یافت می شود که از بسیاری جهات حائز اهمیت باشند ولی به‌درستی مورد توجه واقع نشده اند. یکی از آثار عرفانی ارزشمند این دوره مثنوی طرازالعارفین است. این اثر مثنوی عرفانی با دیباچه‌ای به نثر و نظم در بر دارنده مسائل عرفانی، حکمی، تعلیمی و اخلاقی بسیاری است. این پژوهش بر آن است به بررسی مضامین تصوف و عرفان در نسخه طرازالعارفین بپردازد. برای این منظور ابتدا عرفان و تصوف در اندیشه و تفکر اسلامی و شعرای عارف و عرفان دورۀ قاجار بررسی شد و سپس ویژگی های محتوایی و مضامین عرفانی همراه با شواهد ذکر گردید. بررسی این دیوان نشان از تأثیرپذیری شاعر از شاعران سنتی به ویژه مولانا در زمینۀ عرفان دارد و کاربرد زیاد آیات، احادیث و ادعیه و اصطلاحات فلسفی و عرفانی در این اثر بیانگر آشنایی شاعر با قرآن، فلسفه، کلام و عرفان است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

33 - نسخ خطیِ ادبیِ شاخصِ پارسی و تازیِ کتابخانه اعتمادیه‌
خسرو محمدی

کتابخانه اعتمادیه یا کتاب‌خانه بهاءالملک کهن ترین کتاب‌خانه وقفی استان همدان است که واقفآن علی‌رضا قراگزلو(بهاءالملک)آن را در سال 1332 خورشیدی به همراه درمانگاه اعتمادیه وقف همگانی کرد. شکل‌یابی و ساماندهی این کتاب‌خانه‌ شامل چهار مرحله‌ از سال1302تا 1397 است که به ترتی چکیده کامل

کتابخانه اعتمادیه یا کتاب‌خانه بهاءالملک کهن ترین کتاب‌خانه وقفی استان همدان است که واقفآن علی‌رضا قراگزلو(بهاءالملک)آن را در سال 1332 خورشیدی به همراه درمانگاه اعتمادیه وقف همگانی کرد. شکل‌یابی و ساماندهی این کتاب‌خانه‌ شامل چهار مرحله‌ از سال1302تا 1397 است که به ترتیب شامل دوران جمع‌آوری، وقف، افول و نجات بخشی است. در مرحله چهارم و در یک پایان خوش نسخه‌های نفیس این کتاب‌خانه به موزه وقف همدان انتقال پیدا کردند. این کتاب‌خانه دربرگیرنده هشتادودو نسخه خطی است که بخشی از آن‌ها ادبی هستند. نسخه‌های ادبی کتابخانه اعتمادیه مربوط به پنج سلسله از دوران اسلامی و معاصر هستند و به دو خط و زبان پارسی و تازی نوشته‌شده‌اند؛ اما سه نسخه از این مجموعه‌ شاخص و کمیاب هستند و این بر اهمیت و جایگاه علمی این کتاب‌خانه بسیمی‌افزاید.این گفتار بهنسخه‌شناسیو کتاب ‌شناسی نسخ ادبی مزبور می‌پردازد تا ضمن بررسی و پژوهش در ویژگی های هنری و داده‌های تاریخی مندرج در آن‌ها به شناختی دقیق از سرگذشت کتاب ها دست یابد. روش به‌کاررفته در این گفتار برپایه مقایسه تاریخی نسخه‌ها یا همان ترتیب تاریخی آثار (Choronologic) است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

34 - زبدة الفواید، فرهنگی گمنام در تاریخ فرهنگ نویسی فارسی
یحیی کاردگر علی سلیمانی

10.30495/noskheh.2023.704297

فرهنگ زبدة الفواید نوشتۀ نویسندۀ افغانی‌تبار قرن دهم به نام شیرخان سُور، از فرهنگ‌های ارزشمند اما ناشناخته و گمنام عصر رواج فرهنگ‌نویسی هند است که علی‌رغم ارزش فراوان، چندان مورد توجه ادبا و پژوهشگران قرار نگرفته است. در این فرهنگِ تک زبانۀ دایرة‌ المعارف گونه، شیرخان س چکیده کامل

فرهنگ زبدة الفواید نوشتۀ نویسندۀ افغانی‌تبار قرن دهم به نام شیرخان سُور، از فرهنگ‌های ارزشمند اما ناشناخته و گمنام عصر رواج فرهنگ‌نویسی هند است که علی‌رغم ارزش فراوان، چندان مورد توجه ادبا و پژوهشگران قرار نگرفته است. در این فرهنگِ تک زبانۀ دایرة‌ المعارف گونه، شیرخان سور حدود بیست هزار لغت، ترکیب و اصطلاح را توضیح فارسی به فارسی داده است. جدا از دایرۀ واژگانی بالا و گسترۀ مفصل این اثر، در این فرهنگ ویژگی‌های بنیادین دیگری همچون: بهره گیری از فرهنگ های شناخته شده و ناشناخته پیشین و هم عصر، توجّه به لغات و اصطلاحات شاهکارهای شعر فارسی، ارائه شواهد شعری فراوان فارسی و عربی، توضیح ابیات مشکل متون ادب فارسی و نقل اقوال شارحان در شرح ابیات، ترجمه شواهد عربی، نگاه انتقادی به فرهنگ های فارسی و... دیده می‌شود که جامعیتی نیک به این فرهنگ بخشیده است. تنوّع مدخل های این فرهنگ اگرچه نقطه قوت آن به شمار می‌آید اما گاه موجب بروز اشتباهاتی در ضمن توضیح مدخل ها نیز شده که رفع این اشتباهات مستلزم نگاهی انتقادی در تصحیح این فرهنگ است. به سبب اهمیت وافر و مغفول ماندۀ این فرهنگ، نگارندگان در حال تصحیح این اثر گرانسنگ اند و تلاش خواهند کرد با نگاهی انتقادی، به‌زودی تصحیحی شایسته از این اثر گمنام زبان فارسی ارائه کنند. در این پژوهش نیز، به سبب گمنامی زبدة الفواید و ناشناخته بودن شیرخان سور، تلاش می‌شود تا برای نخستین بار با استفاده از اطلاعات موجود در نسخ خطی، به‌طور مفصل به شرح حال نویسنده، ذکر منابع و مآخذ متعدد زبدة الفواید، معرفی نسخه‌های خطی موجود و توضیح ویژگی‌های برجسته این کتاب بپردازیم تا با معرفی آن، هم اطلاعات جامعی در اختیار ادب دوستان قرار گیرد و هم این اثر گمنام و مؤلف ناشناخته‌اش از غبار نابودی و فراموشی رها شوند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

35 - معرفی نسخة خطی عروض و قافیه «حلیة‏الشاعر» تألیف ابراهیم بن مالک دیلمی متخلص به صغیری
احمدرضا یلمه ها هاله اژدرنژاد

10.30495/noskheh.2021.686790

عروض و قافیه یکی از مباحث فنی در حوزة ادبیات، به ویژه ادبیات فارسی است. کتاب های گوناگونی در قرون مختلف در این باب به رشتة تحریر درآمده که برخی زبانزد و برخی کمتر شناخته شده است. با وجود چاپ بسیاری از این دست نوشته های ارزشمند، هنوز آثار معرفی نشده و ناشناخته فراوان اس چکیده کامل

عروض و قافیه یکی از مباحث فنی در حوزة ادبیات، به ویژه ادبیات فارسی است. کتاب های گوناگونی در قرون مختلف در این باب به رشتة تحریر درآمده که برخی زبانزد و برخی کمتر شناخته شده است. با وجود چاپ بسیاری از این دست نوشته های ارزشمند، هنوز آثار معرفی نشده و ناشناخته فراوان است. یکی از این آثار، نسخة حلیة الشاعر با تألیف ابراهیم بن مالک دیلمی متخلص به صغیری است که در قرن دهم دربارة عروض و قافیه به نثر فنّی و در برخی بخش‌ها، ساده و روان به زبان فارسی نوشته شده است. مؤلف با آوردن ابیات فارسی و عربی در توضیح هر بحر و انواع قافیه، خوانندگان را با عروض سنّتی و انواع قافیه آشنا می کند. البته خود نویسنده ذوق و قریحه ای در سرودن شعر داشته و ابیاتی از سروده های خود را برای شاهد مثال در توضیح بحرها و انواع قافیه بیان کرده است. تنها نسخة موجود، در کتابخانة مجلس شورای اسلامی به شمارة 1/18434 نگهداری می شود و تا امروز دست نخورده باقی مانده است. صغیری نسخة دیگری به نام تعشق بلبل به نثر و شعر دارد که نگارندگان مقاله برآن اند این نسخه را نیز تصحیح و چاپ کنند. وی همچنین نسخه ای با نام الغرفة الناجیه از قطیفی بحرانی کتابت کرده است. روش این پژوهش به صورت اسنادیـتحلیلی است و در این مقاله سعی بر آن است، نخست هویّت مؤلف و سپس معرفی نسخه بررسی شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

36 - تشخیص اصالت نسخه بر اساس صفحه‌آرایی، رسم‌الخط و اصول خوشنویسی نستعلیق در نسخه‌های خطی قرن دهم «لوامع» جامی
اصغر دادبه قاسم سلیمی

جعل نسخه‌های خطی از قرن نهم هجری به بعد، هم‌زمان با اقبال اروپاییان از سرزمین‌های اسلامی اوج گرفت. عده‌ای سودجو با مهارت کم‌نظیر در تقلید آثار گذشتگان، اقدام به تولید نسخه‌های جعلی کردند به‌شکلی که حتی گاه ماهرترین کارشناسان را نیز فریب دادند و به این ترتیب بسیاری از نس چکیده کامل

جعل نسخه‌های خطی از قرن نهم هجری به بعد، هم‌زمان با اقبال اروپاییان از سرزمین‌های اسلامی اوج گرفت. عده‌ای سودجو با مهارت کم‌نظیر در تقلید آثار گذشتگان، اقدام به تولید نسخه‌های جعلی کردند به‌شکلی که حتی گاه ماهرترین کارشناسان را نیز فریب دادند و به این ترتیب بسیاری از نسخه‌های مجعول به کتابخانه‌های شخصی و غیرشخصی و حتی موزه‌های بزرگ راه یافت. به همین دلیل تشخیص اصالت نسخه همواره یکی از مشکلات پژوهندگان و خریداران نسخ خطی بوده است. در این مقاله سعی شده ‌است برای کشف ویژگی‌های برجستۀ صفحه‌آرایی، رسم‌الخط و خوشنویسی نستعلیق به‌شیوۀ استقرایی با استناد به نسخه‌های خطی لوامع جامی و سه کتاب دیگر در قرن دهم، گام‌هایی برداشته شود. علاقه‌مندان با کمک این ویژگی‌ها می‌توانند بدون تجهیزات و تنها بر اساس مشاهدات، اصالت نسخۀ خطی این دوره را تشخیص دهند. با توجه به نوظهور بودن خط نستعلیق در دورۀ مورد بحث، تغییرات مداوم اصول نوشتاری آن اجتناب‌ناپذیر بوده ‌است بر همین اساس، برخی ویژگی‌های مستخرج، فقط در این دوره مورد توجه کاتبان بوده که به‌مرور زمان، رنگ باخته و تغییر و تحولی بنیادین یافته است. بنابراین می‌توان با استناد به این اصول و ویژگی‌ها، نسخه‌های اصیل را از مزور بازشناخت. اگرچه استادان خوشنویسی، به‌ویژه استادان شیوۀ کتابت، در ادوار مختلف برای تربیت شاگردان خود اصولی را معین کرده‌اند، این اصول، بیشتر در حوزۀ اخلاق خوشنویس محدود مانده است. در دورۀ متأخر نیز، بسیاری از استادان خوشنویسی به نوشتن این اصول اقدام کرده‌اند بی‌آنکه سخنی از رسم‌الخط و شیوه‌های خوشنویسی گذشتگان بیان کرده باشند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

37 - بر خوانِ عطار (نقد و بررسی تصحیحی دیگر از دیوان عطار نیشابوری)
هادی اکبرزاده سیده فاطمه مجیدی

دیوان غزلیات و قصاید عطار یکی از متداول‌ترین دیوان‌های شعر پارسی است که از همان قرن هفتم، همواره مورد علاقه و شوقِ دوستدارانِ شعر عرفانی فارسی بوده است. این دیوان چاپ‌های متعددی دارد که دو چاپ مشهور آن به دست دو تن از محققان بنام عصر ما، استاد سعید نفیسی و دکتر تقی تفضل چکیده کامل

دیوان غزلیات و قصاید عطار یکی از متداول‌ترین دیوان‌های شعر پارسی است که از همان قرن هفتم، همواره مورد علاقه و شوقِ دوستدارانِ شعر عرفانی فارسی بوده است. این دیوان چاپ‌های متعددی دارد که دو چاپ مشهور آن به دست دو تن از محققان بنام عصر ما، استاد سعید نفیسی و دکتر تقی تفضلی خراسانی، انجام گرفته است. چندی پیش انتشارات آستان قدس رضوی (به‌نشر) چاپ دوم این دیوان را به مقدمه و تصحیح دکتر اشرف‌زاده در 1000 نسخه منتشر کرد که بنا به گفتۀ مصحح، با مقابلۀ تمامی نسخه‌های چاپی و نسخه‌بدل‌هایی که اغلب در ذیل صفحات چاپ تفضلی ـ با توجه به معرفی نسخه‌هایی که در اختیار ایشان بوده ـ آمده، ویراسته و تصحیح‌گونه‌ای شده است. در این پژوهش سعی برآن است که وضعیت اثر بررسی شود که چه خطا‌هایی در ضبط یا خوانش اثر وارد شده است. این پژوهش با جست‌و‌جو در دیوان عطار به تصحیح رضا اشرف‌زاده و به روش تحلیلی انتقادی انجام شده است. نتایج نشان داد که با وجود خطا‌های متعدد، هیچ‌گونه تصحیحی صورت نگرفته و کار جدیدی انجام نپذیرفته و حتی نگارنده نسخه‌های خطی‌ای را که در اختیار تفضلی بوده، هم بررسی نکرده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

38 - معرفی و بازشناسی نسخه‌های خطی و سبک شاهنامة حیرتی تونی با نام کتیب معجزات
علی دهقان

شاهنامة حیرتی تونی با عنوان کتیب معجزات از حماسه‌های کمیاب ادب فارسی است. این حماسة دینی در سال ۹۵۳ هجری، در بحر هزج مسدس مقصور یا محذوف، به نام شاه طهماسب اول سروده شد. این منظومه در بیش از بیست هزار بیت، دربردارندة جنگ‌های پیامبر و بزرگان شیعه است. این اثر افزون‌بر اه چکیده کامل

شاهنامة حیرتی تونی با عنوان کتیب معجزات از حماسه‌های کمیاب ادب فارسی است. این حماسة دینی در سال ۹۵۳ هجری، در بحر هزج مسدس مقصور یا محذوف، به نام شاه طهماسب اول سروده شد. این منظومه در بیش از بیست هزار بیت، دربردارندة جنگ‌های پیامبر و بزرگان شیعه است. این اثر افزون‌بر اهمیت ادبی و مذهبی و تاریخی، برای شناخت بیشتر مذهب و ادبیات دورة صفویه بسیار سودمند است؛ همچنین واقعیت‌های مهمی از آغاز اسلام ارائه می‌کند. نسخه‌شناسان تاکنون نه نسخة خطی از این اثر معرفی کرده‌اند. باتوجه‌به ویژگی‌هایی که بیان شد، معرفی و تصحیح دقیق این اثر بسیار اهمیت دارد. هدف این پژوهش معرفی نسخه‌های خطی و بررسی موضوع و سبک شاهنامة حیرتی است. در این جستار برای بررسی محتوا و ویژگی‌های سبکی این منظومه، چهار نسخة مهم آن در نظر گرفته شد که در مقاله به‌ترتیب معرفی می‌شود. در این بررسی می‌توان دریافت سبک زبانی و ادبی سادة این اثر و شیوة تفکر تعصب‌آلود شاعر درخور اهمیت است؛ همچنین ویژگی‌های عمومی شاهنامة حیرتی، نمایندة شیوة ادبی دورة صفوی است و احساسات مذهبی شاعر، بازگوکنندة گفتمان حاکم در همان روزگار است. گفتنی است منظومة حیرتی در معرفی سیر اندیشة مذهبی و دگرگونی حماسه‌های دینی نقش مؤثری دارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

39 - نقطه گذاری، نگاره ها و نشانه ها در نسخه خطی «ترجمه فارسی تورات»(747 هـ. ق.)
محسن محمدی فشارکی فاطمه قیومیان محمدی

نقطه گذاری ها و کاربرد نشانه های نسخ از مسائلی است که در بررسی نسخه های خطی و نسخه شناسی باید بدان دقت شود. بدیهی است که توجه به این نشانه ها و دانستن معنا و مفهومشان در بسیاری از موارد می تواند حقایقی را دربارة کتاب و کاتب مکشوف کند. استخراج، دسته بندی، تحلیل و بررسی ا چکیده کامل

نقطه گذاری ها و کاربرد نشانه های نسخ از مسائلی است که در بررسی نسخه های خطی و نسخه شناسی باید بدان دقت شود. بدیهی است که توجه به این نشانه ها و دانستن معنا و مفهومشان در بسیاری از موارد می تواند حقایقی را دربارة کتاب و کاتب مکشوف کند. استخراج، دسته بندی، تحلیل و بررسی این نشانه ها در نسخ خطی موجود، نخستین گامی است که برای تبیین کارکردهای نشانه ها در امر کتابت و نسخه نویسی و به تبع آن، تکمیل این مبحث در علم نسخه شناسی، مفید خواهد بود و به تعیین سابقه به کارگیری رموز و علائم در تاریخ نسخه نویسی خواهد انجامید. با همین هدف، در این مقاله، نشانه ها و نگاره‌های به‌کاررفته در کتابت نسخه ترجمه فارسی تورات(مجلس 5178) استخراج و در چند دسته ارائه شده است: 1-نقطه گذاری ها، 2-نگاره ها، 3- قرمز نوشته ها و 4-حاشیه نوشته ها. در این نوشتار موارد به کارگیری هر دسته از این نشانه ها بررسی و تبیین شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

40 - نسخه‌شناسی اشعار و شرح احوال صادق هجری تفرشی
علی اکبر عطائی عبدالرضا مدرس زاده اصغر دادبه

با توجه به اینکه احیای آثار گذشتگان زبان و ادبیات فارسی، نقشی اساسی در شناخت ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و سیاسی جامعۀ گذشتۀ ما دارد و نیز با این شناخت می‌توان افق‌های روشنی را به زندگی امروز گشود، نویسنده را بر این داشت تا به گردآوری دقیق و تحلیل و تصحیح اشعار یک چکیده کامل

با توجه به اینکه احیای آثار گذشتگان زبان و ادبیات فارسی، نقشی اساسی در شناخت ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و سیاسی جامعۀ گذشتۀ ما دارد و نیز با این شناخت می‌توان افق‌های روشنی را به زندگی امروز گشود، نویسنده را بر این داشت تا به گردآوری دقیق و تحلیل و تصحیح اشعار یکی از انسان‌های وارسته و پاک دورۀ صفویه و افشاریه بپردازد. این پژوهش سعی دارد تا پس از شرح احوال زندگی شاعر، نسخه‌های خطی از سروده‌های وی را معرفی کند. صادقهجریتفرشی شاعر عصر صفوی و افشاری، ابتدا یک مثنوی تاریخی‌مذهبی را می‌سراید و سپس به اشعار عرفانی و پرسوزوشور راغب می‌شود. بیشتر اشعار وی در قالب مثنوی است و چند رباعی و غزل و بیت‌های پراکنده (مفردات) از وی بر جای مانده است. پژوهشگر به این دلیل این موضوع را برگزید تا علاقه‌مندان شعر و ادب فارسی با چنین چهره‌های گمنامی بیشتر آشنا شوند و آنان نیز به تحلیل و معرفی چنین اشخاص و نسخه‌هایی ترغیب شوند. نگارنده مشخصات بعضی از نسخه‌هایی را که در گردآوری دیوان شاعر از آن‌ها استفاده کرده، ذکر می‌کند و در بعضی موارد به نسخه‌هایی که فقط از نظر گذرانده است، اشاره‌ای دارد. پژوهشگر دلیل جمع‌آوری و نقد و تحلیل نسخه‌های صادق تفرشی را زدودن غبار سهو و اِعمال سلیقه در نگارش نُسخ می‌داند. پژوهشگر در این مقاله به روش کتابخانه‌ای و تحقیقِ تاریخی، هریک از نسخه‌های مورد نظر را از کتابخانه‌های مختلفی به دست آورده و ماه‌ها این نسخ را با یکدیگر مقایسه کرده و آن‌ها را به‌دقت مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

41 - نگاهی به مراسلات عاشق و معشوق ستمگر (تألیف 1309 ق.) و تحلیل ساختاری آن (محتوا، تکنیک زبانی و شکل
سعید گلناری ندا مراد محمدهادی فلاحتی

10.30495/noskheh.2021.686791

نظریة ساختارگرایی یکی از مؤثرترین نظریه‌های قرن بیستم است که در همة حوزه‌های علوم انسانی حضوری فعّال داشته و در تحلیل‌ها شیوه‌ای پرطرفدار بوده‌ است. هدف غایی در این نوع نقد دست‌یافتن به جنبه‌های زبان‌شناختی اثر ادبی است؛ زیرا تحلیل زبانی متون ادبی به همراه آنچه از موسیق چکیده کامل

نظریة ساختارگرایی یکی از مؤثرترین نظریه‌های قرن بیستم است که در همة حوزه‌های علوم انسانی حضوری فعّال داشته و در تحلیل‌ها شیوه‌ای پرطرفدار بوده‌ است. هدف غایی در این نوع نقد دست‌یافتن به جنبه‌های زبان‌شناختی اثر ادبی است؛ زیرا تحلیل زبانی متون ادبی به همراه آنچه از موسیقی درونی و بیرونی در آن به ودیعه نهاده شده است، همراه با تأثیر آن بر ساختار کلی متون، بی‌تردید مخاطب را در فهم اثر یاری می‌رساند و موسیقی نثر را هنری می‌کند. در میان آثار ادبی، نوع سنتی آن به‌‌سبب پیچیدگی‌های معنایی، بیشتر از نوشته‌های معاصر به این نوع بررسی نیاز دارد. نسخة خطی مراسلات عاشق و معشوق ستمگر یکی از آثار ادبی دورة قاجار است. در این پژوهش کوشش شده ‌است ساختار و روابط متقابل عناصر موجود در این نسخه از سه حوزة محتوا، تکنیک زبانی و شکل بررسی شود تا از این راه بتوان به لایه‌های پنهان الگوهای ذهنی نویسنده دست یافت. این پژوهش در یک مقدمه و سه گفتار، با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی فراهم آمده است و ضمن معرفی نسخه و تحلیل ساختاری آن، فرم مناسب، تکنیک زبانی زیبا و محتوای پربار این اثر را می‌نمایاند. نتیجة بررسی‌های به‌عمل‌آمده بیانگر آن است که این اثر، زبانی ادبی دارد و سجع و تشبیه در کنار سایر آرایه‌های ادبی در ساختار متن پررنگ است. قالب اثر نامه‌نگاری است و به همین سبب جملات خبری با لحن عاطفی، مهم‌ترین نمودهای زبان غنایی این اثر به شمار می‌رود؛ قلم مؤلف نیز ازلحاظ شیوایی و روانی عبارات و ترکیب‌سازی‌ها توجه‌برانگیز است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

42 - معرفی مثنوی بحرالمعارف شهاب‏الدین علی دانیالی فسوی جهرمی و نسخ خطی آن با رویکرد سطح زبانی و ادبی
بیتا قاسمی سید مهدی خیراندیش محمدهادی خالق زاده

10.30495/noskheh.2021.688006

مثنوی بحرالمعارف از شهاب الدین علی دانیالی فسوی جهرمی، دیوانی قطور بالغ بر 19000 بیت، در عرفان و اخلاق و بر وزن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (بحر رمل مسدس محذوف) در قرن دهم هجری سروده شده است. دو نسخۀ خطی از این مثنوی به شمارة 9371 در کتابخانۀ مجلس موجود است. این اثر در 188 بر چکیده کامل

مثنوی بحرالمعارف از شهاب الدین علی دانیالی فسوی جهرمی، دیوانی قطور بالغ بر 19000 بیت، در عرفان و اخلاق و بر وزن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (بحر رمل مسدس محذوف) در قرن دهم هجری سروده شده است. دو نسخۀ خطی از این مثنوی به شمارة 9371 در کتابخانۀ مجلس موجود است. این اثر در 188 برگ و به خط نستعلیق کتابت شده که تاکنون تصحیح و منتشر نشده است. این مقاله با هدف معرفی و بررسی سطح ادبی مثنوی بحرالمعارف و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و به روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر متن نسخۀ آن انجام شده است. در این نوشتار سعی بر آن است تا افزون بر بررسی نسخۀ خطی، منابع شهاب الدین علی دانیالی فسوی جهرمی برای سرودن این اثر شناسایی، و فضای فرهنگی معاصر با دورۀ نویسنده بررسی شود. حاصل پژوهش نشان می دهد که فسوی جهرمی در سرودن این اثر در ساختار و محتوا، بیشتر متأثر از شاعران سلف خویش بوده است و از این منظر نمی توان او را شاعری صاحب سبک به شمار آورد. عربی مآبی از ویژگی برجستة این اثر عرفانی است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

43 - معرفی نسخ خطی «غُررِ دُرر» حسینی سمرقندی (زنده در قرن پنجم هجری قمری)
حسین پورشریف رضا فهیمی منیژه فلاحی

هرچند پژوهشگران حوزۀ زبان و ادبیات فارسی، از دیرباز به تصحیح متون کهن ادب فارسی توجه ویژه ای داشته اند، برخی از این متون با گذشت قرن ها، هنوز احیا و تصحیح نشده اند. کتاب غررِ درر، اثر ابوالبرکات حسینی سمرقندی، یکی از همین متون اخلاقی است که با وجود دارا بودن حکایات آموز چکیده کامل

هرچند پژوهشگران حوزۀ زبان و ادبیات فارسی، از دیرباز به تصحیح متون کهن ادب فارسی توجه ویژه ای داشته اند، برخی از این متون با گذشت قرن ها، هنوز احیا و تصحیح نشده اند. کتاب غررِ درر، اثر ابوالبرکات حسینی سمرقندی، یکی از همین متون اخلاقی است که با وجود دارا بودن حکایات آموزنده از صدر اسلام و گفتار بزرگان دین از پیامبر و صحابه و امامان گرفته تا اولیا و مشایخ، متأسفانه با گذشت قرن‌ها از نگارش آن، تاکنون تصحیح و چاپ نشده است. نگارندگان در این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش‌ها هستند: غرر درر چگونه کتابی و دارای چه محتوا و نسخه‌هایی است؟ مؤلف آن، چه کسی با چه ویژگی‌های مذهبی و کلامی است؟ در آغاز این پژوهش، دربارۀ نویسنده و محتوای کتابش سخن به میان آمده و در ادامه، به معرفی نسخه‌های موجود از غررِ درر پرداخته شده است. این پژوهش با بررسی ویژگی‌های رسم‌الخطی و املاییِ نسخۀ پایه پایان می‌پذیرد. پژوهش حاضر با روش تحقیقِ توصیفی‌تحلیلی انجام شده و از نظر ابزار نیز کتابخانه‌ای است. از طریق بررسی سلسله‌سندهای احادیث و اقوال کتاب و شناسایی مشایخ و استادان ابوالبرکات و شخصیت هایی که در کتاب از آن‌ها یاد شده است چون صوفیان و محدثان، پی برده شد که نویسندۀ غررِ درر در قرن پنجم هجری به دنیا آمده است. از نظر اعتقادی و کلامی، می توان حسینی سمرقندی را صوفیِ سنی مذهبِ ماتُریدی دانست که ارادت خاصی نیز به اهل بیت پیامبر(ع) داشته است. نگارندگان با بررسی غرر درر به این نتیجه رسیدند که کتاب از لحاظ ساختار و محتوا به سبک تنبیه الغافلین ابواللیث سمرقندی تدوین شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

44 - ماهیت شناسی راحت القلوب امیر خسرو دهلوی (بررسی تک نسخۀ راحت القلوب امیر خسرو دهلوی در کتابخانه کاخ گلستان)
مریم زمانی بهناز پیامنی

راحت القلوب عنوان کتابی است که به امیر خسرو دهلوی منسوب است و ظن در این انتساب آن است که امیر خسرو به پیروی از استادش نظام الدین اولیا راحت القلوبی نگاشته است. در میان سلسله‌های گوناگون صوفیه و خصوصاً چشتیه که امیر خسرو از پیروان بزرگان این سلسله است، رسم چنان بوده که م چکیده کامل

راحت القلوب عنوان کتابی است که به امیر خسرو دهلوی منسوب است و ظن در این انتساب آن است که امیر خسرو به پیروی از استادش نظام الدین اولیا راحت القلوبی نگاشته است. در میان سلسله‌های گوناگون صوفیه و خصوصاً چشتیه که امیر خسرو از پیروان بزرگان این سلسله است، رسم چنان بوده که مریدان اقوال و ملفوظات شیخ و بزرگان خود را در کتب و رسایل به رشتۀ تحریر در می‌آوردند، به این طریق نام و یاد مراد و شیخ را در میان یاران زنده نگاه می‌داشتند. همچنین کتاب دیگری به امیر خسرو منسوب است افضل الفواید در اقوال نظام‌الدین اولیاست و بسیارند کتبی که در احوال بزرگان به دست شاگردان ضبط شده است. این مقاله به بررسی ماهیت راحت القلوب منسوب به امیر خسرو می پردازد و نگاهی دارد به نسخه‌های راحت القلوب موجود تا محتوای آن‌ها را با این نسخه خطی تطبیق دهد و صحت انتسابش را به امیر خسرو بسنجد. حاصل این پژوهش آنکه نسخه منسوب به امیر خسرو همان مطلع الانوار است که با تغییرات کاتب در مقدمه و مؤخره با این عنوان ثبت شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

45 - ترجیع بندی نویافته از مِیلیِ مشهدی
یدالله عابدی نهرخلجی مهرداد چترایی عزیز آبادی قربانعلی ابراهیمی

10.30495/noskheh.2022.691519

سفینۀ نظم و نثر قرن دهم هجری ازجمله سفینه‌هایی است که آگاهی‌های ارزشمند و ابیات نویافته‌ای دارد. نویسندۀ گمنامی این سفینه را نوشته است. این اثر به شمارۀ 8982 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. در این سفینه، اشعار شاعران متعددی جمع‌آوری شده است. یکی از این شاع چکیده کامل

سفینۀ نظم و نثر قرن دهم هجری ازجمله سفینه‌هایی است که آگاهی‌های ارزشمند و ابیات نویافته‌ای دارد. نویسندۀ گمنامی این سفینه را نوشته است. این اثر به شمارۀ 8982 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. در این سفینه، اشعار شاعران متعددی جمع‌آوری شده است. یکی از این شاعران زبردست که برخی آثارش از دید محقّقان مغفول مانده است، میرزا قلی مِیلی مشهدی است. میلی در سرودن غزل، قصیده، ترجیع و ترکیب توانایی‌های خود را نشان داده است. پژوهش پیش‌رو مطالعه‌ای نظری است که به شیوۀ پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای انجام شده است. این پژوهش پس از معرفی اجمالی سفینۀ ارزشمند نظم و نثر، نخست به شخصیّت میرزا قلی مِیلی مشهدی (هروی) و سپس به ترجیع‌بندی نویافته از وی می‌پردازد؛ درنتیجه جایگاه و مرتبۀ شعری این شاعر بزرگ شناسانده خواهد شد و ترجیع‌بندی با 110 بیت تازه‌یاب معرفی می‌شود که تاکنون در دیگر منابع نیامده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

46 - معرفی و تحلیل منظومۀ ناشناختۀ مودت‌نامه
مهدیه ولی

10.30495/noskheh.2022.703584

مثنوی مودت‌نامه ازجمله داستان‌های روایی است که شاعری به نام میرمحمداسماعیل بن یوسف ابجدی، از شاعران فارسی‌سرای سدۀ یازدهم سرزمین هند، در جواب خسرو و شیرین نظامی سروده است. این مثنوی هرگز توفیق خمسۀ نظامی را به دست نیاورد؛ اما سادگی زبان، روانی کلام، توجه به معنا و مضمون چکیده کامل

مثنوی مودت‌نامه ازجمله داستان‌های روایی است که شاعری به نام میرمحمداسماعیل بن یوسف ابجدی، از شاعران فارسی‌سرای سدۀ یازدهم سرزمین هند، در جواب خسرو و شیرین نظامی سروده است. این مثنوی هرگز توفیق خمسۀ نظامی را به دست نیاورد؛ اما سادگی زبان، روانی کلام، توجه به معنا و مضمون، استفاده از آرایه‌های ادبی درحدّ اعتدال و ساخت و بافت مناسب کلام، سبب شده است فهم مثنوی مودت‌نامه برای مخاطب، بدون مشکل باشد. بررسی دست‌نوشتۀ منحصربه‌فرد اثر نشان داد سراینده علاوه‌بر توجه به ظاهر کلام، از معنا و مضمون نیز غافل نبوده و هر دو جنبۀ لفظی ومعنایی را مدّنظر داشته است؛ ازاین‌رو، منظومۀ وی تک‌ساحتی نیست و ارزش زبانی، ادبی، معنایی و... دارد. این منظومه تاکنون ناشناخته باقی مانده است؛ به همین سبب، نگارنده بر آن شد تا در این مقاله ضمن معرفی این اثر، به بررسی و تحلیل محتوا و سبک‌شناسی اثر بپردازد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

47 - معرفی نسخه‌های خطی رساله‌های خواجه احمد کاسانی
الهام رستاد زینب رحمانیان کوشککی

نسخه‌های خطی، میراث گران‌بهای فرهنگی است که تصحیح و احیای آن‌ها به حفظ و ارتقای علوم و معارف اسلامی‌ایرانی کمک فراوانی می کند. بسیاری از آثار عارفان به‌صورت نسخۀ خطی در کتابخانه‌های مختلف موجود است که از آن میان می‌توان به رساله‌های خواجه احمد کاسانی اشاره کرد. خواجه اح چکیده کامل

نسخه‌های خطی، میراث گران‌بهای فرهنگی است که تصحیح و احیای آن‌ها به حفظ و ارتقای علوم و معارف اسلامی‌ایرانی کمک فراوانی می کند. بسیاری از آثار عارفان به‌صورت نسخۀ خطی در کتابخانه‌های مختلف موجود است که از آن میان می‌توان به رساله‌های خواجه احمد کاسانی اشاره کرد. خواجه احمد کاسانی از عارفان قرن دهم و پیرو طریقۀ نقشبندیه است. وی در مقام یک پیر طریقت، در زمینۀ سیروسلوک عرفانی بیش از سی رساله تألیف کرده است. این رساله‌ها به‌صورت نسخه‌های خطی در کتابخانه‌های مختلف پراکنده است و تاکنون مجموعه رسائل وی به‌صورت کتاب به چاپ نرسیده است. در این مقاله، نسخه‌های خطی این رساله‌ها به‌همراه ویژگی‌های سبکی آن‌ها معرفی شده است. از آنجا که رساله‌های کاسانی به قصد تعلیم مریدان نوشته شده، دارای مضامین تکراری است و همین امر تصحیح برخی از رساله‌ها را دشوار می‌کند؛ زیرا تعدد رساله‌ها و پراکندگی آن‌ها، گاهی کاتب را دچار اشتباه و سردرگمی کرده و در حین نوشتن، مطالب چند رساله را به‌دلیل مشابهت ادغام کرده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

48 - جُستاری در شرح احوال و بررسی دیوان قاضی نظام هروی
سید امیر جهادی علی جهانشاهی افشار

دورة تیموری از اعصار مهم ادب فارسی است. در این دوره سلطان حسین بایقرا و وزیر هنردوست و ادب‌پرورش، امیر علیشیر نوایی، شهر هرات را به مأمنی برای خیل عظیم شعرا، ادبا و هنرمندان بدل می کنند. در نتیجه شعر و ادب، نگارگری و خوش‌نویسی در این مقطع تاریخی رو به ترقّی می‌گذارد. از چکیده کامل

دورة تیموری از اعصار مهم ادب فارسی است. در این دوره سلطان حسین بایقرا و وزیر هنردوست و ادب‌پرورش، امیر علیشیر نوایی، شهر هرات را به مأمنی برای خیل عظیم شعرا، ادبا و هنرمندان بدل می کنند. در نتیجه شعر و ادب، نگارگری و خوش‌نویسی در این مقطع تاریخی رو به ترقّی می‌گذارد. از برخورداران این خوان گستردة فضل و احسان، می توان از قاضی نظام‌الدین هروی نام برد که از اعلام برجستة عصر تیموری و در شمار ستایندگان امیر علیشیر نوایی و سلطان حسین بایقراست. شهرت وی در مرتبة اوّل، از منظر اشتغال به منصب قضاوت و در وهلة ثانی به شعر و شاعری است. از قاضی نظام هروی فقط دیوانی باقی مانده که تاکنون به حلیة تصحیح و طبع آراسته نشده‌است و حائز ارزش‌های ادبی و تاریخی بسیار است که از خلال آن می توان به شخصیت ادبی والای سرایندة آن پی برد. نگارندگان در این نوشتار بر آنند که ضمن شناساندن قاضی نظام هروی، به بررسی متن‌شناسانه و تحلیل نکات بارزِ کلام او نیز بپردازند. بررسی کلام نظام هروی نشان‌دهندة آن است که او از سرایندگان مقیّد به سنت‌های ادبی پیشین، خصوصاً مکتب های ادبی قرن ششم و به‌ویژه اصفهان و آذربایجان بوده‌است و هماره در صدد پیروی از بزرگانی چون کمال‌الدین اسماعیل، خاقانی، ظهیر و سلمان ساوجی است. از این رو کلام و نظام هروی رنگ تصنّع، مفاخره و تقلید از متقدّمان را به خود گرفته‌است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

49 - معرفی نسخۀ‌ خطی لطایف الاسماء
بی بی معظمه حیدری سیدمحمدباقر کمال الدینی عزآبادی سید عباس طباطبایی

10.30495/noskheh.2020.681226

ادبیات غنی و پر‌بار ایران‌زمین همچون درخت تنومندی است که برگ برگ آثار به‌‌جا‌مانده‌اش از دوران گذشته تابه‌حال، سندی‌ است بر فرهنگ عمیق مردمان این سرزمین. در این میان، اهمیت حفظ و حراست از نسخه‌های خطی بر کسی پوشیده نیست و احیا و بازسازی این آثار، ارزش و جایگاه پنهان آن‌ چکیده کامل

ادبیات غنی و پر‌بار ایران‌زمین همچون درخت تنومندی است که برگ برگ آثار به‌‌جا‌مانده‌اش از دوران گذشته تابه‌حال، سندی‌ است بر فرهنگ عمیق مردمان این سرزمین. در این میان، اهمیت حفظ و حراست از نسخه‌های خطی بر کسی پوشیده نیست و احیا و بازسازی این آثار، ارزش و جایگاه پنهان آن‌ها را آشکار می‌سازد. یکی از این میراث ارزشمند، نسخۀ خطی لطایف الاسماء است که در کتابخانۀ وزیری یزد نگهداری می‌شود. لطایف الاسماء نمونۀ نثر مسجع و منشیانه دورۀ تیموری است که شامل مجموعه‌ای از خطب، فرامین، نشان‌ها و مکتوبات، احکام و مسائل متفرقه است. این نسخه که تاکنون تصحیح و چاپ نشده، 89 برگ دارد که با خط نسخ تحریر شده و آغاز و انجام آن افتادگی دارد. فایل دیجیتال این اثر ارزشمند، در کتابخانۀ آستان قدس رضوی نیز نگهداری می‌شود. این مقاله با شیوۀ توصیفی‌تحلیلی و با مراجعه به منابع کتابخانه‌ای و کتب مرجع در زمینۀ نسخ خطی به انجام رسیده‌ است تا این اثر پربار برای علاقه‌مندان به نثر فارسی، به‌‌ویژه نثر منشیانه معرفی شود و با توجه به مضامین آن، تا حدی گوشه‌هایی از اوضاع سیاسی و اجتماعی دوران تیموری را آشکار سازد. در متن اثر، هیچ نامی از مؤلف و یا کاتب نسخه وجود ندارد، اما در فهرست نسخه‌های خطی ایران و همچنین فهرست کتابخانۀ وزیری، نام مؤلف کتاب عبدالجلیل محمد بحرآبادی ذکر شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

50 - معرفی نسخه‌ای خطی‌ و مصوّر از مثنوی سوز و گداز نوعی خبوشانی محفوظ در موزة هنر والترز
ناهید امیری سعید فرمانی بابک نبئی

10.30495/noskheh.2022.693716

این پژوهش می‌کوشد به روش کتابخانه‌ای به معرفی نسخة خطی مصوّر سوز و گداز نوعی خبوشانی موجود در موزة هنر والترز بپردازد. مثنوی سوز و گداز اثر نوعی خبوشانی یکی از مقبول‌ترین منظومه‌های قرن‌های دهم و یازدهم هجری در هند است که بر وزن خسرو و شیرین نظامی سروده شده است. این اثر چکیده کامل

این پژوهش می‌کوشد به روش کتابخانه‌ای به معرفی نسخة خطی مصوّر سوز و گداز نوعی خبوشانی موجود در موزة هنر والترز بپردازد. مثنوی سوز و گداز اثر نوعی خبوشانی یکی از مقبول‌ترین منظومه‌های قرن‌های دهم و یازدهم هجری در هند است که بر وزن خسرو و شیرین نظامی سروده شده است. این اثر به‌دلیل درون‌مایة خاصش ازجمله آثاری است که کاتبان و نگارگران در اواسط قرن یازدهم هجری به آن توجه داشته‌اند. درون‌مایه و محتوای داستان به اجرای آیین ستی یا ساتی در هند می‌پردازد. شخصیت‌های اصلی داستانْ زن و مردی هندو هستند که مرد پیش از اجرای آیین عروسی درمی‌گذرد. عروس تصمیم می‌گیرد طبق آیین ستی، خود را همراه مرد به آتش بیفکند. گویا این حرکت عروس که برخاسته از آیین‌های باستانی و سنّت فرهنگی بوده، نشانة وفاداری تعبیر می‌شده است. تاکنون هفت نسخة خطی تصویری از این اثر ارزشمند شناسایی شده است که تنها یکی از این نسخه‌ها نام کاتب، نام نگارگر و تاریخ کتابت دارد. نگاره‌های این نسخه منسوب به محمدعلی نقاش مشهدی است و کتابت آن را ابن‌سیّد مرادالحسینی در سال 1068ق. به انجام رسانده ‌است. این نسخة نفیس درحال حاضر در موزة هنر والترز در شهر بالتیمور ایالت مریلند امریکا نگهداری می‌شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

51 - پژوهش در اصالت و تبارشناسی دو نسخه از نسخه های خطی منتسب به ضیاء‌الدین خجندی پارسی و بررسی ارتباط آن با کمال خجندی
ابوالفضل مرادی(رَستا)

دیرینگی نسخه های خطی و خطاهایی که در یافتن صاحبان آثار رخ می دهد باعث می شود که بعضی از تألیفات و کتاب ها به نام مؤلفان دیگر به خطا و اشتباه به ثبت برسد. شباهت نام کمال الدین مسعود خجندی متوفی 803 هـ.ق. و ضیاء الدین محمود بن جلال الدین مسعود خجندی متوفی 622 هـ.ق. سبب گر چکیده کامل

دیرینگی نسخه های خطی و خطاهایی که در یافتن صاحبان آثار رخ می دهد باعث می شود که بعضی از تألیفات و کتاب ها به نام مؤلفان دیگر به خطا و اشتباه به ثبت برسد. شباهت نام کمال الدین مسعود خجندی متوفی 803 هـ.ق. و ضیاء الدین محمود بن جلال الدین مسعود خجندی متوفی 622 هـ.ق. سبب گردیده است که در مواردی آثار این دو شاعر گران‌قدر فارسی به نام یکدیگر به ثبت برسد. این پژوهش بر آن است تا به خطای صورت گرفته در انتساب دو نسخه از نسخه های خطی موجود در مجلس شورای اسلامی ایران تهران به شماره 6/7828 و شماره 12644 به نام ضیاء الدین خجندی بپردازد. در نتیجه این تحقیق، مشخص می گردد که نسخة فوق متعلق به کمال خجندی بود و انتساب آن به ضیاء الدین محمود خجندی در فهارس نسخه های خطی نادرست است. این پژوهش برای نخستین بار دریچه ای جدید در بررسی تبارشناسی نسخه های خطی دیوان دو شاعر بزرگ خجند یعنی ضیاء الدین محمود و کمال الدین مسعود در پیش روی محققان قرار می دهد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

52 - معرفی و تحلیل دست‌نویس نویافته دیوان قصاب کاشانی
الهام غلام کلیسانی مهرداد چترایی عزیز آبادی مرتضی رشیدی

10.30495/noskheh.2022.703587

نسخه‌های خطی، میراث مکتوب و معرف هویّت علمی، فرهنگی و اجتماعی ملّت‌هاست. از قدیم و به گواه تاریخ، ادبا و شعرای فارسی‌زبان، آثار فراوانی خلق کرده‌اند که حفظ و احیای آنها رسالت علمی و فرهنگی پژوهشگران است. هرچند پژوهشگران حوزة زبان و ادبیات فارسی، از دیرباز به تصحیح متون چکیده کامل

نسخه‌های خطی، میراث مکتوب و معرف هویّت علمی، فرهنگی و اجتماعی ملّت‌هاست. از قدیم و به گواه تاریخ، ادبا و شعرای فارسی‌زبان، آثار فراوانی خلق کرده‌اند که حفظ و احیای آنها رسالت علمی و فرهنگی پژوهشگران است. هرچند پژوهشگران حوزة زبان و ادبیات فارسی، از دیرباز به تصحیح متون کهن ادب فارسی توجّه ویژه‌ای داشته‌اند، اما برخی از این متون با گذشت قرن‌ها، هنوز احیا و تصحیح نشده‌اند. با این وجود، نسخة دیوان قصاب کاشانی، پنج مرتبه توسط پرتو بیضایی، عباسی، جواهری، کرمی و عاطفی تصحیح شده و نگارندگان در پژوهش پیش روی، با روش توصیفی- تحلیلی و با کمک منابع کتابخانه‌ای درصددند تا به معرّفی نسخه و مؤلف و بررسی و عناصر و مؤلفه‌های سبکی، بیان ویژگی‌های زبانی، ارزش ادبی، دینی و عرفانی و تاریخی آن بپردازد. همچنین به تصحیح‌هایی که از این دست‌نوشته صورت گرفته است، بپردازند و در بیان هر تصحیح، انگیزه‌های مصحّحان برای احیای دیوان قصاب و شیوه‌های تصحیح و اضافات و پیوست‌های موجود در تصحیحات را به‌صورت مختصر مورد بررسی قرار دهند. نتایج پژوهش نشان میدهد که تاکنون دست نوشتة کتابخانة نورعثمانیه در تصحیح‌های پیشین، مورد استفاده قرار نگرفته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

53 - بررسی نسخ خطی الرموز والامثال اللاهوتیة فی الانوار المجردة الملکوتیة و انتساب آن به شهرزوری
ادریس محمود نادیا مفتونی حسن ابراهیمی

شمس‌الدین محمد شهرزوری اثری دارد که در نسخه‌شناسی‌ها با نام‌های الرموز والامثال اللاهوتیة فی الانوار المجرد الملکوتیه، الرمز والامثال و الرموز والامثال اللاهوتیة فی الانوار المحمودة الملکوتیة فی معرفة النفس والروح معرفی شده است. این اثر شهرزوری متعلق به رموز و کشفیات شه چکیده کامل

شمس‌الدین محمد شهرزوری اثری دارد که در نسخه‌شناسی‌ها با نام‌های الرموز والامثال اللاهوتیة فی الانوار المجرد الملکوتیه، الرمز والامثال و الرموز والامثال اللاهوتیة فی الانوار المحمودة الملکوتیة فی معرفة النفس والروح معرفی شده است. این اثر شهرزوری متعلق به رموز و کشفیات شهرزوری است که کم‌وبیش از آرای شیخ شهاب‌الدین سهروردی مؤسس فلسفۀ اشراق دربارۀ نفس و روح و بدن و نور و جز آن پیروی کرده‌ است. می‌توان گفت شهرزوری در بیشتر این مسائل از اندیشۀ شیخ اشراق در برابر فیلسوفان مشائی پاسخ گفته و به دفاع پرداخته است. در کتاب الرموز والامثال، شیوۀ نگارش شهرزوری و اندیشه‌های که بیان کرده کاملاً اشراقی ‌است. نویسندگان این کتاب را بر پایۀ نسخه‌های خطی اسکوریال 696، مجلس شورای اسلامی 19573، شهید علی پاشا 1205، محمد بن سعود 927 که در قرن هفت هجری کتابت شده‌اند، به‌شیوۀ گزینشی تصحیح کرده‌ و به ادلۀ انتساب آن‌ها به شهرزوری پرداخته‌اند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

54 - نقد، بررسی و معرفی منظومه خطی «طوبی»
حمیدرضا قانونی الهام پهلوان صباغ

تصحیح و ویرایش نسخه‌های خطی، یکی از بنیادی ترین و فنّی ترین پژوهش های ادبی است. نسخه خطی طوبی از نویسنده ای نامعلوم به کتابت کاتبی رضوان علی نام است؛ این نسخه به سبب داشتن ویژگی های داستانی آن هم با ساختاری منظوم با محتوا و محوریت اشعاری زاهدانه، درخور بازشناسی است. نسخ چکیده کامل

تصحیح و ویرایش نسخه‌های خطی، یکی از بنیادی ترین و فنّی ترین پژوهش های ادبی است. نسخه خطی طوبی از نویسنده ای نامعلوم به کتابت کاتبی رضوان علی نام است؛ این نسخه به سبب داشتن ویژگی های داستانی آن هم با ساختاری منظوم با محتوا و محوریت اشعاری زاهدانه، درخور بازشناسی است. نسخه مذکور از منظری یادآور کلیله و دمنه است و از سویی دیگر یادآور مثنوی مولانا؛ شاعر کوشیده است با اقتباس از آثار داستانی گذشته و آثاری چون مثنوی مولوی در قالب داستان هایی منظوم از زبان حیوانات منظومه ای نو بسازد؛ به نظر می رسد شاعر با داستان های کلیله و دمنه مانوس بوده است و از مثنوی مولوی نیز بهره برده است. درون مایۀ اکثر داستان های این منظومه زهد، اخلاق، عرفان و تربیت است. روش پژوهش، مطالعه، یادداشت برداری و گرد آوری اطلاعات از منابع معتبر کتابخانه ای است. هدف در این تحقیق شناخت و شناساندن منظومه ای است که نشان می دهد شاعر به طرز و شیوۀ مولوی علاقۀ وافر دارد ولی در این شیوه هنوز مبتدی است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

55 - بررسی و معرفی تذکره‌های خطی سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران
سید فرشید سادات‌شریفی علی‌اکبر صفی‌پور

مقالۀ حاضر به بررسی و معرفی دست‌نوشته‌های (نسخ خطی) محفوظ در سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران اختصاص دارد. در این نوشته، پس از بیان مقدمات (شامل مروری بر تذکره و تذکره‌نویسی و جایگاه آن در زبان فارسی، بیان ضرورت و اهمیت پرداختن به نسخ خطی، مرور اجمالی اهم چکیده کامل

مقالۀ حاضر به بررسی و معرفی دست‌نوشته‌های (نسخ خطی) محفوظ در سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران اختصاص دارد. در این نوشته، پس از بیان مقدمات (شامل مروری بر تذکره و تذکره‌نویسی و جایگاه آن در زبان فارسی، بیان ضرورت و اهمیت پرداختن به نسخ خطی، مرور اجمالی اهمّ پژوهش‌های پیشین و تازه‌ترین یافته‌ها و معرفی وظایف و فعالیت‌های سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران در بخش نسخ خطی)، ابتدا تذکره‌های موجود در این سازمان بر اساس مواردی چون تعداد، گسترۀ زمانی (تاریخی) و موضوعات اصلی نسخ دسته‌بندی شده‌اند و سپس مشخصات نسخ، بر اساس اطلاعات موجود از تذکره‌های ادبی، به‌شکلی مفصل‌تر، معرفی و همچنین اطلاعات آن‌ها نیز در پیوست مقاله عرضه گردیده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

56 - شرح احوال و بررسی دیوان شعاعی قاجار
یوسف نیک روز زهرا جلیلی حسین عطریان

آنچه از گنجینة میراث ادبی مکتوب ما در دسترس است اندک نیست لیکن با تمام کوشش‌هایی که در جهت احیا و شناساندن این آثار صورت پذیرفته، شاعران، نویسندگان و آثاری که هنوز در انزوا قرار دارند، کم نیستند. یکی از شاعران ادب فارسی که در عصر خویش از شاعران توانا و مشهور بوده، محمد چکیده کامل

آنچه از گنجینة میراث ادبی مکتوب ما در دسترس است اندک نیست لیکن با تمام کوشش‌هایی که در جهت احیا و شناساندن این آثار صورت پذیرفته، شاعران، نویسندگان و آثاری که هنوز در انزوا قرار دارند، کم نیستند. یکی از شاعران ادب فارسی که در عصر خویش از شاعران توانا و مشهور بوده، محمد حسین بن عیسی دولو بیگلربیگی متخلّص به شعاعی است که در دوره قاجار می زیسته و آثارش جزء دورة بازگشت ادبی است. دیوان شعاعی قاجار شامل مثنوی های مصیبت نامه و مختارنامه، غزلیّات و قالب های دیگر همچون قطعه، قصیده، ترجیع بند، ترکیب بند، رباعی و ... است که در مجموع حدود هفده هزار بیت است. در مثنوی ها از شاهنامه فردوسی و در غزلیّات از سعدی تقلید کرده است. در این مقاله نگارندگان با استفاده از تصاویر دو نسخة این کتاب، یکی متعلّق به کتابخانه ملی با شمارة 970 ف و دیگری متعلّق به کتابخانه ملک با شمارة 4749 ش، به معرفی این نسخ پرداخته و محتوا و مضامین شعری شاعر را بررسی کرده اند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

57 - معرفی نسخه خطی نظم و نثر «جُنگ حکایات» به شماره 8982 کتابخانه مجلس شورای اسلامی
یدالله عابدی نهرخلجی مهرداد چترایی عزیز آبادی قربانعلی ابراهیمی

10.30495/noskheh.2021.693795

جُنگ‌ها ازآن‌جهت که در برخی موارد نام و نشان شاعران گمنام و سروده‌های آنها را از دستبرد زمانه، در امان نگاه‌داشته‌اند، دارای اهمیت هستند. از جمله جُنگ‌هایی که دارای آگاهی‌های ارزشمند و ابیات نویافته است، جُنگ نظم و نثر یا جُنگ حکایات است که تاکنون تصحیح و چاپ نشده و به چکیده کامل

جُنگ‌ها ازآن‌جهت که در برخی موارد نام و نشان شاعران گمنام و سروده‌های آنها را از دستبرد زمانه، در امان نگاه‌داشته‌اند، دارای اهمیت هستند. از جمله جُنگ‌هایی که دارای آگاهی‌های ارزشمند و ابیات نویافته است، جُنگ نظم و نثر یا جُنگ حکایات است که تاکنون تصحیح و چاپ نشده و به دست نویسنده ناشناسی نوشته شده است و به شماره 8982 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. در این جنگ 8500 بیت شعر از شاعران قرن دهم و یازدهم هجری و حکایاتی چند از متون نثر فارسی جمع‌آوری‌شده است. وجود اشعار نویافته از جمله برتری‌های این جُنگ است. پژوهش پیش رو مطالعه‌ای نظری است که به شیوة پژوهش توصیفی- تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای انجام شده است. این پژوهش در گام نخست به معرفی نسخة خطی و باارزش جُنگ حکایات و در گام دوم به اشعار نویافتة موجود در آن می‌پردازد تا از این طریق اهمیت و ضرورت تصحیح نسخ خطی شناسانده شود و نسخه‌ای ارزشمند، با 220 بیت تازه‌یاب را، که تا به امروز تصحیح و چاپ نشده است، معرفی کند.نسخه‌های خطی، جُنگ‌ها، سفینه‌ها، اشعار نویافته، تصحیح نسخه پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

58 - اندرزنامه، رسالة‌ تعلیمی تازه یافته از بسمل شیرازی
احمدرضا یلمه ها

اندرزنامه عنوان عمومی کتابها و رساله‌هایی است که به حکمتها، دستورهای اخلاقی، پند و اندرزهای تربیتی و دینی پرداخته و بخش وسیعی از ادبیات تعلیمی را تشکیل می‌دهند. بنیاد این قبیل آثار بر اخلاق نهاده شده و موضوع عمدة آنها اخلاقیات، شیوة زندگی و راه و رسم آمیزش با مردم است. چکیده کامل

اندرزنامه عنوان عمومی کتابها و رساله‌هایی است که به حکمتها، دستورهای اخلاقی، پند و اندرزهای تربیتی و دینی پرداخته و بخش وسیعی از ادبیات تعلیمی را تشکیل می‌دهند. بنیاد این قبیل آثار بر اخلاق نهاده شده و موضوع عمدة آنها اخلاقیات، شیوة زندگی و راه و رسم آمیزش با مردم است. ساختار اندرزنامه‌ها نیز متنوع و بیشتر در سه قالب منثور، منظوم و پندهای منثور آمیخته به نظم است. با وجود شناسایی بسیاری از پندنامه‌های دوران پیش از اسلام و نیز دوران اسلامی، هنوز فهرست کاملی از اینگونه آثار تدوین نشده و اندرزنامه‌های ناشناخته و مجهول‌القدر بسیاری وجود دارد. یکی از این اندرزنامه‌های ارزنده، اندرزنامة علی اکبر نواب شیرازی، ادیب و شاعر ایرانی سدة سیزدهم قمری، معروف به بسمل است. از این اثر، سه دست نوشته (و عکس) در کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران باقی مانده است که تاکنون تصحیح و چاپ نگردیده است. این پژوهش با نگاهی کوتاه به اندرزنامه‌نویسی در ادب فارسی، به معرفی نسخه‌های خطی باقی مانده از این اثر، به همراه تحلیلی کوتاه از آن پرداخته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

59 - بررسی و تحلیل نوعی از تصرفات کاتبان در نسخه‌های خطی
احمدرضا یلمه ها

نسخه‌های خطی در واقع سرمایه فرهنگی و گنجینة تاریخ تمدن هر جامعه‌ای است و بی‌مدد شناخت آن‌ها نمی‌توان از آرا، عقاید و به طور کلی تاریخ فرهنگ گذشتگان شناختی حاصل کرد. بدیهی است این آثار مکتوب در هر زبانی و در میان هر جامعه‌ و نسلی نمی‌تواند از خطر دیگرگونی به دور بماند. ع چکیده کامل

نسخه‌های خطی در واقع سرمایه فرهنگی و گنجینة تاریخ تمدن هر جامعه‌ای است و بی‌مدد شناخت آن‌ها نمی‌توان از آرا، عقاید و به طور کلی تاریخ فرهنگ گذشتگان شناختی حاصل کرد. بدیهی است این آثار مکتوب در هر زبانی و در میان هر جامعه‌ و نسلی نمی‌تواند از خطر دیگرگونی به دور بماند. علل تصرف و تغییر در صورت و معنای نگاشته‌ها جنبه‌های گوناگونی دارد. از جمله این علل سهو و تساهل کاتبان و نسّاخ در کتابت نسخه‌های خطی است. این تصرف‌های سهوآمیز نسخه‌‌نویسان، گاه بر اثر خستگی و خطای چشم و گاه در اثر خطای ذهنی کاتب روی می‌داده است. نوعی از این تصرفات سهوآمیز که به وفور در نسخه‌های خطی دواوین شعرا در دوره‌های مختلف مشهود است، خلط و به هم آمیزی ابیات و در نتیجه حذف و افتادگی مصراع و یا مصاریعی از ابیات است. نگارنده بر آن است تا در این مقاله به نمونه‌های گوناگون این نوع تصرفات در نسخه‌های خطی بپردازد و علت و یا علل به وجود آمدن آن‌ها را با ارائه نمونه‌های مختلف، که در دیوان‌های چاپی برخی از شاعران مورد توجه واقع نشده و در نتیجه آن، ابیات به صورت مبهم و ناقص ضبط شده است را مورد نقد و بررسی قرار دهد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

60 - تأثیرکاربرد دستکش مطالعه، ابزاری برای تورق نسخه‌های خطی، کتاب‌ها، نشریه‌ها و دیگر موادکاغذی، جهت حفاظت مواد از رطوبت و فرسودگی و افزایش سرعت کار
رضا احمدی زمانی

این پژوهش با استفاده از روش تجربی(تک گروهی) سعی دارد کاربرد دستکش مطالعه و تورق را به عنوان ابزاری برای تورق نسخه‌های خطی، کتاب‌ها، نشریه‌ها و دیگر موادکاغذی، جهت حفاظت مواد از رطوبت و فرسودگی و افزایش سرعت کار مورد پژوهش قرار دهد. این تحقیق مواد موجود در مجموعه کتابخان چکیده کامل

این پژوهش با استفاده از روش تجربی(تک گروهی) سعی دارد کاربرد دستکش مطالعه و تورق را به عنوان ابزاری برای تورق نسخه‌های خطی، کتاب‌ها، نشریه‌ها و دیگر موادکاغذی، جهت حفاظت مواد از رطوبت و فرسودگی و افزایش سرعت کار مورد پژوهش قرار دهد. این تحقیق مواد موجود در مجموعه کتابخانه‌ها را از نظر حفاظت و نگهداری، به ویژه در حین مطالعه و تورق که بایستی به خوبی محافظت شوند مورد بررسی قرار می دهد. همچنین به گونه شناسی عوامل بیولوژیکی مخرب و عواملی که باعث ایجاد رطوبت، فرسودگی و آسیب های کلی منابع می شوند می پردازد. در این پژوهش به مهم ترین مخاطراتی که سلامتی کتابداران را تهدید می کند مانند: بیماری های تنفسی، گوارشی و حساسیت های پوستی و غیره اشاره شده است. به علاوه در مورد استفاده از دستکش جهت حفاظت دست، اختراع دستکش مطالعه و تورق، به قابلیت‌ها و مزایای دستکش اختراع شده و مراحل ثبت اختراع نیزپرداخته شده است. یافته‌ها ونتایج پژوهش به دست آمده نشان داد 98درصد کتابداران تایید کردند، اکثر مواد کاغذی که با آن سر و کار دارند با گرد و غبار و مواد بیولوژیکی همراه است. بیش از 95درصد از کتابدارن در محیط کار خود نسبت به بهداشت و سلامتی خود نگران هستند. اکثر کارکنان کتابخانه ها؛بیش از 93درصد؛ به فقدان ابزاری مناسب برای تورق که دیگر نیازی به تر کردن انگشت نباشد اشاره کرده اند. بیش از 79درصد کتابداران استفاده از دستکش مطالعه وتورق را برای ورق زدن و حفاظت نسخ خطی، نشریات و کتاب ها ابزاری موثر دانسته اند. 94 درصد از کتابداران حجم نمونه نیز اظهار داشته اند که در صورت استفاده از دستکش مطالعه در مقایسه ورق زدن با دست، تا حد خیلی زیاد منجر به افزایش سرعت کار خواهد شد. نتیجه پژوهش نشان داد که کار برد دستکش مطالعه وتورق برای کلیه کتابخانه ها و مراکز علمی و فرهنگی و کسانی که با مواد کاغذی سرو کار دارند می تواندمفید واقع گردد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

61 - تحلیل کتاب‏شناختی نسخه‏های خطی فارسی دوره‌ی صفویه با تأکید بر ویژگی‏های کتابتی و نوع خطوط
ناهید بنی اقبال مهر دخت وزیرپور کشمیری ناهید علیزاده فر

هدف: پژوهش حاضر، عناصر فهرست نسخه های خطی فارسی دوره‌ی صفوی را مورد بررسی قرار داده است تا بر آن اساس به شناخت سبک و شیوه‌ی رایج، شاخصه‌های کتاب آرایی و ویژگی های کتابت آن دوره دست یابد. روش پژوهش: این پژوهش با روش تحلیل کتاب شناختی به شیوه‌ی استنادی (کتابخانه ای) و تأ چکیده کامل

هدف: پژوهش حاضر، عناصر فهرست نسخه های خطی فارسی دوره‌ی صفوی را مورد بررسی قرار داده است تا بر آن اساس به شناخت سبک و شیوه‌ی رایج، شاخصه‌های کتاب آرایی و ویژگی های کتابت آن دوره دست یابد. روش پژوهش: این پژوهش با روش تحلیل کتاب شناختی به شیوه‌ی استنادی (کتابخانه ای) و تأکید بر نوع خط نسخه های خطی این دوره انجام گرفته است. سیاهه‌ی وارسی 5 ناحیه‌ی توصیف قواعد فهرست نویسی انگلوامریکن (عنوان و شرح پدیدآوران؛ مشخصات ظاهری؛ انواع خطوط؛ آرایش نسخه ها؛ یادداشت ها و برافزوده ها) است. جامعه‌ی پژوهش شامل 3561 نسخه‌ی شناخته شده است که از این تعداد نمونه ای شامل 351 نسخه‌ی تاریخ دار، با بررسی فهرست پنج کتابخانه‌ی کاخ موزه‌ی گلستان، مجلس شورای اسلامی، مرکزی دانشگاه تهران، موزه‌ی ملک و ملی که بیشترین آثار این دوره را در فهرست خود داشتند، به عنوان جامعه‌ی آماری نمونه بر اساس جدول کرسی، مورگان انتخاب شد. یافته ها: یافته های حاصل از این پژوهش، بیانگر ارتباط انتخاب خطوط با گرایش موضوعی است که نخست به مضامین ادبی، سپس دینی و مذهبی، تاریخی، علوم طبیعی و ریاضی، اخلاقی و عرفانی این دوره توجه داشته اند. از دیگر ویژگی های این عصر توجه خاص در به کارگیری انواع تزیینات در صفحه‌ی عنوان، آغاز نسخه‌ها، استفاده از جدول های رنگین، تذهیب و سرلوح های ساده و مُزدوج، وجود انجامه و حواشی نسخه‌ها است. نتیجه گیری: بر اساس یافته ها، فرضیه های پژوهش مبنی بر وجود ارتباط معنی دار بین نوع خط نسخه ها با موضوع آنها و سهم بیش از پنجاه درصدی (46/57%) توجه بهخوشنویسی در مقایسه با کتابت عادی در فرایند نسخه پردازی با آزمون های خی دو و Z0 تأیید شد. در انتها پیشنهادهایی برای استفاده در فهرست نویسی نسخه های خطی فارسی با توجه به ویژگی های خط و کتاب آرایی شرقی ارائه شد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

62 - تحلیل آماری نسخه‌های خطی پزشکی کتابخانه حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی(ره)
سعید غفاری رضا خاکیان

هدف: پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل آماری نسخه‌های خطی پزشکی کتابخانه آیت‌ا... مرعشی نجفی‌(ره) و عوامل تأثیرگذار در کاهش و افزایش فراهم‌آوری نسخه‌های خطی در آن کتابخانه پرداخته است. روش‌پژوهش: برای اجرای این پژوهش از روش پیمایشی تحلیلی استفاده شده‌است که جامعه آماری آن 70 چکیده کامل

هدف: پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل آماری نسخه‌های خطی پزشکی کتابخانه آیت‌ا... مرعشی نجفی‌(ره) و عوامل تأثیرگذار در کاهش و افزایش فراهم‌آوری نسخه‌های خطی در آن کتابخانه پرداخته است. روش‌پژوهش: برای اجرای این پژوهش از روش پیمایشی تحلیلی استفاده شده‌است که جامعه آماری آن 701 عنوان نسخه خطی در موضوع پزشکی از بین 18409 عنوان نسخه می‌باشد و برای پاسخ به برخی از سؤال‌ها، از روش میدانی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، جمع‌آوری اطلاعات با تهیه چک لیست و استفاده از فهرست کتاب‌های خطی موجود در بانک کتابشناختی کتابخانه مرعشی و در برخی موارد رؤیت فیزیکی کتاب شکل گرفته‌است و همچنین در آمار توصیفی از فراوانی درصد و در آمار استنباطی از آزمون خی‌دو استفاده شده‌است. یافته‌ها: با توجه به یافته‌های پژوهش از مجموع 701 منبع جامعه آماری، بیشترین منابع در قرن سیزدهم با 4/26درصد کتابت شده‌اند، منابع دارای عنوان 7/99 درصد، بیشترین منابع به زبان فارسی با فراوانی 1/48 درصد و 8/42 درصد به خط نسخ نگارش شده‌اند. نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق نشان می دهد که خط‌مشی کتابخانه درخصوص کتابشناسی نسخ خطی به‌صورت شفاهی بوده‌است و در دهه‌های گذشته روند فراهم‌آوری به شیوه خرید بوده و به علت بالا رفتن تورم خرید نسخه‌های خطی کاهش یافته‌‌است و از این رو باید در حفظ و نگهداری نسخه‌های موجود تلاش مؤثرتری انجام داد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

63 - تحلیل اطلاعات نسخه‌شناسی و کتابشناسی نسخه‌های کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شهید باهنر کرمان
جلوه مقیمی زاده مژده سلاجقه محمود مدبری

هدف: بررسی نسخه‌‌های خطی از لحاظ اطلاعات نسخه‌شناسی و کتابشناسی است. در نسخه‌شناسی، نوع خط، جلد، تاریخ و مکان کتابت، آرایه‌ها و تزئینات و در کتابشناسی، زبان، نوع نسخه، موضوع و پرنسخه‌ترین‌ها مورد مطالعه قرار گرفت. روش پژوهش: تعداد 639 نسخه خطی موجود در مرکز اسناد دان چکیده کامل

هدف: بررسی نسخه‌‌های خطی از لحاظ اطلاعات نسخه‌شناسی و کتابشناسی است. در نسخه‌شناسی، نوع خط، جلد، تاریخ و مکان کتابت، آرایه‌ها و تزئینات و در کتابشناسی، زبان، نوع نسخه، موضوع و پرنسخه‌ترین‌ها مورد مطالعه قرار گرفت. روش پژوهش: تعداد 639 نسخه خطی موجود در مرکز اسناد دانشگاه شهیدباهنر کرمان به روش توصیفی با رویکرد تحلیل محتوا بررسی شدند. یافته‌ها: در جامعه مورد پژوهش 1012 رساله در 639 جلد نسخه خطی وجود دارد که از این تعداد 121 نسخه مجموعه‌خطی (93/18 درصد) است. زبان غالب نسخه‌ها، زبان عربی با 4/60% است. علوم دینی با 54 درصد، بالاترین سهم موضوعی را داراست. بیشتر نسخه‌ها (26%) مربوط به قرن سیزدهم و مکان کتابت 87 درصد نسخه‌ها متعلق به قلمرو ایران است. خط نسخ با 44 درصد بیشترین خط بکار رفته در نسخه‌ها روکش چرمی از نوع تیماج (43 درصد) بیشترین و جلد لاکی (15/0 درصد) کم‌ترین سهم را در تجلید نسخ جامعه مورد مطالعه داشته است. نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که کهن‌ترین نسخه موجود، مربوط به قرن نهم ه.ق است. خط نسخ بیش‌ترین نوع خط و تیماج بالاترین سهم را در تجلید نسخه‌ها داشته است. اصول فقه در شاخه علوم دینی بالاترین سهم موضوعی را داراست. پرنسخه‌ترین عنوان، فوائد الضیائیه اثر عبدالرحمن جامی است. همچنین در جامعه مورد پژوهش تعداد 22 نسخه نفیس وجود دارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

64 - نسخة فارسی مقیاسهای اعتباری فرم کوتاه MMPI
سید محمود میر زمانی رضا کرمی نیا سید حسین سلیمی محمد علی بشارت

هدف پژوهش بررسی مقیاسهای اعتباری فرم کوتاه MMPI به زبان فارسی بود . 279 زن و مرد در چهار گروه در یک بیمارستان آزمون شدند: 1)120 متقاضی شغل که برای معاینه های پزشکی استخدامی مراجعه کرده بودند؛ 2)32 مرد که برای تعیین درصد جانبازی، ازکارافتادگی و مشکلات جسمانی به منظور مع چکیده کامل

هدف پژوهش بررسی مقیاسهای اعتباری فرم کوتاه MMPI به زبان فارسی بود . 279 زن و مرد در چهار گروه در یک بیمارستان آزمون شدند: 1)120 متقاضی شغل که برای معاینه های پزشکی استخدامی مراجعه کرده بودند؛ 2)32 مرد که برای تعیین درصد جانبازی، ازکارافتادگی و مشکلات جسمانی به منظور معافیت پزشکی از خدمت سربازی و یا دریافت حمایتهای اقتصادی و اجتماعی ارجاع داده شده بودند؛ 3) 68 بیمار سرپایی که به دلایل مشکلات روانشناختی مراجعه کرده بودند؛ 4) 59 فرد عادی که بطور تصادفی از میان کارکنان بیمارستان و ملاقات کنندگان انتخاب شده بودند. مقایسة چهار گروه نشان داد: گروه اول به طور معناداری در مقیاسهای اعتباری ”K“ و ”L“ نمره های بالاتر و در مقیاسهای بالینی نمره های پایینتری کسب کردند و سعی داشتند خود را بهتر از آنچه بودند نشان دهند. در مقابل، گروه دوم در مقیاس اعتباری F نمره بالاتر، در مقیاسهای اعتباری”K“ و ”L“ نمره های پایینتر و در مقیاسهای بالینی نمره های بالاتری به دست آوردند . آنان سعی داشتند خود را بدتر از آنچه بودند نشان دهند. بنابراین، این امر برای متخصصین بالینی حائز اهمیت است که غیر از نمره های مقیاسهای اعتباری و بالینی نیت آزمون شوندگان را در نظر بگیرند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

65 - ویژگی‌های روان‌سنجی نسخةپیش‌دبستانی سیاهة درجه‌بندی رفتاری کنش‎وری اجرایی (فرم معلم)
علی مشهدی جعفر حسنی زرین برعرفان پریسا نجفی‌گل شراره دانشور

هدف پژوهش حاضر، تعیین اعتبار، روایی و ساختار عاملی نسخه پیش¬دبستانی سیاهه درجه¬بندی رفتاری کنش¬وری اجرایی (فرم معلم) بود. سیاهه کنش‌های اجرایی 390 کودک 2 تا 5 ساله مقطع پیش دبستانی شهر مشهد در سال تحصیلی 91-90 به شیوه نمونه¬برداری تصادفی چند مرحله&lrm;ای چکیده کامل

هدف پژوهش حاضر، تعیین اعتبار، روایی و ساختار عاملی نسخه پیش¬دبستانی سیاهه درجه¬بندی رفتاری کنش¬وری اجرایی (فرم معلم) بود. سیاهه کنش‌های اجرایی 390 کودک 2 تا 5 ساله مقطع پیش دبستانی شهر مشهد در سال تحصیلی 91-90 به شیوه نمونه¬برداری تصادفی چند مرحله&lrm;ای از طریق معلمان گردآوری شد. اعتبار مقیاس از طریق همسانی درونی و همبستگی¬های مجموعه مادّه مورد بررسی قرار گرفت. همچنین برای بررسی روایی مقیاس از تحلیل عاملی و روایی همزمان استفاده شد. ضرایب آلفای کرونباخ و همبستگی¬های مجموعه مادّه بیانگر اعتبار رضایت&lrm;بخش سیاهه و زیرمقیاس¬های آن بود. تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی بیانگر دو الگوی پنج‌عاملی (بازداری، تغییر، مهار هیجانی، حافظه کاری و برنامه¬ریزی/سازمان¬دهی) و سه‌عاملی (خودمهارگری بازداری، انعطاف‌پذیری و فراشناخت) بود. افزون بر این، روایی همگرای مقیاس با سیاهه فهرست رفتاری کودکان مطلوب بود. نسخه پیش‌دبستانی سیاهه درجه¬بندی رفتاری کنش¬وری اجرایی (فرم معلم) ابزاری مفید جهت سنجش کنش¬های اجرایی در کودکان پیش دبستانی است و می¬تواند در پژوهش&lrm;های روان¬شناختی و موقعیت¬های بالینی در ایران به کار گرفته شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

66 - سبک شناسی استقبال میرنجات (نسخه خطی) از محتشم کاشانی
احمد حسنی رنجبر مهین خطیب نیا

میرنجات شاعر قرن دوازدهم و از شاگردان طراز اول صائب تبریزی و از منشیان شاه سلیمان صفوی است که آثار بسیاری از او به جا مانده از جمله نسخه خطی ترکیب بندی در هجو صدر به شماره 4313 موجود در کتابخانه دانشگاه تهران، که در استقبال ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی شاعر قرن دهم سرود چکیده کامل

میرنجات شاعر قرن دوازدهم و از شاگردان طراز اول صائب تبریزی و از منشیان شاه سلیمان صفوی است که آثار بسیاری از او به جا مانده از جمله نسخه خطی ترکیب بندی در هجو صدر به شماره 4313 موجود در کتابخانه دانشگاه تهران، که در استقبال ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی شاعر قرن دهم سروده شده است؛لذا در این پژوهش با توجه به اهمیت کمی و کیفی استقبال در ادب منظوم فارسی ضمن بیان علل استقبال میرنجات از محتشم، به مقایسه ساختار سبکی هردو ترکیب بند از نظر سطح زبانی ، سطح آوایی(موسیقی بیرونی و درونی) سطح لغوی، نحوی، فکری و سطح ادبی پرداخته تا به میزان تأثیر و تأثر اشعار این دوشاعر بر یکدیگر پی ببریم. در پایان مقایسه سبکی این دو شاعر می بینیم، میرنجات خلّاقانه و در کمال نوآوری، مرثیه بی نظیر محتشم را در مضمونی متضاد با بسامد بالایی از واژگان هجو آمیز در مسیر فکری خاصی چنان به خوبی استفاده نموده که می توان او را از شاعران مبدع و مضمون آفرین سبک هندی قرار داد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

67 - پژوهشی در شرح عربی گلستان سعدی نگاشته در قرن دهم هجری
علیرضا باقر رقیه ابراهیمی زاد

پس از آنکه شیخ اجل سعدی شیرازی گلستان را تالیف کرد، شروح متعددی بر آن نوشته شد.از جمله ی آنها شرحی است که مصلح الدین مصطفی بن شعبان حنفی رومی معروف به سروری (م 969هـ) ادیب عثمانی به زبان عربی به رشته ی تحریر در آورده است. نسخه های متعددی از این اثر در کتابخانه های ایران چکیده کامل

پس از آنکه شیخ اجل سعدی شیرازی گلستان را تالیف کرد، شروح متعددی بر آن نوشته شد.از جمله ی آنها شرحی است که مصلح الدین مصطفی بن شعبان حنفی رومی معروف به سروری (م 969هـ) ادیب عثمانی به زبان عربی به رشته ی تحریر در آورده است. نسخه های متعددی از این اثر در کتابخانه های ایران و جهان نگهداری می شود. این شرح که در سال 957ق به اتمام رسیده جزء اولین و مفصلترین شروح گلستان به حساب می آید که البته مورد بی توجهی و بی مهری قرار گرفته و تا کنون ناشناخته مانده است. نسخهای از این اثر به خط مؤلف بر روی سایت کتابخانهیدانشگاه پرینستون در شهرپرینستون آمریکاموجود است . سروری در این شرح به صورت های گوناگون عمل کرده و البته گاه عربی را به ترکی آمیخته است. شارح بیش از شصت آیه از قرآن، حدود صد بیت فارسی و عربی و صد روایت و حکایت در تفسیر و شرح عبارات گلستان گنجانده است. توضیح معانی مختلف واژه ها، ترجمه ی مطابقی و یا اشاره به منظور عبارات یا ابیات گلستان، توضیحنکات دستوری و نگارشی در زبان فارسی ،اشاره به اختلاف نسخ گلستان و اشتباهات شارح پیشین در فهم متن، از ویژگیهای این اثر است که می تواند مورد استفاده ی فارسی زبانان و فارسی خوانان و محققین گلستان قرار گیرد.علاوه بر این مقایسه ی برداشتهای سروری با شروح بعدی بیانگر میزان موفقیت وی در فهم این اثر سعدی شیرازی است و می تواند در پژوهش های دقیق درباره سیر تطور شرح و فهم گلستان سودمند واقعشود و گامی باشد در جهت دردسترس قرار دادن همه ی موارد مربوط به ادبیات و فرهنگ ایرانزمین. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

68 - بررسی جایگاه شعر و شاعران در نسخه خطی جواهرالاسرار آذری طوسی
اسماعیل زارعمند علی رمضانی رسول عبادی

10.30495/bahar.2023.1978539.1052

شیخ آذری ‌طوسی اسفراینی از شاعران و نویسندگان قرن نهم است که آثاری در نظم و نثر دارد. جواهرالاسرار را در چهار باب در موضوع های مختلف نوشته است. در این مقاله با شیوةتوصیفی- تحلیلی جایگاه شعر و تفسیر اشعار شاعران در نسخة خطی این اثر بررسی شده است. شیخ آذری در این کتاب عل چکیده کامل

شیخ آذری ‌طوسی اسفراینی از شاعران و نویسندگان قرن نهم است که آثاری در نظم و نثر دارد. جواهرالاسرار را در چهار باب در موضوع های مختلف نوشته است. در این مقاله با شیوةتوصیفی- تحلیلی جایگاه شعر و تفسیر اشعار شاعران در نسخة خطی این اثر بررسی شده است. شیخ آذری در این کتاب علاوه بر اینکه یک فصل و یک باب مشخّص در شرح و تفسیر اشعار شاعران دارد، در باب های دیگر نیز از شعر برای نشان دادن سواد علمی و ادبی، زیبایی شناسی، تفسیر و تبیین اندیشه مضامین مختلف به اقتضای متن استفاده کرده است. با شرح و تفسیر اشعار، او را باید جزو اوّلین شارحانی بنامیم که توانسته اشعار شعرا را شرح دهد. در شرح اشعار، به شرح ساختار شعر، خوانش شعر بر مبنای قواعد دستوری، شرح مفاهیم نمادین عرفانی شعر، توضیح تلمیحات و واژه های مشکل، توضیح اطّلاعات علمی در شعر، تفسیر عرفانی اشعار و بررسی زندگینامة شاعران و نقد اشعار آنها پرداخته است. نتایج تحقیق با این دستاورد نشان می دهد: جواهرالاسرار منبع مفیدی در شرح اشعار دشوار شاعران، معرّفی زندگی و نقد اشعار آنها می باشد که در تحقیقات علمی می‌تواند به صورت یک کتاب مرجع استفاده شود و درستی و نادرستی آن بررسی گردد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

69 - معرّفی نسخة خطّی دیوان «میرزا تقی بن زکی صاحب علی آبادی»
کامران پاشائی فخری

چکیده میرزا محمّدتقی علی آبادی مازندرانی، فرزند میرزا زکی، یکی از گویندگان و شاعران در نیمه دوم قرن سیزدهم به شمار میرود. اصل وی از علی آباد مازندران و در شعر و شاعری ید طولانی داشته است. ابتدا به ملالی تخلّص میکرد ولی بعداً تخلّص اش را به صاحب تغییر داد و به همین چکیده کامل

چکیده میرزا محمّدتقی علی آبادی مازندرانی، فرزند میرزا زکی، یکی از گویندگان و شاعران در نیمه دوم قرن سیزدهم به شمار میرود. اصل وی از علی آباد مازندران و در شعر و شاعری ید طولانی داشته است. ابتدا به ملالی تخلّص میکرد ولی بعداً تخلّص اش را به صاحب تغییر داد و به همین جهت به صاحب دیوان نیز اشتهار دارد. دیوان شعرى وی شامل قصائد، قطعات، غزلیّات، رباعیّات و مثنویّات می‌با شد که حدود 5300 بیت و موضوع آن اغلب در مدح فتحعلی شاه، محمّد شاه قاجار، در نعت حضرت علی، پیامبر است. دیوان صاحب علی آبادی، دارای اشعار بسیار فاخر ادبی و پخته، و وزنی آهنگین است که تاکنون مجال نشر، تصحیح و تحلیل نیافته است. از اشعار وی ابیات اندکی در کتب تذکره و تراجم در ذیل حالاتش نقل گردیده، امّا دیوان اشعارش تا به حال چاپ نشده و چند نسخة خطّی از آن موجود است . لذا مقاله حاضر با هدف شناساندن این اثر ارزشمند، بر پایة نسخة خطّی موجود در کتابخانه مجلس با شمارة 1008 و مقابلة آن با پنج نسخة دیگر پرداخته است. نسخة مذکور بنا به دلایلی چون سلامت، کامل بودن، خوانا بودن و در کلّ اکمل و نسبتاً اقدم بودن به عنوان نسخة اساس قرار گرفت. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

70 - معرّفی و بررسی تصحیح نسخة دیوان سایری
ثریا اسلامی خو محمد حکیم آذر اصغر رضاپوریان

10.30495/bahar.2023.703147

از جمله شاعران قرن یازدهم هجری شمسی، شاعر گمنامی است به نام سایری / حایری (؟!). نگارنده در این تحقیق برآن است تا با استفاده از روش اسنادی- توصیفی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای برای نخستین بار به معرّفی شاعر و نسخه دیوان او، مشخص کردن نام اصلی صاحب اثر و تحلیل و بررسی ع چکیده کامل

از جمله شاعران قرن یازدهم هجری شمسی، شاعر گمنامی است به نام سایری / حایری (؟!). نگارنده در این تحقیق برآن است تا با استفاده از روش اسنادی- توصیفی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای برای نخستین بار به معرّفی شاعر و نسخه دیوان او، مشخص کردن نام اصلی صاحب اثر و تحلیل و بررسی عناصر و مؤلّفه‌هایی که مشخّص‌کنندۀ سبک شخصی شاعر است؛ بپردازد. نتایج بررسی‌های به‌عمل‌آمده حاکی از آن است که صاحب اصلی دیوان، سایری است نه حایری؛ که در تذکره‌ها به نام‌های سائر، سایری، سایرای مشهدی معروف است و در دورۀ سلطان سلیمان صفوی از مشهد به اصفهان می‌آید. دیوان سایری حدود 424 غزل، 124رباعی، یک قصیده، یک قطعه و دو تک بیت ترکی است که در کل شامل 3201بیت فارسی بعلاوۀ دو بیت ترکی است. انواع صور خیال، مضمون‌های بکر، ترکیب‌سازی‌های جدید و لغات عامیانه در دیوان او مشهود است. سبک شعری او تکرار چشمی واژه‌هاست. با شگردهای آگاهانه ای که در به کار بردن واژه‌های تکراری داشته باعث افزایش موسیقی، ضرب‌آهنگ، پیوستگی و انسجام متنش شده است و سبک شعری خاصی را این‌گونه برای خود ایجاد کرد؛ واژه‌های تکراری در شعرش گاهی نشانه‌های آشکار و پنهانی همراه خود دارند که به‌ صورت آوایی و معنایی ساختار متن را می‌سازند و بر حس و موضوع موردنظر شاعر تأکید می کند. واژه‌های تکراری را در بیت پایانی غزل آورده سپس غزل بعدی را با تکرار همان واژه یا واژه‌ها شروع کرده است و به این شیوه، اشعار او زنجیروار به هم متّصل‌اند و رابطۀجدانشدنی میان لفظ و معنی را به ‌وضوح نمایش می‌دهد، تنها نسخۀ دیوان مزبور در کتابخانۀ سلطنتی برلین به شمارۀ 3046 موجود است که نسخۀ اساس و مبنای کار در این پژوهش است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

71 - معرّفی نسخة خطّی شرح گلشن راز بابا نعمت‌الله نخجوانی و بررسی ویژگی‌های سبکی آن
علی دهقان

چکیده مثنوی گلشن راز شیخ محمود شبستری در حجم کمتر، گنجینه ای از حکمت صوفیانه است و به سبب ایجاز و اشتمال بر مباحث عمیق عرفانی، از زمان سرایش مورد توجّه اهل فن و عارفان قرار گرفت. تاکنون نزدیک پنجاه شرح و ترجمه و نظیره بر آن نوشته شده است. یکی از شرح چکیده کامل

چکیده مثنوی گلشن راز شیخ محمود شبستری در حجم کمتر، گنجینه ای از حکمت صوفیانه است و به سبب ایجاز و اشتمال بر مباحث عمیق عرفانی، از زمان سرایش مورد توجّه اهل فن و عارفان قرار گرفت. تاکنون نزدیک پنجاه شرح و ترجمه و نظیره بر آن نوشته شده است. یکی از شرح های مهمّ گلشن راز، شرح نعمت الله نخجوانی معروف به علوان آق شهری می باشد. این شرح به دلیل احاطۀ شارح به مضامین و نکات عرفانی و توضیح غموض افکار شیخ محمود شبستری، اهمّیّت زیادی دارد. از شرح مذکور دو نسخه خطّی پیدا شده است. ویژگی های خطّی و سبکی این نسخه‌ها در مطالعات نسخه شناسی و سبک شناسی نقش مهمّی می تواند داشته باشد. هدف از این مقاله، معرّفی شرح نعمت الله نخجوانی بر گلشن راز شبستری و بررسی سبکی ویژگی های آن است. شارح با بهره گیری از نثری ساده و روان، ارجاع مکرر به آیات و احادیث در تأیید تفاسیر خود، توضیح اصطلاحات عرفانی، به کارگیری واژه ها و ترکیبات خاص، شرح متفاوتی به یادگار گذاشته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

72 - روایی تشخیصی مقیاس حافظه فعال نسخه پنجم مقیاس هوشی وکسلر در کودکان پیش دبستانی با اختلال نقص‌توجه
کامبیز کامکاری فاطمه حسینی مقدم

در این تحقیق، به روایی تشخیصی مقیاس حافظه فعال نسخه پنجم مقیاس هوشی وکسلر در کودکان پیش دبستانی با اختلال نقص‌توجه پرداخته شده است. سؤال اصلی تحقیق بدین ترتیب مطرح می‌شود که آیا نسخه پنجم مقیاس‌های هوشی وکسلر کودکان در کودکان پیش‌دبستانی با اختلال نقص‌توجه از روایی تشخی چکیده کامل

در این تحقیق، به روایی تشخیصی مقیاس حافظه فعال نسخه پنجم مقیاس هوشی وکسلر در کودکان پیش دبستانی با اختلال نقص‌توجه پرداخته شده است. سؤال اصلی تحقیق بدین ترتیب مطرح می‌شود که آیا نسخه پنجم مقیاس‌های هوشی وکسلر کودکان در کودکان پیش‌دبستانی با اختلال نقص‌توجه از روایی تشخیصی برخوردار است؟ روش تحقیق حاضر، در حیطه مطالعات روان‌سنجی جای گرفته که زیرمجموعه‌ روش پژوهش روش‌شناختی است. جامعه تحقیق را تمامی کودکان پیش‌دبستانی با اختلال نقص‌توجه تشکیل می‌دهند که با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند در دسترس تعداد 120 نفر از کودکان پیش‌دبستانی با اختلال نقص‌توجه به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. ابزار اندازه-گیری در این تحقیق نسخه پنجم مقیاس هوشی وکسلر کودکان می‌باشد که دارای روایی و اعتبار مطلوبی می‌باشند. مدل آماری مورد استفاده در تحقیق حاضر برای تعیین روایی تشخیصی، روش نمودار پراکنش (روش دیویس) و روش فاصله اطمینان است. در نهایت، یافته‌های تحقیق نشان داد که با استفاده از روش نمودار پراکنش در نسخه پنجم آزمون‌های ظرفیت عدد، ظرفیت تصویر و توالی عدد- حرف دارای روایی تشخیصی می‌باشند. همچنین با تأکید بر روش فاصله اطمینان مقیاس حافظه فعال در تشخیص کودکان پیش‌دبستانی با اختلال نقص‌توجه دارای روایی تشخیصی می-باشند و می‌توانند کودکان پیش‌دبستانی با اختلال نقص‌توجه را از دیگر دانش‌آموزان تشخیص دهند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

73 - روایی تشخیصی نسخه سوم نوین مقیاس توانایی‌های شناختی وودکاک- جانسون در دانش‌آموزان ناتوان یادگیری شهر همدان
کامبیز کامکاری سعید حسن زاده رویا کاوه

در این تحقیق، به روایی تشخیصی نسخه سوم نوین مقیاس توانایی‌های شناختی وودکاک جانسون در دانش-آموزان ناتوان یادگیری شهر همدان پرداخته شده است. سوال اصلی تحقیق بدین ترتیب تدوین گردید که آیا نسخه سوم مقیاس توانایی‌های شناختی وودکاک جانسون در دانش‌آموزان ناتوان یادگیری شهر هم چکیده کامل

در این تحقیق، به روایی تشخیصی نسخه سوم نوین مقیاس توانایی‌های شناختی وودکاک جانسون در دانش-آموزان ناتوان یادگیری شهر همدان پرداخته شده است. سوال اصلی تحقیق بدین ترتیب تدوین گردید که آیا نسخه سوم مقیاس توانایی‌های شناختی وودکاک جانسون در دانش‌آموزان ناتوان یادگیری شهر همدان دارای روایی تشخیصی است؟ روش تحقیق حاضر، در حیطه مطالعات روان‌سنجی جای گرفته که زیرمجموعه‌ روش پژوهش روش‌شناختی است. جامعه این تحقیق را تمامی دانش‌آموزان دختر و پسر ناتوان یادگیری تشکیل می‌دهند که در پایه پنجم و ششم مقطع ابتدایی مراکز غیردولتی مشکلات ویژه یادگیری شهر همدان در سال تحصیلی 93-1392، خدمات ویژه آموزشی و درمانی دریافت می‌کردند. با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند و بهره‌گیری از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده تعداد 60 نفر از دانش‌آموزان به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار اندازه‌گیری در این تحقیق نسخه سوم نوین توانایی‌های شناختی وودکاک- جانسون می‌باشد که دارای روایی و اعتبار مطلوبی می‌باشند. مدل آماری مورد استفاده در تحقیق حاضر برای تعیین روایی تشخیصی، روش نمودار نقاط پراکنش (روش دیویس) و روش فاصله اطمینان است. نتایج تحقیق نشان داد که با روش نقاط نمودار پراکنش، آزمون‌های فهم کلامی، روابط فضایی، ترکیب صدا، شکل‌گیری مفهوم، انطباق دیداری، وارونه‌سازی اعداد، کلمات ناقص و حافظه فعال شنیداری و با روش فاصله اطمینان آزمون‌های فهم کلامی، یادگیری دیداری- شنیداری، انطباق دیداری و کلمات ناقص دارای روایی تشخیصی می‌باشند. در نهایت، می‌توان نتیجه‌گیری نمود با توجه به اینکه آزمون‌های فهم کلامی، انطباق دیداری و کلمات ناقص با هر دو روش نشان داد دارای روایی تشخیصی می‌باشند، از این‌رو، از سه آزمون مذکور می‌توان برای تشخیص دانش‌آموزان ناتوان یادگیری از دانش‌آموزان عادی استفاده نمود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

74 - هنجاریابی پرسشنامه افکار تکرار شونده بر روی زنان بزرگسال ساکن تهران (یک ابزار فراتشخیصی)
زهرا حیدری

مقدمه: افکار تکرارشونده منفی یکی از مهمترین عوامل فراتشخیصی مشترک در شکلگیری و تداوم اختلالهای هیجانی است. هدف پژوهش حاضر بررسی ویژگیهای روانسنجی نسخه 10 سؤالی پرسشنامه افکار تکرارشونده بود . جامعه آماری پژوهش شامل 527 نفر از زنان بزرگسال (18 سال به بالا) شهر تهران بود چکیده کامل

مقدمه: افکار تکرارشونده منفی یکی از مهمترین عوامل فراتشخیصی مشترک در شکلگیری و تداوم اختلالهای هیجانی است. هدف پژوهش حاضر بررسی ویژگیهای روانسنجی نسخه 10 سؤالی پرسشنامه افکار تکرارشونده بود . جامعه آماری پژوهش شامل 527 نفر از زنان بزرگسال (18 سال به بالا) شهر تهران بود که به وسیله پرسشنامه استاندارد افکار تکرارشونده مکوی و همکاران 2010 مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان داد نسخه 10 سؤالی پرسشنامه افکار تکرارشونده از ساختار تک عاملی ،پایایی و همسانی درونی بالایی برخوردار بود. بدین معنی که پرسشنامه افکار تکرارشونده ، می تواند به عنوان ابزار بررسی مهمترین عامل فراتشخیصی یعنی افکار منفی تکرارشونده در بین زنان بزرگسال ساکن تهران مورد استفاده قرار گیرد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

75 - کاربرد نسخه نوین هوش‌آزمای تهران- استانفورد- بینه در کودکان استثنایی
کامبیز کامکاری شهره شکرزاده

نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه به عنوان ابزاری معتبر در تشخیص ناتوانی یادگیری محسوب می شود و با بهره گیری از اجرای همزمان این ابزار با نسخه چهارم مقیاس های هوشی وکسلر می توان اطلاعات مکفی و معتبری را در زمینه تشخیص و شناسایی ناتوانی یادگیری برای دانش آمو چکیده کامل

نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه به عنوان ابزاری معتبر در تشخیص ناتوانی یادگیری محسوب می شود و با بهره گیری از اجرای همزمان این ابزار با نسخه چهارم مقیاس های هوشی وکسلر می توان اطلاعات مکفی و معتبری را در زمینه تشخیص و شناسایی ناتوانی یادگیری برای دانش آموزان با اختلال یادگیری در تهران به دست آورد پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

76 - ویژگی‌های روانسنجی نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان (BASC-3) در دانش‌آموزان با اختلال یادگیری
شیدا ثنایی شهره شکرزاده کامبیز کامکاری

در پژوهش حاضر به ویژگی های روانسنجی نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان در دانش آموزان با اختلال یادگیری پرداخته شد و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین گردید که آیا نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان در دانش آموزان با اختلال یادگیری دارای ویژگی های روان سنجی مطلوب است؟ تحقیق حاضر چکیده کامل

در پژوهش حاضر به ویژگی های روانسنجی نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان در دانش آموزان با اختلال یادگیری پرداخته شد و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین گردید که آیا نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان در دانش آموزان با اختلال یادگیری دارای ویژگی های روان سنجی مطلوب است؟ تحقیق حاضر در حیطه طرح های روان سنجی جای می‌گیرد. جامعه تحقیق حاضر را تمامی دانش آموزان با اختلال یادگیری که به مراکز اختلال یادگیری شهر تهران رجوع کرده اند، تشکیل می دهند. از این رو، با پیروی از روش نمونه گیری هدفمند در دسترس تعداد 120 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند و از نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان استفاده شد که دارای روایی و اعتبار مطلوب در نسخه اصلی می باشد. در نهایت، یافته های تحقیق نشان داد که نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان با استفاده از دو روش آلفا کرانباخ و دو نیمه کردن آزمون با اصلاح اسپیرمن- براون به بررسی ضرایب اعتبار پرداخته شد که ضرایب به ترتیب 0/84 و 0/83 بوده که نشان دهنده تجانس درونی مطلوب است؛ همچنین، ضریب ثبات در پژوهش حاضر 0/83 به دست آمده که نشان دهنده ویژگی تکرارپذیری ابزار مذکور می باشد. در نهایت، به منظور بررسی روایی سازه از تحلیل عامل تأییدی استفاده و مشخص گردید که میزان اشتراکات بارهای عاملی نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان 67/03 می باشد و با توجه به اینکه بیش از 0/40 است، عنوان می شود که نسخه سوم نظام سنجش رفتار کودکان در حیطه غربالگری هیجانی و رفتاری در دانش آموزان با اختلال یادگیری مناسب بوده و سؤالات ابزار مذکور می تواند برای غربالگری هیجانی و رفتاری دانش آموزان با اختلال یادگیری مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، در راستای روایی ملاکی از نوع همزمان به همبستگی نظام غربالگری هیجانی و رفتاری با پرسشنامه اختلال رفتاری راتر پرداخته شد و میزان همبستگی 0/60 به دست آمد که نشان دهنده روایی ملاکی از نوع همزمان می باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

77 - ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه‌ی دوم مقیاس‌های سنجش هوشی رینولدز در دانش آموزان تیزهوش
لیدا تبیانی نیان کامبیز کامکاری مسعود غلامعلی لواسانی

هدف پژوهش حاضر، بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه دوم مقیاس‌های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان تیزهوش بود. این پژوهش از نوع طرح‌های روش‌شناختی و توسعه‌ای است. پس از ترجمه و انطباق یابی های لازم و همچنین اجرا در فاز مقدماتی (30 نفر)، تحلیل‌ها در سطح سؤال انجام و سؤالات مرت چکیده کامل

هدف پژوهش حاضر، بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه دوم مقیاس‌های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان تیزهوش بود. این پژوهش از نوع طرح‌های روش‌شناختی و توسعه‌ای است. پس از ترجمه و انطباق یابی های لازم و همچنین اجرا در فاز مقدماتی (30 نفر)، تحلیل‌ها در سطح سؤال انجام و سؤالات مرتب شدند. سپس نسخه‌ی آزمایشی (50 نفر) و نسخه‌ی نهایی (70 نفر) با روش نمونه‌گیری هدفمند روی دانش آموزان تیزهوش اجرا گردید. تحلیل‌های روان‌سنجی در حیطه‌ی اعتبار (تجانس درونی، دونیمه کردن، ضریب ثبات) و روایی (روایی همزمان، روایی تشخیصی) انجام شد. یافته‌ها نشان می‌دهند این ابزار در دانش آموزان تیزهوش، از مطلوبیت روان‌سنجی برخوردار است و با توجه به اجرای سریع آن، می‌توان از آن به‌عنوان ابزاری قدرتمند و مطمئن برای اهداف غربالگری، شناسایی و پژوهشی استفاده کرد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

78 - ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه نوین هوش‌آزمای تهران- استانفورد- بینه در دانش‌آموزان ناتوان یادگیری
کامبیز کامکاری

در این پژوهش، به بررسی ویژگی های روان سنجی نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه در دانش آموزان ناتوان یادگیری تحت پوشش مراکز اختلالات یادگیری وابسته به آموزش و پرورش استثنایی پرداخته شد. با انتخاب تعداد 523 نفر از دانش آموزان ناتوان یادگیری مراکز اختلالات یادگیری، چکیده کامل

در این پژوهش، به بررسی ویژگی های روان سنجی نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه در دانش آموزان ناتوان یادگیری تحت پوشش مراکز اختلالات یادگیری وابسته به آموزش و پرورش استثنایی پرداخته شد. با انتخاب تعداد 523 نفر از دانش آموزان ناتوان یادگیری مراکز اختلالات یادگیری، به بررسی ضرایب اعتبار با استفاده از روش آلفا کرانباخ، دو نیمه کردن و آزمون- بازآزمون پرداخته شد و خطای اندازه گیری به دست آمد. همچنین، در راستای مطالعات روایی از روایی تشخیصی برای سه محور توانایی خواندن، محاسبه و تمرکز استفاده گردید و ضریب حساسیت در زمینه تفسیر روایی تشخیصی محاسبه شد. علاوه بر آن، از تحلیل عامل تأییدی برای بررسی ساختار درونی استفاده به عمل آمد و یافته های روان سنجی نشان داد که ابزار مزبور، از روایی و اعتبار مطلوبی در دانش آموزان ناتوان یادگیری برخوردار بوده و از آن می توان به عنوان ابزاری معتبر و ر برای غربالگری و تشخیص ناتوانی یادگیری استفاده به عمل آورد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

79 - استانداردسازی نسخه دوم مقیاس‌های سنجش هوش رینولدز در ایران
کامبیز کامکاری شهره شکرزاده

هدف پژوهش حاضر استانداردسازی نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در ایران است و سوال اصلی تحقیق بدین ترتیب مطرح شده است که آیا نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در جامعه هنجاری ایران دارای ویژگی های روان سنجی مطلوب است؟ جامعه تحقیق را تمامی افراد در دامنه سنی 3 ت چکیده کامل

هدف پژوهش حاضر استانداردسازی نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در ایران است و سوال اصلی تحقیق بدین ترتیب مطرح شده است که آیا نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در جامعه هنجاری ایران دارای ویژگی های روان سنجی مطلوب است؟ جامعه تحقیق را تمامی افراد در دامنه سنی 3 تا 90 سال تشکیل می دهند که تعداد آنها 2000 نفر بوده و از پرجمعیت ترین استان های ایران انتخاب شده اند. در تحقیق حاضر با پیروی از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای سهمی نامساوی از هر استان تعداد 200 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری پژوهش حاضر، نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز می باشد که در سال 2015 توسط رینولدز و کامپهاوس به منظور اندازه گیری سنجش هوش با دو عامل هوش متبلور و هوش سیال با چهار آزمون کلمه هدف و گزینه متفاوت از هوش متبلور و تمثیل قیاسی و بخش گمشده از هوش سیال بر روی 2154 نفر در دامنه سنی 3 تا 94 سال طراحی و استانداردسازی شده است. دارای روایی و اعتبار مطلوبی می باشد. در راستای بررسی ویژگی های روان سنجی ابزار مذکور در ایران، با پیروی از تحلیل های آماری نسخه اصلی، به محاسبه ضرایب اعتبار با تاکید بر تجانس درونی (با دو روش آلفا کرانباخ و دونیمه کردن آزمون) و ضریب ثبات و همچنین روایی با تاکید بر روایی سازه (با روش تحلیل عاملی سلسله مراتبی متعامد) و روایی همزمان (با نسخه پنجم مقیاس های هوشی استنفورد-بینه) پرداخته شده است. در نهایت، یافته های تحقیق نشان داد که نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز با استفاده از دو روش آلفا کرانباخ و دو نیمه کردن آزمون با اصلاح اسپیرمن- براون در راستای محاسبه تجانس درونی بالاتر از 78/0 و همچنین ضریب ثبات که بالاتر از 82/0 بوده و نشان دهنده اعتبار مطلوب است و نشان دهنده ویژگی تکرارپذیری ابزار مذکور می باشد. همچنین، با تحلیل عامل سلسله مراتبی متعامد مشخص گردید که هوش سیال و هوش متبلور را می توان در یک عامل به عنوان نیمرخ هوشی در افراد هنجاری مدنظر قرار داد پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

80 - روایی همزمان مقیاس ملی رفتارهای انطباقی با نسخه نوین هوش‌آزمای تهران- استانفورد- بینه در کودکان کم‌توان ذهنی
حسین ملک شاهی کامبیز کامکاری بهنام مکوندی

در پژوهش حاضر به روایی همزمان مقیاس ملی رفتارهای انطباقی با نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه در کودکان کم توان ذهنی پرداخته شده و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شد که آیا مقیاس ملی رفتارهای انطباقی با نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه در کودکان کم توان ذه چکیده کامل

در پژوهش حاضر به روایی همزمان مقیاس ملی رفتارهای انطباقی با نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه در کودکان کم توان ذهنی پرداخته شده و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شد که آیا مقیاس ملی رفتارهای انطباقی با نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه در کودکان کم توان ذهنی دارای روایی همزمان است؟ پژوهش حاضر در حیطه طرح های روان سنجی جای می‌گیرد. جامعه پژوهش را متخصصین سنجش رفتار انطباقی، مربیان و والدین کودکان کم توان ذهنی مراکز خصوصی و دولتی سازمان بهزیستی و سازمان استثنایی استان تهران در سال 1398 تشکیل یافته است. در پژوهش حاضر با پیروی از روش نمونه گیری در دسترس تعداد 1200 نفر از مربیان و والدین کودکان کم توان ذهنی از مراکز خصوصی و دولتی سازمان بهزیستی و سازمان استثنایی استان تهران به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در تحقیق حاضر، مقیاس ملی رفتار انطباقی و نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه می باشد که هر دو ابزار در ایران استانداردسازی شده و دارای روایی و اعتبار مطلوبی است. در راستای آزمون سوال های تحقیق از مدل آماری ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده و یافته های تحقیق نشان داد که (به جز عامل استدلال سیال و هوشبهر سیال) بین عوامل استدلال سیال، دانش، استدلال کمی، پردازش دیداری- فضایی و حافظه فعال با اکثریت خرده آزمون های مقیاس ملی رفتارهای انطباقی رابطه مثبت معنی داری مشاهده می شود. بدین ترتیب که افزایش هوش در چهار عامل مذکور، رفتار انطباقی نیز افزایش می یابد و با کاهش هوشبهر، رفتارهای انطباقی نیز کاهش می یابند. بنابراین، مقیاس رفتار انطباقی دارای روایی همزمان با نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه است و می تواند به عنوان یک ابزار کارا در جهت سنجش رفتار انطباقی کودکان کم توان ذهنی استفاده شود پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

81 - روایی تشخیصی نسخه نوین هوش‌آزمای تهران- استنفورد- بینه در دانش‌آموزان دارای ناتوانی یادگیری شهر آمل در سال تحصیلی 94-1393
سیده زهرا حسینی شهره شکرزاده کامبیز کامکاری

هدف پژوهش حاضر، تعیین روایی تشخیصی نسخه نوین هوش آزمای تهران- استفورد- بینه در دانش آموزان ناتوان یادگیری می باشد. جامعه آماری را تمامی دانش آموزان دارای ناتوانی یادگیری در مراکز ناتوانی یادگیری شهر آمل در سال تحصیلی 94-1393 تشکیل می دهند. حجم نمونه برابر با 60 نفر بوده چکیده کامل

هدف پژوهش حاضر، تعیین روایی تشخیصی نسخه نوین هوش آزمای تهران- استفورد- بینه در دانش آموزان ناتوان یادگیری می باشد. جامعه آماری را تمامی دانش آموزان دارای ناتوانی یادگیری در مراکز ناتوانی یادگیری شهر آمل در سال تحصیلی 94-1393 تشکیل می دهند. حجم نمونه برابر با 60 نفر بوده که با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند در دسترس انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌های این پژوهش از نسخه نوین هوش‌آزمای تهران-استانفورد-بینه استفاده گردید. به ‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها جهت تعیین روایی تشخیصی ابزار از روش فاصله اطمینان، نمودار نقاط پراکنش و محور ترکیبی استفاده شد. یافته‌ها نشان داد این مقیاس در حیطه های دانش، حافظه فعال و استدال کمی از روایی تشخیصی مناسبی برخوردار است. با تکیه بر پایین بودن این عوامل در دانش آموزان دارای ناتوانی یادگیری می توان نتیجه گرفت این سه شاخص از قدرت پیش بینی لازم برخوردار است و با تاکید بر میزان میانگین های عوامل تشکیل دهنده حیطه کلامی هوش آزمای تهران- استنفورد- بینه مشخص گردید که در بین عوامل، حافظه فعال کلامی (با میانگین 08/5) پایین ترین میزان میانگین را در دانش آموزان دارای ناتوانی یادگیری به خود اختصاص داده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

82 - روایی همزمان نسخه نوین هوش‌آزمای تهران- استنفورد- بینه و آزمون سنجش آمادگی تحصیلی در دانش‌آموزان پیش‌دبستانی شهرستان آمل
فروغ منصوری شهره شکرزاده کامبیز کامکاری

تعیین روایی همزمان نسخه نوین هوش آزمای تهران- استنفورد- بینه و آزمون سنجش آمادگی تحصیلی در دانش آموزان پیش دبستانی شهرستان آمل می باشد. روش پژوهش حاضر با بهره گیری از فناوری روان سنجی در حیطه پژوهش های روش شناختی محسوب می شود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی دانش آموز چکیده کامل

تعیین روایی همزمان نسخه نوین هوش آزمای تهران- استنفورد- بینه و آزمون سنجش آمادگی تحصیلی در دانش آموزان پیش دبستانی شهرستان آمل می باشد. روش پژوهش حاضر با بهره گیری از فناوری روان سنجی در حیطه پژوهش های روش شناختی محسوب می شود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی دانش آموزان و کودکان پیش دبستانی شهرستان آمل در سال تحصیلی 94-1393 می باشد که حجم جامعه بر اساس استعلام از اداره آموزش و پرورش شهرستان آمل، 1059 نفر برآورد شده است. حجم نمونه با توجه طرح پژوهشی، 60 نفر در نظر گرفته شده است. روش نمونه گیری نیز به صورت تصادفی خوشه ای می باشد. برای جمع‌آوری داده‌های این پژوهش از نسخه نوین هوش‌آزمای تهران-استانفورد-بینه و آزمون سنجش آمادگی تحصیلی استفاده شده است. به ‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها جهت تعیین روایی همزمان از مدل آماری ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است که یافته‌ها نشان داد، بین هوشبهر استدلال کمی با استدلال عددی، هوشبهر غیرکلامی با استدلال عددی، هوشبهر غیرکلامی، کل و استدلال سیال با تکرار جمله و عدد، هوشبهر غیرکلامی با آمادگی تحصیلی، هوشبهر دانش و استدلال کمی با آمادگی تحصیلی، نمره تراز استدلال کمی و غیرکلامی با تکرار جمله و عدد، نمره تراز استدلال کمی کلامی با اطلاعات عمومی و تکرار جمله و عدد، استدلال کمی کلامی با آمادگی تحصیلی و حیطه زبانی و در نهایت، نمره تراز استدلال کمی کلامی با استدلال عددی دارای روایی همزمان می باشند. لازم به ذکر است که تمامی ضرایب اعتبار بین نمرات دو ابزار مذکور، بالاتر از 60/0 بوده که نشان دهنده روایی همزمان معنی دار (از لحاظ آماری)، می باشد پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

83 - ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه سوم نوین مقیاس توانایی‌های شناختی وودکاک – جانسون در دانش‌آموزان دبستانی
مژگان صادقی کامبیز کامکاری شهره شکرزاده

در این تحقیق به ویژگی های روان سنجی نسخه سوم نوین مقیاس توانایی های شناختی وودکاک-جانسون در دانش آموزان دبستانیپرداختهشده و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شده است که آیا دفترچه تکمیلی نسخه سوم نوین مقیاس توانایی های شناختی وودکاک- جانسون در دانش آموزان، دارای ویژگی های روان چکیده کامل

در این تحقیق به ویژگی های روان سنجی نسخه سوم نوین مقیاس توانایی های شناختی وودکاک-جانسون در دانش آموزان دبستانیپرداختهشده و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شده است که آیا دفترچه تکمیلی نسخه سوم نوین مقیاس توانایی های شناختی وودکاک- جانسون در دانش آموزان، دارای ویژگی های روان سنجی مطلوب است؟ تحقیق حاضر در حیطه طرح های روان سنجی جای می‌گیرد. جامعه تحقیق حاضر را تمامی دانش آموزان دبستانی شهر تهران تشکیل می‌دهند. در تحقیق حاضر با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی تعداد 150دانش آموز (از هر 5 ناحیه شهر تهران یعنی شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز) که هر لایه 30 نفر را در برمی گرفت، به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این تحقیق از نسخه نوین سوم مقیاس توانایی های شناختی وودکاک- جانسون (10 آزمون تکمیلی)، به عنوان ابزار استفاده شده است که دارای روایی و اعتبار مطلوب می باشد. در نهایت، یافته های تحقیق نشان داد که با استفاده از روش آلفا کرانباخ آزمون نامگذاری سریع تصویر با ضریب 0/96، با استفاده از روش دو نیمه کردن آزمون با اصلاح اسپیرمن- براون آزمون های بازشناسی تصویر و نام گذاری سریع تصویر با ضریب0/97 بالاترین ضرایب را به خود اختصاص داده اند و دارای تجانس درونی می باشند؛ همچنین، با استفاده از روش آزمون- بازآزمون آزمون نامگذاری سریع تصویر با ضریب0/98 بالاترین ضرایب را داشته و دارای ثبات می باشد. با توجه به اینکه ضریب همبستگی در آزمون سلاست بازیابی و برنامه ریزی با استدلال سیال، آزمون اطلاعات عمومی با دانش، آزمون حافظه برای کلمات با حافظه فعال و آزمون توجه شنیداری با حیطه کلامی بالاتر از0/60 می باشد، از این رو، آزمون های نسخه سوم نوین وودکاک- جانسون (آزمون های تکمیلی) با نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه دارای روایی ملاک (از نوع همزمان) می باشند. در نهایت، ابزار مزبور با ا ستفاده از روش تحلیل عاملی تأییدی دارای روایی عاملی بوده و می تواند 7 عامل نظریه کتل، هورن و کارول (CHC) را تبیین کند پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

84 - ساختار عاملی نسخه دوم مقیاس‌های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان سمپاد
سید علی هاشمی کامبیز کامکاری شهره شکرزاده

باتوجه به هدف اصلی پژوهش با یک سؤال در راستای بررسی روایی سازه نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان سمپاد شهر تهران سروکار داشته که پیرامون ساختار درونی تدوین گردید. طرح پژوهش حاضر با تأکید بر فرایند تدوین و استانداردسازی، در حیطه تحقیقات روش شناختی بوده و چکیده کامل

باتوجه به هدف اصلی پژوهش با یک سؤال در راستای بررسی روایی سازه نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان سمپاد شهر تهران سروکار داشته که پیرامون ساختار درونی تدوین گردید. طرح پژوهش حاضر با تأکید بر فرایند تدوین و استانداردسازی، در حیطه تحقیقات روش شناختی بوده و از نوع مطالعات روان سنجی می باشد و با استفاده از تحلیل عامل تأییدی سلسله مراتبی متعامد انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش، تمامی دانش آموزان سمپاد شهر تهران بوده که از روش نمونه گیری طبقه ای سهمی مساوی 704 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش حاضر نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز می باشد که به منظور اندازه گیری سنجش هوش با دو عامل هوش متبلور و هوش سیال با چهار آزمون کلمه هدف، گزینه متفاوت از هوش متبلور و تمثیل قیاسی و بخش گمشده از هوش سیال طراحی شده که در راستای روایی سازه از شیوه تحلیل عامل تأییدی سلسله مراتبی متعامد استفاده شده است. یافته ها نشان داد با توجه به الگوی ساختار درونی پیشنهادی در زمینه چهار آزمون به عنوان عوامل سازنده مراتب درجه اول (هوش متبلور و هوش سیال) می توان مطرح نمود که نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز دارای ساختار درونی دو عامل بوده و مطابق با مدل پیشنهادی کتل است. مدل سلسله مراتبی توانایی های شناختی کتل، هورن و کارول تحت عنوان دو توانایی عمده از ده توانایی عمده، جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است. در نتیجه می توان از هوش متبلور و هوش سیال به عنوان دو عامل سازنده توانایی عمومی صحبت به میان آورد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

85 - ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه دوم مقیاس‌های سنجش هوش رینولدز در دانش‌آموزان پیش‌دبستانی شهرستان اسلامشهر
فیروز کیومرثی پرویز شریفی درآمدی کامبیز کامکاری

در پژوهش حاضر به ویژگی های روان سنجی نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان پیش دبستانی شهرستان اسلامشهر پرداخته شده و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شده است که آیا نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان پیش دبستانی شهرستان اسلامشهر دارای ویژگی ها چکیده کامل

در پژوهش حاضر به ویژگی های روان سنجی نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان پیش دبستانی شهرستان اسلامشهر پرداخته شده و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شده است که آیا نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در دانش آموزان پیش دبستانی شهرستان اسلامشهر دارای ویژگی های روان سنجی مطلوب است؟ پژوهش حاضر در حیطه طرح های روان سنجی جای می‌گیرد. جامعه تحقیق حاضر را تمامی دانش آموزان پیش دبستانی شهرستان اسلامشهر تشکیل می دهند. در این پژوهش با پیروی از روش نمونه گیری خوشه ای تعداد 120 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند و از نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز به عنوان ابزار استفاده شده است که دارای روایی و اعتبار مطلوب در نسخه اصلی بوده است. در نهایت، یافته های تحقیق نشان داد که نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز با استفاده از دو روش آلفا کرانباخ و دو نیمه کردن آزمون با اصلاح اسپیرمن- براون دارای ضرایب بالاتر از 88/0 بوده که نشان دهنده تجانس درونی مطلوب و ضریب ثبات 89/0 که نشان دهنده ویژگی تکرارپذیری ابزار مذکور می باشد. همچنین، نسخه دوم مقیاس های سنجش هوش رینولدز در مقیاس های هوش سیال و هوش متبلور با هوشبهرهای دانش، کلامی و کل از نسخه نوین هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه دارای روایی ملاکی (از نوع همزمان) باشد. در نهایت، با استفاده از تحلیل عامل سلسله مراتبی متعامد مشخص گردید که باید هوش سیال و هوش متبلور را در یک عامل به عنوان نیمرخ هوشی مدنظر قرار داد پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

86 - ویژگی‌های روانسنجی فرم والد نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری (-3BASC) در کودکان با اختلال رفتاری
افسانه پورکرم سیدگان شهره شکرزاده کامبیز کامکاری

در این پژوهش حاضر به ویژگی های روانسنجی فرم والد نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری (-3BASC) در کودکان با اختلال رفتاری پرداخته شده و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شده است که آیا ویژگی های روانسنجی نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری (BASC-3) در کودکان با اختلال رفت چکیده کامل

در این پژوهش حاضر به ویژگی های روانسنجی فرم والد نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری (-3BASC) در کودکان با اختلال رفتاری پرداخته شده و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شده است که آیا ویژگی های روانسنجی نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری (BASC-3) در کودکان با اختلال رفتاری چگونه است؟ تحقیق حاضر در حیطه طرح های روان سنجی جای می‌گیرد. جامعه شامل تمامی دانش آموزان پایه پنجم و ششم ابتدایی با اختلال رفتاری که درمدارس ابتدایی شهر تهران مشغول به تحصیل می باشند. در این تحقیق با پیروی از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با تأکید بر 5 منطقه شهر تهران (شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز)، از هر منطقه یک مدرسه و از هر مدرسه حداقل 30 کودک با اختلال رفتاری انتخاب شدند که در مجموع 150 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این تحقیق از فرم والد نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری (BASC-3)، به عنوان ابزار استفاده شده است که دارای روایی و اعتبار مطلوب در نسخه اصلی بوده است. در نهایت، یافته های تحقیق نشان داد که فرم والد نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری (BASC-3) با استفاده از دو روش آلفا کرانباخ 0/83 و دو نیمه کردن آزمون با اصلاح اسپیرمن- براون 0/81 بوده که نشان دهنده تجانس درونی مطلوب بوده و همچنین، ضریب ثبات در پژوهش حاضر 0/80 به دست آمده که نشان دهنده ویژگی تکرارپذیری ابزار مذکور می باشد. در نهایت، مشخص گردید که نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری (BASC-3) دارای بار عاملی مشترک 0/65 می باشد که بیش از 0/40 بوده که بیان می کند نسخه سوم نظام غربالگری هیجانی و رفتاری در دانش آموزان با اختلال رفتاری می تواند برای تبیین اختلال رفتاری مورد استفاده قرار گیرد. در نهایت، مشخص گردید تمامی سؤالات در یک عامل جای می گیرند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

87 - فهرست‌نویسی در دوران اسلامی
سید رضا مصطفوی سبزواری

اهمیت کتاب در طول تاریخ بشر کتمان ناپذیر است. نخستین خط شناخته شده در ایران باستان را دین دبیره - خطی که اوستا بدان نگارش یافته است – دانسته اند. در نخستین متن های پارسی دری شواهدی موجود است که موازین خاصی را برای کتاب و کتاب تأیید می دارد. برخی از اسناد تاریخی نی چکیده کامل

اهمیت کتاب در طول تاریخ بشر کتمان ناپذیر است. نخستین خط شناخته شده در ایران باستان را دین دبیره - خطی که اوستا بدان نگارش یافته است – دانسته اند. در نخستین متن های پارسی دری شواهدی موجود است که موازین خاصی را برای کتاب و کتاب تأیید می دارد. برخی از اسناد تاریخی نیز نشان می دهد که کتابخانه های گرانبها و بزرگی در قرون اولیه پس از اسلام در ایران وجود داشته است که از جمله کتابخانه صاحب بن عباد، کتابخانه جاحظ، کتابخانه علم الهدی، کتابخانه رشید و طواط، کتابخانه نوح بن منصور و نیز کتابخانه مدارس نظامیه در نیشابور و بغداد را می توان نام برد. بموازات اهمیت کتاب و کتابخانه، تدوین فهرست نیز برای کتابخانه ها امری ضروری شمرده می شده است: که از جمله اولین فهرست نویسی ها می توان به کتاب الفهرست یا فهرست العلوم ابن الندیم بغدادی اشاره کرد که از سده هفدهم میلادی در اروپا نیز شناخته شده بوده است. فهرست نامه های کتاب در زمینه فرهنگ و ادب فارسی حوزه ای فراتر از جغرافیای ایران داشته است که به عنوان مثال می توان از فهرست نامه های متعددی در شبه قاره هند نام برد که برای کتبی به زبان فارسی، عربی و اردو تهیه شده است که در این مقاله به تعداد زیادی از آنها اشاره شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

88 - معرفی و بررسی منظومه حماسه‌ای تاریخی نویافته تاریخ شاه‌عباس یکم ( با تأکید بر تاریخ محلی مازندران)
شهرام قلی پور گودرزی محمد رضا نصیری هوشنگ خسرو بیگی محمد شکری فومشی

نسخه‌های خطّی، در مجموعۀ میراث مکتوب ایران، از جای‌گاهی ویژه برخوردارند. بخش اعظم تحوّل اندیشه‌ای پیشینیان ما از طریق این نسخه‌ها بدست ما رسیده است. اهمیّت شناسایی، احیا و انتشار نسخ خطی به‌عنوان منابع مهم تاریخی، ادبی، فرهنگی و نیاز به منابع جدید تحقیقاتی برکسی پوشیده چکیده کامل

نسخه‌های خطّی، در مجموعۀ میراث مکتوب ایران، از جای‌گاهی ویژه برخوردارند. بخش اعظم تحوّل اندیشه‌ای پیشینیان ما از طریق این نسخه‌ها بدست ما رسیده است. اهمیّت شناسایی، احیا و انتشار نسخ خطی به‌عنوان منابع مهم تاریخی، ادبی، فرهنگی و نیاز به منابع جدید تحقیقاتی برکسی پوشیده نیست. هدف از نگارش این مقاله، معرفی نسخه نویافته و منبع جدید که نام اصلی آن دانسته نیست و ما آن را با نام منظومه حماسی تاریخی تاریخ شاه‌عباس یکم/ منظومة فتوحات شاه‌اسماعیل می‌شناسیم. این اثر که به بیان وقایع تاریخی‌سیاسی ایران، بویژه مازندران و حکومت محلی مرعشیان و دیگر حاکمان محلی خودمختار شمال ایران در عصر صفویه، می‌پردازد، برای تاریخ‌نگاری مازندران بسیار اهمیّت دارد؛ شاعر گم‌نام این منظومه، تمام وقایع مهم تاریخ ایران، تا عصر خویش را به نظمی نوین درآورد. در این منظومه نوآوری‌هایی دیده می‌شود که در تاریخ‌نویسی مازندران پیشینه نداشت. مقالۀ حاضر به شناسایی و واکاوی نسخه، با تأکید بر تاریخ محلی دارالمرز می‌پردازد. کلید واژه‌ها نسخه خطّی، تاریخ شاه‌عباس یکم، منظومه‌های حماسی تاریخ محلی، مازندران، صفویه. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

89 - ساختارعاملی، روابط بین‌عاملی و اعتبار نسخه مقدماتی مقیاس سلامت روان‌شناختی نوجوان- فرم گزارش معلم
سعید اکبری زردخانه نادر منصورکیایی علی محمد زنگانه فاطمه عرفانی فر محسن جلالت دانش سیدمحمد شاهورانی سیامک طهماسبی گرمتانی سید عین الله طیموری فرد

نوجوانان درخطر مشکلات رفتاری و هیجانی جدی هستند.بسیاری از اختلالاتی که برای اولین بار در دوره بزرگسالی، تشخیص داده می شود، در اواخر نوجوانی ریشه دارند. هدف پژوهش حاضر ساخت نسخه مقدماتیِ مقیاسِ سلامت روان‌شناختی نوجوانان- گزارش معلم، بود. برای این منظور طی یک پژوهش توصیف چکیده کامل

نوجوانان درخطر مشکلات رفتاری و هیجانی جدی هستند.بسیاری از اختلالاتی که برای اولین بار در دوره بزرگسالی، تشخیص داده می شود، در اواخر نوجوانی ریشه دارند. هدف پژوهش حاضر ساخت نسخه مقدماتیِ مقیاسِ سلامت روان‌شناختی نوجوانان- گزارش معلم، بود. برای این منظور طی یک پژوهش توصیفی، 207 معلم از استان های فارس، سیستان وبلوچستان، کرمانشاه، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی و البرز به شیوهِ‌ی نمونه گیری دردسترس، انتخاب و به ا مقیاس سلامت روان‌شناختی- متوسطه دوم و نسخه گزارش معلم مقیاس مشکلات رفتاری پاسخ دادند. تحلیل عاملی اکتشافی و همبستگی میان خرده‌مقیاس های دو ابزار پژوهش نشان داد که الگوی 7 مولفه‌ای، بهترین مدل براساس آسیب شناسی نظری این مطالعه است. همچنین ضرایب همبستگی خرده مقیاس های مقیاس سلامت روان‌شناختی با ابعاد نسخه گزارش معلم مقیاس مشکلات رفتاری آخنباخ، حاکی از روایی ملاکی مناسبِ این ابزار بود. در مجموع، یافته های این مطالعه نشان می دهد که مقیاس سلامت روان‌شناختی نوجوان-فرم معلم از کفایت روان سنجی لازم برای غربالگری مشکلات رفتاری دانش آموزان متوسطه دوم برخوردار است. پرونده مقاله

فهرست مقالات نسخه

سکوی نشر دانش

پیوندهای سایت

مراکز مرتبط

پشتیبانی

صفحات رسمی